za 2016 r.

Sprawozdanie
z działalności
Programu
Antydyskryminacyjnego
„Artykuł 32”
za 2016 r.
1. Wszyscy są wobec prawa równi.
Wszyscy mają prawo do równego
traktowania przez władze publiczne.
2. Nikt nie może być dyskryminowany
w życiu politycznym, społecznym lub
gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.
art. 32 konstytucji rp
Przedmiotem działalności Programu Antydyskryminacyjnego „Artykuł 32” Helsińskiej
Fundacji Praw Człowieka są sprawy z zakresu
dyskryminacji. Nazwa Programu nawiązuje do
art. 32 Konstytucji RP. Działalność Programu
można śledzić na stronie internetowej:
www.hfhr.org.pl/dyskryminacja
W 2016 r. podjęliśmy działania w ponad
60 różnych sprawach. Zaangażowaliśmy
prawników pro bono do 14 nowych spraw,
podejmowaliśmy działania interwencyjne
w 13 sprawach i obserwowaliśmy 31 rozpraw
sądowych. Składaliśmy też opinie przyjaciela
sądu i działaliśmy jako organizacja społeczna
w postępowaniach. Prowadziliśmy też działalność edukacyjną i badawczą, w ramach której
przygotowane zostały dwie publikacje książkowe oraz przeprowadzone zostały szkolenia
dla sędziów, prokuratorów i adwokatów
w całej Polsce.
Działalność o charakterze litygacyjnym i interwencyjnym
W 2016 r. podejmowaliśmy działania litygacyjne
i interwencyjne dotyczące różnych obszarów
dyskryminacji:
Dyskryminacja z powodu niepełnosprawności:
• orzekanie o ubezwłasnowolnieniu wbrew
krajowym i międzynarodowym standardom
nakazującym szanować godność i autonomię
osób z niepełnosprawnościami;
• dostępność dla osób z niepełnosprawnościami usług świadczonych przez banki i przewoźników kolejowych;
• różnicowanie sytuacji posiadaczy różnych
rodzajów psów asystujących pod względem
prawa do ulg w przejazdach koleją oraz ulg
podatkowych;
• niewywiązywanie się władz samorządowych
z obowiązku zapewnienia dowozu do szkół
uczniom z niepełnosprawnościami;
Wyrok w sprawie niewpuszczenia do busa osoby z psem asystującym
Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie stwierdził
w wyroku naruszenie dóbr
osobistych klientki HFPC poruszającej się z psem asystującym, której kierowca autobusu
odmówił możliwości wstępu
do pojazdu ze względu na
obecność psa. W uzasadnieniu
wyroku sąd podkreślił, że takie
zachowanie kierowcy stanowiło rażący przykład dyskryminacji klientki ze względu na
niepełnosprawność i naruszyło
jej godność. Klientka w toku
procesu była reprezentowana
przez prawników pro bono adw.
Aleksandra Woźnickiego oraz
adw. Rafała Karbowniczka.
• brak możliwości wypłaty świadczenia pielęgnacyjnego lub jego części opiekunom osób
z niepełnosprawnościami, którzy mają ustalone prawo do emerytury, mimo że emerytura
jest znacząco niższa od świadczenia pielęgnacyjnego;
• nieprawidłowości podczas postępowania administracyjnego w sprawie orzekania o stopniu niepełnosprawności;
• dyskryminacja osób z HIV w zakresie ochrony
zdrowia;
• odmowa zatrudnienia z powodu hemofilii.
Dostosowania dla osób z niepełnosprawnościami podczas egzaminów wstępnych na aplikacje
prawnicze
Od 2016 r. osoby z niepełnosprawnościami mogą liczyć
na dostosowania podczas
przebiegu egzaminów wstępnych na aplikacje adwokacką,
radcowską i notarialną. Do tej
pory osoby z niepełnosprawnością mogły liczyć jedynie
na wydłużony czas egzaminu
oraz dostosowanie jego formy
podczas egzaminów zawodowych (egz. adwokackiego,
radcowskiego i notarialnego).
Brak analogicznych dostosowań na egzaminach wstępnych stanowił istotny wyłom
w procesie edukacji prawników.
Wprowadzone przez Ministerstwo Sprawiedliwości zmiany
są odpowiedzią na postulaty,
które zgłaszaliśmy od 2013 r.
Więcej bankomatów dostępnych
dla osób niewidomych
Jeden z banków sprzedał klientowi, będącemu osobą niewidomą, kartę płatniczą, z której
nie mógł on w zasadzie korzystać, ponieważ żaden z bankomatów w jego mieście nie był
udźwiękowiony. Ostatecznie
po naszych interwencjach
w Związku Banków Polskich
i Urzędzie Ochrony Konkurencji i Konsumentów bank zaczął
stopniowo udźwiękawiać swoje
bankomaty (liczba dostosowanych bankomatów podwoiła
się), w tym te położone w miejscu zamieszkania naszego
klienta.
