Dzicze Bagno

196
6.10.7. Proponowany sposób ochrony
Na Łąkach nad Biała występują dwie przeciwstawne tendencje. Wschodnia część obszaru jest użytkowana
zbyt intensywnie, zachodnia w ogóle. Łąka świeża w zachodniej części kompleksu jest koszona już w maju. Należałoby opóźnić koszenie co najmniej na termin 1-30.06 i kosić łąkę tylko raz w roku, a najlepiej w terminie po
15.08 ze względu na występowanie na tej powierzchni derkacza.
Z drugiej strony należałoby przywrócić użytkowanie obecnie niekoszonych szuwarów wielkoturzycowych w
zachodniej części kompleksu łąkowego. Szuwary można wykaszać raz na 3-5 lat w terminie 1.08 do 30.09 w celu
powstrzymania sukcesji ekologicznej. Przez pierwsze trzy lata proponowane jest jednak koszenie coroczne (bardzo duża trofia ze względu na wieloletnie nieużytkowanie kośne i ekspansja trzciny). Każde koszenie musi być
zawsze połączone z dokładnym zebraniem i usunięciem z powierzchni uzyskanej biomasy.
Poza tym we wschodniej części kompleksu łąkowego wskazane jest przeprowadzenie selektywnego usuwania nadmiernej liczby drzew i krzewów zarastających powierzchnie łąkowe – szczególnie usuwanie większych,
zwartych powierzchni młodych roślin z uformowaniem odpowiednich dla ptaków kęp krzewów i zadrzewień i
pozostawieniem pojedynczych krzewów.
Bardzo ważne jest powstrzymanie nieuzasadnionego pogłębiania i hakowania Rzymkowickiego Rowu.
197
DZICZE BAGNO
Fot. 62. Łąki w kompleksie łąkowym Dzicze Bagno zdominowane są przez nawłoć wąskolistną Solidago graminifolia; (fot. M. Rudy).
Fot. 63. Łąka wilgotna przy stawie Pietruszka, z dużym udziałem tawuły kutnerowatej
Spiraea tomentosa; (fot. M. Rudy).
198
6.11.4. Bezkręgowce
Na łąkach nie wykazano obecności gatunków bezkręgowców objętych ochroną, nie wykazano również występowania roślin żywicielskich najpopularniejszych gatunków motyli stwierdzanych na innych łąkach Borów
Niemodlińskich (krwiściąg lekarski, szczaw lancetowaty).
6.11.3. Cenne gatunki roślin
Nie stwierdzono obecności gatunków chronionych ani rzadkich.
6.11.2. Siedliska z I załącznika Dyrektywy Siedliskowej
Stwierdzono występowanie siedlisk: łąki zmiennowilgotne Molinion (kod 6410) oraz górskie i niżowe łąki świeże użytkowane ekstensywnie o kodzie 6510, w złym stanie zachowania. Niewielką powierzchnię zajmuje siedlisko
7140 (Torfowiska przejściowe i trzęsawiska).
6.11.1. Zbiorowiska roślinne
Największy zachowany teren otwarty znajduje się na północ od użytku ekologicznego ,,Dzicze Bagno’’ i składa
się z dwóch fragmentów – mniejszego (powierzchnia B) i większego (powierzchnia A), oddzielonych pasem lasu.
Podłoże jest tu wilgotne, a poziom wody gruntowej jest wyższy w południowej części oraz przy rowie na północy.
Rowy przylegające do siedliska są zamulone i zarośnięte. Roślinność to mozaika łąki wilgotnej oraz szuwarów
wielkoturzycowych. Obecne są tu, takie gatunki jak: turzyca zaostrzona Carex gracilis, turzyca błotna Carex acutiformis, tojeść pospolita Lysimachia vulgaris, sitowie leśne Scirpus sylvaticus, krwawnik kichawiec Achillea ptarmica,
sit skupiony Juncus conglomeratus, kłosówka wełnista Holcus lanatus, śmiałek darniowy Deschampsia caespitosa,
olszewnik kminkolistny Selinum carvifolia. W centralnej części (powierzchnia A) podłoże jest mniej wilgotne i pojawiają się, takie gatunki łąki świeżej jak: rajgras wyniosły Arrhenatherus elatior, tymotka łąkowa Phleum pratense,
chaber łąkowy Centaurea jacea. Podobny skład gatunkowy występuje na mniejszym, zachodnim fragmencie, z
tym że większy udział ma tu olszewnik kminkolistny Selinum carvifolia, sit skupiony Juncus conglomeratus, pojawia się trzęślica modra Molinia caerulea i ostrożeń błotny Cirsium palustre. Jednak gatunkiem dominującym na
całej powierzchni (z tym, że we fragmencie zachodnim w nieco mniejszym stopniu) jest nawłoć wąskolistna Solidago graminifolia. Jej dominacja zubaża strukturę roślinności i utrudnia identyfikację fitosocjologiczną zbiorowiska. Na terenie bezpośrednio przylegającym do stawu Loża znajduje się podmokły teren z mozaiką szuwarów
trzcinowych i wielkoturzycowych (powierzchnia H). Znajduje się tu też torfowisko (powierzchnia G) z wełnianką
wąskolistną Eriophorum angustifolium.
