STRESZCZENIE Wstęp i cel pracy. Ból stanowi jeden z

STRESZCZENIE
Wstęp i cel pracy. Ból stanowi jeden z najczęstszych objawów u chorych na
nowotwory, występuje u ok. 50% pacjentów w trakcie leczenia onkologicznego, w
zaawansowanej fazie choroby u ponad 70% chorych. W leczeniu bólu przewlekłego
o silnym natężeniu (NRS 6–10) stosowane są opioidy 3 stopnia drabiny
analgetycznej WHO. W Polsce, do najczęściej zalecanych silnych opioidów należą
morfina, oksykodon, fentanyl i buprenorfina. Celem pracy było porównanie analgezji,
działań niepożądanych i jakości życia podczas leczenia bólu morfiną i oksykodonem
o kontrolowanym uwalnianiu podawanych drogą doustną oraz fentanylem i
buprenorfiną podawanych drogą przezskórną, u chorych na nowotwory leczonych w
Hospicjum Domowym i w Poradni Medycyny Paliatywnej.
Pacjenci i metody. Badanie przeprowadzono u chorych na nowotwory, z bólem o
silnym natężeniu (wg NRS 6–10), u których ból nie odpowiadał na leczenie
analgetykami nieopioidowymi i/lub słabymi opioidami.
Chorzy zostali losowo
przydzieleni do jednej z 4 grup: leczonych morfiną, oksykodonem, fentanylem lub
buprenorfiną, a także podzieleni na podgrupy pacjentów z przewagą bólu
neuropatycznego i receptorowego. We wszystkich grupach chorych w leczeniu
epizodów bólu przebijającego stosowano morfinę o natychmiastowym uwalnianiu
drogą doustną, w dawce dobieranej indywidualnie. Dawki badanych opioidów
miareczkowano do uzyskania skutecznej analgezji i akceptowalnego nasilenia
działań niepożądanych wg przyjętego schematu. Pacjenci mogli przyjmować
adjuwanty analgetyczne w bólu kostnym i neuropatycznym. W celu profilaktyki
zaparcia stolca, wszyscy chorzy otrzymywali laktulozę w dawce 2 razy dziennie po
10 ml, nie stosowano profilaktycznie leków przeciwwymiotnych. W badaniu
zastosowano następujące narzędzia: MMSE do oceny funkcji poznawczych, BPI–SF
do oceny natężenia bólu i wpływu bólu na codzienne czynności, ESAS do oceny
natężenia bólu i objawów niepożądanych, EORTC QLQ C–15–PAL do oceny jakości
życia, BFI do oceny wypróżnień, HADS do oceny stanu psychicznego i skalę
Karnofsky do oceny aktywności chorych.
Wyniki. W okresie od września 2013 r. do grudnia 2015 r. w badaniu wzięło udział 62
chorych, w tym 32 kobiety i 30 mężczyzn, przy czym badanie ukończyło 53 chorych.
Spośród 9 chorych, którzy nie ukończyli pełnego okresu badania, 5 pacjentów
zmarło, 2 przerwało badanie z powodu działań niepożądanych, 1 chory zrezygnował
z powodu uciążliwości związanej z wypełnianiem kwestionariuszy, 1 pacjent został
skierowany do szpitala. Korzystne efekty leczenia przeciwbólowego uzyskano
stosując wszystkie 4 opioidy, zarówno u chorych z przewagą bólu receptorowego jak
i neuropatycznego, przy czym zużycie koanalgetyków było większe u pacjentów z
przewagą bólu neuropatycznego. Spośród objawów niepożądanych, najczęściej
obserwowano nudności i senność, które uległy nasileniu na początku leczenia, a w
kolejnych dniach stopniowo ich natężenie ulegało zmniejszeniu. W zakresie apetytu,
nastroju, lęku, depresji, przygnębienia i zmęczenia uzyskano istotną poprawę
(ESAS). W przypadku zaparcia stolca, wymiotów i duszności nie stwierdzono
istotnych zmian. W ocenie JŻ przeprowadzonej przy użyciu EORTC QLQ–C15–PAL
w zakresie skal funkcjonowania fizycznego, emocjonalnego i ogólnej JŻ oraz w
ocenie aktywności chorych skalą Karnofsky uzyskano poprawę.
Wnioski. Wszystkie 4 badane opioidy wykazują podobny efekt przeciwbólowy, który
jest osiągany stopniowo, głównie w okresie pierwszych 14 dni leczenia. Podczas
leczenia morfiną obserwowany jest mniejszy negatywny wpływ bólu na zdolność
chodzenia i pracę, i mniejsze zużycie morfiny ratunkowej podawanej w terapii bólu
przebijającego. Badane opioidy wykazują podobny profil i natężenie działań
niepożądanych. Profilaktyczne podawanie leków przeczyszczających zapobiega
wystąpieniu zaparcia stolca wywołanego opioidami, ponadto wskazane jest
rozważenie profilaktycznego podania leków przeciwwymiotnych celem zmniejszenia
nasilenia nudności. Wszystkie badane opioidy poprawiają JŻ chorych, przy czym
ogólna JŻ ulega poprawie głównie w okresie pierwszych 14 dni leczenia; w
porównaniu do pozostałych badanych opioidów,
podczas leczenia morfiną
obserwowano większą poprawę w zakresie funkcjonowania fizycznego chorych i
depresji.