Oglądaj/Otwórz - Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego

Marek Mariusz Tytko (UJ)
Kolekcja fotografii w zbiorach specjalnych Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego
Wstęp
Zdjęcie jest tym, czym w dawnych wiekach były malowidła, rzeźby, rysunki bezcennym źródłem ikonograficznym dla badaczy. Fotografie z uniwersyteckiej kolekcji
archiwalnej nie były dotychczas opisywane w literaturze, co bynajmniej nie świadczy o ich
niskiej randze, lecz raczej wskazuje na przemilczanie faktu ich istnienia w środowisku
naukowym Krakowa. Fakty bowiem dowodzą, że fotografie te były wielokrotnie
wykorzystywane do wystaw, w telewizji, do filmów polskich i zachodnich, w publikacjach na
tematy nie tylko związane z historią samego Uniwersytetu.
Miejsce zbiorów fotograficznych w porównaniu z całością zbiorów samego Archiwum
jest objętościowo dość skromne. Na ok. 2,5 km bieżących akt - wydzielone osobno zdjęcia
zajmują zaledwie kilka metrów bieżących półek oraz są rozrzucone wśród teczek osobowych
i depozytów (spuścizn).
Fotografie w Uniwersytecie Jagiellońskim
Kolekcja fotografii w Archiwum UJ, która jest przedmiotem niniejszego artykułu, nie
jest jedyną kolekcją zdjęć w Uniwersytecie. Bogate zbiory zdjęć poza Archiwum UJ
mieszczącego się obecnie w Collegium Kołłątaja przy ul. św. Anny 6 (wraz z Pracownią
Archiwum dawnej Akademii Medycznej przy ul. św. Anny 3) znajdują się ponadto w
Bibliotece Jagiellońskiej przy al. Mickiewicza 22 w Dziale Grafiki (ok. 50 tysięcy?), w
Muzeum UJ, czyli w Collegium Maius (ok. 60 tysięcy?), w Katedrze Historii Medycyny przy
ul. Kopernika (ok. jednego tysiąca) oraz są rozproszone w poszczególnych jednostkach
uniwersyteckich (dziekanatach, instytutach, zakładach, katedrach, klinikach, zespołach
muzycznych, Chórze Akademickim, kołach naukowych itd. Te rozproszone zbiory fotografii
szacunkowo liczą drugie tyle, co ilość zdjęć już istniejących w przejętych teczkach
znajdujących się już w Archiwum UJ, czyli ostrożnie licząc ok. 40-60 tysięcy sztuk których
Archiwum nie mogło przejąć z tej to przyczyny, iż nie posiada już wolnego miejsca w
magazynach, a zdjęcia te znajdują się głównie w teczkach studenckich i registraturze, co
pociągałoby wcześniej za sobą konieczność przejęcia ok. 1,5 km bieżącego akt. Natomiast dla
tych akt brak pomieszczeń w Uniwersytecie z powodu ciasnoty jego substancji.
W sumie, szacunkowo rzecz biorąc, z dużą dozą błędu - w Uniwersytecie
Jagiellońskim znajduje się ok. ćwierć miliona fotografii. W tym zinwentaryzowanych zostało
bardzo niewiele, w granicach 20-40 procent. Daje to pojęcie o rozmiarach fotograficznych
zbiorów akademickich. W szacunkach nie wzięto pod uwagę kolekcji prywatnych w
posiadaniu np. naukowców i studentów a dotyczących UJ i byłej AM. Ilość zdjęć w tych
prywatnych kolekcjach jest niemożliwa do określenia. Kilkaset tysięcy? Kilka milionów? Dla
porównania podać można liczbę zdjęć w Muzeum Fotografii w Krakowie (ok. 30 tysięcy). W
moim artykule skupiam się na drobnej cząstce zbiorów publicznych znajdujących się tylko w
zinwentaryzowanej części kolekcji fotografii w Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, tj,
na ponad 11 tysiącach zdjęć.
