Czy świat niskich stóp procentowych jest bezpieczny?

Czy świat niskich stóp procentowych
jest bezpieczny?
Europejski Kongres Finansowy
Paweł Borys, PKO Bank Polski
Sopot, dnia 24 czerwca 2015 r.,
Kluczowe trendy makroekonomiczne
Stabilny i solidny wzrost PKB w USA, spowolnienie w Chinach i
stagnacja gospodarcza w strefie Euro przy…
9
%
Prognoza
MFW
6
… wyraźnym spadku potencjału gospodarek rozwijających się oraz
rozwiniętych na przestrzeni ostatnich 10 lat
15
%
0
10
-1
3
5
0
0
Strefa euro (l)
Niemcy (l)
Szwajcaria (l)
USA (l)
Chiny (p)
-3
-2
-5
-3
-6
-10
pp.
Chiny
Strefa euro
Świat*
USA
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Środowisko niskiej inflacji, której towarzyszy…
4
% r/ r
USA
Szwajcaria
Strefa euro
Gospodarki
rozwijające
się*
… desynchronizacja cyklu polityki pieniężnej
5
Prognoza
MFW
Strefa euro
3
4
2
3
1
2
0
1
-1
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
* Średnia ważona nominalnym PKB PPP; Próba 35 gospodarek wytwarzających 88% światowego PKB PPP.
USA
%
0
sty-08
Szwajcaria
lip-09
sty-11
lip-12
sty-14
lip-15
2
Globalna nadwyżka oszczędności nad inwestycjami = środowisko niskich stóp wzrostu PKB i
zwrotu z inwestycji
Wzrost wycen aktywów, proces delewarowania i wysokie stopy oszczędności w Azji
powodują wzrost globalnych oszczędności brutto oraz nierówności (oszczędności
brutto, % PKB) …
27
prognoza
%
… który przy awersji do ryzyka i niższym popycie inwestycyjnym tworzy nadwyżkę
oszczędności tzw. „Savings glut” (oszczędności minus inwestycje w krajach
rozwiniętych, % PKB)
prognoza
0,5
%
26
0,0
25
-0,5
24
23
-1,0
22
-1,5
21
-2,0
20
1995
1998
2001
Źródło: Word Economic Outlook
•
•
•
2004
2007
2010
2013
2016
1995
1998
2001
2004
2007
2010
2013
2016
Źródło: Word Economic Outlook
Od kryzysu finansowego widoczny jest wzrost globalnych oszczędności brutto, który może być kontynuowany
także w najbliższych latach. Głównym motorem tego wzrostu są Chiny, gdzie oszczędności kształtują się na
poziomie ok. 49% PKB (przy rosnącym udziale tej gospodarki w strukturze światowego PKB).
Wzrost salda oszczędności netto (% PKB; oszczędności minus inwestycje) w gospodarkach rozwiniętych wynika w
głównej mierze ze spadku inwestycji (% PKB) i wzrostu poziomu oszczędności brutto (% PKB) stanowiących
rezultat pokryzysowego delewarowania w tych gospodarkach.
Spadek oczekiwanego wzrostu gospodarczego powoduje spadek zaufania przedsiębiorców i wzrost awersji do
ryzyka, które w połączeniu z niskimi stopami zwrotu powodują osłabienie inwestycji. Ryzyko takiego „vicious cycle”
widoczne jest szczególnie w strefie Euro, zagrożonej deflacją. Rośnie ryzyko „policy failure” nieskuteczności
polityki pieniężnej w pobudzeniu wzrostu bez reform strukturalnych (zwłaszcza rynku pracy) i stymulacji fiskalnej.
3
No risk, no yield
Inwestorzy są zmuszeni do podejmowania coraz większego ryzyka, aby generować zyski
No risk, no yield – inwestorzy muszą przenieść się wyżej na krzywej ryzyka, aby generować zyski
Źródło: Goldman Sachs, Global Investment Research
Dividend yields for equities are 12-mth forward, yields for REITS are trailing
4
Główne parametry rynków bankowych wg. krajów
Grupa I – utrzymany wysoki poziom stóp procentowych.
Grupa II – po 2008 roku obniżono poziom stóp procentowych, ale pozostają one na poziomie wyższym niż w Grupie III.
Grupa III - od 2008 roku stopy procentowe kształtują się na bardzo niskim poziomie, tj. aktualnie ok. 0% lub poniżej.
Aktywa ogółem (mld EUR)
Aktywa sektora bankowego (%PKB)
2013 r.
474%
6 960
404%
395%
1H 2014 r.**
251% 246%
169%
120%
94% 88%
1 725
1 018
54,4%
58,3%
61,8% 64,0%
62,8%
Włochy
57,9%
70,3%
Holandia
83,8%
2013 r.
