ĝWIADECTWO WOLONTARIUSZY CHRZEĝCIJAēSKIECH W

Cultura Christiana
Tom I
KS.
RYSZARD SAWICKI*
WIADECTWO WOLONTARIUSZY CHRZE CIJA SKIECH
W DOBIE NOWEJ EWANGELIZACJI
Poj cie ewangelizacji i nowej ewangelizacji
Koncepcja nowej ewangelizacji zajmuje dzisiaj bardzo wa ne miejsce
w j zyku i programach duszpasterskich. Zas uguje jednak na wst pn refleksj ,
zwa ywszy na z ono znaczenia i tre ci, jakie ze sob niesie. Nale y zauwa, e ewangelizacja nie jest dzie em okazjonalnym lub tymczasowym, lecz
sta ym zobowi zaniem i kluczow potrzeb Ko cio a. Ewangelizacja (gr. „euaggelizein” – przekazywa , oznajmia co , jako pozytywn wiadomo ) oznacza g oszenie Jezusa Chrystusa i Jego Dobrej Nowiny (Dz 5, 42; 11, 20)1. Chrystus po to zgromadzi wokó siebie uczniów, w tym grono Dwunastu, by ich
nast pnie pos na ca y wiat: „Id cie na ca y wiat i g cie Ewangeli wszelkiemu stworzeniu” (Mk 16, 15). Ko ció od pocz tku by wiadomy obowi zku
ewangelizacji, co potwierdzaj s owa w. Paw a: „Nie jest dla mnie powodem
do chwa y to, e g osz Ewangeli . wiadom jestem ci cego na mnie obowi zku. Biada mi, gdybym nie g osi Ewangelii” (1 Kor 9, 16). Ewangelizacja
stanowi zatem fundamentalne i niezbywalne prawo Ko cio a do przekazywania
chrze cija skiego or dzia wszystkim ludziom poprzez s owo Bo e, sakramenty
i wiadectwo czynnej mi ci2.
*
Ks. mgr lic. Ryszard Sawicki – Doktorant na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Kardyna a Stefana Wyszy skiego w Warszawie oraz na Papieskim Wydziale Teologicznym w Warszawie, e-mail: [email protected]
1
Por. W. Przyczyna, Ewangelizacja, w: Leksykon teologii pastoralnej, red. R. Kami ski, Lublin 2006, s. 254.
2
Por. D. Lipiec, Teologiczne podstawy ewangelizacji, w: Ewangelizacja odpowiedzi Ko cioa w Polsce na wyzwania wspó czesno ci, red. W. Przygoda, E. Robek, Sandomierz 2011, s. 17;
W. Przygoda, Uwarunkowania historyczno-prawne i eklezjalne ewangelizacji w Polsce, w: Ewangelizacja odpowiedzi …, dz. cyt., s. 60.
148
KS.
RYSZARD SAWICKI
oszenie Dobrej Nowiny dokonuje si zawsze w konkretnej historii pojmowanej jako „kairos”, którego wykorzystanie powinno prowadzi do nieustannej odnowy dzia alno ci pastoralnej wra liwej na cz owieka i na wi ksz
skuteczno przepowiadania Ewangelii. Aby skutecznie i owocnie realizowa
swoj misj ewangelizacyjn , Ko ció stara si wi c uwzgl dnia uwarunkowania swojej epoki i bada znaki czasu, przyczyniaj c si tym samym do odnowy
i przemiany wiata. W niniejszym kontek cie nale y przywo
ide nowej
ewangelizacji3. Sama definicja nowej ewangelizacji jest ci le zwi zana z eklezjologi Soboru Watyka skiego II, koncepcj „Ecclesia semper renovanda”
oraz posoborowym programem nieustannej odnowy Ko cio a i jego dzia alno ci
pastoralnej4. Konieczno nowej ewangelizacji wynika z nowej sytuacji Ko cioa w wiecie, a wi c nowych wyzwa i zagro , a tak e nowych szans i mo liwo ci g oszenia Ewangelii.
Nagl
potrzeb nowej ewangelizacji, w obliczu podst puj cej dechrystianizacji kultury i cywilizacji euroatlantyckiej, dostrzeg Jan Pawe II, który
zacz g osi i wciela w ycie ide nowej ewangelizacji jako ogólnoeklezjalnego programu w dzisiejszym wiecie i pilne zadanie odrodzenia chrze cija stwa
w krajach zachodnich i spo ecze stwach postkomunistycznych. Okre lenia tego
on po raz pierwszy w homilii wyg oszonej 9. czerwca 1979 r. w Nowej
Hucie. Mówi wówczas: „Rozpocz a si nowa ewangelizacja, jak gdyby druga,
a przecie ta sama, co pierwsza”5. Od tego czasu to sformu owanie u ywane
by o przez Papie a systematycznie. Zwrot ten sta si popularny w wiecie od 9.
3
W zale no ci od adresatów wyró nia si ewangelizacj misyjn , pastoraln i now . Ewangelizacja misyjna, zwana pierwsz lub misj „ad gentes”, polega na objawianiu Jezusa Chrystusa
i Jego nauki jako Dobrej Nowiny tym, którzy ich nie znaj . Por. Sobór Watyka ski II, Dekret
o misyjnej dzia alno ci Ko cio a Ad gentes divinitus [dalej: DM], 6; Pawe VI, Adhortacja apostolska Evangelii nuntiandi [dalej: EN], 51, 53; Jan Pawe II, Encyklika Redemptoris mission
[dalej: RMis], 31). Ewangelizacja pastoralna (autoewangelizacja) skierowana jest do tych, którzy
od dawna s ju chrze cijanami i od dawna maj zwi zek z Ewangeli , aby pog bi ich wiar we
wspólnocie Ko cio a (por. EN 54; RMis 31). Jest zatem pod tym wzgl dem podobna do duszpasterstwa, ale si z nim nie uto samia.
4
My l ta pojawi a si ju w posynodalnej adhortacji apostolskiej Evangelii nuntiandi Paw a
VI, w której mowa o konieczno ci ci ego przepowiadania Ewangelii tak e chrze cijanom,
poniewa we wspó czesnym wiecie grozi im utrata wiary i oderwanie si od rzeczywisto ci
ustanowionej przez Ewangeli , która jest dla ludzi nowym wiatem, nowym porz dkiem rzeczy,
now drog istnienia i now zasad ich bycia we wspólnocie (por. EN 23, 52, 54).
5
Jan Pawe II, Homilia w czasie Mszy wi tej odprawianej przed opactwem OO. Cystersów
w Mogile (09.06.1979), w: Jan Pawe II, Pielgrzymki do Ojczyzny, przemówienia, homilie, Kraków 1997, s. 187.
WIADECTWO WOLONTARIUSZY CHRZE CIJA SKICH …
149
marca 1983 r., kiedy to Papie z okazji 500-lecia ewangelizacji Ameryki Po udniowej wezwa tamtejszych wiernych do zaanga owania si w „now ewangelizacj – now w swym zapale, w swych metodach i w rodkach ekspresji”6.
