Wagary – przyczyny i zagrożenia jakie ze sobą niosą, rady dla

Wagary – przyczyny i zagrożenia jakie ze sobą niosą, rady dla rodziców
Problem wagarów dotyczy głównie uczniów gimnazjów i szkół
ponadgimnazjalnych. Jak pokazują badania 78% uczniów przyznaje się do ucieczki z
zajęć szkolnych, a 19% deklaruje, że przynajmniej raz przebywało poza domem bez
wiedzy rodziców. Młodzi ludzie w wieku dojrzewania uważają, że są dorośli a ucieczki
z lekcji najczęściej są przejawem buntu, chęcią podkreślenia własnego zdania
i niezależności. Przyczyny wagarów są powiązane z trzema kręgami społecznymi,
w których funkcjonuje młody człowiek: rodziną, szkołą i grupą rówieśniczą.
Niestety najwięcej przyczyn można znaleźć w środowisku szkolnym. Zwykle
mają one swoje źródło w niechęci do szkoły spowodowanej jakimiś przykrymi
doznaniami i przeżyciami. Wagary mogą pojawić się w sytuacji, w której rzeczywistość
szkolna przytłacza nastolatka: strach przed wymagającym nauczycielem, brak
przyjaciół w klasie, lęk przed sprawdzianem, negatywną oceną, odrzucenie przez
klasę, doznane upokorzenia, niepowodzenia, niemożliwość sprostania wymaganiom
nauczycieli. Przyczyną może też być czy niska motywacja do nauki czy też zwykła
nuda na lekcjach. Paradoksalnie brak dyscypliny w szkole i związane z tym poczucie
bezkarności też może być przyczyną pojawienia się wagarów.
Grupa rówieśnicza odgrywa w życiu nastolatka ogromne znaczenia. Chęć
zaimponowania kolegom, zaistnienia w grupie, podkreślenie swojej dorosłości, szpan
to często początek problemów z wagarami. Nie bez znaczenia są również negatywne
wzorce wśród rówieśników czy też wzory czerpane z mediów. Jeśli połączy się to z
uległością nastolatka wobec kolegów, czy brakiem umiejętności odmawiania, z całą
pewnością problem wagarów zaistnieje.
Wpływ na to, czy dziecko odważy się na wagary mają także rodzice i sytuacja
domowa. Uczeń uciekając z lekcji chce odpocząć, rozluźnić się i zapomnieć o
wszelkich kłopotach, także domowych. Wśród przyczyn wagarowania, mających
związek z rodziną można wyróżnić: często powtarzające się konflikty z rodzicami,
kłótnie pomiędzy rodzicami, stwarzające uczucie stałej niepewności w domu; rozpad
rodziny; brak zainteresowania rodziców sytuacją dziecka (rodzice nadmiernie
zapracowani); postawy rodziców reprezentujących odmienne poglądy na treści
wychowawcze szkoły (krytykowanie nauczycieli w obecności dziecka); brak
dostatecznej współpracy rodziców ze szkołą; brak dyscypliny w domu; brak oparcia w
dorosłych w przypadku kłopotów w nauce. Nieobecność w szkole może być w tym
przypadku formą wołania o pomoc lub chęcią zwrócenia na siebie uwagi.
Uczniowie wagarują także z bardziej prozaicznych przyczyn. Czasami chęć
nie pójścia do szkoły może wynikać z powodu ładnej pogody, pierwszego dnia wiosny,
ciekawej imprezy sportowej dziejącej się nieopodal szkoły, czy też po prostu
w poszukiwaniu przygód i nowych wrażeń.
W okresie adolescencji (dojrzewania) młodzi ludzie często podejmują tak zwane
zachowania ryzykowne, które mogą mieć w przyszłości niekorzystne konsekwencje.
Podejmowanie przez dziecko tych zachowań może być pierwszym krokiem do
uzależnień i patologii społecznej. Do tych zachowań należą: palenie tytoniu,
spożywanie alkoholu, stosowanie środków psychoaktywnych (narkotyki, dopalacze),
wczesna aktywność seksualna, zachowania agresywne i przestępcze. Chociaż
najczęściej są one tylko próbą podjętą z ciekawości, która szybko zostanie przerwana
to nie można wykluczyć, że początkowo sporadycznie pojawiające się wagary
z czasem przerodzą się w całkowite porzucenie nauki szkolnej a nawet ucieczkę z
domu.
Trzeba pamiętać, że nastolatkowie potrzebują niezależności a akceptacja grupy
rówieśniczej jest dla nich w tym okresie rzeczą nadrzędną. W podejmowaniu
zachowań ryzykownych szukają zaspokojenia nawet tych najbardziej
podstawowych potrzeb, takich jak: miłość, akceptacja, uznanie, poczucie
bezpieczeństwa, przynależność. Często chcą zaspokoić potrzebę realizacji ważnych
celów życiowych, na przykład określenie własnej tożsamości, uzyskanie
samodzielności. Pragną zacząć na własną rękę radzić sobie z trudnościami życiowymi.
Szukanie rozwiązań w takim zaspokajaniu potrzeb jest często procesem
nieuświadomionym do końca.
Często pierwszą reakcją rodziców na wagary ich pociechy jest złość i gniew,
czemu dają wyraz najczęściej robiąc dziecku po prostu awanturę. To do niczego nie
prowadzi, a czasem wręcz uniemożliwia porozumienie i wspólne zaradzenie kłopotom.
Rodzic ma prawo czuć, że został oszukany, czuje rozczarowanie. Słusznie uważa, że
za wagary dziecku należy się kara. Trzeba jednak panować nad emocjami. Formę kary
musi jednak dostosować do charakteru wagarującej pociechy. Może to być
ochłodzenie stosunków, zakaz wyjścia popołudniami, ograniczenie korzystania
z przywilejów czy zmniejszenie kieszonkowego. Przede wszystkim jednak taka
sytuacja powinna być pretekstem do szczerej rozmowy. Rodzic powinien dowiedzieć
się dlaczego dziecko wagaruje i wspólnie poszukać wyjścia z tej sytuacji. Trzeba jasno
i spokojnie powiedzieć że wymaga się od niego chodzenia do szkoły – nie tylko
dlatego, że taki jest obowiązek prawny, ale przede wszystkim dlatego, że to sprawa
niezwykle ważna dla jego przyszłości, a wykształcenie jest tu sprawą kluczową.
Rady dla rodziców aby uniknąć problemu wagarów:






Utrzymuj stały kontakt z wychowawcą, chodź na wywiadówki.
Zawsze pytaj dziecka, jak było w szkole, co się działo – niech wie, że
interesujesz się jego szkolnym życiem i je kontrolujesz.
Poznaj kolegów i przyjaciół swojego dziecka, nie zabraniaj mu wizyt w waszym
domu, spróbuj nawiązać z jego kolegami dobre stosunki.
Wspieraj zainteresowania i pasje dziecka – świadomość, że jest np. niezłym
znawcą nowych technologii (smartfon, laptop, tablet) bardzo poprawi mu
samoocenę.
Nie wymagaj samych sukcesów – bądź realistką, dostosuj swoje oczekiwania
do możliwości dziecka.
Bądź wyrozumiały, by dziecko nie bało się przyjść do ciebie, kiedy tylko pojawią
się problemy.
Rady dla rodziców, gdy dziecko zaczęło wagarować:







Nie lekceważ nawet pierwszych wagarów, chyba że jest to np. zbiorowa akcja
całej klasy dla uczczenia pierwszego dnia wiosny.
Okaż dziecku zrozumienie i wsparcie. Ono musi czuć, że nie pozostanie z tym
problemem samo, że wyjście z tej trudnej sytuacji to wasz wspólny cel.
Potrzebuje twojej pomocy i musi ją dostać.
Interesuj się tym, co dzieje się w szkole, ale staraj się, by nie przybrało to formy
nadmiernej kontroli – pytaj, ale nie przesłuchuj, odwoź rano do szkoły, ale tak,
by wyglądało to na wyraz troski, a nie nachalne eskortowanie.
Porozmawiaj z wychowawcą i nauczycielem przedmiotu, który sprawia
najwięcej trudności. Poproś o dodatkowy czas na nadrobienie zaległości.
Zapytaj, czy jest szansa na zajęcia wyrównawcze w szkole. Pomoc nauczycieli
jest niezbędna – powinni oni zastosować metody, które pozytywnie zmobilizują
ucznia, pozwolą mu odnieść sukces i poprawić jego poczucie własnej wartości.
Jeśli nauczyciele nie okażą dobrej woli i gotowości pomocy, być może trzeba
będzie zmienić szkołę.
Poświęć swój czas, aby pomóc opanować dziecku zaległy materiał. Jeśli sam
nie czujesz się na siłach, poproś o pomoc kogoś z rodziny czy przyjaciół.
Bądź w stałym, jeśli trzeba, to nawet codziennym kontakcie ze szkołą. Umów
się z wychowawcą, niech cię informuje o każdej nowej nieobecności, koniecznie
trzymaj rękę na pulsie.
Może niezbędna będzie pomoc psychologa – bądź na to przygotowany. Wtedy
zazwyczaj terapia dotyczy całej rodziny. Nie bój się tego, nie wzbraniaj, nie czuj
się winni – to sposób na to, aby pomóc dziecku, ale też by poprawić jakość życia
całej rodziny.
Opracowała: Małgorzata Janowska