historia instytucji politycznych

HISTORIA INSTYTUCJI POLITYCZNYCH
Tematyka konwersatoriów INP UW
dr Bartłomiej Zdaniuk, dyŜur: poniedziałek 11:30-13:00, Nowy Świat 67, sala 207.
1.
Pojęcie instytucji politycznej. Rodzaje instytucji politycznych. Czynniki wpływające
na ich kształt i ewolucję. Instytucje polityczne jako element funkcjonującego
społeczeństwa: uwarunkowania socjokulturowe, socjoekonomiczne i wyznaniowe.
Instytucje polityczne a państwo. Prawidłowości rozwoju państw między staroŜytnością a
współczesnością.
2.
StaroŜytność. Despotie wschodnie. Instytucje polityczne greckich państw-miast.
Systemy polityczne Aten i Sparty. Ewolucja ustroju staroŜytnego Rzymu.
3.
Średniowiecze. Imperia średniowieczne jako próba odtworzenia Rzymu (Bizancjum,
Państwo Karola Wielkiego). ZałoŜenia systemu feudalnego a spór o uniwersalizm.
Monarchia patrymonialna.
4.
Monarchia stanowa. Struktury stanowe. Pojęcie korony. Parlamenty stanowe.
Renesansowe monarchie i republiki.
5.
Absolutyzm. Polityczne i społeczne przyczyny rozwoju państwa absolutnego.
Legitymizacja absolutyzmu. Granice władzy królewskiej. Absolutyzm a aparat urzędniczy.
Merkantylizm.
6.
Państwo polskie doby demokracji szlacheckiej. Przyczyny hegemonii szlachty
polskiej i następstwa dla polskiego systemu społeczno-politycznego. RóŜnice na tle Europy
zachodniej i wschodniej. Ograniczenia władzy królewskiej (artykuły henrykowskie i pacta
conventa). Przywileje szlacheckie. Sejmy a konfederacje. Liberum veto.
7.
Próby reform ustroju w czasach stanisławowskich. Polskie Oświecenie. Prawa
Kardynalne. Rada Nieustająca. Konstytucja 3 maja. Powstanie kościuszkowskie i uniwersał
połaniecki.
8.
Państwo liberalne. Społeczno-cywilizacyjne następstwa rewolucji przemysłowej.
ZałoŜenia ideowe państwa liberalnego. Konstytucje. Modele trójpodziału władz. Rozwój
partii politycznych i samorządu.
9.
Polskie instytucje polityczne w okresie rozbiorów. Księstwo Warszawskie.
Królestwo Polskie. Rzeczpospolita Krakowska. Autonomia galicyjska. Władze powstańcze
(1830-1831 i 1863-1864).
10. Państwo demokratyczne. Scenariusze budowy państwa demokratycznego (model
amerykański, brytyjski, francuski). Społeczne uwarunkowania demokracji a społeczna rola
państwa. Państwa postabsolutne.
11. Państwa autorytarne i totalitarne. Cechy szczególne państw autorytarnych i
totalitarnych. RóŜnice między nimi. Mechanizmy kształtowania ustroju. Obłuda a
szowinizm.
12. II Rzeczpospolita. Mała Konstytucja 1919 r. Konstytucja marcowa. Nowela
sierpniowa. Konstytucja kwietniowa. Ordynacje wyborcze z 1935 r.
13. Polskie instytucje polityczne w czasach drugiej wojny światowej. Utworzenie
rządu na emigracji. Kompromis paryski. Delegatura Rządu na Kraj. PKP-RJN. Instytucje
stworzone przez komunistów: PKWN, KRN. TRJN.
14. Polska Ludowa. Mała konstytucja 1947 r. Konstytucja PRL 1952 r. Późniejsze
nowelizacje.
15. Wyzwania demokracji po roku 1945. Desegregacja a integracji ludności kolorowej.
Kontestacje studenckie. demokratyczne państwo socjalne. Globalizacja.
Podręczniki:
•
J. Baszkiewicz, Powszechna historia ustrojów państwowych, Gdańsk 2001
•
M. Sczaniecki, Powszechna historia państwa i prawa, róŜne wyd.
•
J. Bardach, B. Leśnodorski, M. Pietrzak, Historia ustroju i prawa polskiego, róŜne
wyd.