Uwagi organizacyjno-prawne
Podstawami prawnymi funkcjonowania zbiorów fotograficznych Archiwum UJ są
instrukcje i zarządzenia Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych - niestety nie stosowane
w Archiwum UJ, jeśli chodzi o zdjęcia. Statut UJ w & 49 mówi, iż „Archiwum wraz z
powierzonym zasobem archiwalnym, stanowiącym część narodowego zasobu archiwalnego,
wchodzi w skład krajowej sieci archiwalnej. Do zadań Archiwum należy w szczególności: 1/
gromadzenie, opracowywanie, przechowywanie i udostępnianie dokumentacji aktowej i
fotomechanicznej oraz innych materiałów rękopiśmiennych związanych z historią
Uniwersytetu Jagiellońskiego i krakowskiego ośrodka naukowego”. Ponadto „3. Prowadzenie
badań nad przeszłością Uniwersytetu Jagiellońskiego”. Zatem w statucie UJ expressis verbis
podniesiono znaczenie dokumentacji fotomechanicznej, czyli fotografii, mikrofilmów.
Brakuje natomiast zarządzeń wykonawczych Rektora w kwestii obowiązku przekazywania do
Archiwum fotografii z oficjalnych uroczystości w UJ. Archiwum zwracało się w sprawie
wydania takowej decyzji do Rektora prof. Franciszka Ziejki dnia 9.01.1995, lecz decyzji o
wprowadzeniu obowiązku przekazywania zdjęć oraz o powstaniu stałego serwisu
fotograficznego, obsługującego wszystkie imprezy w UJ - nie podjęto. Brak również
zwyczaju darowizn zdjęć z uroczystości na UJ przez osoby prywatnie zlecające wykonanie
zdjęcia, np. z okazji promocji doktorskiej w auli Collegium Novum czy w związku z sesją
organizowaną przez jakiś instytut, zakład czy wydział. Warto by upowszechnić taki
chwalebny zwyczaj, bo obecna niepełna kolekcja zdjęć nie oddaje całego, bogatego życia
Uniwersytetu. Brak też rozgraniczenia kompetencji co do zakresu gromadzenia zdjęć (polityki
gromadzenia fotografii) w odniesieniu do dwóch pokrewnych instytucji uniwersyteckich tj.
Muzeum UJ i Archiwum UJ. Brak zarządzeń w sprawie przekazywania fotografii do
Archiwum przez Wydziały i Instytuty UJ. Dotyczy to w szczególności także rozproszonych
zbiorów Collegium Medicum. Statut UJ wyraźnie mówi o zadaniu badania przez Archiwum
przeszłości UJ. Nie rozumiem więc, dlaczego badania nad wizualną stroną tej przeszłości nie
mogą być prowadzone? Przecież rozpoznawanie postaci na zdjęciach to część badań nad
historią UJ. Tak niskie postawienie rangi fotografii w opinii kierownictwa Archiwum (wbrew
intencjom Statutu UJ) skutkowało i skutkuje brakiem polityki gromadzenia fotografii w
Archiwum UJ.
Zdjęcia gromadzone były (i są nadal) przypadkowo albo też pojawiają się ogromne
luki w poszczególnych okresach (np. ostatnie 20 lat, okres wojny) Nie ma ponadto
rozgraniczenia zakresu kompetencji w gromadzeniu fotografii pomiędzy Muzeum UJ,
Archiwum UJ i Biblioteką Jagiellońską – dotyczy to w szczególności zdjęć nowych. Nie
uruchomiono serwisu fotograficznego UJ, co spowodowało braki w dokumentacji życia
Uczelni. Należy powziąć akcję skupowania starych negatywów XIX i XX w. dotyczących UJ
i jego profesorów od osób prywatnych, jeśli Archiwum czy Muzeum UJ ich nie posiadają.
Można w ten sposób ocalić bezcenne dzieła dokumentalne o zasadniczym znaczeniu dla UJ,
uchronić je przed wyrzuceniem na śmietnik. Należy zakupić obszerny zbiór fotografii
profesorów UJ autorstwa znakomitego fotografika Konrada Pollescha. Archiwum chciało
przejąć ten bardzo cenny zbiór fotografii czarno-białych i kolorowych. Niestety, mimo pisma
do Rektora prof. Stanisława Hodorowicza z 9.11.1995 r. w tej sprawie - nie uzyskano na
zakup kolekcji funduszy. Podobnie trzeba przejąć zbiór negatywów dotyczący profesorów,
uroczystości, życia akademickiego, doktoratów zwykłych i doktoratów honorowych w
Collegium Medicum (dawnej Akademii Medycznej) za ostatnie ćwierćwiecze od p. Jerzego
Sawicza celem ochrony przed dalszym niszczeniem w piwnicy. Podobnie powinno się
gromadzić zdjęcia autorstwa Adama Rzepeckiego z Instytutu Historii Sztuki, Edwarda Tatary
z Laboratorium Środowiskowego, z Instytutu Fizyki (dorobek Mieczysława Kuchno),
systematycznie przejmować zdjęcia z Działu Organizacji. Podobnie kilkaset zdjęć z
działalności Chóru Akademickiego i zespołu „Słowianki”.
