nr 3/2013 (85) PDF
Transkrypt
nr 3/2013 (85) PDF
ISSN 1232-8634 Kwartalnik Informacyjny i Popularno-Naukowy Najlepsza oferta na rynku OGŁOSZENIE Redakcja Kwartalnika Słuch informuje, że po 18 latach pracy w firmie GEERS Akustyka Słuchu Sp. z o.o. mgr Grzegorz Lorens zrezygnował z pełnienia dotychczasowych obowiązków, w tym także z funkcji CEO firmy, planując zmianę swojej aktywności zawodowej. Mgr Grzegorz Lorens początkowo kontynuował pracę swoich poprzedników: mgr. inż. Jacka Ciszewskiego, który rozpoczął organizację firmy od podstaw, jak również dr. Güntera Bickela, z którym współpracował przez wiele lat. Dzięki ogromnemu osobistemu zaangażowaniu, mgr Grzegorz Lorens znacząco przyczynił się do dalszego rozwoju firmy GEERS, co doprowadziło do uzyskania wiodącej pozycji w branży w Europie Środkowo-Wschodniej. Pragniemy także podkreślić, że mgr Grzegorz Lorens był członkiem Redakcji Kwartalnika Słuch. W imieniu Redakcji oraz wszystkich pracowników firmy, dziękujemy za wieloletnią współpracę i zaangażowanie w budowanie firmy. Jednocześnie informujemy, że z dniem 1 sierpnia 2013 stanowisko Dyrektora Generalnego GEERS Akustyka Słuchu Sp. z o.o. w Polsce i Europie Środkowo-Wschodniej zostało powierzone panu Jarosławowi Widomskiemu, któremu życzymy sukcesów w dalszym prowadzeniu firmy GEERS. WRZESIEŃ Nr 3/2013 (85) Jarosław Widomski 1 Ogłoszenie 1 Słowo wstępne Dyrektora Generalnego GEERS Akustyka Słuchu Sp. z o.o., Jarosława Widomskiego 2 Prof. zw. tyt. med. J. Bożydar Latkowski Czy cukrzyca może mieć wpływ na uszkodzenie słuchu? 3 Mgr Magdalena Lasota Dzięki aparatowi zaczęłam życie od nowa! 4 Carmen Freihaut Czy utrata słuchu utrudnia interakcje społeczne? 7 Ciekawe informacje 10 ABC Audioprotetyka Korzystanie z aparatów słuchowych w czasie pracy jest korzystne Osoby korzystające z aparatów słuchowych mniej się męczą Aparaty słuchowe korzystnie wpływają na jakość życia Słuchawki są równie niebezpieczne jak hałas odrzutowców Osoby zadowolone ze swych aparatów słuchowych w liczbach Urządzenia z sygnalizacją świetlną i wibracjami Głośniki w aparatach słuchowych Słuchawka Aparaty kieszonkowe albo pudełkowe Dyrektor Generalny GEERS Akustyka Słuchu 1 sierpnia 2013 roku miałem zaszczyt objąć funkcję Dyrektora Generalnego GEERS Akustyka Słuchu Sp. z o.o.. Mój poprzednik, Grzegorz Lorens, wraz z obecnym zespołem pracowników w siedzibie i w oddziałach lokalnych odniósł wspaniały sukces; zbudował nie tylko najbardziej rozpoznawalną i największą w kraju firmę zajmującą się protetyką słuchu, ale przede wszystkim firmę o najwyższych na rynku standardach obsługi i wskaźnikach satysfakcji Klientów. To w tym zakresie pragnę, aby nasza firma dalej kontynuowała i wzmacniała swoją wyjątkową pozycję. Mam 50 lat, ukończyłem studia ekonomiczne na uniwersytecie Paris II ASSAS i uzyskałem dyplom MBA na uczelni HEC w Jouy en Josas we Francji. W mojej poprzedniej pracy byłem Dyrektorem Generalnym Vision Express Polska. Kiedy obejmowałem to stanowisko w 2000 roku firma posiadała 20 salonów optycznych. Wraz z moją ekipą otworzyliśmy 140 sklepów w największych miastach i wprowadziliśmy jako pierwsi na polskim rynku szereg innowacyjnych rozwiązań, spośród których wiele stało się już standardem; obecność lekarza okulisty w salonie, serwis jednogodzinny, wybór opraw według zasad wizażystyki, reklamy telewizyjne, oferty „dwa za jeden”, „zniżka wiekowa”. Dzięki nim Vision Express szybko stała się największą i najbardziej rozpoznawalną siecią salonów optycznych w Polsce. Wysokie standardy jakości i obsługi Klientów pozwoliły zdobyć zaufanie ponad dwóch milionów osób. Jestem przekonany, że moje własne doświadczenie w połączeniu z dotychczasowym doświadczeniem, wiedzą i zaangażowaniem pracowników GEERS Akustyka Słuchu pozwolą naszej firmie wkroczyć na kolejny etap rozwoju i wyjść naprzeciw potrzebom naszych obecnych i przyszłych Klientów. WYDAWCA: Warto słyszeć ROK ZAŁOŻENIA 1951 Prof. zw. tyt. med. J. Bożydar Latkowski Czy cukrzyca może mieć wpływ na upośledzenie słuchu? A by odpowiedzieć na to pytanie muszę podać kilka podstawowych wiadomości o tej groźnej chorobie przebiegającej podstępnie, a występującej szczególnie często w krajach rozwiniętych (St. Zjednoczone Ameryki, Europa). Cukrzyca zagraża zdrowiu i życiu cywilizowanych populacji z dwóch przyczyn – podstępnego, ukrytego występowania oraz systematycznego, destrukcyjnego wpływu na wiele ważnych narządów. Ta bardzo groźna choroba często niewłaściwie oceniana w społeczeństwie (E… nic wielkiego, mam tylko podwyższone stężenie cukru we krwi… – słyszy się często) stanowi poważne zakłócenia przemiany materii wynikające z niedoboru lub braku insuliny – hormonu wytwarzanego przez trzustkę, co wpływa na wysoką glikemię czyli niekontrolowany, podwyższony poziom cukru we krwi. Mówiąc bardzo ogólnie, cukrzyca występuje pod dwoma postaciami: jako cukrzyca typu 1, dotycząca około 10-15% ludzi młodych, poniżej 35 roku życia z dość nagłym początkiem zachorowania i takimi objawami, jak: wielomocz, wzmożone pragnienie, zmęczenie, utrata masy ciała, często nadciśnienie tętnicze (powyżej 130/80) i stabilny podwyższony poziom cukru na czczo we krwi (powyżej 100 mg). Następną postacią cukrzycy jest typ 2, występujący w około 85-90% chorych powyżej 30-40 lat. W tym przypadku choroba może przez 2 długi czas przebiegać bezobjawowo (podstępnie, skrycie), doprowadzając w późniejszym okresie do wielomoczu, częstego pragnienia, łatwego męczenia się, przygnębienia, infekcji grzybiczych (również w obrębie narządów płciowych). Charakterystyczne jest tu także obniżenie wrażliwości na ból, dlatego występowanie zawałów w tej grupie może przebiegać bezbólowo (tzw. zawały „nieme”). W cukrzycy typu 2 występuje także tzw. zespół metaboliczny z wysokim