docPRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z CHEMII DLA KLAS I
download 
Reklamacja Transkrypt
PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z CHEMII DLA KLAS I
PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z CHEMII DLA KLAS I (poziom podstawowy OPERON) LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO W KAMIENNEJ GÓRZE 1 Program nauczania: Chemia. Program nauczania dla szkół ponadgimnazjalnych . Zakres podstawowy. Maria Barbara Szczepaniak Podręcznik: Podręcznik: Chemia. Zakres podstawowy. Artur Sikorski wydawnictwo: OPERON Nr ewidencyjny : MEN 468/2012 Narzędzia sprawdzania wiedzy i umiejętności oraz waga poszczególnych stopni: Uczeń oceniany jest z następujących form aktywności: • całogodzinne sprawdziany pisemne, testy, obejmujące więcej niż trzy jednostki lekcyjne, poprzedzone lekcją powtórzeniową i zapowiedziane z co najmniej tygodniowym wyprzedzeniem; (waga: 3) • krótkie sprawdziany tzw. kartkówki obejmujące wiadomości z trzech ostatnich lekcji i trwające nie dłużej niż 15 minut, które nie muszą być zapowiedziane; (waga: 2) • odpowiedź ustna (podczas odpowiedzi ustnej brane są pod uwagę następujące kryteria: używanie języka chemicznego, poprawność i samodzielność odpowiedzi, znajomość zagadnienia. Zakres materiału obowiązuje tu do trzech lekcji wstecz. Kryteria oceniania są zgodne z wymaganiami programowymi) (waga: 2) • zadania domowe (waga: 1) • zeszyt (podczas oceniania zeszytu brane są po uwagę następujące kryteria: estetyka, systematyczność i poprawność wykonywania zadań domowych, prowadzenie bieżących notatek z lekcji) (waga: 1) • aktywność na lekcji (Gdy uczeń udziela szerszej i wyczerpującej odpowiedzi na zadane pytanie, wówczas podlega on ocenie cyfrowej. Za mniejszą aktywność uczeń może otrzymać „+” . 3 „+” dają ocenę bdb. Sześć „+” w przypadku uczniów bardzo aktywnych daje ocenę celującą.) (waga: 1) • praca nieobowiązkowa (np. referat) (waga: 1) • udział w konkursach (etap powiatowy – waga: 3,etap wojewódzki – waga: 5) Uczeń ma prawo zgłosić nieprzygotowanie do lekcji 1 raz w semestrze. Nie można zgłaszać nieprzygotowania przed zapowiedzianymi pracą klasową i kartkówką. Ocenę semestralną i roczną uczeń otrzymuje na podstawie ocen cząstkowych, zgodnie z procedurą obowiązującą w WSO. Wszelkie niejasności regulowane są zgodnie z obowiązującym statutem szkoły. 2 Szczegółowe wymagania edukacyjne: Cele dla poszczególnych działów 1. Materiały i tworzywa pochodzenia naturalnego Uczeń: • zna zasady pracy obowiązujące w pracowni chemicznej, • ćwiczy umiejętność bezpiecznego obchodzenia się z substancjami niebezpiecznymi, • dobiera sprzęt i szkło laboratoryjne do przeprowadzenia danego doświadczenia, • podaje wzór sumaryczny oraz nazwę systematyczną tlenku krzemu(IV), • opisuje właściwości fizyczne i chemiczne krzemionki, • proponuje laboratoryjny sposób wykazania charakteru chemicznego SiO2, • wymienia podstawowe odmiany tlenku krzemu(IV) występujące w przyrodzie i wskazuje przyczynę różnic w ich właściwościach chemicznych, • określa różnice we właściwościach różnych odmian krzemionki, • opisuje zastosowanie poszczególnych odmian krzemionki, • tłumaczy, co to jest szkło, • omawia właściwości fizyczne i chemiczne szkła, • wymienia rodzaje i zastosowanie szkła, • zapisuje obserwacje i wyciąga na ich podstawie wnioski, • zna wzór sumaryczny węglanu wapnia, • definiuje pojęcie higroskopijności, • podaje przykłady substancji higroskopijnych, • wymienia składniki skał wapiennych, • projektuje doświadczenie, które pozwoli wykryć skały wapienne spośród innych minerałów, • zapisuje równania reakcji przebiegających podczas wykrywania skał wapiennych, • wyjaśnia zjawiska krasowe, • zapisuje równania reakcji chemicznych przebiegających podczas zjawisk krasowych, • wylicza zastosowanie węglanu wapnia, • wyjaśnia, na czym polega proces twardnienia zaprawy wapiennej, • zapisuje równanie reakcji przebiegające podczas twardnienia zaprawy wapiennej, • zna wzór siarczanu(VI) wapnia, • wie, że siarczan wapnia jest solą, • tłumaczy, co to są hydraty, • podaje różnice we właściwościach hydratów i substancji bezwodnych, • wymienia formy występowania siarczanu(VI) wapnia, podaje ich wzory oraz wylicza zastosowanie, • wyjaśnia różnice we właściwościach poszczególnych odmian siarczanu(VI) wapnia na podstawie budowy sieci krystalicznej, • porównuje właściwości fizyczne i chemiczne gipsu palonego oraz alabastru, • opisuje zjawiska zachodzące podczas ogrzewania hydratów, • proponuje laboratoryjny sposób wykazania, że określona sól jest hydratem, • wylicza zastosowanie skał gipsowych, • wyjaśnia proces twardnienia zaprawy gipsowej, • zapisuje równanie reakcji zachodzące podczas twardnienia zaprawy gipsowej, • wyjaśnia pojęcie alotropii, • wymienia alotropowe odmiany węgla, • omawia budowę wewnętrzną grafitu, diamentu oraz fulerenów, • wymienia właściwości fizyczne grafitu i diamentu, 3 • • opisuje najważniejsze zastosowania odmian alotropowych węgla, proponuje doświadczenie, za pomocą którego wykaże obecność węgla w związkach organicznych. 