Niestety, brak jest na to funduszy lub dobrej woli kierownictwa. Pasywna polityka
gromadzenia zaś przynosi z reguły efekt w postaci luk w podstawowym kanonie zbioru, choć
jest wygodniejsza, bo wymaga mniej zachodu, ale z punktu widzenia merytorycznego
postawa pasywna jest niedopuszczalna. Archiwum jest odbiorcą fotografii napływających
sporadycznie, często przypadkowo i nie ma wpływu na zorganizowanie regularnej, pełnej
akcesji zdjęć dokumentujących działalność Uczelni. Idealna i modelowa sytuacja powinna
wyglądać tak: Archiwum UJ jest elektronicznym Centrum Informacji Fotograficznej o
Uniwersytecie i posiada pełny dostęp do zdjęć i informacji o zdjęciach rozrzuconych w kilku
miejscach w UJ. Przekazywanie nowych zdjęć powinno być obligatoryjne dla wszystkich
jednostek UJ. Posiadać powinniśmy (z innych instytucji) kontrpozytywy lub kopie
negatywów wraz z opisem każdej klatki - wszystko, co dotyczy UJ. Wszystkie te
organizacyjno-prawne postulaty unicestwia brak funduszy. Być może rozwiązaniem byłby
sponsoring lub fundraising, ale w obliczu wielomiliardowych potrzeb Uniwersytetu na
budowę tzw. III Campusu w rejonie Pychowic - kwestie ocalenia kolekcji fotografii przed
zniszczeniem i rozproszeniem są mało istotne. Czy znajdzie się prywatny sponsor dla
ratowania i uzupełnienia kolekcji zdjęć uniwersyteckich? Za kilka lat może być za późno.
Wtedy już nawet pieniądze nie pomogą. Entropia, odwieczny wróg archiwaliów, jest
nieodwracalna.
Stan zachowania fotografii
Stan zachowania zdjęć w archiwum według wyrywkowych opinii pracowników
Archiwum jest na ogół dostateczny – z wyłączeniem najstarszych zdjęć
dziewiętnastowiecznych i z początków XX w., głównie ze spuścizny Godlewskich, które
bezpowrotnie zanikają i należałoby je w trybie natychmiastowym przefotografować, aby
uchronić bezcenną treść. Wszystkie zresztą zdjęcia wymagają przefotografowania w dalszej
perspektywie celem ocalenia w postaci kontrpozytywów i o wiele od nich trwalszych negatywów całego zbioru fotografii posiadanego przez Archiwum UJ. Zniszczenia są
trojakiego rodzaju: mechaniczne [drobne uszkodzenia, naddarcia, porysowania, spalcowania,
zagięcia itp.], mikrobiologiczne [mikroskopijne grzyby], chemiczne [nieodwracalne procesy
chemiczne, które powodują np. zanikanie obrazów i ich blednięcie lub zmianę kolorów].
Warunki przechowywania zbiorów fotograficznych i postulaty konserwatorskie
Kolekcja przechowywana jest w magazynie wraz z innymi aktami w 28 pudłach i w
fascykułach. W magazynie wilgotność waha się od 50% w trakcie sezonu grzewczego do 90%
poza sezonem [latem], co szkodzi zdjęciom, dla których zalecana wilgotność wynosi 30-40%.
[por. J. Reilly, „Care and Identification...”, s. 91]. Powinno się także regularnie kontrolować
sprawność higrometrów włosowych. Postulowany zakup termohigrografu. Osuszać doraźnie
można proszkiem bezwodnego chlorku wapnia, ale efekty są małe (na kilka godzin zmniejsza on wilgotność o kilka %). Żel okrzemkowa jest o wiele skuteczniejsza, ale droższa.
Nie ma funduszy na osuszanie magazynów latem. Pozostaje wietrzenie w dni suche. Należy
przypomnieć, że w przypadku wilgotności 50% nawet bibułka japońska nie pomoże.