ciśnieniem krwi, nadwagą oraz co jest szczególnie groźne, ze zmianami zwyrodnieniowymi w obrębie naczyń krwionośnych, nazwanych angiopatiami, w tym mikroangiopatiami cukrzycowymi dotyczącymi naczyń „małego kalibru”. I tak pojawia się kardiomiopatia (serce – zawał), nefropatia (nerki – nadciśnienie), retinopatia (oczy – gorsza ostrość widzenia), a także (nawiązując do pytania w tytule) kochleopatia, to znaczy uszkodzenie mikrokrążenia w obrębie ślimaka, czyli receptorów nerwu słuchowego w uchu wewnętrznym. Dłużej występująca agresywna mikroangiopatia tych struktur, będąca następstwem źle lub niedostatecznie leczonej cukrzycy czy też utrzymywania się opornej na leczenie glikemii, czyli stałego wysokiego poziomu cukru we krwi – doprowadza do zmian zwyrodnieniowych naczyń krwionośnych ucha wewnętrznego. Charakteryzuje się to w początkowym okresie szumami, piskami, gwizdami, Dłużej występująca agresywna mikroangiopatia (...) będąca następstwem źle lub niedostatecznie leczonej cukrzycy czy też utrzymywania się opornej na leczenie glikemii, czyli stałego wysokiego poziomu cukru we krwi – doprowadza do zmian zwyrodnieniowych naczyń krwionośnych ucha wewnętrznego. stanowiąc przeszkodę w przekazaniu wielu sygnałów w tym również mowy. W okresie późniejszym pojawiają się też trudności w rozumieniu mowy, co jest związane z tzw. „zjawiskiem wyrównania głośności”, występującym szczególnie wyraźnie podczas kilkuosobowej dyskusji, w której osoba z uszkodzeniem odbiorczym (ślimakowym) słuchu bardzo źle rozumie wypowiadane zdania. Im głośnej ktoś mówi, tym trudniej zrozumieć jego słowa. Laryngolog, a następnie protetyk słuchu, muszą określić odpowiednimi metodami, jak duże jest uszkodzenie struktur narządu słuchu w uchu wewnętrznym i od tego uzależnić ewentualne protezowanie aparatem aby poprawić jakość słyszenia. Współcześnie nie opracowano jeszcze farmakologicznego leczenia uszkodzeń receptorów słuchu w uchu wewnętrznym. Bardzo istotnym postępowaniem chorego z cukrzycą, zmierzającym do obniżenia szkodliwych następstw choroby jest zapewnienie właściwego stylu życia. I tak, rygorystycznie przestrzegać należy zaleceń lekarza leczącego, stosować właściwa dietę (bez białego pieczywa, słodyczy, nadmiaru tłuszczu), zapewnić dużo ruchu (spacery, biegi, jazda na rowerze), unikać palenia papierosów i picia alkoholu (dodatkowe szkodliwości toksyczne). Omówienie specjalistycznego leczenia cukrzycy wykracza poza ramy niniejszego artykułu. Kwartalnik Informacyjny i Popularno-Naukowy Mgr Magdalena Lasota Kierownik ds. marketingu aparatowi Dzięki zaczęłam życie od nowa! – rozmowa z panią Danutą Potępą Pani Danuta Potępa zakupiła aparat słuchowy w firmie GEERS w wieku 59 lat. Twierdzi, że dzięki temu jej życie całkowicie się zmieniło. Rozmowa z Panią Danutą może być inspiracją dla tych, którzy nie zdają sobie sprawy jaki wpływ na życie ma dobre słyszenie, jakie jest ważne i jakie są korzyści dzięki prawidłowo dobranym aparatom słuchowym. Magdalena Lasota: Kiedy pojawiły się u Pani pierwsze problemy ze słyszeniem? Danuta Potępa: Było to jeszcze za czasów mojego dzieciństwa. Przeszłam odrę, na skutek której pojawiło się u mnie zapalenie uszu. Przez całe dzieciństwo coś wyciekało mi z uszu, słuch się pogorszył, ale nikt nie potrafił mi pomóc. Nikt nie zajmował się wtedy słuchem, ale uszami i ich leczeniem. W jednym uchu praktycznie nie miałam już błony bębenkowej. Przeszłam operację w wieku 18 lat, ale była nieudana. Czy z perspektywy czasu potrafi Pani ocenić wpływ jaki miał fakt niedosłuchu na Pani życie? Miał ogromny wpływ. Siedziałam w ostatniej ławce, nie zawsze słyszałam co nauczycielka mówiła, bez przerwy dłubałam w uszach, bo coś z nich wyciekało. Stałam się dziec- kiem nieśmiałym, czującym się chorym i pozostawionym samym sobie, wydawało mi się, że jestem brzydka, niepotrzebna, nikt mnie nie lubi. Ja nawet nie zdawałam sobie sprawy, z czym mam problem, nie uświadamiałam go sobie. Dopiero jako osoba dorosła zrozumiałam, że powinnam sobie pomóc i zaczęłam nosić aparat słuchowy, który zalecił mi lekarz, kiedy byłam we Francji, po kolejnych operacjach uszu. Jakie były Pani doświadczenia z pierwszym aparatem słuchowym? Niestety aparaty wtedy nie były tak perfekcyjne jak w tej chwili, także aparat blokował mi ucho, był bardzo ciężki, niewygodny, i nie czułam się z tym dobrze. Nosiłam długie włosy bo bałam się, że ktoś zauważy, że mam aparat, wstydziłam się go. Nie słyszałam dobrze, aparat wzmacniał wszystkie dźwięki z zewnątrz, czułam Na zdjęciu: Pani Danuta Potępa się ogłuszona, przestraszona a ludzkiej mowy i tak nie słyszałam dobrze. Dlatego po pewnym czasie przestałam go nosić. Kiedy w takim razie sytuacja się zmieniła? W zasadzie całkiem niedawno, bo 3 lata temu znalazłam w skrzynce ulotkę o bezpłatnych badaniach słuchu i postanowiłam przyjść na kontrolę. Pani protetyk słuchu bardzo się wystraszyła moim stanem słuchu. Długo też trwało zanim przekonała mnie do noszenia aparatu, ponieważ wydawało mi się, że będzie podobny do poprzedniego, który się nie sprawdził. Na początku chciałam mieć aparat wkładany do ucha, niewidoczny, ale ubytek słuchu był za duży. 3 WYDAWCA: Warto słyszeć ROK ZAŁOŻENIA 1951 Jakie były wrażenia po założeniu aparatu ponownie po wielu latach? Pierwsze wrażenie nie było pozytywne, bo nagle, wychodząc z protetykiem słuchu na zewnątrz, aby posłuchać dźwięków byłam przerażona tym ulicznym zgiełkiem. Sądziłam, że się nie przyzwyczaję. Żyłam w takim świecie otulonym watą, wszystkie dźwięki były przytłumione, a tu nagle mamy taki hałaśliwy świat! Trochę trwało, zanim się przyzwyczaiłam zarówno do słyszenia jak i obsługi aparatu, ale w tej chwili bez niego już nie mogę żyć! Jak go zdejmuję na noc wydaje mi się, że nagle świat się zatrzymał, nie słyszę swoich kroków, szelestu. Czuję się osamotniona. Czyli mogę zaryzykować stwierdzenie, że aparat zmienił Pani życie? O tak! To jest taka ogromna zmiana w życiu, że właściwie dopiero teraz zdaję sobie z tego sprawę. Wyszłam „na zewnątrz”, spotykam ludzi, pracuję w zarządzie osiedla, udzielam się w związku emerytów, wyjeżdżam, mam zamiar zapisać się na Uniwersytet III Wieku, ponieważ słyszę…. Poznałam mężczyznę swojego życia, bo odważyłam się wyjść do ludzi. Mam zamiar uczyć się duńskiego, mówię po angielsku i francusku. Lubię jeździć na rowerze, uprawiam nordic walking, pływam. Co mogłaby Pani doradzić osobom, które mają obawy związane z noszeniem aparatów? 