czytaj więcej - Biuletyn Informacyjny Kuratorium Oświaty w Krakowie

czytaj więcej - Biuletyn Informacyjny Kuratorium Oświaty w Krakowie

Edukacja regionalna w szkołach i placówkach powiatów
wadowickiego, oświęcimskiego i suskiego
Edukacja regionalna prowadzona w szkołach i placówkach daje uczniom możliwość
poznania położenia geograficznego swej miejscowości, jej historii, zabytków, a także
zwyczajów i obrzędów pielęgnowanych przez pokolenia w ich miejscu zamieszkania. Dla
dzieci i młodzieży miejscowość, w której mieszkają, jest ich „Małą Ojczyzną”. Tu spędzają
dzieciństwo, chodzą do szkoły, tu kształtuje się ich osobowość, a także budowane jest ich
poczucie przynależności i tożsamości narodowej.
Szkoły i placówki powiatu wadowickiego, suskiego, oświęcimskiego podejmują wiele
działań mających na celu pogłębianie wśród dzieci i młodzieży więzi z regionem
i kształtowanie poszanowania dziedzictwa kulturowego.
Zespół Szkół Publicznych w Wysokiej, w powiecie wadowickim, w roku szkolnym
/2012 przystąpił do udziału w programie ETNOLOG, zorganizowanym przez Centrum 2011
Edukacji Obywatelskiej we współpracy z Państwowym Muzeum Etnograficznym. Zespół
nauczycieli historii, zajęć artystycznych i geografii opracował szkolny projekt artystycznoedukacyjny pod hasłem „Architektura i rękodzieło dawnej Wysokiej”.
Uczniowie zaangażowani w prace nad częścią historyczną projektu zbierali informacje
dotyczące najstarszych obiektów architektonicznych znajdujących się w miejscowości.
Powstały karty tych budowli. W ten sposób udało się ocalić od zapomnienia historie
najstarszych drewnianych domów. Niektóre z nich są już opuszczone i znajdują się w bardzo
złym stanie. Dlatego szczególnie ważne było to, aby jeszcze teraz kiedy te stare budynki są
częściowo zachowane sporządzić ich dokumentację fotograficzną. Bardzo pomocni okazali
się mieszkańcy wsi, którzy jeszcze pamiętają historie tych obiektów i zechcieli się nią
podzielić z uczniami. Dzięki temu udało się zebrać wiele ciekawych informacji. Poza tym
sporządzona została dokumentacja kapliczek oraz obiektów użyteczności publicznej
znajdujących się w Wysokiej.
Dom powstały w 1923 roku, Wysoka- Karbówka
W Zespole Szkół Publicznych w Wysokiej realizowany był także program edukacji
regionalnej „Historia mówiona”. Jego celem było zebranie relacji dotyczących życia
codziennego mieszkańców Wysokiej w przeszłości. Często nie przywiązuje się szczególnej
wagi do opowieści ludzi starszych. Wraz z ich odejściem giną cenne informacje. Po dłuższym
czasie opowieści te umykają z naszej pamięci. Uczniowie klasy VI postanowili uchronić od
zapomnienia te przekazy. W tym celu przeprowadzali wywiady z najstarszymi mieszkańcami
Wysokiej.
Uczennice mogły podziwiać ręcznie wykonane przez swoją rozmówczynię
serwetki i narzuty.
27 maja 2012 r. w Zespole Szkół Publicznych nr 3 w Przytkowicach miało miejsce
uroczyste otwarcie Izby Regionalnej połączone z podsumowaniem całorocznego projektu
regionalnego „Najważniejsze, by istniało to, czym się żyło” realizowanego przez uczniów
Szkoły Podstawowej. Nad całością czuwały panie: mgr Iwona Warmuz i mgr Justyna
Kapusta. Jednak do sukcesu przyczynili się również inni nauczyciele oraz rodzice uczniów
i mieszkańcy Przytkowic.