2. Chemia środków czystości Uczeń: • opisuje skład, budowę i sposób otrzymywania mydła, • wymienia rodzaje znanych mydeł stałych (sodowe oraz potasowe), • zapisuje równanie reakcji zmydlania tłuszczu jako metodę otrzymywania mydła, • wyjaśnia wpływ zjawiska twardości wody na wydajność mydła w procesie mycia, • zapisuje równania reakcji wyjaśniające negatywny wpływ twardości wody na właściwości myjące mydła, • oznacza fragmenty hydrofilowe oraz hydrofobowe w budowie cząsteczki mydła, • wyjaśnia uproszczony mechanizm usuwania brudu za pomocą mydła, • wymienia przykłady detergentów stosowanych w życiu codziennym, • dokonuje podziału detergentów, biorąc pod uwagę kryterium składu preparatu, • opisuje budowę substancji powierzchniowo czynnych innych niż mydło oraz omawia podobieństwa i różnice w ich budowie, • wyjaśnia w odniesieniu do budowy cząsteczki detergentu, czy jest on biodegradowalny, • tłumaczy przyczyny stosowania detergentów innych niż mydło, • wymienia przykłady detergentów niezawierających środków powierzchniowo czynnych, • podaje nazwy i wzory substancji odpowiedzialnych za właściwości wybielające niektórych detergentów, • wyjaśnia zjawisko eutrofizacji wód i wymienia je jako przyczynę konieczności ograniczenia zużycia niektórych detergentów, • wyjaśnia pojęcie emulsji, • omawia zależność pomiędzy wzajemną rozpuszczalnością substancji a budową ich cząsteczki, • wymienia podstawowe rodzaje emulsji, • omawia sposób tworzenia się emulsji, ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia w tym procesie mydła i innych substancji powierzchniowo czynnych, • wskazuje w danej emulsji fazę rozproszoną i rozpraszającą, • opisuje zastosowania emulsji w życiu codziennym oraz wymienia ich przykłady naturalne spotykane na co dzień. 3. Chemia wspomaga nasze zdrowie. Chemia w kuchni Uczeń: • podaje przykłady substancji biologicznie czynnych (naturalnych i syntetycznych), • omawia główne sposoby działania substancji biologicznie czynnych na organizm człowieka, • wymienia podstawowe drogi wchłaniania substancji w organizmie ludzkim, • wyjaśnia pojęcie dawki śmiertelnej, • wymienia czynniki wpływające na szybkość wchłaniania się leku (dawka, rozpuszczalność w wodzie, stopień rozdrobnienia, sposób przenikania do organizmu), • dokonuje podziału leczniczych substancji biologicznie czynnych ze względu na ich pochodzenie, • podaje przykłady leczniczych substancji biologicznie czynnych pochodzenia naturalnego i syntetycznego, • wyszukuje informacje na temat substancji leczniczych w dostępnych źródłach wiedzy, • wymienia podstawowe rodzaje substancji toksycznych biologicznie czynnych, • podaje przykłady substancji toksycznych biologicznie czynnych, • wyszukuje w dostępnych źródłach informacje na temat działania i składu substancji toksycznych, • wymienia najważniejsze składniki środków żywnościowych, takich jak kawa, herbata, mleko i jego przetwory, woda mineralna oraz napoje typu cola, • opisuje i porównuje jakościowy skład różnych rodzajów wód spożywczych, • wyjaśnia znaczenie symboli typu E, stosowanych na etykietach produktów żywnościowych, • wymienia podstawowe grupy substancji antyodżywczych oraz opisuje ich wpływ na zdrowie człowieka, 4 • • • • • • projektuje doświadczenie pozwalające wykryć jony znajdujące się w badanej wodzie mineralnej i białko w produktach spożywczych, wymienia i opisuje słownie przebieg fermentacji alkoholowej, octowej i mlekowej, zapisuje równania reakcji przebiegających podczas fermentacji alkoholowej, octowej i mlekowej, opisuje warunki, w jakich przebiega fermentacja alkoholowa, octowa i mlekowa, omawia znaczenie analizowanych procesów fermentacyjnych w życiu codziennym, podaje najważniejsze metody zapobiegania psuciu się żywności. 