4 W każdym wieku można cieszyć się życiem. Bez dobrego słyszenia traci się kontakt z ludźmi, traci się poczucie wartości. A jak można żyć bez kontaktów ludzkich, jak funkcjonować, jak pracować, nie słyszeć telefonu? Aparaty można nosić niezależnie od wieku. Teraz są one małe, lekkie, zapomina się, że są na uszach. Są perfekcyjne. Warto zainwestować. Ludzie lubią kontakty międzyludzkie, chcą słyszeć i chcą się porozumiewać. Można bardzo dużo stracić, jeśli się rezygnuje z dobrego słyszenia. W zasadzie bardzo trudno jest to komuś przekazać jak sam tego nie doświadczy. Na czym polega obawa? Nosimy okulary, to czemu nie aparat? Młodzi ludzie biegają ze swoimi słuchawkami na uszach, więc dlaczego nie aparat? Ja nie wstydzę się swojego aparatu i jeśli ktoś do mnie krzyczy bo widzi u mnie aparat, ja mówię: „Bardzo przepraszam, proszę nie krzyczeć, ja słyszę, bo mam aparat”! A jak możemy dostrzec, że mamy już problem ze słuchem? Najgorsze jest to, że tego się nie zauważa od razu, nie uświadamia od razu. Człowiek czuje się inny, gorszy, a jak słuch się pogarsza, mamy ochotę się gdzieś schować, nie wychodzić. Naprawdę – wydawało mi się, że taką będę miała starość. Kompletnie samotną. I nagle okazało się, że w wieku emerytalnym można żyć, że można zacząć życie od nowa. Jestem osobą niedosłyszącą ale dobrze słyszę! Dziękuję bardzo za rozmowę i za to, że podzieliła się Pani swoim osobistym doświadczeniem. Na zdjęciu: Pani Danuta Potępa Stosunki partnerskie w układzie „mieszanym” – słyszący i niesłyszący Carmen Freihaut Czy utrata słuchu utrudnia interakcje społeczne?* Któż pragnąłby wielokrotnie powtarzać swoje miłosne deklaracje, kiedy partner w odpowiedzi odpowiada „Co proszę?” lub nawet szorstko reaguje „Co takiego?”. Zarówno w codziennym życiu małżeńskim, wśród przyjaciół bądź w miejscu pracy – między współpracownikami z normalnym słuchem i partnerami niedosłyszącymi dochodzi często do niejasności i nieporozumień, które obciążają wszystkich jego uczestników. W związku z tym powstaje pytanie: Jak właściwie radzi sobie z tym normalnie słyszący partner w przypadku takich konfliktowych sytuacji? Czy postępujące pogorszenie słuchu, powstałe w wyniku niedosłuchu starczego (presbyakusis), szumu w uszach (tinnitus), choroby Ménière'a (morbus Ménière) – jest potencjalnym „zabójcą” związków partnerskich? A także: Jakimi strategiami możemy tu rozporządzać, zarówno w odniesieniu do osoby słyszącej, jak też niesłyszącej? Kwartalnik Informacyjny i Popularno-Naukowy P ytania zawarte w tytule, odnoszące się do „mieszanych”, wzajemnych relacji słyszący-niesłyszący nie są nowe, stawiane są jednak coraz bardziej w centrum uwagi ze względu na rosnące przeobrażenia o charakterze demograficznym, starzenie się społeczeństwa oraz statystyk dotyczących utraty słuchu. Prawie nie spotyka się tu solidnych naukowych badań oraz badań ankietowych przeprowadzonych w obszarze niemieckojęzycznym. (.....) Już przed 30 laty Horst-Eberhard Richter, prekursor w tłumaczeniach teorii psychoanalitycznych przydatnych w codziennym rozpoznawaniu tych problemów, w obecności kolegów w Heidelbergu, podawał je jako przykład do dyskusji. Z inicjatywy męża przyszła do niego na terapię małżeńską para małżonków. Ona niedosłyszała w stopniu głębokim, nosiła aparaty słuchowe i okazała się przed pierwszą sesją jeszcze bardzo niewspółpracującą. Mimo to stale przytakiwała głową i, jak się wydawało, zgadzała się ze wszystkim. Była to jej strategia obronna wobec raczej przymusowej dla niej sesji terapeutycznej. Po prostu w czasie pierwszego spotkania wyjęła z uszu swoje aparaty słuchowe i „puszczała wszystko mimo uszu”. Niemniej jednak, w kolejnych terminowych spotkaniach, nabrała zaufania i wyjaśniała terapeucie swoją początkową niechęć. Odtąd spotkania miały już charakter współpracy. Jest to tylko jeden przykład, z wielu form występującej między partnerami tzw. selektywnej, czy też strategicznie założonej utraty słuchu, której podlega większość mężczyzn, kiedy czasem nie słyszą prośby by pozmywać naczynia, jednak natychmiast wyraźnie usłyszą, że będzie serwowany stek. Przejdźmy teraz od rzekomej strategii do realnej statystyki i konsekwencji związanych z utratą słuchu. Dostępne aktualnie dane uzyskane z ankiet niemieckich, brytyjskich i amerykańskich są do siebie podobne w reprezentatywnych wynikach i wynikających z nich konsekwencji odnośnie społecznych interakcji wśród tych osób. Stowarzyszenie promujące Dobry Słuch [(Fördergemeinschft Gutes Hören (FGH)] przedstawiło na Międzynarodowym Kongresie Audioprotetyków (EUHA) w 2012 r. dane statystyczne dotyczące stanu słyszenia wśród ludności Niemiec. Zgodnie z ankietą (dokonano oceny 23676 audiogramów), wśród 14% młodocianych poniżej 20 roku życia stwierdzono ubytek słuchu od lekkiego do średniego. 