W izbie regionalnej znajdują się przedmioty ofiarowane przez mieszkańców wsi oraz
wykonane przez uczniów, m. in. słowniczki gwarowe, zebrana i opracowana historia kościoła
parafialnego. W gablotach nie brakuje także dokumentów ze szkolnego archiwum: starego
dziennika, świadectw ukończenia szkoły czy kroniki rocznika, a także zdjęć, różnego rodzaju
dokumentów i listów. Podczas zwiedzania można zobaczyć stary piec i łopatę do pieczenia
chleba, a także sprzęty domowe, m. in. przyrządy do golenia, prasowania, maselnicę, kołyskę,
krzesła, stół i wiele innych. Nie brakuje również elementów obejścia: strzechy, uprzęży dla
koni czy gwoździ do podków.
Z kolei w Zawoi Wilcznej, w powiecie suskim, uczniowie Szkoły Podstawowej Nr 2
pod kierunkiem pani Agnieszki Warty podczas prac związanych z projektem COMENIUS,
przygotowali broszurę, która będzie publikowana w bazie European Shared Treasure, przez
co będzie dostępna dla wielu odbiorców w całej Polsce. Przedstawiając tę broszurę pragnęli
zaprosić wszystkich zainteresowanych pięknem Babiogórskiej przyrody do odwiedzenia ich
cudownej miejscowości. Broszura zawierała fotografie, rysunki, a także wiersze o Babiej
Górze. Oto jeden z nich:
Michał Burdyl
wrzesień 2011 r.
Gdzieś na świecie
w Babiej Górze siedzi
Juhas owce pasie
Siedzi patrzy cosik świeci
A to Janioł z nieba leci
przystanął on przy Juhasie
jak sie miewasz stary bracie
na co Juhas zaskoczony
kiwnął ręką ku Zawoi
miewam ja się wyśmienicie
bo w Zawoi piękne życie
Realizując projekt COMENIUS uczniowie mogli poznać obyczaje, strój, gwarę
i architekturę górali babiogórskich, jak również zastanowić się nad tym, jakie są ich korzenie,
skąd się wywodzą, jacy są współcześnie i kim chcieliby zostać w przyszłości. Poznali historię
własnego regionu, by w oparciu o tę wiedzę budować przyszłość, która już tylko od nich
zależy.
Szkoła Podstawowa nr 4 w Zawoi Przysłop przedstawiła scenariusz szkolnej
imprezy regionalnej. We wrześniu, kiedy cała Zawoja świętuje „Babiogórską Jesień”,
w szkole odbywa się Tydzień Kultury Regionalnej. W ramach poznawania walorów
kulturowych regionu, nauczyciele uświadamiają uczniom, dlaczego mogą być dumni ze
swojej „małej ojczyzny”. Organizowane są różne formy zajęć z miejscowymi twórcami
ludowymi, rzemieślnikami, ludźmi zasłużonymi dla środowiska, zespołami regionalnymi.
Uczniowie uczestniczą w zajęciach terenowych, poznając zabytki i architekturę regionalną
(kapliczki, stare chaty, piwniczki) oraz babiogórską przyrodę.
Uczniowie, między innymi, odwiedzili miejscowego rzeźbiarza ludowego Edwarda
Morawę. Zwiedzili jego dom i pracownię rzeźbiarską, podziwiali jego prace. Artysta
zademonstrował dzieciom jak wykonuje swoje dzieła.
Także z inicjatywy nauczycieli Szkoły Podstawowej
nr 4 w Zawoi Przysłop oraz przy wsparciu uczniów, rodziców
i dziadków powstał słownik gwary babiogórskiej „Chudok”.
Jest to opracowanie pisemne gwary górali
babiogórskich pod względem fonetycznym, fleksyjnym,
słowotwórczym, składniowym i leksykologicznym. Obszerna
charakterystyka gwary babiogórskiej to wstęp poprzedzający
słownik, który podzielono na kilka części. Znajdziemy tutaj
rozdział zawierający nazwy potraw i produktów spożywczych,
przedmioty codziennego użytku czy nazwy części garderoby.
Wyodrębniono również słowa pochodzenia wołoskiego,
czeskiego, czy też hungaryzmy, czyli słowa pochodzenia
węgierskiego.