4. Chemia gleby Uczeń: • opisuje podstawowe właściwości fizyczne i chemiczne gleby, • projektuje doświadczenie pozwalające na zbadanie kwasowości gleby, • porównuje kwasowość gleby na podstawie wyników pomiarów pH, • opisuje znaczenie kwasowości gleby dla rozwoju wybranych gatunków roślin, • wyjaśnia, na czym polegają właściwości sorpcyjne gleby, • projektuje doświadczenie pozwalające na zbadanie właściwości sorpcyjnych gleby, • wyjaśnia, z czego wynikają nieprawidłowości w rozwoju roślin wegetujących w glebie, • wymienia i opisuje rolę najważniejszych pierwiastków odpowiedzialnych za prawidłowy rozwój roślin, • wyjaśnia potrzebę stosowania nawozów, • dokonuje podziału nawozów ze względu na pochodzenie oraz podaje ich przykłady, • opisuje sposób otrzymywania najważniejszych nawozów sztucznych, np. superfosfatu, saletry amonowej, mocznika, • wymienia wady i zalety stosowania nawozów naturalnych oraz sztucznych, • interpretuje dane dotyczące wpływu warunków glebowych na rozwój roślinności (np. określa, jakie gatunki roślin można uprawiać na glebach o odczynie kwasowym), • wymienia źródła chemicznego zanieczyszczenia gleb oraz podstawowe rodzaje zanieczyszczeń (metale ciężkie, węglowodory, pestycydy, azotany), • proponuje sposoby ochrony gleby przed degradacją, • wyszukuje informacje na temat najważniejszych związków powodujących degradację gleb. 5. Paliwa – dziś i w przyszłości Uczeń: • wymienia podstawowe rodzaje energii, • podaje podstawowe surowce naturalne będące źródłem pozyskiwania energii, • uzasadnia, dlaczego określone materiały są stosowane jako surowce energetyczne, • omawia skład najczęściej stosowanych surowców energetycznych, • wskazuje różnice w składzie antracytu, węgla kamiennego, węgla brunatnego oraz torfu, • objaśnia przebieg destylacji węgla kamiennego i ropy naftowej, • opisuje proces destylacji ropy naftowej, • wyjaśnia, jaka właściwość składników ropy naftowej pozwala na ich rozdzielenie metodą destylacji, • omawia zastosowanie poszczególnych frakcji destylacji ropy naftowej oraz węgla kamiennego, • konstruuje zestaw do destylacji mieszanin ciekłych, • wymienia i krótko charakteryzuje sposoby zwiększania ilości i jakości benzyny, • wyjaśnia, dlaczego opracowywane są metody zwiększania jakości i ilości produkowanej benzyny, • tłumaczy pojęcie liczby oktanowej oraz porównuje jakościowo benzyny mające różne wartości tego parametru, • wyjaśnia celowość stosowania tetraetylołowiu i konieczność jego wycofania z procesu technologicznego produkcji benzyny, • wymienia alternatywne źródła energii, • omawia podstawowe wady i zalety poszczególnych rodzajów alternatywnych źródeł energii, 5 • • • ocenia możliwość wykorzystania poszczególnych rodzajów alternatywnych źródeł energii (słonecznej, wód powierzchniowych, wiatru, biomasy, geotermalnej), analizuje wpływ różnorodnych sposobów uzyskiwania energii na środowisko przyrodnicze, wymienia główne przyczyny i skutki efektu cieplarnianego, dziury ozonowej, kwaśnych deszczy. 6. Chemia opakowań i odzieży Uczeń: • wymienia przykłady opakowań (celulozowych, szklanych, metalowych, sztucznych), • omawia funkcje, jakie pełnią opakowania różnego rodzaju produktów, • wylicza kryteria podziału opakowań, • dokonuje podziału opakowań, biorąc pod uwagę określone rodzaje kryterium, • omawia wady i zalety różnego rodzaju opakowań stosowanych w życiu codziennym, • dokonuje podziału tworzyw sztucznych na polimeryzacyjne i polikondensacyjne, • dzieli tworzywa sztuczne na duroplasty i termoplasty, • wskazuje na różnice we właściwościach duroplastów i termoplastów wynikające z ich budowy, • zapisuje wzór polimeru na podstawie wzoru monomeru, • zapisuje równanie reakcji polimeryzacji, • podaje wzór monomeru, znając strukturę polimeru, • zapisuje równania reakcji pozwalających na otrzymanie polichlorku winylu, • wskazuje na zagrożenia związane ze stosowaniem PVC, • dokonuje podziału włókien na naturalne (białkowe i celulozowe), sztuczne oraz syntetyczne, • opisuje zastosowania włókien różnego rodzaju, • wymienia wady i zalety najczęściej stosowanych włókien, • uzasadnia potrzebę stosowania włókien, • projektuje doświadczenie umożliwiające odróżnienie włókien białkowych i celulozowych, sztucznych i syntetycznych, • wymienia podstawowe rodzaje odpadów w gospodarstwie domowym, • wyjaśnia potrzebę stosowania segregacji odpadów. Propozycje wymagań programowych na poszczególne oceny – IV etap edukacyjny – przygotowane na podstawie treści zawartych w podstawie programowej oraz w podręczniku Chemia wydawnictwo Operon zakres podstawowy Wyróżnione wymagania programowe odpowiadają wymaganiom ogólnym i szczegółowym zawartym w treściach nauczania podstawy programowej. 