28% osób dorosłych, między 21 i 40 rokiem życia już nie słyszało nienagannie. W grupie wiekowej między 41 a 60 rokiem życia pogorszony słuch występował już w 59%. Najnowsze badania przeprowadzone na Uniwersytecie w Erlangen dodają do tych badań, że 60% 70-79-latków mieszczą się w grupie niedosłyszących. Tendencja ta ma charakter rosnący, także w młodszej generacji, częstokroć uwarunkowana narastającym obciążeniem słuchu zawyżonym poziomem ciśnienia akustycznego, np. w wyniku posługiwania się cyfrowymi odtwarzaczami MP3. Wyniki badań przeprowadzone w Wielkiej Brytanii za pomocą ankiet wśród 1500 osób niedosłyszących w wieku ponad 55 lat, po ich analizie, prowadzą do wniosku, że niedosłuch powoduje nie tylko problemy w małżeństwie. Co druga badana osoba zgłaszała, że w wyniku niedosłyszenia problemy powstają w relacjach z przyjaciółmi, członkami rodziny oraz kolegami w miejscu pracy. Co trzecia osoba oświadczała, że w wyniku niedosłyszenia utraciła kontakt z przyjaciółmi a nawet, że odseparowała się od swego partnera małżeńskiego. Z kolei często cytowana jest ankieta przeprowadzona USA w 2008 r. przez Energizer Battery Inc., w celu wspar- cia kampanii poświęconej problematyce zdrowia, której wyniki uzyskano, w związku z wyżem demograficznym z 1065 przypadków „Baby Boomers” – innymi słowy wyniki z największej populacji urodzin powojennej generacji w wieku od 42 do 62 lat. Końcowe wyniki tych badań wykazały, że 7 z 10 ankietowanych osób (64,8%) jest sfrustrowanych gdyż ich partner/ małżonek już ich nie słyszy dobrze. 16,4% miało poczucie że są ignorowani, zaś 8,1% czuło się zranionych i było smutnych. Należy zaznaczyć, że partner przecież nie odpowiadał za ten stan rzeczy. A może jednak? Ponad połowa ankietowanych (56,8%) zarzucała partnerowi z utratą słuchu, że nie badali stanu swojego słuchu i po prostu ignorowali możliwości leczenia. Prawie połowa badanych (44%) wszystkich dorosłych osób stwierdzała, że nigdy nie zastanawiali się nad rozwiązaniem swojego problemu poprzez np. wizytę u lekarza laryngologa bądź audioprotetyka w celu uzyskania odpowiedniej porady. Około 20% w ogóle nie zdawało sobie sprawy z istniejących w tym względzie możliwości. „Być osobą niedosłyszącą wydawało się im problemem osobistym, i wiele osób niedosłyszących często zapomina, że utrata słuchu wpływa także na ich relacje z ukochanymi, z ich rodziną oraz przyjaciółmi” – stwierdza audiolog Barry Williams, który miał pieczę nad tymi badaniami. Wszystkie badania wykazują także specyficzne różnice związane z płcią. Mężczyźni cierpią dotkliwiej w wyniku utraty słuchu niż kobiety (37% wobec 10%) i częściej uważają, że ich stosunki z partnerem i innymi ludźmi w wyniku utraty słuchu uległy pogorszeniu (43% wobec 10%). Mężczyźni bardziej niż kobiety poddają się naciskowi partnera, aby starać się leczyć pogorszony słuch (43% wobec 23%). Natomiast kobiety w czasie porozumiewania się, są o wiele szybciej sfru5 WYDAWCA: Warto słyszeć ROK ZAŁOŻENIA 1951 strowane niż mężczyźni, jeżeli ktoś, w wyniku subiektywnie postrzeganej przez nie utraty słuchu, niedostatecznie uważnie je słucha (37% wobec 26%). Jakie konsekwencje wynikają z tych ustaleń dla interakcji społecznej Z zaburzeniem percepcji sensorycznej, w przypadku utraty słuchu, wiąże się psychologiczna i psychosomatyczna podatność na zranienie. Dr Werner Richtberg, kierujący działem psychologii Kliniki Psychiatrii i Psychoterapii w Klinice Uniwersyteckiej we Frankfurcie nad Menem mówi o depresjach związanych z rozdrażnieniem i zniechęceniem, które mogą się pojawić u takich osób. Powstaje w związku z tym pytanie o przyczynę, pytanie – dlaczego? Jeżeli przez inne osoby nie jest się dobrze rozumianym, a także i samemu nie można się zrozumiale wyrazić, prowadzi to do zwątpienia, do obawy przed sprawieniem zawodu oraz do izolowania się od społeczeństwa. Częstokroć niedosłyszący uciekają się do jakieś formy autyzmu, chcą po prostu mieć święty spokój zamiast przeciwstawić się tym stresującym czynnikom. Mogą też mówić ponad miarę, aby sami nie musieli się przysłuchiwać rozmowie. W trakcie komunikowania się znikają spontaniczność i błyskotliwość, gdyż obniżona jest sprawność słyszenia ze rozumieniem. Ponadto osoby z ubytkiem słuchu napotykają także na przeszkodę w rozmowie ze swym partnerem, mianowicie nie dysponują odpowiednio bogatą wiedzą o skutkach wynikających z uszkodzonego słuchu. W związku z tym nie wiedzą, w jaki sposób poradzić sobie z tym problemem. Konsekwencją może być bezradność, ale także niecierpliwość i rozdrażnienie. Potem znowu i najcierpliwszy słyszący partner traci cierpliwość, kiedy wszystko 6 musi kilkakrotnie powtarzać. Osoba niesłysząca, w odpowiedzi na jego rozdrażnienie, czuje się z kolei odrzucona i niezrozumiana. „Często utrata słuchu prowadzi do utraty poczucia własnej wartości. Do tego dochodzą jeszcze depresje, jak też wzmożona wrażliwość i drażliwość, co może być ogromnym obciążeniem w stosunkach międzyludzkich” stwierdza dr Oliver Rien, który jest psychologiem, a i sam ma uszkodzony słuch. Jednak i tu obowiązuje zasada – Audiatur et altera pars (łac. należy wysłuchać drugiej strony) – jako że i druga strona chce być wysłuchana. Partner zwykle zauważa utratę słuchu o wiele wcześniej niż jego rozmówca. Jak może jednak wczuć się w cudzą sytuację skoro nie zna jej z własnego doświadczenia? Słyszący partnerzy w rozmowie z osobą niedosłyszącą są zwykle niepewni, często dochodzi do nieporozumień, co z kolei może prowadzić do pogorszenia się wzajemnych stosunków. „Kiedy stwierdza się uszkodzenie słuchu jest tak, jakby się miało za partnera inną osobę”, pisał Rien w jednej z publikcji w platformie internetowej „Gesundheit.de”. Wspólne strategie dla obopólnego zrozumienia Utrata słuchu w „mieszanych” związkach słyszący-niesłyszący jest dla wszystkich jego uczestników czynnikiem stresującym. Aby uniknąć trudności związanych z niedosłuchem powinno się, uważa Olivier Rien, naprowadzić osoby słyszące i osoby niesłyszące na określone taktyki komunikacyjne: poszukiwać kontaktu wzrokowego w trakcie mówienia. Przekaz