•
M. Kallas, Historia ustroju Polski X-XX w., róŜne wyd.
•
A. Ajnenkiel, Polskie konstytucje, Warszawa 2001
•
S. Godek, M. Wilczek-Karczewska, Historia ustroju i prawa w Polsce do 1772/1795.
Wybór źródeł, Warszawa 2006
•
M. Kallas, M. Krzymkowski, Historia ustroju i prawa w Polsce 1772/1795 do 1918.
Wybór źródeł, Warszawa 2006
•
G. Górski, S. Salmonowicz, Historia ustrojów państw, Warszawa 2001
•
M. Wąsowicz, Historia ustroju państw zachodu. Zarys wykładu, Warszawa 2007
•
teksty źródłowe: Konstytucja 3 maja (1791), Prawo i miastach (18.04.1791),
Konstytucja Księstwa Warszawskiego (1807), Konstytucja Królestwa Polskiego (1815),
Akt 5 listopada (1916), Dekret o najwyŜszej władzy reprezentacyjnej Republiki Polskiej
(22.11.1918), Dekret o ordynacji wyborczej do Sejmu Ustawodawczego (28.11.1918),
Uchwała o powierzeniu Józefowi Piłsudskiemu dalszego sprawowania urzędu Naczelnika
Państwa („Mała Konstytucja” – 20 lutego 1919), Ustawa o utworzeniu Rady Obrony
Państwa (01.07.1920), Konstytucja Rzeczpospolitej z 17 marca 1921 (Dz. U. nr 44, poz.
267), Ordynacja wyborcza do Sejmu (28.07.1921, Dz. U. nr 66, poz. 590), Ordynacja
wyborcza do Senatu (28.07.1921, Dz. U. nr 66, poz. 591), Ustawa zmieniająca i
uzupełniająca Konstytucję Rzplitej („nowela sierpniowa” – 02.08.1926, Dz. U. nr 78, poz.
442), Ustawa konstytucyjna z 23 kwietnia 1935 (dz. U. nr 30, poz. 227), Ordynacja
wyborcza do Sejmu (08.07.1935, Dz. U. nr 47, poz. 319), Ordynacja wyborcza do Senatu
(08.07.1935, Dz. U. nr 47, poz. 320), Ustawa o wyborze Prezydenta Rzplitej (08.07.1935,
Dz. U. nr 47, poz. 321), Okólnik Prezesa Rady Ministrów z 13.07.1936 (Monitor Polski
163/1936), Manifest PKWN (22.07.1944), Dekret o przestępstwach szczególnie
niebezpiecznych w okresie odbudowy Państwa (16.11.1945, Dz. U. nr 53, poz. 300),
Dekret o odpowiedzialności za klęskę wrześniową i faszyzację Ŝycia państwowego
(22.01.1946, Dz. U. nr 5, poz. 46), Ustawa Konstytucyjna o ustroju i zakresie działania
najwyŜszych organów RP („Mała Konstytucja” – 19.02.1947, Dz. U. nr 18, poz. 71),
Konstytucja PRL (22.07.1952, Dz. U. nr 33, poz. 232), Ustawa o zmianie Konstytucji
PRL (10.02.1976, Dz. U. nr 5, poz. 29).
