Przemiany w Gdańsku w latach 1871

Gdańsk jako ośrodek nauki (oświaty)
• 1900 – Conradinum (Szkoła Realna)
• 1904 – Wyższa Szkoła Techniczna (Gdańsk stał
się miastem akademickim)
• 1904 – nowy gmach Szkoły św. Piotra i Pawła (I
LO)
• 1908 – katolickie seminarium nauczycielskie
przy dzisiejszej Sobieskiego 18/19 (Wrzeszcz)
Gdańsk jako ośrodek kultury
• 1871 – otworzył podwoje Selonke-Theater
przy Długich Ogrodach 33a (w 1877
przemianowany na Wilhelm-Theater) –
zmienił charakter na salę teatralnorestauracyjną
• 1873 – uruchomienie Muzeum Miejskiego w
dawnym budynku Gimnazjum Akademickiego
(klasztoru franciszkanów)
Wilhelm-Theater przy Długich
Ogrodach
Gdańsk – ośrodek kultury
• 1879 – powstało Towarzystwo Historyczne
(Westpreussischer Geschichtsverein)
• 1903 – nowy budynek Archiwum
Państwowego
• 1905 – nowy budynek Biblioteki Miejskiej
(Wałowa 15)
• 1911 – Muzeum Wnętrz Mieszczńskich (Dom
Uphagena)
Gdańsk – ośrodek sportu
• 1901 – regaty wioślarskie na Motławie
• 1903 – zawody pływackie w Brzeźnie (W Gd. od 1902
Danziger Schwimmvereins)
• 1903 – pierwszy klub piłkarski (Robert Sander)
• 1907 – turniej bokserski w dawnym Wilhelm-Theater
• 1908 – sala sportowa z łaźnią (przy dzis. Kieturakisa)
• 1911 - Plac sportowy im. Ehlersa (przy dzis.
Smoluchowskiego, obecnie szpital zakaźny)
• 1912 – Akademickie Mistrzostwa Niemiec w lekkiej
atletyce, pływaniu, wioślarstwie
• 1915 – Sala sportowo-widowiskowa przy wielkiej Alei
Gdańsk – ośrodek finansów
• 1899 – Zentralstelle zur Forderung
industrieller Unternehmungen in Osten
(Centrala wspierania przedsiębiorczości na
Wschodzie) z siedzibą w Gdańsku
• Po 1900 – liczne kasy oszczędności i banki
spółdzielcze, w tym założona w 1907 r. –
Sparkasse der Stadt Danzig (Piwna 36/37)
• Dalej działa Danziger-Privat-Actien-Bank oraz
Danziger Sparkassen-Actien-Verein
Gdańsk – ośrodek przemysłu
• Przemysł stoczniowy – duża stocznia
państwowa (co nie było normą w innych
miastach Niemiec), kilka mniejszych stoczni,
w II poł. XIX w. w większości spółek akcyjnych;
w 1892 r. rozpoczęła produkcję SchichauWerft – filia stoczni Ferdinanda Schichau’a z
Elbląga
• W 1890 r. zakończyła działalność stocznia
Devrienta
Gdańsk – ośrodek przemysłu
• Przemysł maszynowy:
• Produkcja maszyn i kotłów parowych (w 1872
– Danziger Maschinenbau-Actiengesellschaft)
• Produkcja (fabryka) broni, (fabryczki) amunicji,
• warsztaty artylerii (przy Ułańskiej)
Gdańsk – ośrodek przemysłu
• Przemysł maszynowy – nowe branże
• W 1896/1904 r. na wyspie Ostrów powstała
huta i stalownia martenowska firmy
(ostatecznie) Nordische Electricitäts und
Stahlwerke A.G. – w 1906 r. przestała istnieć
• 1899 – produkcja wagonów
• 1901 – produkcja śrub i nitów
• 1912 – naprawa taboru kolejowego
(Przeróbka)
Gdańsk – ośrodek przemysłu
• Przemysł chemiczny
• Produkcja nawozów sztucznych (fabryka Petschowa i
Davidsohna), fabryka chemiczna w Porcie Cesarskim,
fabryki mydła
• Przemysł spożywczy
• Olejarnie, młyny zbożowe, rafinerie cukru, browary
(Danziger Actien-Brauerei - 1873), wytwórnie
czekolady, rzeźnia miejska
• Inne branże:
• Produkcja celulozy (Letnica), tytoniu, papierosów,
zapałek (Młyniska), mebli (Refektarska), parkietów
Rzemiosło gdańskie
• Około 1900 r. w Gdańsku 53 branże, 1556
majstrów
• Do branż rozwijających się należała branża
budowlana
• Dobrze stały branże – odzieżowa, spożywcza
(różnego rodzaju), meblarska
• Silne było gdańskie bursztynictwo
Handel gdański
•
•
•
•
•
•
Domy handlowe (towarowe)
np. Freymannów przy Targu Węglowym (1905)
Rathana Sternfelda
(Wrzeszcz, Główna 24,
Długa 75, a od 1915 Długa 77/78)
Gdańsk – ośrodek portowy
• Dominacja Hamburga i Bremy w przewozach i
przeładunkach – degradacja portów bałtyckich, w
tym Gdańska
• Rozwój sieci kolejowej uderzył w żeglugę rzeczną
na Wiśle, jednak w ostatniej dekadzie transport
rzeczny odzyskał częściowo znaczenie – bo tani –
w początku XX w. znowu stagnacja (zaniedbanie
żeglowności)
• Nowe taryfy celne na granicy z Rosją (po 1877),
otwarta wojna celna w 1892 - 1894 r. . Po 1902 r.
nowe napięcia celne
Gdańsk – ośrodek portowy
• Obroty portu gdańskiego w 1913 r.