Na drugiej powierzchni, położonej bliżej stawu Pietruszka, zachowały się niewielkie fragmenty siedliska łąkowego. Pozostała część rozległego niegdyś kompleksu została w ostatnich kilkunastu latach zalesiona. Na części łąk
zalesionych w ostatnich latach siedlisko łąkowe jeszcze się utrzymuje (powierzchnia C), jest jednak w bardzo złym
stanie ze względu na zabiegi przygotowujące teren do zalesienia (bruzdy) oraz obecność gatunków inwazyjnych.
Poziom wody gruntowej na całym obszarze jest wysoki. Na terenie najbardziej podmokłym, otoczonym starym
drzewostanem (powierzchnia D) występuje szuwar trzcinowy, który podczas inwentaryzacji był skoszony. Przy
południowej granicy kompleksu (powierzchnia E) występuje natomiast fragment zalesionej świerkami (obecnie
wysokości ok. 1,5 m) łąki zmiennowilgotnej z trzęślicą modrą Molinia caerulea i olszewnikiem kminkolistnym Selinum carvifolia. Przechodzi ona w eutroficzną łąkę wilgotną (powierzchnie F) z dominacją sitowia leśnego oraz
domieszką, takich gatunków jak: trzęślica modra, gorysz błotny Peucedanum palustre, ostrożeń błotny Cirsium
palustre, karbieniec pospolity Lycopus europaeus, mozga trzcinowata oraz trzcina pospolita Phragmites australis.
Duży udział mają też gatunki inwazyjne obcego pochodzenia – nawłoć wąskolistna Solidago graminifolia, nawłoć
kanadyjska S. canadensis, nawłoć późna S. gigantea, uczep amerykański Bidens frondosa oraz tawuła kutnerowata
Spiraea tomentosa, która przy południowej granicy z rowem tworzy zwarte skupisko.
Śródleśny kompleks łąk położony na północ i zachód od użytku ekologicznego „Dzicze Bagno”. Niegdyś zapewne był to cenny kompleks łąkowy stanowiący mozaikę łąk podmokłych, zmiennowilgotnych i szuwarów.
Obecnie jest w dużej części zalesiony lub po próbach zalesienia.
6.11. DZICZE BAGNO
1
1
4
3
1
5
2
Wodnik
Rallus aquaticus
Kląskawka
Saxicola rubicola
Łozówka
Acrocephalus palustris
Trzcinniczek
Acrocephalus scirpaceus
Trzciniak
Acrocephalus arundinaceus
Cierniówka Sylvia communis
Potrzos
Emberiza schoeniclus
-
-
-
-
-
-
-
Stanowisko to jest jednym z dwóch miejsc występowania gatunku w obrębie łąkowych powierzchniach badawczych Borów Niemodlińskich.
Pozostałe gatunki chronione
-
Miejsce gniazdowania gatunku można uznać za dość nietypowe, ponieważ błotniak stawowy preferuje środowiska otwarte i unika terenów
otoczonych przez lasy; niemal cała wschodnia część kompleksu łąkowego
stanowi również stałe żerowisko pary lęgowej.
199
6.11.5.2. Wartość ornitologiczna obszaru
Biorąc pod uwagę wszystkie części kompleksu łąkowego, należy stwierdzić, że przedstawia on umiarkowaną
wartość ornitologiczną dla ptaków typowych środowisk łąkowych (łąk i turzycowisk). Odnotowano co prawda
dziewięć gatunków waloryzujących, jednak duża część z nich to ptaki właściwe bardziej siedliskom wysokich
szuwarów (trzciniak i trzcinniczek) lub też gatunki występujące często na brzegach zbiorników wodnych (wodnik
i błotniak stawowy). Jedynie częściowo waloryzują one otwarte siedliska łąk i turzycowisk. Gatunki łąkowe występują zaś nielicznie - tak pod względem liczby gatunków, jak i stanowisk.