6 Temat Ocena Ocena dostateczna. dopuszczająca. Uczeń: Uczeń: Dział 1. Materiały i tworzywa pochodzenia naturalnego 1. Krzemionka – – stosuje zasady bhp – opisuje budowę najpowszechniejszy obowiązujące w tlenku krzemu, składnik skorupy pracowni chemicznej, – bada i opisuje tlenku ziemskiej – poprawnie nazywa właściwości sprzęt i szkło krzemu(IV), – omawia proces laboratoryjne, – odczytuje z układu trawienia szkła. okresowego pierwiastków chemicznych informacje dotyczące krzemu, – dzieli pierwiastki na metale i niemetale, – wymienia omawiane materiały i tworzywa pochodzenia naturalnego, – podaje odmiany tlenku krzemu(IV) występujące w przyrodzie, – wylicza zastosowanie odmian tlenku krzemu(IV), – omawia podstawowe właściwości szkła, – wymienia rodzaje i zastosowanie szkła. Ocena dobra. Uczeń: Ocena bardzo dobra. Uczeń: Ocena celująca. Uczeń: – zapisuje równanie reakcji tlenku krzemu(IV) z mocnymi zasadami. – projektuje doświadczenie, które wykaże, jaki jest charakter chemiczny tlenku krzemu(IV), – korzysta ze źródeł wskazanych przez nauczyciela w celu uzyskania informacji na temat szkła i kwarcu oraz zastosowania tych substancji. – samodzielnie korzysta z dostępnych źródeł w celu uzyskania informacji na temat szkła i kwarcu oraz zastosowania tych substancji. 7 2. Różne formy występowania węglanu wapnia w przyrodzie i ich zastosowania 3. Różne formy występowania siarczanu(VI) wapnia w przyrodzie i ich zastosowania – wymienia skały wapienne, – rozumie, co to znaczy, że substancja jest higroskopijna, – podaje przykłady substancji higroskopijnych, – omawia zastosowanie skał wapiennych, – podaje nazwę i wzór głównego składnika skał wapiennych, – wyjaśnia pojęcie zjawiska krasowego, – wie, jaki jest główny składnik kamienia kotłowego, – zapisuje wzory: węglanu wapnia, wodorotlenku wapnia, tlenku wapnia i tlenku węgla(IV), – wie, na czym polega „gaszenie wapna”. – wie, co to są hydraty, – dzieli sole na uwodnione i bezwodne, – zapisuje wzór siarczanu(VI) wapnia, – wymienia skały gipsowe, – wymienia różnice – nazywa zjawisko obserwowane podczas wykrywania tlenku węgla(IV), – omawia sposób wykrycia skały wapiennej, – zapisuje równanie reakcji przebiegające podczas termicznego rozkładu węglanu wapnia, – omawia proces wietrzenia wapieni, – wyjaśnia proces twardnienia zaprawy murarskiej. – bezpiecznie wykonuje doświadczenie, dzięki któremu można wykryć wapień, oraz proponuje sposoby wykrywania produktu gazowego, – zapisuje równanie reakcji węglanu wapnia z kwasem solnym, – zapisuje równanie reakcji tlenku węgla(IV) z wodorotlenkiem wapnia. – projektuje i przeprowadza doświadczenie, dzięki któremu można odróżnić skałę wapienną od innych skał i minerałów, – projektuje i przeprowadza doświadczenie, za pomocą którego wykryje tlenek węgla(IV), – zapisuje równanie reakcji wietrzenia wapieni. – pisze równanie reakcji wyrażone schematem: wapń → tlenek wapnia → wodorotlenek wapnia → węglan wapnia → wodorowęglan wapnia. – wyjaśnia pojęcie wody krystalizacyjnej, – zapisuje wzór gipsu krystalicznego, – opisuje różnice we właściwościach hydratów i substancji bezwodnych, – przygotowuje – zapisuje równanie reakcji przebiegające podczas twardnienia zaprawy gipsowej, – zapisuje równanie reakcji otrzymywania gipsu palonego. – przewiduje zachowanie się hydratów podczas ogrzewania, – wyjaśnia pojęcia hydratacji i dehydratacji, – projektuje doświadczenie, w wyniku którego – wyjaśnia zależność twardnienia zaprawy gipsowej od jej składu. 8 we wzorze gipsu palonego i gipsu krystalicznego, – omawia zastosowanie skał gipsowych. 4. Alotropowe odmiany węgla – występowanie, właściwości i zastosowanie – wyjaśnia pojęcie alotropii, – wymienia odmiany alotropowe węgla, – wymienia właściwości diamentu i grafitu, – omawia zastosowanie odmian alotropowych węgla, – podaje po trzy przykłady zastosowania diamentu i grafitu. Dział 2. Chemia środków czystości 5. Mydło – – wie, jakie związki najprostszy środek chemiczne należą do stosowany do mydeł, usuwania brudu – wymienia sposoby otrzymywania mydeł, – podaje rodzaje mydeł, – wie, jaką wodę nazywa się wodą twardą, – korzystając z tabeli rozpuszczalności, wskazuje związek trudno rozpuszczalny zaprawę gipsową, – opisuje zjawiska zachodzące podczas ogrzewania hydratów, – wyjaśnia proces twardnienia zaprawy gipsowej. – omawia różnice w budowie i właściwościach diamentu i grafitu. – zapisuje wzór ogólny tłuszczu, – opisuje słownie proces zmydlania tłuszczów, – wymienia produkty powstające podczas zmydlania tłuszczów, – omawia zjawisko obserwowane podczas mycia się mydłem w twardej wodzie. otrzyma gips palony. – omawia różnice w budowie i właściwościach