słowno-dźwiękowy musi być dla osoby niesłyszącej widoczny i odczytywany z twarzy rozmówcy. Należy mówić powoli i wyraźnie, wykorzystując krótkie, prawidłowe, istotne zdania. Na ponowne pytanie reagować możliwie z cierpliwością, powtarzając cały kontekst a nie jedynie hasła. Z kolei osoba z uszkodzonym słuchem powinna swego słyszącego partnera poinformować także o tym, że posługuje się aparatami słuchowymi, które obecnie są prawie niewidoczne, aby rozmówcy mogli się dostosować do jego sposobu porozumiewania się. Pomocne w tym względzie będą także zmiany punktu widzenia oraz odgrywanie różnych ról. Słyszący partner powinien mieć okazję wejścia w rolę drugiej osoby i wyobrazić sobie jak właściwie „odczuwa się” utratę słuchu. Dobrze by było wczuć się w sytuację takiej osoby np. przy wspólnym wyjściu do wyciszonej restauracji. Czasami jednak i w takich strategiach napotyka się także na granice. Wtedy starania te powinny nasilić się, aby przekonać partnera, że jedynie przeprowadzenie badania słuchu i zaopatrzenie w aparaty słuchowe może pomóc, gdyż tylko z ich pomocą, w trakcie rozmowy, telefonowania, słuchania muzyki, w kontaktach z partnerem można być mniej zestresowanym. „Głuchota czyni niemym, ale tego drugiego” Należy także więcej czytać na ten temat. Na temat różnych propozycji w zakresie poradnictwa dla osób z uszkodzonym słuchem, jak np. blog internetowy pt.: „Not quite like Beethoven” berlińczyka Aleksandra Görsdorf’a. Podanych jest tam wiele artykułów dotyczących „mieszanych” związków, w których wymieniają się doświadczeniami osób z uszkodzonym słuchem lub słyszących np. „Głuchota czyni niemym, ale tego drugiego”; „Jakie zamieszanie wprowadzają niedosłyszenie i stereotypy związane z płcią” itp. *Za: Hörakustik, 3/2013 Kwartalnik Informacyjny i Popularno-Naukowy CIEKAWE INFORMACJE Korzystanie z aparatów słuchowych w czasie pracy jest korzystne ys stne s Osoby korzystające z aparatów słuchowych mniej się męczą 17 czerwca 2013 013 0 4 czerwca 2013 Przeprowadzone badania wykazały, że dziewięć na dziesięć osób posługujących się aparatami słuchowymi w czasie pracy twierdzi, że jest to dla nich korzystne. Osoby niedosłyszące posługujące się aparatami słuchowymi czują się mniej zmęczone niż osoby niedosłyszące niekorzystające z nich. B adania przeprowadzone w siedmiu krajach wykazały, że zarówno objawy wyczerpania fizycznego i psychicznego mniej występują wśród osób korzystających z aparatów słuchowych. Wyczerpanie fizyczne soby niedosłyszące twierdziły z przekonaniem, że aparaty słuchowe w miejscu pracy są dla nich korzystne. Wykazały to badania przeprowadzone w siedmiu krajach. Na pytanie: „Jak bardzo przydają się aparaty słuchowe na stanowisku pracy?” odpowiedziało w sumie 60% badanych twierdząc, że aparaty słuchowe mają wielkie, korzystne dla nich znaczenie, zaś 30% podało, że aparaty słuchowe są korzystne w pewnym stopniu. Wśród ankietowanych osób, u których występował znaczący ubytek słuchu i które pomimo to nie korzystały z aparatów słuchowych, 60% oświadczyło, że często wieczorem mają poczucie, iż są fizycznie wyczerpane, podczas gdy tak twierdziło jedynie 40% osób korzystających z aparatów słuchowych. Dodatkowe dane Wyczerpanie psychiczne W podobnej ankiecie 50% badanych zgodnie twierdziło, że osoby z nieleczonym i niezaopatrzonym słuchem mają mniejsze szanse na awans, a często nie wykonują pracy, do której są przygotowane. Pytania te były częścią składową badań przeprowadzonych w Europie (EuroTrak) i w Japonii (JapanTrak). Zostały przeprowadzone w r. 2012 we Włoszech, Wielkiej Brytanii, Francji, w Niemczech, w Szwajcarii, Norwegii i w Japonii. Dane liczbowe opublikowano w artykule poświęconym badaniom EuroTrak i JapanTrak w Hearing Review w marcu 2013. W sumie 50% osób niedosłyszących nie korzystających z aparatów słuchowych stwierdzało, że wieczorem czuje się wyczerpanych. Natomiast te osoby, które z nich korzystały stwierdzały to jedynie w 30%. Uczestnicy tych badań oceniali następujące wypowiedzi: „W godzinach wieczornych czuję się często wyczerpany fizyczne” oraz „Wieczorem mam często poczucie wyczerpania psychicznego”. Zsumowano liczbę osób, które podkreślały opcje „bardzo zgodne” oraz „częściowo zgodne”. Uzyskane wyniki zostały opublikowane w Hearing Review w marcu 2013, w studium EuroTrak i JapanTrak. Źródła: www.thehearingreview.com Źródła: www.thehearingreview.com http://www.german.hear-it.org/Horgerate-sind-nutzlich-bei-der-Arbeit http://www.german.hear-it.org/Horgeratetrager-fuhlen-sich-weniger-erschopft O 7 WYDAWCA: Warto słyszeć ROK ZAŁOŻENIA 1951 Aparaty słuchowe korzystnie wpływają na jakość życia Międzynarodowe sprawozdanie z badań Naukowa ocena licznych badań wykazała, że korzystanie z aparatów słuchowych wpływa pozytywnie na jakość życia osób niedosłyszących. Wyniki tych badań wykazują godną uwagi zgodność. R ecenzja została opublikowana w sprawozdaniu naukowym pt.: „Ewaluacja kosztów społecznych i ekonomicznych niepełnosprawności słuchowej”. Sprawozdanie prezentuje wyniki prawie wszystkich przeprowadzonych badań naukowych na temat społecznych i ekonomicznych konsekwencji niedosłyszenia w Europie, Australii oraz USA. Aparaty słuchowe mogą w następujący sposób wpływać na jakość życia: Aparaty słuchowe wpływają korzystnie na ogólną jakość życia większości osób posługujących się nimi. Osoby posługujące się aparatami słuchowymi są w sumie zdrowsze niż osoby z uszkodzonym słuchem, które nie korzystają z aparatów słuchowych. Osobom posługującym się aparatami słuchowymi członkowie rodziny przypisują lepsze zdolności poznawcze, a także uważa się, że są one mniej introwertywne niż osoby z uszkodzonym słuchem, które nie korzystają z aparatów słuchowych. Największe korzyści dla osób korzystających z aparatów słuchowych