Jan Pawe II odnosi potrzeb nowej ewangelizacji do rodowisk, które ju
utraci y wiar lub s na drodze do jej utraty. Jej adresatem s ci, którzy przyj li
chrzest, ale zneutralizowali jego znaczenie i cz sto yj tak, „jakby Boga nie
by o”. W wypowiedziach wspó czesnych teologów mo na znale wiele ró nic
w okre leniach aspektowych nowej ewangelizacji, które staraj si odpowiedzie na pytania: czym ona jest (lub czym te nie jest), jaki sens ma jej nowo ,
na czym polegaj nowe uwarunkowania, nowa metodyka, nowe tre ci, nowe
podmioty i adresaci7? Powy sze pytania okazuj si szczególnie istotne w odniesieniu do teorii i praktyki pastoralnej. Nie mo na bowiem starych metod
duszpasterskich nazywa now ewangelizacj , ani te odrzuca wypracowane
przez lata praktyki w imi nowej ewangelizacji. Nowa ewangelizacja mo e
zapewni rozkwit czystej i g bokiej wiary, zdolnej nada nowy dynamizm
wspólnotom chrze cija skim, a w efekcie odtworzy „chrze cija sk tkank
spo eczno ci ludzkiej”8. Ta nowo zaczyna przybiera kszta t przede wszystkim we wspólnocie chrze cija skiej i „stawia przed spo ecze stwem pytania
w ka dej chwili historii i ka dym miejscu na ziemi, a szczególnie przed spo ecze stwem europejskim, które od tylu wieków s ucha Ewangelii o Królestwie
zapocz tkowanym przez Jezusa”9.
Spo eczno-kulturowe uwarunkowania nowej ewangelizacji
Ewangelizacja obejmuje osoby i ca e spo ecze stwa w ich konkretnie
okre lonych sytuacjach yciowych. Ko ció powinien zatem uwzgl dnia
wszelkie uwarunkowania spo eczno-kulturowe swojej misji, które mog jej
sprzyja lub j utrudnia . Pewne zjawiska sta y si w dobie wspó czesno ci tak
powszechne, e jako znaki czasu musz by brane pod uwag w procesie ewangelizacji wiata. Cywilizacja przyspieszy a, przemiany kulturowe i spo eczne
w dobie wspó czesno ci dokonuj si w b yskawicznym tempie i rozprzestrze6
Jan Pawe II, Przemówienie podczas Zgromadzenia Plenarnego CELAM (09.03.1983),
„L’Osservatore Romano” (wydanie polskie) 4(1983)4, s. 29.
7
Por. A. Lewek, Nowa ewangelizacja w duchu Soboru Watyka skiego II, t. 1, Katowice
1995, s. 70-112.
8
Jan Pawe II, Posynodalna adhortacja apostolska Christifideles laici [dalej: ChL], 34.
9
DM 35.
150
KS.
RYSZARD SAWICKI
niaj na coraz to wi ksze obszary. Ks. Marek Dziewiecki ujmuje to nast puj co: „To, co jeszcze wczoraj wydawa o si nowe i zaskakuj ce, dzisiaj jawi si
jako przestarza e i niemodne”10.
Na swojej aktualno ci nic nie straci a charakterystyka sytuacji spo ecznokulturowej narodów Europy nakre lona przez Jana Paw a II w posynodalnej
adhortacji apostolskiej Christifideles laici: „Ca e kraje i narody, w których niegdy religia i ycie chrze cija skie kwit y i da y pocz tek wspólnocie wiary
ywej i dynamicznej, dzisiaj wystawione s na ci
prób , a niekiedy podlegaj procesowi radykalnych przemian wskutek szerzenia si zoboj tnienia, sekularyzmu i ateizmu. Chodzi tu przede wszystkim o kraje i narody nale ce do
tak zwanego Pierwszego wiata, w których dobrobyt materialny i konsumpcjonizm, aczkolwiek przemieszane z sytuacjami zastraszaj cej n dzy i ubóstwa,
sprzyjaj i ho duj zasadzie:
tak, jak gdyby Bóg nie istnia ”11. W dobie
wspó czesno ci wojuj cy ateizm jest ju w du ym stopniu za nami, ust pi on
natomiast pola chyba o wiele bardziej gro nej oboj tno ci, w du ej mierze naznaczonej g bok niewiedz o tym, czym jest Ewangelia oraz d eniem do
powszechnej tolerancji.
Akceptowana przez wielu ucieczka intelektualna od absolutnego charakteru prawdy, poprzez ba wochwalstwo rozumu w racjonalizmie, wygenerowa a
zw aszcza sekularyzacj ( ac. „saecularis” – wiecki) wyp ukuj
warto ci
religijne z ycia spo eczno-kulturowego. Zasadnicz cech tego procesu jest
spychanie sfery „sacrum” na margines ycia spo ecznego. S owo to posiada co
najmniej kilka bliskoznacznych wyra , w ród których nale y wymieni : sekularyzm, laicyzacj , wiecko , odko cielnienie, dechrystianizacj , desakralizacj , a tak e humanizm wiecki12. Zjawisko to nale y rozpatrywa w kontekcie procesów racjonalizacji i pluralizacji ycia spo ecznego. Je eli mówi si
o pluralizmie jako nast pstwie sekularyzacji, to nale y pami ta , e ich wspólnym mianownikiem jest racjonalizm, poniewa to jego idee otworzy y drog do
sekularyzacji. Sekularyzacja stanowi wielkie wyzwanie dla Ko cio a i jego mi10
M. Dziewiecki, Komunikacja pastoralna, Kraków 2006, s. 46.
ChL 34.
12
Szeroko na temat oblicza wspó czesnej sekularyzacji pisz : J. Casanova, Europas Angst vor
der Religion, Berlin 2009; A. Dragu a, Ocali Boga. Szkice z teologii sekularyzacji, Warszawa
2010; J. Maria ski, Religia w spo ecze stwie ponowoczesnym, Warszawa 2010; Ten e, Sekularyzacja, w: Leksykon socjologii religii, red. M. Libiszowska- tkowska, J. Maria ski, Warszawa
2004, s. 364-369.
11
WIADECTWO WOLONTARIUSZY CHRZE CIJA SKICH …
151
sji ewangelizacyjnej. Socjolodzy religii mówi o zjawisku cierania si ukocielnionej religii i zsekularyzowanej kultury w nowoczesnych spo ecze stwach, nast pstwem czego jest proces „odko cielnienia” jednostek w ich indywidualnych postawach i wzorcach zachowa . Prowadzi to do prywatyzacji wyznawania religii i do zd awienia s owa Ko ció oraz jego niemal ca kowitego
znikni cia z debaty spo ecznej13.