diamentu, grafitu i fullerenów, – omawia zastosowanie grafitu, diamentu i fullerenów w aspekcie budowy tych związków. – projektuje i przeprowadza doświadczenie, za pomocą którego wykaże obecność węgla w związkach organicznych. – projektuje doświadczenie, za pomocą którego zbada odczyn wodnego roztworu mydła, – wyjaśnia pojęcie hydrofilowości i hydrofobowości, – omawia budowę mydła i wskazuje w jego cząsteczce część hydrofobową i hydrofilową, – wyjaśnia, dlaczego do – projektuje doświadczenie hydrolizy tłuszczu i wyjaśnia obserwowane zjawiska, – wyjaśnia, na czym polegają właściwości myjące mydła, – projektuje doświadczenie pozwalające ocenić za pomocą mydła, czy woda jest twarda. 9 – zna wzory estrów glicerolu i kwasów stearynowego oraz palmitynowego, – zapisuje równanie reakcji zmydlania tłuszczu. w produktach reakcji mydła z twardą wodą. 6. Rola detergentów w usuwaniu brudu 7. Rola emulsji w – podaje przykłady detergentów stosowanych w życiu codziennym, – dokonuje podziału detergentów, – wyjaśnia pojęcie eutrofizacji, – analizuje etykiety środków czystości i podaje nazwę głównego składnika danego produktu, – wskazuje na charakter chemiczny głównego składnika badanego środka czystości, – wyjaśnia, dlaczego podczas stosowania różnych środków do mycia i czyszczenia należy zachować szczególną ostrożność oraz stosować się do instrukcji zamieszczonych na etykietach. – wyjaśnia pojęcie – dzieli środki czystości ze względu na ich zastosowanie, wartość pH ich roztworów oraz zakres stosowania, – wyjaśnia pojęcie związków powierzchniowo czynnych, – wyjaśnia pojęcie detergentów syntetycznych i omawia ich zastosowanie, – podaje nazwy i wzory substancji odpowiedzialnych za właściwości wybielające niektórych detergentów. – opisuje tworzenie mycia w twardej wodzie należy użyć więcej mydła, – zapisuje równania reakcji związków powodujących twardość wody z mydłem. – opisuje budowę substancji powierzchniowo czynnych innych niż mydło, – wyjaśnia, czy detergent jest biodegradowalny, – wyjaśnia, na czym polega proces eutrofizacji, – zapisuje równanie reakcji tłuszczu z wodorotlenkiem sodu, – wyjaśnia konieczność ograniczenia zużycia niektórych detergentów. – wyjaśnia pojęcie fazy 10 – wyjaśnia, na czym polega proces usuwania brudu. – omawia dodatki zwiększające skuteczność prania, takie jak np. enzymy i środki wybielające, – wymienia środki zmiękczające stosowane w proszkach do prania zamiast fosforanów(V) oraz omawia ich wady i zalety. – – projektuje i wykonuje omawia sposób życiu codziennym emulsji, – wymienia rodzaje emulsji, – omawia zastosowania emulsji. się emulsji, – analizuje skład kosmetyków na podstawie załączonych etykiet. Dział 3. Chemia wspomaga nasze zdrowie. Chemia w kuchni 8. Wpływ substancji – wyjaśnia pojęcie – wymienia czynniki biologicznie substancji wpływające na czynnych na zdrowie biologicznie czynnej, szybkość wchłaniania człowieka – podaje przykłady się leku do organizmu substancji człowieka, biologicznie – wymienia czynnych, podstawowe drogi – dzieli substancje wchłaniania biologicznie czynne substancji do na naturalne i organizmu człowieka, syntetyczne oraz na – analizuje instrukcje lecznicze i toksyczne, stosowania leku, – wyjaśnia pojęcia – wyjaśnia, dlaczego dawki leku oraz istotne jest skuteczności leku, przestrzeganie – wyjaśnia pojęcie zaleceń dotyczących dawki śmiertelnej. dawkowania leków. 9. Lecznicze – dzieli lecznicze – dokonuje analizy właściwości substancje składu leku na biologicznie czynne podstawie załączonej niektórych substancji ze względu na ich do niego ulotki. biologicznie pochodzenie, czynnych – podaje przykłady leczniczych substancji biologicznie czynnych pochodzenia naturalnego i syntetycznego. rozproszonej i fazy rozpraszającej, – wyszukuje w dostępnych źródłach informacje na temat działania kosmetyków. powstawania emulsji typu o/w i w/o. doświadczenie, w którego wyniku otrzyma emulsję. – podaje przykłady naturalnych produktów zawierających substancje o właściwościach leczniczych, – wyjaśnia, na czym polega działanie leków na organizm człowieka, – pisze równanie reakcji chlorku baru z siarczanem(VI) sodu oraz kwasu solnego z tlenkiem magnezu. – projektuje i przeprowadza doświadczenie wykazujące, że rozpuszczalność w wodzie oraz rozdrobnienie substancji to czynniki, które wpływają na szybkość wchłaniania się leku do organizmu. – rozwija myśl: „Wszystko jest trucizną i nic nie jest trucizną”. – pisze równanie reakcji wodorowęglanu sodu z kwasem solnym. – projektuje i wykonuje doświadczenie, za pomocą którego