Temperatura w magazynach waha się w granicach 19 o C [a powinna być zawsze poniżej 18 o
C]. Naświetlenie - prawidłowe, zgodne z zaleceniami. Brak bezpośredniego kontaktu zdjęć ze
światłem słonecznym, magazyn jest przyciemniony, a zdjęcia zapakowane. Rodzaj
używanych kopert - wysoce nieodpowiedni (szare, kwasowe z najgorszych gatunków papieru
pakowego, a więc szkodliwe dla warstwy emulsyjnej, organicznej. Białe lub szare koperty
używane dotąd są kwasowe i wybitnie niszczące, przyśpieszają nieodwracalny proces
powolnego zanikania zdjęć. Jakkolwiek zdjęcia mogą także zanikać wskutek złego ich
utrwalenia w przeszłości. Wskazane są koperty bezkwasowe, parafinowane, bez kleju albo
klejone specjalnymi klejami nieszkodliwymi dla zdjęć, nie powodującymi odbarwień (proces
taki trwa ok. 20 lat). Materiały te dostępne są np. we Włoszech i są bardzo drogie. Koperty
klejone są niedobre, bo klej zostawia ślady na zdjęciu, które wchłania wszelką substancję
stykającą się z nim. W BJ polecają nieklejone koperty załamane oraz zgięty, dobry, czysty,
bezkwasowy papier na wkładanie zdjęć.
Należałoby zakupić zatem koperty produkcji odpowiednich, renomowanych firm
zachodnich, pracujących dla potrzeb archiwów na całym świecie, wytwarzających materiały
spełniające normy europejskie [krajowi producenci norm tych nie spełniają]. Zdjęcia należy
wpierw poddać procesom profilaktycznego niszczenia mikroorganizmów w warstwie
emulsyjnej a dopiero potem przełożyć do czystych kopert (półprzeźroczystych,
parafinowanych bezkwasowych o współczynniku pH 7). Rodzaj pudeł na zdjęcia (pudła
tekturowe klejone) jest nieodpowiedni z powodu użytego kleju wydzielającego chemiczne
składniki [zalecane są pudła wiązane, nieklejone]. Pozycja przechowywania jest
nieodpowiednia, czyli pozioma. Zalecana pozycja przechowywania fotografii - pionowa.
Rodzaj regałów niewystarczający. Obecnie używane regały drewniane, otwarte nie
zabezpieczają zdjęć w razie pożaru, zalania wodą itp. klęsk. Zalecane do zdjęć są szafy
metalowe, malowane lakierem piecowym, bezpieczne chemicznie, szczelne, izolujące od
kurzu i żywiołów, najlepiej zmniejszające działanie tlenu na związki srebra na fotografii.
Postuluje się odizolowanie pomieszczenia od warunków zewnętrznych (termicznie,
hydrologicznie i świetlnie). Poza tym postuluje się przebadanie podejrzanych zdjęć w
laboratorium mykologiczno-bakteriologicznym pod kątem obecności bardzo szkodliwych dla
fotografii mikroskopijnych grzybów takich, jak np.: Rhizopus, Chaetomium, Aspergillus,
Penicillium, Trichoderma, Paecilomyces, Scopulariopsis, Fusarium1 oraz pod kątem
obecności szkodliwych promieniowców Streptomyces. W przypadku znalezienia nadżerek –
trzeba zbadać zdjęcia na obecność rybika cukrowego Lepisma saccharina2. Stan zdjęć jest
zróżnicowany. Począwszy od najlepiej zachowanych, najmłodszych, po dziesiątki zdjęć
dziewiętnastowiecznych, w których czasem się ostał wyłącznie np. kontur postaci (niektóre
zdjęcia z kolekcji Godlewskich). W odręcznej notatce kierownika Archiwum UJ – dr hab.
Jerzego Michalewicza z grudnia 1994 r. uwzględniono m.in. zakup szafy metalowej,
przefotografowanie zbiorów najstarszych (XIX i XX w. Postulatów konserwatorskoprzechowalniczych autora niniejszego artykułu (z roku 1994 r.) nie zrealizowano do dziś z
powodu braku środków.
Stan opracowania
Nie posiadamy osobnej księgi wpływów (akcesji) zdjęć. Poszczególne wpływy od
około ćwierćwiecza wpisywano do ogólnej, tymczasowej, dwutomowej księgi akcesji.