Dzisiejszy wiat jest przepe niony kultur postmodernizmu i sekularyzacji,
towarzysz temu progresja nihilizmu etycznego, ja owy indywidualizm, prywatyzacja religii, globalizacja, zjawisko migracji, mentalno hedonistyczna i konsumpcjonistyczna, powierzchowny styl ycia, egocentryzm, dominacja kapitalizmu i technokracji14. Ponadto wspó czesne spo ecze stwa dotyka g boki kryzys rodziny i wychowania. Rodzina i szko a przesta y by naturalnymi ku niami dojrzewania osobowo ci m odego cz owieka. Paradoksem jest dzisiejsza
kultura, która jest kultur otwart , a jednocze nie zamkni . Niejednokrotnie,
mimo wielkiej ilo ci znajomych na facebooku, czujemy si samotni i pozostawieni sami sobie, towarzyszy nam jaka wewn trzna pustka. Zglobalizowany
wiat prowadzi cz sto do zamkni cia si w sobie poszczególnych ludzi i spo ecze stw. Prowadzi do zamkni cia si w sobie, w asnym mieszkaniu, swoim
komputerze, komórce. Cz sto towarzyszy temu oboj tno i nak adanie na siebie pancerza braku wra liwo ci.
Cz st reakcj wspó czesnego cz owieka na nakre lone powy ej zjawiska,
jest narastaj ce poczucie zagubienia i l k, które nale y przezwyci
poprzez
krytyczne rozeznanie i ponowne odczytanie chwili obecnej w perspektywie
nadziei, któr przynosi w darze chrze cija stwo. Wspó czesne uwarunkowania
spo eczno-kulturowe misji zbawczej Ko cio a i nieodzowna potrzeba chrze cija skiego wiadectwa ycia wymagaj pilnej konfrontacji z owymi stylami
13
W latach 90-tych XX w. socjologowie religii odeszli od teorii post puj cej i ca kowitej sekularyzacji (globalna teoria sekularyzacji) wieszcz cej koniec religii i Ko cio ów. Ko cio y,
nawet je li straci y na znaczeniu, to nie „umar y”. Proces deinstytucjonalizacji i indywidualizacji
oznacza zmniejszanie si zale no ci religijno ci od instytucji ko cielnych, ale w konsekwencji nie
prowadzi do zaniku religijno ci, a jedynie do zmiany sposobów jej praktykowania. Wielu z tych,
którzy odrzucaj formalne cz onkostwo w zorganizowanych wspólnotach ko cielnych, w dalszym
ci gu uwa a si za religijnych. Por. Maria ski, Religia w spo ecze stwie …, dz. cyt., s. 126;
P. Zulehner, Kirche umbauen, nicht totsparen, Ostfildern 2009, s. 62; Ten e, Schronienie dla
duszy. wiczenia duchowe dla niezbyt pobo nych, t um. A. Kalbarczyk, Pozna 2006, s. 25-29.
14
Por. B. Dro , Metodologia nowej ewangelizacji (definicja i zasady), w: By sol ziemi.
Program duszpasterski na rok 2012/2013, red. Sz. Stu kowski, Pozna 2012, s. 224-225.
152
KS.
RYSZARD SAWICKI
ycia, propagowanymi warto ciami, strukturami my lenia i j zykiem komunikacji15. Nowe czasy wymagaj nie tylko uwa nego rozeznania, ale tak e odnowionego impulsu ewangelizacyjnego, którzy otworzy serca wspó czesnych ludzi na Boga.
W odpowiedzi na to wyzwanie w dniach 8-28. pa dziernika 2012 r. planowane jest XIII Zgromadzenie Zwyczajne Synodu Biskupów zwo ane przez
papie a Benedykta XVI. B dzie ono po wi cone poszukiwaniu nowych form
przekazu wiary i nowych dróg ewangelizacji we wspó czesnym wiecie. Dokument roboczy Lineamenta stwierdza, e Ko ció zauwa a zmian kontekstu
spo eczno-kulturowego i dostrzega potrzeb uwzgl dnienia go w swoich programach i strategiach pastoralnych16.
Rola i znaczenie wiadectwa ycia w dobie nowej ewangelizacji
Wobec kryzysu wiary w postmodernistycznej kulturze Zachodu chrze cijanie nie mog pozostawa oboj tni i godzi si na to, eby ewangeliczna sól
zwietrza a i utraci a swój smak, a wiat o by o umieszczane pod korcem (por.
Mt 5, 13-16). Nowa ewangelizacja domaga si od uczniów Chrystusa odwagi
wychodzenia na „nowe areopagi”, szukaj c jednocze nie wszelkich mo liwych
rodków i sposobów na to, aby Dobra Nowina by a skutecznie i z wielk moc
przekazywana wspó czesnemu wiatu17.
Pierwszym i najskuteczniejszym sposobem nowej ewangelizacji pozostaje
wiadectwo chrze cija skiego ycia. Aktualne pozostaj s owa Paw a VI, który
powiedzia e: „Cz owiek naszych czasów ch tniej s ucha wiadków, ani eli
nauczycieli; a je li s ucha nauczycieli, to dlatego, e s wiadkami”18. Ko ció
mo e zatem owocnie ewangelizowa za pomoc wiadectwa ycia swoich
cz onków: „wszelki projekt nowej ewangelizacji, wszelki projekt g oszenia
i przekazywania wiary nie mo e abstrahowa od potrzeby istnienia ludzi, którzy
swym codziennym post powaniem nadaj moc ewangelizacji, której si odda15
Por. W. Przygoda, Wspó czesne areopagi nowej ewangelizacji – opieka duszpasterska wobec ruchu turystycznego, w: Przesz
jest to dzi , tylko cokolwiek dalej. 20 rocznica powstania
diecezji e ckiej, red. W. Guzewicz, E k 2012, s. 37-38.
16
Por. Lineamenta XIII Zebrania Zwyczajnego Ogólnego Synodu Biskupów na temat: Nowa
ewangelizacja dla przekazu wiary chrze cija skiej, 8-28.10.2012, nr 4; w: http://www.vatican.va/roman_curia/synod/documents/rc_synod_doc_20110202_lineamenta-xiii-assembly_pl.html
(22.09.2012).
17
Por. Tam e, nr 6.
18
EN 41.
WIADECTWO WOLONTARIUSZY CHRZE CIJA SKICH …
153
”19. Dobrze wyrazi to XIV-wieczny teolog Duns Szkot: „Deus vult condiligentes” („Bóg chce ludzi, którzy b
mi owali razem z Nim”)20.
Benedykt XVI w encyklice Deus caritas est przypomnia , e: „Chrze cijanin wie, kiedy jest czas sposobny do mówienia o Bogu, a kiedy jest s usznie
zamilkn i pozwoli mówi jedynie mi ci. On wie, e Bóg jest mi ci (por.