sprawdzi odczyn wodnego roztworu aspiryny, – wyjaśnia, dlaczego na nadkwasotę można użyć roztworu wodorowęglanu sodu lub amonu. – korzysta z dostępnych źródeł w celu uzyskania informacji o występowaniu i zastosowaniu produktów leczniczych różnego pochodzenia, – analizuje budowę cząsteczki aspiryny i zaznacza w niej poznane grupy funkcyjne, – wyjaśnia na podstawie 11 10. Toksyczne właściwości niektórych substancji biologicznie czynnych 11. Wybrane składniki żywności – wymienia toksyny niebezpieczne dla zdrowia człowieka, – dzieli substancje toksyczne biologicznie czynne na substancje pochodzenia roślinnego i zwierzęcego oraz na syntetyczne i naturalne. – wymienia popularne napoje, – podaje nazwę głównego składnika kawy i herbaty o działaniu pobudzającym, – definiuje pojęcie substancji antyodżywczych (dodatki do żywności: konserwanty, barwniki, aromaty, zagęszczacze, przeciwutleniacze). – podaje przykłady substancji toksycznych, biologicznie czynnych pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, syntetycznego oraz naturalnego. – pisze równanie reakcji otrzymywania tlenku węgla(II) z kwasu mrówkowego, – pisze równanie reakcji kwasu chlorowodorowego z siarczkiem sodu. – projektuje doświadczenie, w wyniku którego otrzyma tlenek węgla(II) z kwasu mrówkowego, – projektuje doświadczenie, w wyniku którego otrzyma siarkowodór. – uzasadnia konieczność stasowania dodatków do żywności, – wie, w jaki sposób wykryć białko zawarte w produkcie spożywczym, – wie, jaki kwas zawarty jest w napoju typu cola. – omawia wady i zalety dodatków stosowanych do żywności, – omawia znaczenie i konsekwencje stosowania dodatków do żywności, w tym konserwantów, – zapisuje równania reakcji zachodzące podczas wykrywania jonów zawartych w wodzie mineralnej. – projektuje i przeprowadza doświadczenie wykrywania jonów zawartych w wodzie mineralnej, – projektuje doświadczenie, za pomocą którego wykryje białko w produkcie spożywczym, – projektuje doświadczenie, za pomocą którego zbada wpływ napojów typu cola na węglan wapnia oraz zardzewiały 12 budowy cząsteczki aspiryny, czym mogą być spowodowane niekorzystne dla organizmu skutki jej nadużywania. – wyszukuje w dostępnych źródłach informacje na temat występowania (pochodzenia): czadu, siarkowodoru, rtęci, solaniny, atropiny i tetradotoksyn oraz skutków zatrucia i sposobów postępowania w razie zatrucia tymi substancjami. – wyjaśnia, dlaczego podczas działania napoju typu cola na tynk murarski wydziela się gaz, oraz zapisuje ten proces za pomocą równania chemicznego, – tłumaczy, dlaczego napojów typu cola nie powinno się podawać małym dzieciom, – korzysta z dostępnych źródeł w celu uzyskania informacji o działaniu kofeiny na organizm ludzki. 12. Przyczyny psucia się żywności i sposoby zapobiegania temu. Procesy fermentacyjne – wymienia rodzaje fermentacji octowej i mlekowej, – wyjaśnia, dlaczego kupując produkty spożywcze, należy się zapoznać z datą przydatności do spożycia (żywność) lub okresem przydatności do użycia (leki, kosmetyki), – wymienia sposoby zapobiegania psuciu się żywności. Dział 4. Chemia gleby 13. Właściwości – wyjaśnia pojęcie fizyczne i chemiczne gleby, gleb – wymienia podstawowe właściwości fizyczne i chemiczne gleby, – podaje rodzaje gleb, – wymienia składniki gleby, dzięki którym uzyskuje ona właściwości sorpcyjne, – wymienia przyczyny zakwaszenia gleby. 14. Podstawowe – wyjaśnia, czym są substancje odżywcze nawozy, w glebach. – wymienia Nawożenie gleb najważniejsze gwóźdź. – projektuje doświadczenie ukazujące zachodzenie procesów fermentacji alkoholowej, octowej i mlekowej. – wyjaśnia pojęcie fermentacji alkoholowej, octowej i mlekowej, – omawia sposoby konserwowania żywności, – wyjaśnia przyczyny psucia się żywności, – opisuje metody zapobiegania psuciu się żywności. – opisuje procesy fermentacyjne zachodzące podczas produkcji wina, otrzymywania kwaśnego mleka oraz kwaśnienia wina, – pisze równania reakcji przedstawiające proces fermentacji alkoholowej, octowej i mlekowej. – wyjaśnia, jak się zmienia pH roztworu po wprowadzeniu do wody substancji kwaśnych i zasadowych, – określa odczyn danej próbki gleby, – wyjaśnia, na czym polegają sorpcyjne właściwości gleby. – wyjaśnia, na czym polega wietrzenie biologiczne, fizyczne i chemiczne skał, – wymienia sposoby regulowania odczynu gleby, – opisuje wpływ pH gleby na wzrost wybranych roślin. – projektuje i przeprowadza doświadczenie, dzięki któremu określi pH gleby, – projektuje i przeprowadza doświadczenie, za pomocą którego wykaże właściwości sorpcyjne gleby. – wyszukuje w dostępnych źródłach informacje, jaka gleba jest odpowiednia do danej rośliny. – wyjaśnia, z czego wynikają nieprawidłowości w rozwoju roślin, – uzasadnia potrzebę stosowania nawozów, – wykonuje proste obliczenia zawartości – omawia działanie nawozów, – opisuje sposób otrzymywania – pisze równanie reakcji hydrolizy wybranych soli i uzasadnia, jak ten nawóz wpływa na 13 – omawia znaczenie fermentacji mlekowej w przemyśle spożywczym. pierwiastki niezbędne do rozwoju roślin, – dzieli nawozy na naturalne i sztuczne. 