przejawiają się w lepszym uczest- 8 nictwie w życiu społecznym, w udziale w aktywności grupowej i dobrych stosunkach rodzinnych. Osoby posługujące się aparatami słuchowymi są bardziej pewne siebie, mają wyższe poczucie własnej wartości, a także sprawniej się komunikują. To z kolei daje im w sumie większe zaufanie do siebie samych niż w przypadku osób z uszkodzonym słuchem, które nie korzystają z aparatów słuchowych. Aparaty słuchowe są pomocne, mimo niedosłuchu, w zapobieganiu obniżaniu się sprawności psychicznej. Aparaty słuchowe mogą zapobiegać utracie kontaktów społecznych, a także przeciwdziałać problemom emocjonalnym i komunikacyjnym. Aparaty słuchowe zapewniają korzystniejszy udział w aktywności społecznej niż w przypadku osób z uszkodzonym słuchem, które nimi się nie posługują. Aparaty słuchowe pozytywnie wpływają na życie uczuciowe osób posługujących się nimi, które generalnie są bardziej otwarte i nastawione mniej negatywnie w kontaktach z innymi ludźmi niż osoby, które nie korzystają z aparatów słuchowych. Źródła: „Evaluation der sozialen und ökonomischen Kosten von Hörbehinderungen”, październik 2006, Hear-it AISBL. [Association internationale sans but lucratif (International Non-Profit Organization)] http://www.german.hear-it.org/Horgerate-steigern-die-Lebensqualitat Kwartalnik Informacyjny i Popularno-Naukowy Ten, kto zbyt mocno nastawia pokrętło ryzykuje uszkodzeniem komórek rzęsatych ucha wewnętrznego. Może to doprowadzić do okresowej utraty słuchu. Słuchawki są równie niebezpieczne jak hałas odrzutowców 12 grudnia 2012 W trakcie korzystania ze słuchawek wielu jest skłonnych nastawiać głośność w słuchawkach w takim stopniu, że natężenie dźwięku odpowiada natężeniu dźwięku samolotu odrzutowego. Jak wiemy, natężenie dźwięku przekraczające 110 dB powoduje problemy ze słuchem. Może to wywołać chwilowy niedosłuch i powodować szum w uszach (tinnitus). Obecnie po raz pierwszy można było udokumentować uszkodzenie komórek. Badacze z Uniwersytetu Leicester w Anglii wykazali, że przy wysokim natężeniu dźwięku następuje uszkodzenie powierzchni komórek rzęsatych. Powierzchnia komórek nerwowych Komórki nerwowe przewodzące elektryczne impulsy z ucha wewnętrznego dalej do mózgu zaopatrzone są w osłonkę mielinową, która służy do dalszego przenoszenia impulsów elektrycznych. W przypadku hałasu o natężeniu powyżej 110 dB, ta warstwa może się obluźnić na komórkach nerwowych. Tym samym przenoszenie sygnału ulega zakłóceniu. Komórki nie są już w stanie przekazywać dalej do mózgu przejętych sygnałów. Zgodnie z wynikami badań, 84% osób korzystających z aparatów słuchowych jest z nich zadowolona. Osłonka mielinowa może się jednak ponownie „nałożyć” na komórki nerwowe, przez co ponownie może nastąpić normalne ich funkcjonowanie. Chodzi tu zatem o odwracalną postać niedosłuchu. Odwracalny niedosłuch Kierująca badaniami dr Martina Hamann z Universytetu Leicester, Department of Cell Physiology and Pharmacology wyjaśnia: „Teraz rozumiemy, dlaczego niedosłuch w niektórych przypadkach jest ograniczony w czasie. Wykazaliśmy, że ta warstwa w połowie badanych komórkach jest obluzowana. To tak jakby przewód łączący wzmacniacz z głośnikiem uległ poluzowaniu. Zjawisko to jest odwracalne i po trzech miesiącach słuch ponownie odzyskał sprawność zaś osłonka mielinowa jest ponownie połączona z komórkami.” Wyniki badań zostały opublikowane w „The Proceedings of the National Academy of Sciences”. Źródła: www.sciendedaily.com http://www.german.hear-it.org/Kopfhorer-gefahrlich-wie-Jetflieger Osoby zadowolone ze swych aparatów słuchowych w liczbach 22 czerwca 2013 zyskane dane liczbowe z siedmiu krajów ukazują, że występujące różnice między osobami, które są zadowolone ze swego aparatu słuchowego zależą Wiek a korzystanie z aparatów słuchowych Badania ponadto wykazały, że osoby ankietowane były od danego, konkretnego kraju. W sześciu europejskich krajach zadowolenie to mieści się między 84% (Szwajcaria) bardziej zadowolone z nowszych aparatów słuchowych. i 70% (Włochy). Przeciętnie zadowolenie ze swoich apara- Także okres czasu, w jakim posługiwano się aparatami tów słuchowych wynosi w liczbach od ośmiu do dziesięciu, wpływał na zadowolenie z nich. Im dłużej posługiwano się przy czym osoby te podają, że są albo „bardzo zadowo- aparatami, tym wyższe było zadowolenie z ich noszenia. Badania te przeprowadzono w roku 2012 we Włoszech, lone”, „zadowolone” bądź „częściowo zadowolone” ze w Wielkiej Brytanii, we Francji, w Niemczech, w Szwajcarii, swych aparatów słuchowych. Takie same badania przeprowadzone zostały w Ja- Norwegii oraz w Japonii. Liczby te zostały podane w artykule dotyczącym badań ponii. Tam jednak sytuacja wygląda inaczej – tylko 36% podało, że są z nich zadowolone. EUROTRAK i JapanTrak w The Hearing Review, w marcu Analogiczne badania przeprowadzone w USA (Mark- 2013 r. Trak VIII) w roku 2008 wykazały, że 74% osób jest zado wolonych ze swych aparatów słuchowych. Źródła: www.thehearingreview.com U http://www.german.hear-it.org/Zufriedene-Horgeratetrager 9 WYDAWCA: Warto słyszeć ROK ZAŁOŻENIA 1951 ABC Audioprotetyka* Urządzenia z sygnalizacją świetlną i wibracjami Osoby z głębokim uszkodzeniem słuchu lub osoby niesłyszące oraz ogłuchłe mogą mieć kłopoty z obudzeniem się. Sygnały dźwiękowe nie są słyszane, zatem trzeba poszukiwać innych dróg ułatwiających obudzenie się. W tej sytuacji mocne, jasne sygnały świetlne, które dotrą do śpiącej osoby poprzez zamknięte powieki, także ją obudzą, nawet z głębokiego snu. Takim pomocnym rozwiązaniem stają się tu budziki, które w miejsce sygnałów akustycznych emitują światło lub świetlne błyski (budzik świetlny). Błyski światła, które zostaną wywołane przez dźwięk, mogą uczynić widocznymi zarówno dzwoniący telefon jak