1 J 4, 8) i staje si obecny w nie wtedy, gdy nie robi si nic innego ponad to,
e si kocha”21. W li cie apostolskim Porta fidei og aszaj cym Rok Wiary papie zaznacza, e b dzie on „dobr okazj do wzmo onego sk adania wiadectwa mi osierdzia”22. Papie powo uje si dalej na s owa w. Paw a: „Tak wi c
trwaj wiara, nadzieja, mi
– te trzy: [jednak] najwi ksza z nich jest mi
”
(1 Kor 13, 13). Przywo uje tak e jeszcze mocniejsze s owa w. Jakuba: „Jaki
z tego po ytek, bracia moi, skoro kto b dzie utrzymywa , e wierzy, a nie b dzie spe nia uczynków? Czy [sama] wiara zdo a go zbawi ?” (Jk 2, 14). Papie
uczy, e: „Wiara bez mi ci nie przynosi owocu, a mi
bez wiary by aby
uczuciem nieustannie zagro onym przez zw tpienie. Wiara i mi
potrzebuj
23
siebie nawzajem, jedna pozwala bowiem drugiej si urzeczywistnia ” .
Ko ció jako Wspólnota powinien stara si pozosta wierny s owom Chrystusa: „Wszystko, co uczynili cie jednemu z tych braci moich najmniejszych,
Mnie cie uczynili” (Mt 25, 40), maj one stanowi yciowe credo ka dego
chrze cijanina. Pan Jezus przypomina , e mi
do bli niego jest nieod cznym elementem mi ci do Boga: „Kto nie mi uje brata swego, którego widzi,
nie mo e mi owa Boga, którego nie widzi” (1 J 4, 20).
Czynna mi
bli niego i wiadectwo ycia chrze cijan s ugruntowane
na wiadectwie samego Jezusa Chrystusa i wyp ywaj z Jego wyra nego polecenia. Maj one ogromne znaczenie w s bie nowej ewangelizacji podejmowanej przez wspó czesny Ko ció . Niew tpliwie jest to wiadectwo mocniejsze
ni wiadectwo samego s owa, gdy wi e si z zaanga owaniem wiadka
i jego trwa postaw , która wskazuje na jego cis y zwi zek z BogiemMi ci 24. wiadectwo ycia w postaci samaryta skiej s by, to zatem najsku19
Lineamenta, nr 22.
Duns Szkot, Opus Oxoniense, III d. 32 q. 1 n. 61.
21
Benedykt XVI, Encyklika Deus caritas est [dalej: DCE], 31.
22
Benedykt XVI, Porta fidei, Z bki 2012, nr 14.
23
Tam e.
24
Por. W. Przygoda, wiadectwo czynów mi osierdzia chrze cija skiego, w: wiadectwo
w s bie ewangelizacji, red. Ten e, Lublin 2012, s. 267, 270.
20
154
KS.
RYSZARD SAWICKI
teczniejszy sposób g oszenia Ewangelii. Doskonale wyra a t my l Papieska
Rada „Iustitia et Pax” w wydanym w 2005 r. Kompendium nauki spo ecznej
Ko cio a: „Potrzeba nowej ewangelizacji u wiadamia Ko cio owi, e jego or dzie zyska wi ksz wiarygodno bardziej dzi ki wiadectwu dzia ania, ni
dzi ki swej wewn trznej spójno ci i logice”25.
Wolontariat jako owocna forma nowej ewangelizacji
W dobie wspó czesnej kultury, która chcia aby wszystko policzy i za
wszystko zap aci , znajduj si tak e ludzie my cy zupe nie inaczej i d cy
do innych celów – s nimi wolontariusze inspirowani Chrystusow Ewangeli .
Powszechnie przyjmowana definicja wolontariatu – czyli nieodp atnego, wiadomego, dobrowolnego i systematycznego dzia ania na rzecz innych osób lub
spo eczno ci, wykraczaj cego poza wi zi rodzinno-kole skie26 – jest stosunkowo m oda, powsta a dopiero w wieku XX, cho sama dzia alno tego typu
ma bardzo d ug i bogat tradycj w chrze cija skiej Europie. Warto pami ta ,
e twórca nowoczesnego wolontariatu Jean Henri Dunant by gorliwym chrzecijaninem, a motywacj swojego dzia ania stre ci w znaku czerwonego krzy a
na bia ym tle27.
Poj cia wolontariat i wolontariusz etymologicznie pochodz od aci skiego s owa „voluntarius” – dobrowolny, ch tny, ochotnik, zgodny z woln wol 28.
Idea dobrowolnej, nieodp atnej pracy swoimi korzeniami si ga bardzo daleko,
tak e nie sposób precyzyjnie okre li momentu, od którego mo emy mówi
o jej pocz tkach. Ci, którzy w ró nych uwarunkowaniach historycznych, spoecznych i kulturowych egzystencji Ko cio a na przestrzeni ponad dwóch tysi cy lat starali si zaradzi wszelkich postaciom biedy i nieszcz
innych ludzi,
nie byli wówczas nazywani chrze cija skimi wolontariuszami, ale ze wzgl du
25
Kompendium nauki spo ecznej Ko cio a, nr 525.
Por. D. Moro , Wolontariat w trzecim sektorze. Prawo i praktyka, Wroc aw 2009, s. 35-44;
D. Pietrowski, Wolontariat w Polsce – nowe spojrzenie na prac spo eczn , „Roczniki Naukowe
Caritas” 5(2001), s. 31-32; W. Przygoda, Wolontariat, w: Leksykon teologii pastoralnej, dz. cyt.,
s. 907; Z. Tokarski, Wolontariat w Polsce. Raport z bada w latach 200-2003, ód 2008, s. 125127.
27
Por. Z. Sobolewski, Jeste my, by pomaga , „Caritas. Kwartalnik po wi cony pracy
charytatywnej” 3(2011), s. 3.
28
Por. Pietrowski, Wolontariat w Polsce …, art. cyt, s. 31-32; Przygoda, Wolontariat, dz. cyt.,
s. 907.
26
WIADECTWO WOLONTARIUSZY CHRZE CIJA SKICH …
155
na charakter ich dzia alno ci ca kowicie uprawnione wydaje si , e na takie
miano zas uguj .
Jan Pawe II wyra nie docenia wolontariat i zach ca do anga owania si
w jego dzia ania: „Có takiego sk ania wolontariusza do po wi cenia swego
ycia dla innych? Przede wszystkim naturalny odruch serca, który przynagla
ka dego cz owieka do pomocy drugiemu – swemu bli niemu. Jest to bez ma a
prawo istnienia. Wolontariusz, gdy bezinteresownie mo e da innym co z siebie, do wiadcza rado ci, która przewy sza to, czego dokona . Z tego w nie
powodu wolontariat jest szczególnym czynnikiem sprzyjaj cym post powi na
drodze humanizacji: dzi ki ró nym formom solidarno ci i s by, które promuje
i konkretyzuje, uwra liwia spo ecze stwo na godno cz owieka i na jego ró ne
potrzeby. Dzia alno wolontariatu prowadzi do do wiadczenia, e cz owiek
w pe ni realizuje si wy cznie wtedy, gdy kocha i daje siebie innym”29. Wolontariat chrze cija ski stanowi znak i wyraz ewangelicznej mi ci, która jest
bezinteresownym darem z siebie samego – darem ofiarowanym bli nim.