Natomiast do tymczasowego inwentarza wpisano już 11552 fotografie. 301 przejętych w
akcesji za rok akademicki 1995/6 oczekuje na wpisanie. Natomiast (szacunkowo) ok. 60
tysięcy fotografii legitymacyjnych, niezinwentaryzowanych egzystuje w teczkach studentów
Almae Matris w Archiwum UJ. Ponadto ok. 25 tysięcy niezinwentaryzowanych zdjęć
studentów Akademii Medycznej 1951-1993 oraz pracowników tejże Akademii znajduje się w
teczkach osobowych i nie będą osobno inwentaryzowane w dającej się przewidzieć
przyszłości.
Kolekcję zaczęto opracowywać w latach pięćdziesiątych XX wieku. Stworzono
wyrywkowy, pierwszy pra-system inwentarzowo-rzeczowy w postaci małego katalożku
kartkowego (kilkanaście cm bieżących kart). Zdjęcia opracowywały różne, przypadkowe
osoby, w tym m.in. dr Wanda Santarius. Po przerwie wraz z przyjściem (1974) do Archiwum
dr Heleny Kręt, historyczki, stworzono tymczasowy inwentarz zdjęć oraz indeks osobowy,
1
Bronisław Zyska, Ochrona zbiorów bibliotecznych przed zniszczeniem, t. 2, Czynniki niszczące materiały w
zbiorach bibliotecznych, Uniwersytet Śląski, Katowice 1993, s. 120.
2
Ibidem, s. 128.
nadto niepełny brulion katalogu rzeczowego. Powód rozpoczęcia prac nad inwentarzem i
katalogiem rzeczowym był prozaiczny. Wiązał się on z koniecznością szybkiego znalezienia
w nieopracowanych zasobach – zdjęć z Jubileuszu dla Działu Wydawnictw UJ. Dr Helena
Kręt opracowywała zbiór fotografii, mimo nieprzychylnego klimatu dla zdjęć ze strony
ówczesnego kierownika Archiwum UJ - prof. Leszka Hajdukiewicza. Opracowywała je
intensywnie, głównie w latach 1978-1980, później uzupełniając (jej niezrealizowanym
marzeniem było stworzenie katalogu idealnego, który obejmowałby np. wszystkie portrety
profesorów wiszące w różnych jednostkach UJ). Spisywano jednak tylko niektóre zdjęcia z
zasobów Archiwum UJ. Spisano np. 1843 zdjęcia studentów Szkoły Nauk Politycznych, także
zdjęcia pracowników UJ (z sygnatur S II 619, SII 620, nadto 808 sztuk z teczek pod sygnaturą
S III). Pomagał w tym mgr Adam Cieślak, archeolog. W sumie z akt spisano 3634 zdjęcia do
roku 1994. Do 1994 r. w pudełkach i luzem było ok. 5200 zdjęć.
Następne, intensywne opracowywanie miało miejsce w latach 1995-1996 przez mgr.
Marka Mariusza Tytko, historyka sztuki. Od 1995 r. do 1996 r. spisano 2775 zdjęć do
tymczasowego inwentarza. Dla nich preparowano koperty, klejąc je specjalnym klejem
introligatorskim C 50, użyczonym przez dyrektora BJ dr. hab. Krzysztofa Zamorskiego. Dla
zdjęć zbiorowych przyjęto zasadę dołączania do każdej koperty opisu kolejności
występowania rozpoznanych osób, aby umożliwić szybkie ich odszukanie. Rozpoznano ok. 4
- 4,5 tysiąca postaci i wpisano do kartkowego indeksu osobowego. Rozpisano też w indeksie
osobowym postaci występujące na zdjęciach w kolekcji Godlewskich (ok.1000 zdjęć), przy
czym podawano szczegółowo numery sygnatur i format oraz numery fascykułów depozytu
D IV, w którym znajdują się zdjęcia. Sygnatury te kolacjonowano ze syglami albumów. Tenże
szufladkowy, kartkowy katalog (indeks alfabetyczny) liczy sobie obecnie w sumie ok. 10
tysięcy kart. W indeksie tym wymieniono ok. 200 zniszczonych kart. Indeks jest bardzo
pożyteczny, ale ma wady. Nie ma w nim informacji o tym, czy zdjęcie jest indywidualne lub
zbiorowe. Nie podaje też formatu zdjęcia (dotyczy zdjęć od nr 1 do 8876). To wydłuża
szukanie, bo trzeba korzystać dodatkowo z inwentarza tymczasowego aby uzupełnić format,
gdy się już w indeksie znalazło numer sygnatury.