15. Degradacja ochrona gleb i – wymienia źródła chemicznego zanieczyszczenia gleb, – podaje podstawowe rodzaje zanieczyszczeń gleb. Dział 5. Paliwa – dziś i w przyszłości 16. Konwencjonalne – wymienia surowce źródła energii naturalne będące źródłem pozyskiwania energii, – podaje podstawowe rodzaje energii, – dzieli procesy na egzoenergetyczne i endoenergetyczne, – zna skład benzyny, – definiuje, co to są alkany, – wie, co to jest szereg homologiczny, – wymienia rodzaje węgli kopalnych, – omawia skład ropy naftowej, – wylicza produkty spalania – podaje przykłady związków chemicznych używanych jako nawozy. – proponuje sposoby ochrony gleby przed degradacją. procentowej pierwiastka w danym związku chemicznym. najważniejszych nawozów sztucznych. zmianę pH gleby. – omawia czynniki powodujące degradację gleby. – korzysta z dostępnych źródeł w celu uzyskania informacji, jaki wpływ na zdrowie człowieka ma skażona gleba, – zapisuje równania reakcji wytrącania osadu sposobem jonowym skróconym. – rozwiązuje zadania rachunkowe związane z obliczaniem stężenia jonów zawartych w zanieczyszczonej wodzie. – uzasadnia, dlaczego niektóre materiały są stosowane jako surowce energetyczne. – zapisuje równania reakcji spalania całkowitego, półspalania oraz spalania niecałkowitego węglowodorów mających od 1 do 18 atomów węgla. – analizuje tabelę zawierającą temperatury topnienia i wrzenia wybranych alkanów i formułuje wniosek zależności tych temperatur od długości łańcucha węglowego. – rozwiązuje zadania rachunkowe na podstawie równań reakcji spalania substancji chemicznych. 14 węglowodorów. 17. Procesy przeróbki węgla kamiennego, ropy naftowej i gazu ziemnego – wyjaśnia pojęcie destylacji, – wymienia produkty destylacji ropy naftowej, – wylicza zastosowania najważniejszych produktów ropy naftowej, – wymienia produkty suchej destylacji węgla kamiennego, – wie, że podczas wykonywania doświadczeń z ropą naftową należy – wyjaśnia, jakie właściwości składników mieszaniny pozwalają zastosować destylację do jej rozdzielenia, – wyjaśnia, czym się różnią poszczególne frakcje destylacji ropy naftowej. – wyjaśnia, na czym polega destylacja ropy naftowej, – przestrzega zasad bhp podczas wykonywania doświadczeń, – przedstawia obserwacje towarzyszące suchej destylacji węgla kamiennego, – omawia kolejność wydzielania produktów destylacji, korzystając ze schematu kolumny rektyfikacyjnej destylacji ropy naftowej, i zwraca uwagę na temperatury 15 – projektuje doświadczenie, dzięki któremu można przeprowadzić destylację ropy naftowej, – omawia środki bezpieczeństwa, które należy zachować podczas przeprowadzenia destylacji ropy naftowej, – opisuje zastosowanie produktów destylacji ropy naftowej, – projektuje – wyjaśnia, jaka jest zależność między wielkością cząsteczek węglowodorów wchodzących w skład ropy naftowej a przebiegiem procesu jej destylacji, – korzysta z dostępnych źródeł w celu uzyskania informacji na temat przeróbki gazu ziemnego, – analizuje schemat instalacji do suchej destylacji węgla. zachować szczególne środki ostrożności, – wie, że palącej się ropy naftowej nie wolno gasić wodą. wrzenia składników. doświadczenie umożliwiające przeprowadzenie suchej destylacji węgla kamiennego, – rozwiązuje zadanie rachunkowe związane z wyznaczaniem wzoru alkanu na podstawie znajomości jego masy cząsteczkowej. – analizuje liczby oktanowe benzyn i na tej podstawie wskazuje na ich jakość. 18. Procesy zwiększające ilość oraz poprawiające jakość benzyny – wymienia sposoby zwiększania ilości i jakości benzyny, – wyjaśnia pojęcie liczby oktanowej. – wymienia sposoby zwiększania liczby oktanowej benzyny, – wyjaśnia, na czym polega reforming i kraking. – uzasadnia konieczność prowadzenia krakingu i reformingu w przemyśle. 19. Alternatywne źródła energii – wymienia alternatywne źródła energii. – wyjaśnia przyczyny poszukiwania alternatywnych źródeł energii, – wyjaśnia, czym są biopaliwa i biomasa. – wyjaśnia, czym są źródła geotermalne, – ocenia zalety i wady alternatywnych źródeł energii. – omawia zalety i wady alternatywnych źródeł energii, – korzysta z różnych źródeł w celu uzyskania informacji o możliwości zastosowania energii alternatywnej. 