Niemcy
Koncentracja rynku - udział TOP5 w aktywach ogółem
Belgia
Szwajcaria
Szwecja
Rumunia
Polska
Grupa III
82
195
64
Słowacja
359
Czechy
578
Turcja
Słowacja
Czechy
Włochy
Holandia
Niemcy
Belgia
Szwajacaria
Szwecja
Rumunia
Polska
Turcja *
Grupa I Grupa II
2 495 2 557
2 323
78%
57%
ROE
1H 2014 r.
13,1%
12,7%
12,5%
10,7%
10,6%
45,2%
39,6%
7,8%
30,6%
4,8%
5,9%
2,4%
Słowacja
Czechy
Włochy
Holandia
Niemcy
Belgia
Szwecja
Rumunia
Polska
Turcja *
Słowacja
Czechy
Włochy
Holandia
Niemcy
Belgia
Szwajacaria
Szwecja
Rumunia
Polska
Turcja *
-0,5%
• Sektory bankowe Grupy I i II: (1) relatywnie małe (wg sumy bilansowej i relacji aktywów do PKB), (2) poziom koncentracji porównywalny z sektorami
bankowymi Grupy III.
• Rentowność sektorów bankowych Grup I-III pozostaje na relatywnie niskim poziomie w relacji do poziomu kosztu kapitału własnego. Relatywnie wyższą
rentowność osiągają banki z krajów Europy Środkowo-Wschodniej.
*Turcja: szacunek DST na podstawie danych: The Banking System in Turkey, Yearly Statistics - 1959-2013, SNB (Banks in Swizerland 2013 r.); ** Polska, Czechy,
Słowacja: 2014 r.; Turcja, Szwajcaria: 2013 r.
Źródło: EBC, Eurostat, TCB, Swiss Bankers Association
5
Wyższa rentowność banków z Europy Środkowo-Wschodniej nadal
znajduje odzwierciedlenie w wyższej wycenie rynkowej
P/BV (banki wg regionów)
Indeksy giełdowe, Polska i Europa
120
2,5
grudzień 2007=100
100
2,0
80
1,5
60
1,0
EŚW
BRICS
USA
E.Zachodnia
0,5
40
20
0,0
mar 13
wrz 13
mar 14
wrz 14
mar 15
0
gru 07
gru 08
gru 09
gru 10
gru 11
gru 12
gru 13
WIG Banki
WIG
STOXX EUROPE 600 BANKS INDEX
STOXX EUROPE 600 INDEX
gru 14
ROE (banki wg regionów)
BRICS
EŚW
USA
E.Zachodnia
25%
20%
15%
10%
5%
0%
mar 13 cze 13 wrz 13 gru 13 mar 14 cze 14 wrz 14 gru 14
2014P 2015P
Źródło: Bloomberg; ZEB „CEE institutions with negative performance - banking environment relatively stable but low yield rates and deflation are concerns” - 21 kwiecień, 2015
r.
6
Poziom stóp procentowych i dojrzałość rynku głównymi determinantami
rentowności
WNDB/aktyw
a 5,0% 5,1%
% średnich aktywów
2014*
4,2%
2,8%
2,2%
Marża odsetkowa
3,5%
3,0%
Gr. I
Gr. II
Gr. III
ROE
13,6%
13,3%
12,3%
10,5%
9,3%
Gr. III Europa
Zach.
Gr. III Europa
Środ.
1,6%
1,0%
Koszt ryzyka
1,4%
1,6%
Gr. I
0,5%
Gr. II
Gr. III
Gr. III Europa
Zach.
Gr. III Europa
Środ.
Gr. III
Gr. III Europa
Środ.
1,2%
1,0%
Gr. I
Gr. II
Gr. III
1,5%
1,4%
11,7%
Gr. III Europa
Zach.
Gr. III Europa
Środ.
0,6%
0,4%
12,5%
10,7%
8,1%
0,9%
Gr. I
Gr. II
Gr. III
7,1%
0,7%
Gr. II
Gr. III
Gr. III Europa
Zach.
Gr. III Europa
Zach.
Gr. III Europa
Środ.
Wynik pozostały/aktywa
0,8%
Gr. I
Gr. III Europa
Zach.
Kapitały/aktywa (dźwignia)
ROA
1,6%
Gr. II
Marża prowizyjna
0,5%
0,4%
1,3%
Gr. I
3,0%
Gr. III Europa
Środ.
Gr. I
Gr. II
Gr. III
Gr. III Europa
Zach.
Gr. III Europa
Środ.
Koszty działania/aktywa
2,1%
52,4% 54,6%
C/I
2,2%
2,0%
40,7%
44,2%
0,2%
Gr. I
1,2%
Gr. II
Gr. III
Gr. III Europa
Zach.
Gr. III Europa
Środ.
Gr. I
Gr. II
Gr. III
Gr. III Europa
Zach.
0,1%
47,5%
1,4%
Gr. I
0,7%
0,5%
Gr. III Europa
Środ.
Gr. II
Gr. III
Gr. III Europa
Zach.
Gr. III Europa
Środ.