Literatura uzupełniająca z zakresu dziejów społeczno-politycznych:
Û. Afanas’ev (red.), Sovetskoe obŝestvo: vozniknovenie, razvitie, istoričeskij final, Moskva
1997, t. 1 i 2
U. Augustyniak, Historia Polski 1572-1795, Warszawa 2008
J. Baszkiewicz, Historia Francji, Ossolineum, róŜne wyd., tegoŜ: Francja nowoŜytna. Szkice
z historii wieków XVII-XX, Poznań 2002, tegoŜ: Anatomia bonapartyzmu, Gdańsk 2003,
tegoŜ: Państwo. Rewolucja. Kultura polityczna, Poznań 2009
J. Baszkiewicz, S. Meller, Rewolucja francuska 1789-1794. Społeczeństwo obywatelskie,
Warszawa 1983
L. Bazylow, Historia powszechna 1789-1918, Warszawa 1986
L. Bazylow, P. Wieczorkiewicz, Historia Rosji, Ossolineum 2005
G. Besier, K. Stokłosa, Europa dyktatur. Nowa historia XX wieku, Warszawa 2009
A. Chwalba, Historia powszechna. Wiek XIX, Warszawa 2009
J. Ciepielewski, I. Kostrowicka, Z. Landau, J. Tomaszewski, Dzieje gospodarcze świata do
roku 1980, Warszawa 1985
N. Davies, Europa, rozprawa historyka z historią, Kraków 1998
J.-B. Duroselle, Europa. Historia narodów, Warszawa 2002
J. Gierowski, Historia Włoch, Wrocław 2003
R. Grunberger, Historia społeczna Trzeciej Rzeszy, Warszawa 1994
H. Izdebski, Fundamenty współczesnych państw, Warszawa 2007
T. Jędruszczak, Konflikty polityczne i społeczne w Polsce: 1918-1939, Wrocław 1976
P. Johnson, Historia świata (od 1917 r.), Londyn 1989
R. Kaczmarek, Historia Polski 1914-1989, Warszawa 2010
S. Kalembka, Wiosna Ludów w Europie, Warszawa 1991
J. Kaliński, Zarys historii gospodarczej XIX i XX w., Warszawa 2000
H. Katz, Anglia u progu demokracji, Warszawa 1965
J. Krasuski, Historia Niemiec, Ossolineum, 2004
W. Laqueur, Historia Europy 1945-1992, Londyn 1993
T. Manteuffel, Historia powszechna. Średniowiecze, Warszawa 2008, tegoŜ: Kultura Europy
średniowiecznej, Warszawa 1974
K. Michałek, Na drodze ku potędze. Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki 1861-1945,
Warszawa 1993
R. Michałowski, Historia powszechna. Średniowiecze, Warszawa 2009
T. Miłkowski, P. Machcewicz, Historia Hiszpanii, Ossolineum, 1998
R. Pipes, Rewolucja rosyjska, Warszawa 1994; tegoŜ, Rosja bolszewików, Warszawa 2005
E. M. Rostworowski, Historia powszechna. Wiek XVIII, Warszawa 2006
F. Ryszka, Państwo stanu wyjątkowego: rzecz o systemie państwa i prawa III Rzeszy,
Warszawa 1985, tegoŜ: Noc i mgła, Warszawa-Wrocław-Kraków 1966
T.Schramm, Historia powszechna. Wiek XX, Poznań 2001
A. Skrzypek, Historia społeczna Europy XIX i XX wieku, Poznań 2009, tegoŜ: Druga smuta.
Zarys dziejów Rosji 1985-2004, Warszawa 2004
M. Smoleń, Stracone dekady. Historia ZSRR 1917-1991, Warszawa-Kraków 1994
M. Tanty, Bałkany w XX wieku. Dzieje polityczne, Warszawa 2003
D. W. Treadgold, Wolność. Zarys historii, Warszawa 1996
J. Tyszkiewicz, E. Czapiewski, Historia powszechna. Wiek XX, Warszawa 2010
M. Waldenberg Kwestie narodowe w Europie Środkowo-Wschodniej, Warszawa 1992
R. Wapiński, Historia polskiej myśli politycznej XIX i XX wieku, Gdańsk 1997
J. Wiśniewski, Historia społeczna Europy, Olsztyn 2009
K. A. Wojtaszczyk, W. Jakubowski (red.), Społeczeństwo i polityka. Podstawy nauk
politycznych, Warszawa 2003
M. Witkowska, A. Wierzbicki (red.), Społeczeństwo obywatelskie, Warszawa 2005
Z. Wójcik, Historia powszechna, Wiek XVI-XVII, Warszawa 2007
S. Zawadzki, Państwo o orientacji społecznej. Geneza, doświadczenia, perspektywy,
Warszawa 1996.
B. Zdaniuk, Wybory parlamentarne we Francji 1789-1914. Problem reprezentatywności
wyboru, Warszawa 2005
J. Zdrada, Historia Polski 1795-1914, Warszawa 2007
A. Ziółkowski, Historia powszechna. StaroŜytność, Warszawa 2009
J. śarnowski, Społeczeństwa XX wieku, Ossolineum, 1999
M. śywczyński, Historia powszechna 1789-1870, Warszawa 2002