Oto fragment słownika:
Przedmioty codziennego użytku
cebrzyk - drewniane naczynie do pojenia bydła
cierlica - przyrząd do obróbki lnu
cieślica - siekiera
ciosek - drewniany przyrząd do wygarniania węgli z pieca chlebowego
czopek - rozbity, dziurawy garnek
donko - pokrywka na garnek
dzieska - naczynie do wyrabiania ciasta
dziopa - szmata
gielatka - dzieża do wyrobu ciasta
gliniocek - mały, kamionkowy garnek
gnotek - pień do rąbania drew
kartac - szczotka do mycia podłóg
kijanka - przyrząd do prania
kopyś - drewniana łyżka
kosok - sierp
kreple - szczotki do czesania wełny
krozalnica - przyrząd do szatkowania kapusty
kruźlik - naczynie do przechowywania masła
laska - metalowa krata do suszenia owoców
łyźnik - półeczka na łyżki
maśnicka - naczynie do wyrobu masła
miyndlica - przyrząd do obróbki łodyg lnu
obuocek - naczynie do noszenia wody z wygiętym, drewnianym uchwytem na ramiona
Edukacja regionalna kierowana jest także do najmłodszych, czyli przedszkolaków.
I tak Miejskie Przedszkole Samorządowe w Suchej Beskidzkiej realizuje koncepcję pracy,
której głównym przesłaniem jest „Wprowadzanie dzieci w świat wartości - kształtowanie
kompetencji społecznych w kontekście: ja i moja mała Ojczyzna”. W myśl realizowanej
koncepcji, dzieci m. in.: poznają elementy charakteryzujące ich miejscowość oraz region
zamieszkania, poznają historię i tradycje, odwiedzają zabytki kultury narodowej. Mają to
szczęście, że mieszkają w mieście posiadającym wiele takich zabytków oraz tradycji,
z którymi wiążą się podania i legendy.
Dzieci z grup starszych, poznając swoją małą Ojczyznę często odwiedzają suski
zamek. Celem odwiedzin są lekcje muzealne, prowadzone przez pracowników Miejskiego
Ośrodka Kultury, zwiedzanie wystaw, galerii obrazów. Uczestnictwo w ciekawych lekcjach
muzealnych, poprzedzone spacerem przez piękny park, to doskonały sposób na
wprowadzenie najmłodszego pokolenia w świat kultury i historii naszego miasta.
Renesansowy Zamek w Suchej Beskidzkiej zwany „Małym Wawelem”
Przedszkolaki malują własny herb
W Zespole Szkół w Zawoi Centrum, w ramach działań regionalnych zorganizowano
warsztaty dla uczniów. Były to : „Babiogórskie motywy florystyczne” – warsztaty z ceramiki,
„Motywy wiosenne i świąteczne” – warsztaty z malarstwa na szkle oraz „Regionalne lalki ze
szmatek i gałganków” – warsztaty z rękodzieła ludowego.
Przedszkole Publiczne w Jastrzębi w roku szkolnym 2012/2013 realizowało
program regionalny „Dziedzictwo kulturowe regionu”. Motywem przewodnim były słowa
błogosławionego Jana Pawła II:
„Proszę Was, pozostańcie wierni
swojemu dziedzictwu… Uczyńcie je
postawą
swojego
wychowania!
Uczyńcie je przedmiotem swojej dumy!
Przechowajcie
to
dziedzictwo!
Pomnóżcie to dziedzictwo! Przekażcie
je następnym pokoleniom”.
Realizacja programu rozpoczęła się od
pokazania dzieciom ginących tradycji
i obyczajów
ludowych,
które
zaprezentowały dla przedszkolaków,
w izbie
regionalnej
Muzeum
Etnograficznego „Grociarnia”, członkinie Koła Gospodyń Wiejskich z Jastrzębi.
Dzieci mogły oglądać czynności dnia codziennego naszych babć, takie jak: kiszenie
kapusty, wyskubki, robienie masła, przędzenie wełny, pieczenie placków na blasze. Panie
interesująco opowiadały o dawnych zwyczajach na wsi małopolskiej.