Benedykt XVI w przemówieniu do austriackich wolontariuszy i pracowników instytucji charytatywno-socjalnych stwierdzi , e „bez zaanga owania wolontariuszy nie mog y, nie mog i nie b
mog y przetrwa dobro spo eczne
i spo ecze stwo”30. Wszyscy wolontariusze podejmuj cy dzia ania charytatywne winni pami ta o ewangelicznej i nadprzyrodzonej inspiracji swego dzia ania. To bowiem odró nia ich od innej dzia alno ci humanitarnej. Ostatecznym
bowiem celem pos ugi wolontariuszy jest u wi cenie drugiego cz owieka oraz
jego przynale no do Chrystusa.
Wolontariat, opieraj cy si na powszechnie akceptowanych w spo ecze stwie warto ciach humanistycznych, przybiera charakter ekumeniczny i ponadreligijny, dlatego te Ko ció nie mo e ro ci sobie prawa do monopolu na
wolontariat31. Z kondycj chrze cija skiego wolontariatu nale y wi za ogólne
29
Jan Pawe II, Or dzie na zako czenie Mi dzynarodowego Roku Wolontariatu (05.12.2001),
cyt. za: Giers D., Krakowiak P., Ko ció katolicki wobec wolontariatu i pos ugi wolontariuszy,
w: Podr cznik koordynatora wolontariatu hospicyjnego, red. P. Krakowiak, A. Modli ska,
J. Binnebesel, Gda sk 2009, s. 260.
30
Benedykt XVI, Przemówienie do austriackich wolontariuszy i pracowników instytucji charytatywno-socjalnych w Wiedniu (09.09.2007), cyt. za: D. Giers, P. Krakowiak, Ko ció katolicki
wobec wolontariatu i pos ugi wolontariuszy, w: Podr cznik koordynatora wolontariatu hospicyjnego, red. P. Krakowiak, A. Modli ska, J. Binnebesel, Gda sk 2009, s. 271.
31
Por. W. Przygoda, Wolontariat chrze cija ski w parafii, w: Efektywne zarz dzanie parafi ,
red. M. Sobota, Warszawa 2004, s. 8.
156
KS.
RYSZARD SAWICKI
zaanga owanie Polaków w wolontariat, które wed ug dost pnych danych nie
dorównuje redniej Unii Europejskiej – 23%32. W naszej ojczy nie wolontariat
nie jest jeszcze tak rozwini ty, jak w innych krajach Europy, na co bez w tpienia mia a wp yw nasza historia. W zasadzie dopiero od 1990 r. mo na mówi
w Polsce o wolontariacie. Ideologia komunistyczna bez w tpienia przyczyni a
si do skutecznego zniech cenia ludzi do pracy spo ecznej i zaanga owania na
rzecz dobra wspólnego w Polsce i innych krajach postkomunistycznych.
Utrzymywaniu si pewnej dozy nieufno ci wobec wolontariatu sprzyja
tak e d ugoletni brak odpowiednich uregulowa prawnych. Adekwatne prawo
w tej dziedzinie ycia spo ecznego pojawi o si dopiero 1. stycznia 2004 r. wraz
z wej ciem w ycie ustawy o dzia alno ci po ytku publicznego i wolontariacie33
(nowelizowana w 2010 r.). Ustawa ta wprowadzi a now instytucj prawn –
wolontariat i pozwoli a partycypowa ko cielnym osobom prawnym w prowadzeniu dzia alno ci po ytku publicznego.
Wolontariat rozwija si w Ko ciele powszechnym i polskim. Najcz ciej
przybiera form zorganizowanego uczestnictwa u yciu ko cielnej wspólnoty
lokalnej (np. parafii, diecezji), ale powstaj i rozwijaj si dynamicznie tak e
ró nego rodzaju stowarzyszenia, fundacje i ruchy dzia aj ce w Ko ciele i z jego
mandatu. Swoj dzia alno opieraj one w nie na wolontariuszach. Najbardziej znanym przyk adem s Parafialne Zespo y Caritas prowadz ce systematyczn i zorganizowan dzia alno charytatywn w parafii oraz Szkolne Ko a
Caritas, skupiaj ce dzieci i m odzie wokó idei pomagania bli nim w potrzebie. Nale y wspomnie tak e wspólnoty wincenty skie, Fundacj „Dzie o Nowego Tysi clecia”, Krajowe Biuro wiatowych Dni M odzie y czy Katolickie
Stowarzyszenie M odzie y, które swoj dzia alno rozwijaj dzi ki ofiarnej
pracy swoich cz onków i wolontariuszy.
Zatroskanie chrze cija skich wolontariuszy o ubogich i potrzebuj cych
jest równoznaczne z wierno ci Ewangelii. Zaniechanie troski o ubogich by oby
32
Badania nad wolontariatem spo ecznym w ród doros ych prowadzone w Polsce od 2001 r.
(og oszonego przez ONZ wiatowym Rokiem Wolontariatu) wskazuj , i do 2005 r. mieli my do
czynienia ze wzrostem zaanga owania w wolontariat np. w 2001 r. wynosi on tylko 10%,
a w 2005 r. osi gn swoja najwy sz warto – 23%. Pocz wszy od 2006 r. zacz spada ,
w 2008 r. wyniós 13%. Obecnie mamy do czynienia z nieznaczn tendencj zwy kow . Por.
P. Stawiarska, Wolontariat hospicyjny. Perspektywa interdyscyplinarna, Warszawa 2011, s. 12.
33
Por. Ustawa z dn. 24. IV 2003. O dzia alno ci po ytku publicznego i o wolontariacie, DzU
RP z 2003, Nr 96, poz. 873.
WIADECTWO WOLONTARIUSZY CHRZE CIJA SKICH …
157
w konsekwencji zaniechaniem ewangelizacji34. W obecnych uwarunkowaniach
spo eczno-kulturowych wolontariat stanowi wci w pe ni niewykorzystany
potencja intelektualny, duchowy i religijny, zdolny do zniwelowania wielu
negatywnych zjawisk spo ecznych. Jest wielk szans dla nowej ewangelizacji.
Wyzwania stoj ce przed Ko cio em doby XXI wieku domagaj si jeszcze pe niejszego zaanga owania wolontariuszy.
„Formacja serca” wolontariuszy gwarantem
odnowy ycia duchowego ich samych oraz osób, do których s pos ani
Je li chrze cija ski wolontariat ma skutecznie i efektywnie realizowa
swoje zadania oraz s
dzie u nowej ewangelizacji, to ci, którzy si w niego
anga uj najpierw sami powinni d
do pog bienia swojego ycia duchowego. Benedykt XVI przypomina, e dla chrze cija skich wolontariuszy nieodzowna jest „formacja serca”35. Troska o formacj duchow powinna wyprzedza podejmowanie wszelkich inicjatyw charytatywnych. Badania empiryczne
potwierdzaj , e g bsze zaanga owanie religijne sprzyja tak e postawom
i zachowaniom prospo ecznym36.