7
Perspektywa banków z Europy Zachodniej i Północnej – zwiększanie
rentowności poprzez dalszą poprawę efektywności kosztowej
Rekoncyliacja oczekiwanej zmiany rentowności aktywów
(2016/2015)
Dezagregacja oczekiwanego poziomu ROA europejskiego
sektora bankowego, 2016 r.
0,03%
-0,01%
0,5%
Odpisy
Podatek
ROA
2016
0,07%
% średnich aktywów
0,4%
-1,4%
0,3%
0,02%
ROA
2015
Wynik
ods.
0,03%
-0,01%
Wynik
prow.
Wynik
poz.
0,7%
0,2%
1,4%
0,5%
-0,3%
Wynik ods. Wynik prow. Wynik poz.
Koszty
-0,2%
Odpisy
Podatek
ROA
2014
ROA
Koszty
Oczekiwany poziom głównych wskaźników finansowych
8,0%
6,1%
1,5%
0,3%
ROE
1,97% 1,98%
1,4%
0,5%
ROA
2015
koszty/ aktywa
NIM
2016
0,65% 0,59%
0,64% 0,66%
koszt ryzyka
marża prowizyjna
Źródło: European Banks Strategy – Deutsche Bank AG/London, 20.03.2015; sektor europejski dotyczy banków z krajów Europy Zach. i Płn. (45 banków z krajów: Austria,
Benelux, Francja, Niemcy, Grecja, Hiszpania, Włochy, Szwecja, Dania, Szwajcaria, Wielka Brytania).
8
Wyniki banków pod presją niskich stóp procentowych, wyzwań regulacyjnych
i zmiany potrzeb klientów - konieczność transformacji modelu dochodowości banków
Środowisko niskich stóp
procentowych
• presja na marżę odsetkową;
• wyższe koszty utrzymywania buforów płynności;
• brak możliwości realizowania dodatkowych
przychodów z tytułu niedopasowania terminowego
w warunkach płaskich krzywych dochodowości;
• ryzyko spadku wyniku odsetkowego - reinwestycje
portfela papierów wartościowych;
• wyższe wymogi kapitałowe i płynnościowe; wzrost
Zaostrzenie wymogów
regulacyjnych
Digitalizacja usług bankowych
udziału finansowania długoterminowego i jego
kosztu (pakiet CRD IV);
• koszty gwarantowania depozytów, w tym związane
z udziałem w systemie restrukturyzacji i
uporządkowanej likwidacji banków (dyrektywy BRR i
DGS);
• regulacje z obszaru ochrony konsumenta (MCM,
MiFIDII);
• istotne zmiany MSSF 9 (Instrumenty finansowe )
i MSSF 15 (Przychody z umów z klientami);
• presja na marże prowizyjne;
• presja na koszty tradycyjnego modelu dystrybucji;
• konieczność inwestycji w nowe technologie i
procesy;
• zmiany w strukturze demograficznej i związana z
Starzejące się społeczeństwo
tym konieczność dostosowania oferty produktów i
usług;
• ryzyko długoterminowej stabilności finansów
publicznych oraz dynamiki wzrostu dochodów;
Zmiany stóp procentowych
7
Polska
USA
Euro
6
5
4
3
2
1
0
sty 07
sty 09
mężczyźni
sty 11
sty 13
sty 15
Zmiany demograficzne
sty 17
kobiety
80+
74
64
2050
54
2014
44
34
24
14
4
-2 000
tys.
-1 500
-1 000
-500
00
500
1 000
1 500
2 000
Prognozowany udział przychodów banków ze sprzedaży
w kanałach elektronicznych w przyroście nowych przychodów
w perspektywie 2018 r.
• nowi gracze na rynku, w tym z sektora
Presja konkurencyjna
i dezintermediacja
pozafinansowego - konkurencja ze strony
telekomów, spółek technologicznych i podmiotów
parabankowych;
• konkurencja w sektorze finansowym o wysoko
wykwalifikowanych pracowników.
9
Źródło: EBC, Fed, NBP, GUS, McKinsey & Company, PKO BP - prognozy stóp procentowych
Świat niskich stóp procentowych - oznaka przejściowego kryzysu, czy nowa norma?
Perspektywa lokalna
Perspektywa globalna
•
Niskie stopy procentowego to oznaka
słabości światowej gospodarki.
•
Tani pieniądz nie buduje wartościucieczka do przodu.
•
Niskie stopy zwrotu zachęcają do
nadmiernego ryzyka tworząc nowe
zagrożenia, w tym dla sektora
finansowego.
•
Polski sektor finansowy pod dużą
presją niskich stóp procentowych,
technologii i regulacji ulega
transformacji.
•
Dochodowy sektor bankowy to
błogosławieństwo, a nie przekleństwo,
ale banki przegrywają wizerunkowo.
•
Czy rachunki oszczędnościowe to nie
inne oblicze wojny depozytowej i
moral hazard?
10