Nieprzemijającą wartością edukacji regionalnej są bez wątpienia produkty lokalne
charakterystyczne dla każdej „Małej Ojczyzny”. Produkt lokalny to wyrób, z którym
utożsamiają się mieszkańcy regionu, produkowany z surowców lokalnie dostępnych. Taki
produkt staje się wizytówką regionu poprzez wykorzystanie jego specyficznego
i niepowtarzalnego
charakteru
oraz
zaangażowanie
mieszkańców
w
rozwój
przedsiębiorczości lokalnej.
Zespół Szkół im. Wincentego Witosa w Suchej Beskidzkiej bierze udział w różnych
akcjach promujących zdrową żywność. Jedną z takich akcji był „Tydzień chleba na zakwasie
w szkole 2012”. Impreza zorganizowana została w odpowiedzi na apel wystosowany do szkół
przez Fundację Dobre Życie. Patronat nad kampanią objął Minister Edukacji Narodowej oraz
Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Kampania była znakomitą okazją do zachęcenia uczniów,
aby zadbali o swoje zdrowie i zwracali uwagę na to, co jedzą. Pokaz wykonania ciasta
chlebowego na zakwasie, który w gruncie rzeczy jest bardzo prosty, miał zachęcić młodych
ludzi do pieczenia chleba w domu.
Upieczono: chleb regionalny z miętą i rozmarynem, chleb pszenno – żytni, chleb
pszenny na maślance ze słonecznikiem, chleb z cukinią na jogurcie naturalnym, bułeczki
serwatkowe, bułeczki z sezamem, bułeczki z sezamem i dynią, bułeczki z makiem.
W celu kultywowania tradycji kulinarnych „małej ojczyzny”, w dniach 6 - 7
października 2012 roku, młodzież Zespołu Szkół Rolnicze Centrum Kształcenia
Ustawicznego im. Jana Pawła II w Radoczy wzięła udział w zorganizowanych przez
Stowarzyszenie Dolina Karpia Wielkich Zatorskich Żniwach Karpiowych 2012, które
kończyły cykl imprez plenerowych pt. Festiwal Doliny Karpia 2012, realizowanych w ramach
Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 - 2013. Głównym założeniem
gospodarza było przekazanie młodzieży wiedzy i umiejętności z zakresu sporządzania
i pielęgnowania tradycyjnych potraw regionu.
Festiwal Doliny Karpia – Przegląd Produktów Lokalnych „KULINARIA” 2012
Szkoły z terenu Delegatury Kuratorium Oświaty w Wadowicach, podejmują działania
w zakresie edukacji regionalnej również w ramach programu „Nieprzemijające wartości”
ogłoszonego przez Małopolskiego Kuratora Oświaty. Świadczą o tym nadsyłane zgłoszenia.
Zespół Szkół im. ks. prof. Józefa Tischnera w Wadowicach, który od kilku lat prowadzi
konkurs o zasięgu ogólnopolskim pod nazwą „Tischnerowskie ślady”, w marcu 2014 r.
proponuje kolejną jego edycję. Miejskie Przedszkole nr 16 w Oświęcimiu zadeklarowało,
iż w roku szkolnym 2013/2014 zorganizuje m. in.: naukę narodowych i regionalnych tańców
(polonez, kujawiak, krakowiak, góralski), konkurs plastyczny „Hej kolęda, kolęda”,
wycieczkę do Muzeum Zamek w Oświęcimiu - legendy oświęcimskie, spotkanie
z Aleksandrem Orłowskim – twórcą hejnału miasta Oświęcim, spotkanie z zespołem
regionalnym Stowarzyszenia Ludzi z Gór – wielkanocne zwyczaje: plamy, pisanki,
koszyczki.
Edyta Stradomska
Wizytator Kuratorium Oświaty w Krakowie
Delegatura w Wadowicach
/na podstawie materiałów publikowanych w zakładce „Edukacja regionalna”/