Praca nad pog bianiem ycia duchowego wolontariuszy jest domen Kocio a. Eklezjalna s ba charytatywna wymaga kszta towania w wolontariuszach postawy ofiarno ci, po wi cania si dla innych, pokory, a nade wszystko
zjednoczenia z Chrystusem. Wymaga tak e pracy nad rozwijaniem cnót spoecznych takich jak: uczciwo , poczucie sprawiedliwo ci, uprzejmo , szczero , delikatno , dyskrecja i si a ducha 37. W procesie formacji wolontariuszy
nale y zwraca uwag na w ciwe kszta towanie wzajemnych relacji, które s
gwarancj wspólnego i zorganizowanego dzia ania na zewn trz. W wymiarze
eklezjologicznym nowa ewangelizacja nie mo e by skutecznie urzeczywistniana z powodu rozbicia. Braki w tym wzgl dzie mog prowadzi do deformacji ewangelicznego charakteru pos ugi wolontariuszy.
34
Por. K. Ryczan, Opcja preferencyjna dla ubogich, w: Teologia pastoralna nauk w s bie
nowej ewangelizacji, red. Cz. Krakowiak, W. Przygoda, A. Kici ski [i in.], Lublin 2010, s. 133.
35
DCE, 31.
36
Postawy prospo eczne koreluj dodatnio z religijno ci personaln , z l kiem synowskim
i religijn fascynacj , a ujemnie z l kiem niewolniczym. W sumie te trzy aspekty religijno ci
umacz a 43% zmienno ci wyników w postawach prospo ecznych badanych osób. Por. J. Szymo on, Psychologiczna analiza zjawiska wolontariatu, w: Mi
na nowo odkryta, red. J. Karbownik, W. Przygoda, Skar ysko-Kamienna 2007, s. 177-178.
37
Por. Sobór Watyka ski II, Dekret o apostolstwie wieckich Apostolicam actuositatem, 4.
158
KS.
RYSZARD SAWICKI
Formacja wolontariuszy chrze cija skich nale y do duszpasterskich obowi zków prezbiterów i diakonów. Cz ciowo jest ona realizowana w duszpasterstwie zwyczajnym (np. korzystanie z pos ugi sakramentalnej), cho nieodzowne jest jej dope nienie w postaci systematycznej formacji specjalnej. Moe ona przybiera posta regularnych spotka z duszpasterzem przynajmniej raz
w miesi cu. Spotkania takie to okazja nie tylko do pog biania formacji duchowej, ale tak e podnoszenia swoich kwalifikacji koniecznych w pos udze charytatywnej, omawiania spraw organizacyjnych i planowanych w najbli szym czasie dzia 38.
Formacja charytatywna mo e i powinna by realizowana w parafii, ale
swoje dope nienie powinna odnajdowa tak e w dzia aniach o charakterze formacyjnym podejmowanych na szczeblu dekanalnym, rejonowym czy diecezjalnym. Organizacja formacji charytatywnej le y w gestii Caritas diecezjalnej,
która mo e j realizowa np. w postaci kwartalnych szkole , warsztatów i dni
skupienia poruszaj cych kwestie duchowe i organizacyjne. Caritas Polska dostarcza wielu cennych materia ów formacyjnych.
Formacja wolontariuszy chrze cija skich ma na celu u wiadomienie im, e
w swojej pos udze maj do czynienia nie z „przypadkami”, „trudnymi sytuacjami” i „problemami”, ale z lud mi. Staraj c si zaradzi ich biedzie, nie moemy zagubi ich twarzy zapominaj c, e s dzie mi Boga Ojca, naszymi
bra mi i siostrami w Chrystusie. Winni my zatem patrzy na nich oczyma
Chrystusa, który wyra nie dostrzega ich cz owiecze stwo i dzieci ctwo Bo e39.
Wej cie jedynie w rol „urz dnika charytatywnego” wobec ubogich jest
sprzeczne z duchem chrze cija skiego personalizmu i prowadzi w konsekwencji do zatracenia szansy na ewangelizacj tego cz owieka.
Dobrze uformowani wolontariusze anga uj cy si w diakoni na rzecz
ubogich dziel si z nimi bogactwem swojego serca – swoj wiar , nadziej
i mi ci . Nie zatrzymuj si tylko i wy cznie na zaradzeniu ubóstwu materialnemu, ale staraj si tak e zaradzi ich biedzie w wymiarze duchowym,
pami taj c o duszy tych, którym spiesz z pomoc . Poprzez swoja bezinteresowno i oddanie, z jakim pe ni swoj s
, wolontariusze chrze cija scy
38
Por. W. Przygoda, Parafialny zespó charytatywny, „Roczniki Teologiczne” 45(1998)6,
s. 236-238.
39
Por. Z. Sobolewski, Wolontariat w Ko ciele, „Caritas. Kwartalnik po wi cony pracy charytatywnej” 2(2008), s. 4.
WIADECTWO WOLONTARIUSZY CHRZE CIJA SKICH …
159
staj si czytelnym znakiem Bo ej mi ci, sk aniaj c tym samym innych do
refleksji nad sensem ycia i wiar 40.
Pos uga chrze cija skich wolontariuszy, na laduj cych w swoim dzia aniu
dobrego Samarytanina, który uczyni wszystko, aby pomóc cz owiekowi
w potrzebie, to ogromna szansa dla Ko cio a. Dzi ki nim mo e on zyska nowy
dynamizm ewangelizacyjny i lepiej wype nia swoj funkcj charytatywn .
Wolontariat stanowi te w konsekwencji „szans na spe nione, warto ciowe,
a nawet wi te ycie dla samych wolontariuszy”41.
Czynna mi
bli niego niesiona przez wolontariuszy
znakiem wiarygodno ci Ko cio a
Pierwsi chrze cijanie w sposób radykalny i bezkompromisowy realizowali
owa: „Jeden drugiego brzemiona no cie” (Ga 6, 2). ywe zaanga owanie
w pos ug charytatywn przynios o pierwsze wzorce organizacyjne eklezjalnej
dzia alno ci dobroczynnej. Ko ció rozwija t ga
duszpastersk powo uj c
do jej realizacji specjalne instytucje. Na przestrzeni wieków „caritas christiana”
urzeczywistniana by a w ró nych formach, pozostaj c jednak ci gle domen
Ko cio a. Troska o potrzebuj cych sta a si cech rozpoznawaln chrze cijan
i wyra nym znakiem wiarygodno ci Ko cio a.
Chrystus zwraca si do chrze cijan XXI wieku tymi samymi s owami, co
do swoich Aposto ów: „Po tym wszyscy poznaj ,
cie uczniami moimi, je li
dziecie si wzajemnie mi owali” (J 13, 35). Wspólnoty chrze cija skie na
przestrzeni dziejów zawsze by y poddawane testowi wiarygodno ci, a jej znaczenie wydaje si dzisiaj tym bardziej znamienne w kontek cie zjawiska sekularyzacji i pluralizmu spo eczno-kulturowego. Obecne w spo ecze stwie polskim
postawy gnostyckie, indyferentne lub wprost antyeklezjalne wymagaj od ludzi
Ko cio a szczególnej uwagi i troski o umacnianie swojej wiarygodno ci i zaufania w spo ecze stwie. wiat ubóstwa duchowego i materialnego stanowi
nieustanne wyzwanie dla chrze cijan. Radykalnie rozumiane przykazanie mi oci Boga i bli niego oraz jego praktykowanie w codziennym yciu z pewno ci
40
Por. Tam e.