Dyskryminacja z powodu działalności
związkowej:
Dyskryminacja z powodu pochodzenia
narodowego i etnicznego:
• dyskryminacja działaczy związkowych w jednej ze spółek kolejowych;
• eksmisja Romów z koczowiska przy ul. Paprotnej we Wrocławiu;
• dyskryminacja katechety w zakresie rozwiązania stosunku pracy.
• zatrzymanie obywatela Syrii w Zgorzelcu
przez firmę ochroniarską Fenix;
• wypowiedzenie umowy rachunku bankowego
ze względu na pochodzenie narodowe.
Wyrok w sprawie katechety
zwolnionego mimo ochrony
związkowej
Skarga do ETPCz
ws. likwidacji
romskiego koczowiska
Sąd Rejonowy Poznań-Grunwald i Jeżyce w Poznaniu
stwierdził w wyroku, że zwolnienie katechety, będącego
także nauczycielem historii,
zgodnie z uproszczonym trybem rozwiązywania stosunku
pracy z nauczycielami religii,
stanowiło nadużycie prawa
i było sprzeczne z zasadami
współżycia społecznego. Katecheta w tej sprawie został
zwolniony mimo przysługiwania mu szczególnej ochrony
związkowej. Klienta reprezentowali prawnicy pro bono
r.pr. Piotr Kryczek oraz mec.
Weronika Papucewicz (wyrok
jest nieprawomocny).
Romowie opuścili swoje miejW styczniu 2016 r. przygotowaliśmy w imieniu 16 klientów sce zamieszkania rano 22 lipca
pochodzenia romskiego skargę i wtedy koczowisko zostało
wyburzone. W związku z tym
do Europejskiego Trybunału
skarżący utracili miejsce zaPraw Człowieka w Strasburgu
mieszkania oraz należące do
dotyczącą wyburzenia w lipcu
nich rzeczy. W skardze zarzu2015 r. przez Miasto Wrocław
ich domów na koczowisku przy cono m.in. naruszenie zakazu
tortur, nieludzkiego i poniżaul. Paprotnej. Romowie nie
jącego traktowania, prawa do
wiedzieli o planowanym wyposzanowania życia prywatneburzeniu, gdyż decyzja Powiago oraz zakazu dyskryminacji.
towego Inspektora Nadzoru
Skarga została przygotowana
Budowlanego o nakazie rozwspólnie z prawnikiem pro
biórki została skierowana do
bono adw. Sylwią GregorczykGminy Wrocław, jako właściciela nieruchomości, na której -Abram.
powstało koczowisko.
Dyskryminacja ze względu na płeć:
• zwolnienie katechetki z pominięciem szczególnej ochrony trwałości stosunku pracy
wynikającej z ochrony w okresie ciąży i macierzyństwa.
Dyskryminacja ze względu na orientację
seksualną:
• odmowa potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez dzieci urodzone w wyniku surogacji, których rodzicami wpisanymi
do zagranicznych aktów urodzenia są partnerzy homoseksualni żyjący w zarejestrowanym
związku, a jeden z rodziców jest obywatelem
polskim;
Dyskryminacja ze względu na status
majątkowy uczniów w szkole
Sytuacja bezpaństwowców
(w szczególności trudności
w uregulowaniu ich statusu prawnego
na terytorium RP)
Mowa nienawiści i przestępstwa
z nienawiści popełniane ze względu
na pochodzenie narodowe, etniczne
czy kolor skóry
• nierówne traktowanie osób żyjących w związkach partnerskich wynikające z braku ustawowego uregulowania instytucjonalizacji
związków nieheteroseksualnych.
Wyrok NSA w sprawie odmowy
zezwolenia partnerowi Polaka
na nabycie nieruchomości
Wyrok w sprawie katechetki
w ciąży zwolnionej z pracy
Sąd Okręgowy w Krakowie
uznał, że przewidziany w Karcie Nauczyciela tryb zwalniania katechetów nie wyłącza
szczególnej ochrony trwałości
stosunku pracy ze względu na
ciążę i macierzyństwo, o której
mowa w Kodeksie pracy. Sprawa ta dotyczyła nauczycielki
religii, której cofnięta została
misja kanoniczna do nauczania religii, co spowodowało
jej zwolnienie z pracy, mimo
że była w ciąży. Sąd I instancji
uznał w tej sprawie, że z Karty
Nauczyciela wynika automatyczny obowiązek zwolnienia
katechetki po cofnięciu jej
Naczelny Sąd Administracyjny
stwierdził, że automatyczne
misji, niezależnie od jakichkol- nieudzielenie zezwolenia na
wiek innych okoliczności. Choć nabycie nieruchomości cudzoziemcowi będącemu partnerem
ostatecznie Sąd Okręgowy nie
uwzględnił powództwa klientki Polaka stanowi dyskryminację.