i dźwięk dzwonka do drzwi. Taka sygnalizacja jest również odpowiednia podczas opieki nad niemowlęciem. Można także wykorzystać urządzenia wywołujące wibracje, które położone pod poduszką, wibrując mogą obudzić śpiącą osobę niesłyszącą. (B) Tego typu urządzenia są dostępne w Polsce Tylko w ten sposób dźwięk można zmieniać i wzmacniać, a następnie przesyłać do ucha. Bardzo maleńkie głośniczki mogą być wręcz tak miniaturowe, że zabierają bardzo mało miejsca w aparacie słuchowym. W protetyce słuchu nazywa się te głośniczki słuchawką. Występują różne rodzaje słuchawek służących do przekształcania sygnałów elektrycznych na drgania, czyli dźwięk. Dzisiaj wykorzystuje się zazwyczaj słuchawki elektromagnetyczne. (B) Słuchawka – Hörer W j. niemieckim „Hörer” ma podwójne znaczenie: jako odnoszące się do kogoś kto słucha, przysłuchuje się, czyli do słuchacza, albo jako określenie słuchawki w aparacie słuchowym. (przypis. red.) W zausznych aparatach słuchowych, słuchawka znajduje się w obudowie aparatu słuchowego i przekazuje dźwięk do światła wężyka słuchowego wkładki usznej; w przypadku aparatu kieszonkowego słuchawka znajduje się we wkładce słuchowej; w aparatach wewnątrzusznych słuchawka znajduje się w samym aparacie i przekazuje dźwięk bezpośrednio do przewodu słuchowego. (B, P). W aparatach z słuchawką zewnętrzną, słuchawka znajduje się poza aparatem w uchu pacjenta (przyp. red.) w cenach od ok. 350 zł (przyp. red) Głośniki w aparatach słuchowych Po konwersji sygnałów akustycznych w mikrofonie na drgania elektryczne, które zostają poddane „obróbce” we wzmacniaczu, ponownie staje się konieczne, aby zostały one przemienione na sygnały akustyczne (dźwięk). Zadanie to wykonuje głośnik w aparacie słuchowym. 10 słuchawką umieszczoną we wkładce usznej (patrz wkładka uszna). Dzięki swemu rozmiarowi możliwe jest wykorzystanie wszystkich możliwych do pomyślenia dodatkowych zespołów. Najważniejsze jednak jest to, że obsługa aparatu jest łatwa dla osób z uszkodzonym słuchem, które są manualnie mało sprawne, dzięki względnie dużemu regulatorowi. Znaczna odległość między mikrofonem a słuchawką we wkładce usznej umożliwia bardzo duże wzmacnianie, gdyż tak łatwo nie występuje sprzężenie zwrotne, jak w przypadku aparatów słuchowych noszonych przy uchu. Przechwytywanie dźwięku przez aparat umiejscowiony w kieszeni przy samym ciele prowadzi jednak do występowania szumów zakłócających, powodowanych przez noszone ubranie. Z kolei przechwytywanie dźwięków daleko od ucha powoduje, że całkowicie zredukowano wpływ głowy oraz małżowiny usznej na słyszenie (patrz słyszenie kierunkowe, efekt cocktail-party). Aparaty pudełkowe są dzisiaj używane jedynie przez osoby niepełnosprawne ruchowo i osoby w wieku starczym, które mają problemy z obsługą małych aparatów słuchowych, lub też w pojedynczych przypadkach, które wymagają bardzo silnych wzmocnień. (P) *Lexikon der Hörschäden, Peter Plath (red.) przy współpracy: Herbert Bonsel, Claus Harmsen, Zmęczenie słuchu patrz Adaptacja i Męczliwość słuchu Aparaty kieszonkowe albo pudełkowe Rodzaj aparatów słuchowych, które dzisiaj już rzadko się spotyka. W postaci pudełkowej noszone są w kieszeni, a za pośrednictwem przewodu elektrycznego łączą się ze Werner Saltz, Wyd. 2 poprawione, Gustav Fischer Verlag, Stuttgart · Jena · New York 1995 ADRESY ODDZIAŁÓW ZAJMUJĄCYCH SIĘ DOPASOWYWANIEM I SPRZEDAŻĄ APARATÓW SŁUCHOWYCH Bełchatów Będzin Biłgoraj Biała Podlaska Białystok Bielsko-Biała Bielsko-Biała Bochnia Brzeg Brzesko Bydgoszcz Bytom Chełm Chojnice Cieszyn Częstochowa Chełmno Chorzów Chorzów Chrzanów Dąbrowa Górnicza Dąbrowa Górnicza Dębica Elbląg Ełk Gdańsk Gdańsk Gdynia Gliwice Gliwice Gniezno Gorlice Gorzów Wielkopolski Gostynin Grodzisk Maz. Grudziądz Inowrocław Jarosław Jastrzębie Zdrój Jaworzno Jelenia Góra Jelenia Góra Kalisz Katowice Katowice Kędzierzyn-Koźle Kępno Kętrzyn Kielce Kluczbork ul. 9 Maja 1/3 ul. Piłsudskiego 3 ul. Kościuszki 2 Plac Rubina 1 ul. Stołeczna 25 pl. Wolności 1 pl. Żwirki i Wigury 9 ul. Kazimierza Wielkiego 13 (wejście od ul. Różanej) ul. Mleczna 3 ul. Zielona 4 ul. Gimnazjalna 8 ul. Chrobrego 5 ul. Pijarska 3 pl. Niepodległości 1-2, lok. nr 1 ul. Bielska 37 al. Kościuszki 14a ul. Grudziądzka 25 ul. Dąbrowskiego 52 ul. Żeromskiego 2 ul. Sokoła 19 ul. Bandrowskiego 3a ul. Królowej Jadwigi 23 ul. Rynek 50 ul. Stary Rynek 48a ul. Chopina 4/1 ul. Bora Komorowskiego 43 ul. Stągiewna 1 ul. Zygmunta Augusta 6/50 ul. Dubois 2 ul. Grodowa 2 ul. Mieszka I 12 ul. Stróżowska 55 ul. Wł. Łokietka 31 ul. Wojska Polskiego 35 ul. Kościelna 9 ul. Wybickiego 5 ul. Św. Ducha 2 ul. Słowackiego 26a ul. Wielkopolska 1Ł Rynek Główny 10 ul. Długa 18 ul. Groszowa 1 ul. Złota 1 ul. Słowackiego 22 ul. Wojewódzka 50 al. Jana Pawła II 36 E ul. Kilińskiego 8 ul. Daszyńskiego 31 ul. Paderewskiego 33 ul. Podwale 12 /44/ 632 81 63 /32/ 290 40 31 /84/ 627 46 42 /83/ 343 69 17 /85/ 742 43 57 /33/ 822 06 45 /33/ 814 08 55 /14/ 612 35 40 /77/ 416 45 03 /14/ 663 20 23 /52/ 321 47 80 /32/ 282 65 19 /82/ 565 67 64 /52/ 397 01 98 /33/ 858 23 34 /34/ 368 10 98 /56/ 686 39 96 /32/ 241 30 35 /32/ 345 01 30 /32/ 623 00 38 /32/ 261 40 30 /32/ 262 85 23 /14/ 670 30 07 /55/ 232 41 21 /87/ 610 13 06 /58/ 346 11 44 /58/ 305 41 40 /58/ 620 98 09 /32/ 230 84 29 /32/ 331 60 17 /61/ 415 41 22 /18/ 353 53 61 /95/ 720 32 62 /24/ 235 05 23 /22/ 724 28 35 /56/ 462 18 29 /52/ 352 26 25 /16/ 623 00 03 /32/ 476 40 85 /32/ 222 05 24 /75/ 752 20 58 /75/ 752 49 92 /62/ 766 44 21 /32/ 206 80 03 /32/ 255 50 12 /77/ 483 50 11 /62/ 782 11 04 /89/ 751 07 25 /41/ 345 43 02 /77/ 418 24 19 Kłodzko Koło Kołobrzeg Konin Koszalin Kozienice Kraków Kraków Kraków Kraków Kraków Kraków Kraków Kraków Krosno Krotoszyn Kutno Kwidzyn Legnica Leszno Leżajsk Lębork Lidzbark Warmiński