Por. W. Przygoda, Podstawy teologiczne i kierunki rozwoju wolontariatu charytatywnego
w Polsce, w: Mi
na nowo odkryta, dz. cyt., s. 168.
41
160
KS.
RYSZARD SAWICKI
przyczynia si do wzmocnienia wiarygodno ci Ko cio a i powodzenia jego
misji ewangelizacyjnej w wiecie42.
ród em wiarygodno ci jest zgodno g oszonych s ów z czynami, a wi c
zgodno egzystencji ludzi Ko cio a z g oszonymi przez nich pogl dami. Praca
chrze cija skich wolontariuszy inspirowanych duchem Ewangelii jest w nie
przyk adem takiego wiadectwa ycia chrze cija skiego, które jest potwierdzeniem przepowiadanego s owa Bo ego, wszelkich modlitw i celebracji liturgicznych. Takiego wiadectwa czynnej mi ci nie mo na w aden sposób zanegowa czy podwa . Czyste dobro niesione potrzebuj cym przez wolontariuszy,
pe ne yczliwych gestów i szczerych s ów, niweluje bowiem wszelkie przes dy,
topi lody oboj tno ci, budzi wra liwo , a w konsekwencji przyczynia si do
przemiany ludzkich serc i otwarcia si na Boga 43.
W historii chrze cija stwa nie brakowa o nigdy ludzi yj cych Ewangeli ,
którzy bezinteresownie podejmowali wielorakie dzie a czynnej mi ci bli niego. Przyk adem s tu liczne dzie a wybitnych jednostek zaanga owanych
w prac na rzecz ubogich. Prawdziwymi „bohaterami” mi ci bli niego i zarazem jej autentycznymi nauczycielami s dla nas ludzie wi ci. Ci, którzy przejrzeli „oczami serca” i którzy w yciu w sposób zdecydowany poszli ladami
Chrystusa. W naszych czasach niezrównan nauczycielk mi ci bli niego
by a b . Matka Teresa z Kalkuty. Potrafi a ona dostrzec i pochyli si z mi ci
nad tymi, których ju nikt nie zauwa a – nad konaj cymi bezdomnymi, aby
poczuli, e s zaakceptowani. Mawia a, e ca e credo chrze cija skie mo na
sprowadzi do dwóch s ów: mi
i mi osierdzie. Poci gn a za sob setki ludzi, którzy obecnie jako siostry i bracia mi ci oraz liczni wolontariusze id
w jej lady s
c najbardziej opuszczonym.
Chrze cija ski wolontariat nieustannie obwieszcza ca emu wiatu, e pomoc i troska o cz owieka przynale do istoty Ko cio a. Swoj obecno ci
w wiecie winien on wiadczy , e jest Ko cio em mi ci – „Ecclesia caritatis”44. Praca charytatywna wolontariuszy chrze cija skich jest dowodem heroicznej mi ci bli niego uwiarygodniaj cej i wzmacniaj cej misj ewangelizacyjn Ko cio a w ka dej epoce dziejów. Dla wielu wspó czesnych ludzi – adre42
Por. D. Swend, Mi
jako motyw wiarygodno ci Ko cio a, w: Mi
na nowo odkryta,
dz. cyt., s. 73.
43
Por. Przygoda, wiadectwo czynów …, dz. cyt., s. 275-276.
44
Sobór Watyka ski II, Konstytucja dogmatyczna o Ko ciele Lumen gentium, 41.
WIADECTWO WOLONTARIUSZY CHRZE CIJA SKICH …
161
satów nowej ewangelizacji, w szczególno ci niewierz cych, zdystansowanych
do Ko cio a i tych, którzy „szczerym sercem szukaj Boga”45, praca wolontariuszy chrze cija skich i mi
wyra ana w ich dzie ach charytatywnych, stanowi przerzucenie do nich swoistego „pomostu” b cego dla nich szans (powtórnego) wej cia do wspólnoty Ko cio a.
Podsumowanie i wnioski pastoralne
Misja ewangelizacyjna nie jest jakim dodatkiem w jej duszpasterskim
oddzia ywaniu, lecz nale y do istoty jego pierwotnej funkcji. Mówi c dzisiaj
o potrzebie nowej ewangelizacji i jej obecnych uwarunkowaniach spo ecznokulturowych, nale y nieustannie mie na uwadze konieczno g oszenia Dobrej
Nowiny przy u yciu ró nych form i metod, ale tak e poprzez wiadectwo
chrze cija skiego ycia poszczególnych cz onków wspólnot chrze cija skich
w postaci braterstwa i czynnej mi ci bli niego. W tym kontek cie wolontariat
stanowi owocn form nowej ewangelizacji i nale y w nim upatrywa ogromn
szans na integrowanie wielu ludzi, nawet tych zdystansowanych do Ko cio a
i niepraktykuj cych. Niniejszy artyku daje wskazówki w jaki sposób ow szanmo na zmieni w rzeczywisto .
Pos uga chrze cija skich wolontariuszy stanowi niezwykle wa
dziedzidzia alno ci pastoralnej Ko cio a i powinna by przez niego promowana,
rozwijana i o ywiana. Ko ció w dobie nowej ewangelizacji powinien zintensyfikowa swoj trosk o tworzenie w asnych grup wolontariuszy chrze cija skich stanowi cych ci gle w pe ni niewykorzystywany potencja ludzkich mo liwo ci. Duszpasterze winni zatroszczy si o permanentn „formacj serca”
wolontariuszy anga uj cych si na rzecz ubogich w wymiarze duchowym
i materialnym. Wolontariat stanowi wi c szans na warto ciowe, a nawet wi te
ycie osób si w niego anga uj cych. W kontek cie zjawiska sekularyzmu niesiona przez nich samaryta ska pos uga jest wymownym znakiem wiarygodnoci Ko cio a, potwierdzeniem proklamowanej Ewangelii, a tak e swego rodzaju
„pomostem” b cym drog do wej cia (powrotu) do wspólnoty Ko cio a. Wezwanie do nowej ewangelizacji jest w konsekwencji tak e wezwaniem do bezinteresownego zaanga owania na rzecz cz owieka w potrzebie oraz ca ej ludzko ci.
45
Tam e, 16.
162
KS.
RYSZARD SAWICKI
Summary
THE TESTIMONY OF CHRISTIAN VOLUNTEERS
IN THE ERA OF THE NEW EVANGELIZATION
The article considers following issues: the concept of evangelization and new evangelization, socio-cultural determinants of the new evangelization, the role and importance of the testimony of life in the era of the new evangelization, the volunteering as a fruitful form of the new
evangelization, the “formation of heart” of volunteers as a guarantee of renewing the spiritual life
of their own and of the people they are sent to, active love of neighbor provided by volunteers as
a credibility of the Church. The author concludes that the volunteering provides a fruitful form of
the new evangelization, and is to be regarded as a great chance of integrating people, even those
distrustful to the Church and non-practicing.