NSA podkreślił, że związek jedo przywrócenie do pracy, to
nopłciowy zawarty z Polakiem
pogląd sądu o konieczności
stosowania w tej sprawie prze- za granicą może być okolicznością, która potwierdza istnienie
pisów Kodeksu pracy zapewwięzi z Polską, niezbędnej do
niających ochronę w okresie
wydania zezwolenia na nabyciąży i macierzyństwa ma
cie nieruchomości. HFPC była
przełomowy charakter i postroną tego postępowania. Sąd
kazuje, że fakt cofnięcia misji
w uzasadnieniu powołał się na
kanonicznej nie zawsze musi
argumenty przedstawione przez
oznaczać natychmiastowe
ustanie stosunku pracy z kate- nas podczas rozprawy, a także
na wnioski zawarte w naszej
chetą. Klientka miała zapewopinii złożonej przed WSA.
nioną pomoc prawników pro
W sprawie skargę kasacyjną
bono adw. Marzanny Sobaniec
oraz adw. Piotra Bobrowskiego. oprócz cudzoziemca złożył także
Rzecznik Praw Obywatelskich.
wiedzy
wnienia
ównego
a temat
m warto
arek
półprawodowe
gących
kają się
Petryna
atorów
na. Przepodczas
wartych
interewaniem
a ściśle
w i prożnorodch grup
pojrzeć
zących
munikazbędne
czności
ończącą
W 2016 r. ramach Programu „Artykuł 32”
powstały dwie publikacje książkowe:
równe traktowanie
uczestników postępowań
ludzką.
użo jest
epełnoprzemo uwagą
dziach
era
Działalność badawcza i edukacyjna
równe traktowanie
uczestników
postępowań
Przewodnik
dla sędziów i prokuratorów
Pod redakcją
Doroty Pudzianowskiej i Jarosława Jagury
„Równe traktowanie
uczestników postępowań.
Przewodnik dla sędziów
i prokuratorów”,
red. D. Pudzianowska,
J. Jagura, wyd. Biuro Rzecznika
Praw Obywatelskich,
Warszawa 2016, 157 s.
Prezentowana publikacja, adresowana
do sędziów i prokuratorów, ma pełnić
funkcję praktycznego przewodnika
po zagadnieniach dotyczących równego traktowania w trakcie postępowań
prokuratorskich i sądowych osób narażonych na dyskryminację. Przewodnik
został przygotowany wspólnie przez
reprezentantów doktryny i praktyków,
w tym przede wszystkim sędziów i prokuratorów. W założeniu Przewodnik nie
jest wykładem z zakresu prawa, w szczególności prawa antydyskryminacyjnego.
Ma on jedynie wskazywać najistotniejsze
kwestie, jakie mogą się pojawić w kontakcie osób narażonych na dyskryminację z sędzią lub prokuratorem. Biorąc
pod uwagę specyficzne potrzeby grup
wyróżnionych z uwagi na posiadanie
określonych cech (np. niepełnosprawność, pochodzenie etniczne) Przewodnik
formułuje wiele praktycznych wskazówek (zaleceń) oraz przykładów, przede
wszystkim dobrych praktyk, ale też problemów, które pojawiają się w kontaktach z wymiarem sprawiedliwości osób
narażonych na dyskryminację. Istotną
wartość dodaną publikacji stanowią
przykłady dobrych praktyk i problemów,
które zostały zebrane m.in. na podstawie nadesłanych do Helsińskiej Fundacji
Praw Człowieka ankiet wypełnionych
przez sędziów i prokuratorów.
http://www.hfhr.pl/przewodnik-rowne-traktowanie-uczestnikow-postepowan/
„Status cudzoziemca w Polsce
wobec współczesnych wyzwań międzynarodowych”,
red. D. Pudzianowska, Wolters
Kluwer, Warszawa 2016, 296 s.
Książka stanowi podsumowanie
konferencji naukowej zorganizowanej z okazji obchodów 25-lecia HFPC.
https://www.profinfo.pl/prawo-unii-europejskiej-i-miedzynarodowe/prawo-miedzynarodowe-publiczne/p,status-cudzoziemca-w-polsce-wobec-wspolczesnych-wyzwan-miedzynarodowych,366933.html
Zorganizowaliśmy i przeprowadziliśmy 13 szkoleń dla sędziów, prokuratorów i adwokatów we
wszystkich apelacjach w Polsce. Ponadto zorganizowaliśmy lub wzięliśmy udział w 15 konferencjach krajowych i zagranicznych.
Serdecznie dziękujemy kancelariom prawniczym,
z którymi współpracowaliśmy w 2016 r.:
Cameron McKenna Greszta
i Sawicki sp. k.;
Chajec, Don-Siemion & Żyto
sp. k;
Clifford Chance Janicka, Krużewski, Namiotkiewicz
i wspólnicy sp. k.;
Jobs Skowrońska Samsel
Adwokaci i Radcowie Prawni
sp. p.;
Kancelaria Adwokacka Artur
Pietryka;
Łaszczuk i Wspólnicy sp. k.;
Magnusson Tokaj i Partnerzy
Adwokaci i Radcowie Prawni
sp. p.;
Marta Kuchno Kancelaria Adwokacka;
Tataj Górski Adwokaci sp. p.;
Wardyński i Wspólnicy sp. k.;
Wolf Theiss P. Daszkowski sp. k.
Zespół
Programu:
dr Dorota Pudzianowska
(koordynatorka);
apl. adw. Jarosław Jagura;
Adam Klepczyński;
Monika de Silva
(wolontariuszka).