Sytuacja taka jest spowodowana znacznym udziałem szuwarów (głównie trzcinowych) w najbardziej atrakcyjnej dla ptaków wschodniej części obszaru (sąsiadującej ze zbiornikiem wodnym) oraz ogólnym, ścisłym otoczeniem kompleksu przez tereny leśne. Obszar jest dodatkowo silnie pofragmentowany. Użytkowana jest jedynie
niewielka, południowo-zachodnia część łąk. Na większości terenu zachodzi intensywna sukcesja roślinności drzewiastej, która w ciągu najbliższych lat doprowadzi do zaniku niektórych fragmentów łąk. Znajduje to dobre odzwierciedlenie w liczebnościach bardziej łąkowych, stwierdzonych gatunków ptaków. Jedynie cierniówka osiąga
liczebność wyższą niż cztery pary lęgowe, ale jest to gatunek dobrze znoszący „ciasne” powierzchnie, gęsto porośnięte przez drzewa i krzewy. Środkowa część obszaru jest w dużym stopniu pokryta przez inwazyjną tawułę
kutnerowatą, choć gatunek ten nie wykazuje jeszcze maksymalnego pokrycia powierzchni siedliska, znajdując
się w środkowej fazie ekspansji.
Niewątpliwie zaletą obszaru jest jego dobre uwodnienie, warunkujące występowanie ptaków siedlisk szuwarowo-bagiennych i wilgotnych. Dzięki korzystnym warunkom wodnym zbiorowiska roślinne kompleksu mogą
także znacznie dłużej opierać się ekspansji inwazyjnych gatunków roślin (głównie tawuły kutnerowatej).
20
2
Gąsiorek
Lanius collurio
RAZEM
1
Komentarz
Gatunki z I załącznika Dyrektywy Ptasiej
Liczba par
lęgowych
Błotniak stawowy
Circus aeruginosus
Gatunek
Tab. 40. Występowanie waloryzujących gatunków ptaków na kompleksie łąkowym Dzicze Bagno.
6.11.5. Ptaki
6.11.5.1. Występowanie waloryzujących gatunków ptaków
Na przedmiotowej powierzchni odnotowano występowanie zarówno nielicznych, jak i średnio licznych oraz
powszechnych gatunków waloryzujących. Liczebności najliczniejszych gatunków nie przekraczały pięciu par lęgowych. Ogólny wskaźnik zagęszczenia par lęgowych: 7,6 par/10 ha.
200
Mapa nr 22. Rozmieszczenie siedlisk przyrodniczych, chronionych gatunków roślin, ptaków i motyli w kompleksie
łąkowym Dzicze Bagno.
201
202
6.11.6. Zagrożenia
Największym zagrożeniem dla obszaru są planowe zalesienia. Już teraz prowadzone są związane z nimi, na
razie jeszcze ograniczone działania – w obrębie kompleksu obecne są powierzchnie przeorane pod nasadzenia,
a na jednej z łąk nasadzono świerki. Wąski pas terenu sąsiadujący z obszarem od południowej strony został w
ostatnim czasie całkowicie zalesiony sosną.
W obszarze intensywnie postępuje także naturalna sukcesja roślinności. Sprzyja jej otoczenie łąk przez tereny
leśne i gęste zadrzewienia oraz niewielkie powierzchnie poszczególnych fragmentów obszaru. Najmniej nawodnione łąki zanikną prawdopodobnie w ciągu kilku-kilkunastu lat. Zmniejszanie się dostępnych powierzchni siedlisk sprawia, że są one coraz mniej atrakcyjne dla większości gatunków ptaków.
Poważnym zagrożeniem jest również postępująca degradacja siedlisk przez obce gatunki inwazyjne. Najpoważniejsze problemy stwarza obecnie tawuła kutnerowata, zajmująca większość środkowego fragmentu obszaru. Na razie doprowadziła ona jednak tylko do poważnego zubożenia składu gatunkowego zajętego zbiorowiska,
nie osiągając terminalnego stadium ekspansji. Największe znaczenie w opóźnianiu tego procesu ma zapewne
duży stopień stałego uwodnienia siedliska. Pozostałe gatunki inwazyjne to nawłocie. Nawłocie kanadyjska i późna nie zajmują dużych powierzchni, ograniczając się do pojedynczych kęp lub niewielkich skupisk. Z kolei nawłoć
wąskolistna ma duży udział w rodzimych zbiorowiskach, zniekształcając ich fizjonomię i zubażając skład gatunkowy, ale nie doprowadza do ich całkowitej degeneracji. Miejscami duży udział mają również rodzime gatunki
ekspansywne, takie jak trzcinnik piaskowy i trzcina pospolita
203
Mapa znajduje się na stronie następnej
204
Mapa nr 23. Zagrożenia występujące w kompleksie łąkowym Dzicze Bagno.
205