• 70% obrotów – wschodnie prowincje Prus (w
tym Wielkopolska)
• 15% obrotów – Królestwo Polskie
• 10% obrotów – Rosja (ziemie za Bugiem)
Gdańsk – ośrodek portowy
• Struktura przewozów (eksport)
• Spadek wywozu zboża około 1880 r., nowa
koniunktura na zboże (z Ukrainy) po 1890 r. –
budowa wielkich elewatorów w Nowym
Porcie. Zboże wywozi się do Skandynawii i
Finlandii, w mniejszym stopniu – Holandii i
Belgii
• Wywozi się także cukier, drewno (tu spadek)
Gdańsk – ośrodek portowy
• Struktura przewozów (import)
• Węgiel z Wielkiej Brytanii (ale potem rosnąca konkurencja
Górnego Śląska i niekorzystna polityka celna, węgiel
górnośląski stał się towarem eksportowym)
• Ruda żelaza (z Szwecji)
• Cement (z północnych Niemiec)
• Sól angielska
• Nafta z USA
• Kamienie brukowe ze Szwecji
• Śledzie norweskie i szkockie
• Zanik towarów kolonialnych (po otwarciu Kanału Sueskiego)
Gdańsk – ośrodek portowy
• Wzrost wielkości statków, zanik (w ostatniej
dekadzie XIX w.) żaglowców - w 1890 r. upadła
ostatnia firma armatorska oparta na żaglowcach –
G. Lincka
• Dominacja bandery niemieckiej (56%), potem
szwedzka (10%), norweska (7%), duńska (6%),
holenderska (2%)
• Dalszy upadek gdańskiego armatorstwa (w 1899 r.
koniec firmy Danziger Schiftfahrts Gibsone’ów.)
Modernizacja – Gdańsk nowoczesny
• KOMUNIKACJA MIEJSKA:
• Zob. J. Kukliński, Gdańskie tramwaje w latach
1873-1945, Cz. 1, „Jant. Szlaki”, nr 4, 1994, s.
13-17; cz. 2 „Jant. Szlaki”, nr 1, 1995, s. 35-37;
• UŁATWIENIA KOMUNIKACYJNE
• Ok. 1870 – likwidacja przedproży w głównych
ciągach komunikacyjnych (Długa, Szeroka)
• 1894-1896 obalenie fortyfikacji zach. i płn.
Modernizacja – Gdańsk nowoczesny
• TRAMWAJE
• 1864 – omnibusy firmy „Thiel, Goldweid u.
Hadlich” Długi Targ – Sopot (przez Promenadę),
po 1870 – tylko do Wrzeszcza
• 1872 – firma Deutsche Pferdeeisenbahn
Gesellschaft uruchomiła pierwszą linię
tramwajową (konną) z Targu Siennego –
Promenadą, Wielką Aleją do Wrzeszcza i Oliwy.
Odcinek Wrzeszcz – Oliwa wkrótce zawieszono
(1879)
Modernizacja – tramwaje c.d.
• 1877 – dotychczasowe przedsiębiorstwo
ogłosiło upadłość (filia gd.), powstała nowa
firma Danziger Strasseneisenbahn
• 1878 – nowa, druga linia tramwaju konnego, z
Targu Siennego do Oruni
• 1884-1885 trzecia linia – Łąkowa
(Weidenstrasse, szpital boromeuszek) – Dł.
Ogrody, Długa, Targ Sienny, Targ Rakowy
Modernizacja – tramwaje c.d.
• 1884-1885 – czwarta linia – od Bramy
Żuławskiej (Długie Ogrody, Długa) do Targu
Rakowego
• 1885 – Zajezdnia na Kurzej (Huehnerberg) na
Dolnym Mieście
• 1886 – piąta linia – z Łąkowej poprzez
Toruńską, Żabi Kruk (Poggenphul) do Targu
Rybnego (Fischmarkt)
• 1886 – szósta linia – Siedlce – Targ Węglowy
Modernizacja – tramwaje c.d.
• W 1891 r. przedsiębiorstwo Danziger
Strassenbahn dysponowało 58 wagonami, 21
km torów.
• Zajezdnie: Dolne Miasto, Wrzeszcz (przy
Partyzantów/Mirchauerweg), Orunia (przy
Gościnnej/Johann-Rickmers-Strasse), SiedlceEmaus (przy Kartuskiej/Karthauser Strasse)
• Prędkość tych tramwajów to 7 km/h !
Modernizacja – tramwaje c.d.
• 1894 – dotychczasowa firma nie była w stanie
przeprowadzić elektryfikacji sieci, wystawiono ją na
licytację. Nabyło ją Allgemeine Elektrizitäts-Gesellschaft z
Berlina; od 1896 Allgemeine Lokal- und StrassenbahnGeselschaft (ALS z Berlina).
• VII 1896 – elektryfikacja linii do Oruni, Siedlec (początkowo
tylko do N. Ogrodów), Wrzeszcza
• Do końca tego roku elektryfikacja pozostałych linii, budowa
nowej linii z Targu Węglowego przez Drzewny, Wały
Jagiellońskie, Podwale Grodzkie do Dworca Głównego
(wiązało się to z obaleniem fortyfikacji)
• 1901 – ponowne przedłużenie trasy z Wrzeszcza do Oliwy