20. Wpływ uzyskiwania i wykorzystywania różnych paliw na środowisko naturalne – wyjaśnia pojęcie kwaśnych deszczy, – wie, że spalanie produktów destylacji ropy naftowej zagraża środowisku – pisze równania reakcji węgla pierwiastkowego i siarki z tlenem, – pisze równania reakcji otrzymywania – wyjaśnia zmianę pH wody deszczowej spowodowaną tlenkami siarki, węgla i azotu, – analizuje problemy środowiska naturalnego – omawia skutki eksploatacji złóż surowców energetycznych, – analizuje skutki wynikające ze 16 – omawia otrzymywanie benzyny w wyniku syntezy FischeraTropscha, – pisze przykładowe równania reakcji cyklizacji, krakingu i izomeryzacji. – analizuje na podstawie dostępnych źródeł informacji techniczne możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii w przemyśle, transporcie i gospodarstwie domowym. – omawia zagrożenia środowiska naturalnego wynikające z pozyskiwania energii z reaktorów jądrowych i elektrowni wiatrowych, naturalnemu. Dział 6. Chemia opakowań i odzieży 21. Różne rodzaje – zna kryteria opakowań podziału opakowań, – wymienia rodzaje opakowań, – podaje funkcje opakowań, – wylicza rodzaje materiałów służących do produkcji opakowań. 22. Budowa, – dokonuje podziału właściwości oraz tworzyw sztucznych zastosowanie na polimeryzacyjne i tworzyw sztucznych polikondensacyjne, – wyjaśnia pojęcia polimeru, monomeru, reakcji polimeryzacji, – wyjaśnia, co to są termoplasty i duroplasty, – klasyfikuje tworzywa sztuczne w kwasów: węglowego, siarkowego(VI) i (IV) oraz azotowego(V) z ich tlenków, – omawia zagrożenia związane z wydobyciem węgli kopalnych i ropy naftowej. związane z wydobyciem surowców naturalnych wykorzystywanych do uzyskania energii. zwiększania stężenia węgla(IV) powietrzu. – omawia zalety i wady opakowań celulozowych, metalowych i szklanych. – analizuje opakowania i proponuje bardziej oszczędne lub mniej szkodliwe dla środowiska. – korzysta z dostępnych źródeł w celu uzyskania informacji o innych opakowaniach niż omówione na lekcji (np. tektura). – wskazuje na zagrożenia wynikające z wdychania gazów powstających podczas spalania PVC. – omawia otrzymywanie i zastosowanie ważniejszych tworzyw sztucznych, – wyjaśnia różnicę między reakcjami polimeryzacji i polikondensacji. – zapisuje równanie reakcji polimeryzacji chlorku winylu, – wskazuje wśród podanych fragmentów wzorów tworzyw sztucznych termoplasty i duroplasty. 17 się tlenku w – projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego celem jest zbadanie wpływu stężenia tlenku węgla(IV) na zmianę temperatury otoczenia, – projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego celem jest zbadanie wpływu tlenku siarki(IV) na rośliny zielone. – pisze równania reakcji przedstawione schematem: karbid → acetylen → chlorek winylu → polichlorek winylu. 23. Włókna – materiały wykorzystywane do wytwarzania odzieży zależności od ich właściwości (sposobu zachowania podczas ogrzewania). – dzieli włókna na grupy i wymienia ich przykłady, – wyjaśnia, do jakiej grupy włókien należą wełna i jedwab, – opisuje właściwości włókien. 24. Sposoby postępowania z odpadami pochodzącymi z różnych rodzajów opakowań oraz odzieży – wymienia podstawowe rodzaje odpadów w gospodarstwie domowym, – wyjaśnia, co to są utylizacja i recykling. – omawia zastosowanie wybranych włókien. – omawia właściwości niektórych włókien oraz wymienia ich zalety i wady, – omawia związek wełny i jedwabiu z właściwościami białek, – odróżnia włókna białkowe od celulozowych. – projektuje doświadczenie umożliwiające identyfikację włókien. – wymienia odpady mające największe znaczenie dla rynku surowców wtórnych. – uzasadnia potrzebę ponownego zagospodarowania różnych rodzajów opakowań. – omawia odpady pochodzące z gospodarstw domowych i szkoły, – wskazuje na metody ograniczenia ilości odpadów pochodzących z gospodarstwa domowego i szkoły. Opracował: Radosław Brymerski na podstawie materiałów wydawnictwa Operon. 18 – omawia przyczyny zwiększenia produkcji włókien syntetycznych, – podaje nazwy handlowe popularnych włókien syntetycznych, – omawia właściwości użytkowe włókien syntetycznych w porównaniu z właściwościami poznanych włókien naturalnych. – korzysta z dostępnych źródeł w celu uzyskania informacji na temat procesu przetwarzania papieru, sposobu odzyskiwania metali ze złomu oraz przetwarzania tworzyw sztucznych.