Limanowa Lubin Lublin Lublin Łańcut Łomża Łowicz Łódź Łódź Łódź Malbork Mielec Mielec Mikołów Mrągowo Myślenice Nowy Sącz Nowy Targ Olkusz Olsztyn Opole Ostrołęka Ostrowiec Świętokrzyski Ostrów Wielkopolski Ostrzeszów Oświęcim Oświęcim Pabianice ul. Łąkowa 5 ul. Toruńska 46 ul. Dubois 27/1 al. 1 Maja 11 ul. Dworcowa 12 ul. Sienkiewicza 28 al. Słowackiego 58 os. Handlowe 8 ul. Dietla 46 ul. Długa 34 ul. Limanowskiego 12 os. Szklane Domy 1 ul. Św. Marka 11 os. Bohaterów Września 1b ul. Pawła z Krosna 2 ul. Zdunowska 9 ul. Barlickiego 28 ul. Piłsudskiego 48 ul. Chojnowska 7 al. Krasińskiego 8 ul. Leśna 22 ul. Staromiejska 1B ul. 11 listopada 15 (przychodnia) ul. Kościuszki 19 ul. Armii Krajowej 32a ul. Narutowicza 83 ul. Kowalska 4 ul. Rynek 32 al. Legionów 27 ul. Stanisławskiego 25B ul. Piotrkowska 289 ul. Więckowskiego 6 ul. Narutowicza 84 ul. Kotarbińskiego 10 ul. Rynek 8 ul. Żeromskiego 17 ul. Okrzei 3 ul. Królewiecka 58 ul. Słowackiego 37e ul. Hoffmanowej 3 ul. Długa 84 ul. Króla K. Wielkiego 48 ul. Kościuszki 13 ul. Koraszewskiego 17 ul. Goworowska 2A ul. Okólna 1 ul. Kolejowa 26 ul. Piekary 9 ul. Dąbrowskiego 13a ul. Wysokie Brzegi 4 ul. Reymonta 2 /74/ 867 23 06 /63/ 272 40 45 /94/ 355 44 55 /63/ 242 33 41 /94/ 342 32 55 /48/ 614 52 10 /12/ 633 09 39 /12/ 643 78 24 /12/ 429 14 20 /12/ 631 79 75 /12/ 260 12 26 /12/ 680 50 90 /12/ 423 12 65 /12/ 645 70 12 /13/ 431 25 60 /62/ 722 63 52 /24/ 254 15 05 /55/ 279 50 71 /76/ 852 30 79 /65/ 529 56 36 /17/ 242 67 89 /59/ 841 42 85 /89/ 767 00 07 /18/ 337 10 10 /76/ 844 19 70 /81/ 538 24 35 /81/ 532 26 54 /17/ 22 55 414 /86/ 215 00 19 /46/ 830 03 62 /42/ 682 81 92 /42/ 630 32 44 /42/ 213 42 27 /55/ 272 45 25 /17/ 586 23 22 /17/ 585 43 23 /89/ 741 36 76 /12/ 272 19 19 /18/ 443 54 74 /18/ 266 44 50 /32/ 641 16 96 /89/ 534 56 45 /77/ 454 23 42 /29/ 764 20 46 /41/ 265 16 06 /62/ 736 14 89 /62/ 730 09 62 /33/ 842 38 67 /33/ 844 83 79 /42/ 212 11 99 c.d. ADRESY ODDZIAŁÓW ZAJMUJĄCYCH SIĘ DOPASOWYWANIEM I SPRZEDAŻĄ APARATÓW SŁUCHOWYCH c.d. Piła Pionki Piotrków Trybunalski Płock Police Poznań Poznań Poznań Poznań Poznań Przemyśl Pszczyna Puławy Pyskowice Racibórz Radom Radomsko Ruda Śląska Rybnik Rzeszów Rzeszów Sandomierz Sanok Siedlce Sieradz Skawina Skierniewice Słupsk Sosnowiec Stalowa Wola Stargard Szczeciński Starogard Gdański Strzelce Opolskie Strzyżów Suwałki Swarzędz Szczecin Szczecin ul. Bydgoska 34E ul. Legionistów 38 pl. Kościuszki 6 ul. Nowy Rynek 11 ul. Wróblewskiego 1 os. Marysieńki 25 os. Rzeczypospolitej 6 ul. Głogowska 87 ul. Półwiejska 30 ul. Prusa 1 ul. Plac na Bramie 10 ul. Piastowska 3 ul. Centralna 18B ul. Wojska Polskiego 10 ul. Browarna 16/2 ul. Wyszyńskiego 15 ul. Żeromskiego 9 ul. Piotra Niedurnego 39 pl. Wolności 21 ul. 3 Maja 20 ul. Batorego 18/9 ul. Schinzla 13 ul. Kościuszki 31 ul. 3 Maja 28 ul. Jana Pawła II 52/5 ul. 29 Listopada 9 ul. Batorego 9 ul. Filmowa 4 ul. Warszawska 1 ul. Komisji Edukacji Narodowej 13 ul. Słowackiego 2 ul. Kościuszki 27 ul. Dąbrowskiego 12 ul. Słowackiego 26a ul. Noniewicza 93 ul. Cieszkowskiego 100/102 al. Wyzwolenia 5 ul. Bolesława Śmiałego 22 /67/ 212 47 38 /48/ 612 51 76 /44/ 646 00 27 /24/ 264 45 46 /91/ 317 72 21 /61/ 823 42 11 /61/ 877 10 26 /61/ 866 59 28 /61/ 853 48 68 /61/ 843 50 93 /16/ 675 11 24 /32/ 447 01 53 /81/ 888 32 85 /32/ 230 12 47 /32/ 418 15 44 /48/ 363 30 62 /44/ 683 50 97 /32/ 244 20 14 /32/ 423 30 30 /17/ 853 88 48 /17/ 862 00 53 /15/ 833 30 25 /13/ 463 04 20 /25/ 632 21 79 /43/ 822 30 58 /12/ 276 01 12 /46/ 832 60 26 /59/ 843 24 50 /32/ 292 10 32 /15/ 842 71 37 /91/ 578 08 98 /58/ 563 30 95 /77/ 451 01 13 /17/ 276 50 05 /87/ 565 00 37 /61/ 817 41 59 /91/ 433 93 47 /91/ 484 11 89 Szczecin Świdnica Świnoujście Tarnobrzeg Tarnowskie Góry Tarnów Tczew Tomaszów Mazowiecki Toruń Turek Tychy Wadowice Wałbrzych Warszawa Warszawa Warszawa Warszawa Warszawa Warszawa Warszawa Warszawa Wieluń Włocławek Wodzisław Śląski Wrocław Wrocław Wrocław Wrocław Wrocław Wrocław Września Zabrze Zabrze Zamość Zduńska Wola Zgierz Żory Żywiec ul. Leszczynowa 18-19 ul. Rynek 19 ul. Dąbrowskiego 1d ul. Mickiewicza 4/1 ul. Piastowska 13 ul. Goldhammera 7/2 ul. Jana III Sobieskiego 40 ul. Jana Pawła II 6 ul. Szczytna 8 ul. Łąkowa 4a ul. Edukacji 5 ul. Zatorska 33 ul. Słowackiego 13 ul. Grójecka 67 al. KEN 96 al. Niepodległości 54 al. Stanów Zjednoczonych 72 ul. Hoża 40 ul. Senatorska 22 ul. Targowa 37 ul. Warecka 11 Plac Legionów 5 ul. Polskiej Organizacji Wojskowej 22a ul. Powstańców Śląskich 1 pl. Powstańców Śl. 11/1 (rondo) ul. Piłsudskiego 66 ul. Piotra Skargi 21 ul. Sienkiewicza 42 ul. Strzegomska 3 abc ul. Św. Antoniego 21 ul. Fabryczna 11 ul. Goethego 30 ul. Wolności 270 ul. Staszica 35 ul. Łaska 7 ul. Narutowicza 21 ul. Moniuszki 28c/16 ul. Dworcowa 36 REDAKCJA Redaktorzy: Konsultant medyczny: Sekretarz redakcji: Siedziba: e-mail: Nakład: DTP i druk: dr Bogdan Hoffmann, mgr inż. Tomasz Poremski prof. zw. dr hab. n. med. J. Bożydar Latkowski mgr Magdalena Lasota 90-146 Łódź, ul. Narutowicza 130 tel. 42 616 26 70, fax. 42 616 26 51 [email protected] www.geers.pl 8000 egz. 101 studio DTP T. Tęgi, www.101studio.com.pl Redakcja pozwala na przedruki materiałów pod warunkiem podania źródła /91/ 461 31 40 /74/ 857 86 71 /91/ 321 27 76 /15/ 823 50 10 /32/ 380 50 52 /14/ 621 75 98 /58/ 532 08 09 /44/ 724 34 56 /56/ 621 08 62 /63/ 278 00 01 /32/ 227 97 78 /33/ 874 09 43 /74/ 842 58 04 /22/ 658 39 39 /22/ 644 31 37 /22/ 854 00 69 /22/ 740 90 62 /22/ 629 18 24 /22/ 826 12 03 /22/ 619 39 90 /22/ 890 98 70 /43/ 843 34 02 /54/ 232 32 76 /32/ 455 65 17 /71/ 338 03 93 /71/ 781 54 10 /71/ 344 45 27 /71/ 321 01 88 /71/ 346 98 20 /71/ 343 31 69 /61/ 436 51 79 /32/ 370 16 51 /32/ 376 32 75 /84/ 638 45 68 /43/ 824 79 05 /42/ 715 12 67 /32/ 469 63 10 /33/ 867 46 08