Bibliografia
Dokumenty Ko cio a
Lineamenta XIII Zebrania Zwyczajnego Ogólnego Synodu Biskupów na temat: Nowa ewangelizacja dla przekazu wiary chrze cija skiej, 8-28.10.2012, nr 4; w: http://www.vatican.va/roman_curia/synod/documents/rc_synod_doc_20110202_lineamenta-xiiiassembly_pl.html (22.09.2012).
Kompendium nauki spo ecznej Ko cio a, Kielce 2005.
Sobór Watyka ski II, Dekret o misyjnej dzia alno ci Ko cio a Ad gentes divinitus, Rzym 1965.
Sobór Watyka ski II, Dekret o apostolstwie wieckich Apostolicam actuositatem, Rzym 1965.
Sobór Watyka ski II, Konstytucja dogmatyczna o Ko ciele Lumen gentium, Rzym 1964.
Nauczanie papie y
Benedykt XVI, Encyklika Deus caritas est, Rzym 2005.
Benedykt XVI, Porta fidei, bki 2012.
Jan Pawe II, Posynodalna adhortacja apostolska Christifideles laici, Rzym 1988.
Jan Pawe II, Homilia w czasie Mszy wi tej odprawianej przed opactwem OO. Cystersów
w Mogile (09.06.1979), w: Jan Pawe II, Pielgrzymki do Ojczyzny, przemówienia, homilie,
Kraków 1997.
Jan Pawe II, Przemówienie podczas Zgromadzenia Plenarnego CELAM, „L'Osservatore Romano” (wydanie polskie) 4(1983)4.
Jan Pawe II, Encyklika Redemptoris missio, Rzym 1990.
Pawe VI, Adhortacja apostolska Evangelii nuntiandi, Rzym 1975.
Literatura
Casanova J., Europas Angst vor der Religion, Berlin 2009.
Dragu a A., Ocali Boga. Szkice z teologii sekularyzacji, Warszawa 2010.
WIADECTWO WOLONTARIUSZY CHRZE CIJA SKICH …
Dro
163
B., Metodologia nowej ewangelizacji (definicja i zasady), w: By sol ziemi. Program
duszpasterski na rok 2012/2013, red. Sz. Stu kowski, Pozna 2012.
Duns Szkot, Opus Oxoniense, III d. 32 q. 1 n. 61.
Dziewiecki M., Komunikacja pastoralna, Kraków 2006.
Giers D., Krakowiak P., Ko ció katolicki wobec wolontariatu i pos ugi wolontariuszy, w: Podcznik koordynatora wolontariatu hospicyjnego, red. P. Krakowiak, A. Modli ska,
J. Binnebesel, Gda sk 2009.
Lewek A., Nowa ewangelizacja w duchu Soboru Watyka skiego II, t. 1, Katowice 1995.
Lipiec D., Teologiczne podstawy ewangelizacji, w: Ewangelizacja odpowiedzi Ko cio a w Polsce na wyzwania wspó czesno ci, red. W. Przygoda, E. Robek, Sandomierz 2011.
Maria ski J., Religia w spo ecze stwie ponowoczesnym, Warszawa 2010.
Maria ski J., Sekularyzacja, w: Leksykon socjologii religii, red. M. Libiszowska- tkowska,
J. Maria ski, Warszawa 2004.
Moro D., Wolontariat w trzecim sektorze. Prawo i praktyka, Wroc aw 2009.
Ustawa z dn. 24. IV 2003. O dzia alno ci po ytku publicznego i o wolontariacie, DzU RP z 2003,
Nr 96, poz. 873.
Pietrowski D., Wolontariat w Polsce – nowe spojrzenie na prac spo eczn , „Roczniki Naukowe
Caritas” 5(2001).
Przyczyna W., Ewangelizacja, w: Leksykon teologii pastoralnej, red. R. Kami ski, Lublin 2006.
Przygoda W., Parafialny zespó charytatywny, „Roczniki Teologiczne” 45(1998)6.
Przygoda W., Podstawy teologiczne i kierunki rozwoju wolontariatu charytatywnego w Polsce,
w: Mi
na nowo odkryta, red. J. Karbownik, W. Przygoda, Skar ysko-Kamienna 2007.
Przygoda W., wiadectwo czynów mi osierdzia chrze cija skiego, w: wiadectwo w s bie
ewangelizacji, red. Ten e, Lublin 2012.
Przygoda W., Uwarunkowania historyczno-prawne i eklezjalne ewangelizacji w Polsce, w: Ewangelizacja odpowiedzi Ko cio a w Polsce na wyzwania wspó czesno ci, red. W. Przygoda,
E. Robek, Sandomierz 2011.
Przygoda W., Wolontariat chrze cija ski w parafii, w: Efektywne zarz dzanie parafi , red.
M. Sobota, Warszawa 2004.
Przygoda W., Wolontariat, w: Leksykon teologii pastoralnej, red. R. Kami ski, Lublin 2006.
Przygoda W., Wspó czesne areopagi nowej ewangelizacji – opieka duszpasterska wobec ruchu
turystycznego, w: Przesz
jest to dzi , tylko cokolwiek dalej. 20 rocznica powstania
diecezji e ckiej, red. W. Guzewicz, E k 2012.
Ryczan K., Opcja preferencyjna dla ubogich, w: Teologia pastoralna nauk w s bie nowej
ewangelizacji, red. Cz. Krakowiak, W. Przygoda, A. Kici ski [i in.], Lublin 2010.
Sobolewski Z., Jeste my, by pomaga , „Caritas. Kwartalnik po wi cony pracy charytatywnej”
3(2011).
Sobolewski Z., Wolontariat w Ko ciele, „Caritas. Kwartalnik po wi cony pracy charytatywnej”
2(2008).
Stawiarska P., Wolontariat hospicyjny. Perspektywa interdyscyplinarna, Warszawa 2011.
Swend D., Mi
jako motyw wiarygodno ci Ko cio a, w: Mi
na nowo odkryta, red.
J. Karbownik, W. Przygoda, Skar ysko-Kamienna 2007.
164
KS.
RYSZARD SAWICKI
Szymo on J., Psychologiczna analiza zjawiska wolontariatu, w: Mi
na nowo odkryta, red.
J. Karbownik, W. Przygoda, Skar ysko-Kamienna 2007.
Tokarski Z., Wolontariat w Polsce. Raport z bada w latach 200-2003, ód 2008.
Zulehner P., Kirche umbauen, nicht totsparen, Ostfildern 2009.
Zulehner P., Schronienie dla duszy. wiczenia duchowe dla niezbyt pobo nych, t um. A. Kalbarczyk, Pozna 2006.
owa kluczowe: wolontariat, wiadectwo, nowa ewangelizacja, sekularyzacja.
Keywords: volunteering, testimony, new evangelization, secularism.