Zamieszczenie pełnego indeksu zidentyfikowanych osób występujących w na
zdjęciach w kolekcji zajęłoby wraz z sygnaturami zdjęć, na których dane osoby się pojawiają
- około 300 stron, co przekraczałoby ramy niniejszego artykułu. W Archiwum nie
penetrowano jeszcze pod kątem istnienia zdjęć potencjalnych podzespołów takich, jak np.
spuścizny nieuporządkowane (ok. 50 depozytów), ewentualnie Komisja Egzaminów
Nauczycielskich tzw. KEN (od litery H do Ż), Dział Współpracy z Zagranicą (DWZ), Dział
Nauki (DN) Akademii Medycznej, teczki egzaminów habilitacyjnych i doktorskich Akademii
Medycznej. Ponadto zostają teczki studenckie UJ i Akademii Medycznej, w których są
zdjęcia. Ponadto wiele zdjęć polonusów - uczestników wakacyjnych kursów w UJ posiada
Szkoła Letnia Kultury i Języka Polskiego. Ciekawe zdjęcia znajdują się w Instytucie Fizyki, a
także ma je Biuro Organizacji (Albumy Rektorskie).
Opis kolekcji wg układu rzeczowego
Zbiór jest cenną dokumentacją ikonograficzną głównie życia akademickiego, osób
związanych z UJ [np. studentów, profesorów], obiektów należących do Uniwersytetu.
Czasowo kolekcja fotograficzna obejmuje okres od lat 1850/60-tych do czasów
współczesnych. W skład archiwum fotograficznego wchodzi bezcenna spuścizna
fotograficzna Godlewskich, zespoły fotografii [np. bezcenne, unikatowe zdjęcia Senatu UJ
(I ćw. XX w.), Szkoła Nauk Politycznych, obchody 600-lecia Uniwersytetu], Collectio
Voytyliana [m.in. Adama Bujaka], zdjęcia artysty-fotografika pracującego w UJ - Konrada
Pollescha.
Schemat Katalogu Rzeczowego skoncentrowanego na Uniwersytecie jest następujący:
Dział I - Obiekty UJ (bez obecności osób), Dział II - Zdarzenia w UJ (sceny zbiorowe z
udziałem osób), Dział III - Inne, niezidentyfikowane, inne miasta, kraje.
W ramach grup tematycznych obowiązuje porządek alfabetyczny nazw własnych,
nazwisk. Jeden obiekt może mieć kilka lub czasem kilkanaście odsyłaczy, dlatego można
szukać wg różnych kryteriów. Katalog nie jest kompletny, gdyż nie obejmuje wszystkich
rzeczowych aspektów wyszukiwawczych, co zrozumiałe. Z kolei działy dzielą się na
poddziały. w ramach Działu I (Obiekty) wyodrębniono alfabetycznie poddziały: 1.
Architektura (np. Biblioteka Jagiellońska, Collegia, Ogród Botaniczny), 2. Grafiki, 3.
Malarstwo, 4. Rzemiosło (np. instrumenty naukowe), 5. Rzeźba, 6. Zbiory Archiwum UJ
(fotokopie, np. druków), 7. Zbiory Biblioteki Jagiellońskiej (fotokopie, np. opraw), 8. Zbiory
Muzeum UJ (fotokopie, np. obrazów). W ramach Działu II (Zdarzenia) wyodrębniono
alfabetycznie bez wielostopniowej struktury następujące poddziały: 1. Administracja UJ, 2.
Archiwum UJ, 3. Biblioteka Jagiellońska, 4. Chóry, 5. Doktoraty honoris causa, 6. Domy
studenckie, 7. Egzaminy, 8. Inauguracje roku akademickiego, 8. Komisja Historyczna KHUW
(dot. gł. II wojny), 9. Kiermasze książek, 10. Konferencje, 11. Merentibus, 12. Organizacje w
UJ (I poł. XX w., w tym Koła Naukowe, Bratnia Pomoc, organizacje polityczne i narodowe),
13. Osobistości świata literatury, sztuki, kultury (patrz - Wykaz niektórych znanych osób,
niżej w niniejszym artykule), 14. Pochody 1 Maja, 15. Pogrzeby, 16. Pracownicy UJ (wybór),
17. Rektorzy UJ, 18. Senat UJ, 19. Sesje naukowe, 20. Solidarność w UJ, 21. Sport w UJ, 22.
Studenci UJ, 23. Umowy o współpracę, 24. Uroczystości w UJ, 25. Wizyty w UJ (wizyty
głów państw, książąt, królów, noblistów itp.), 26. Wydział Biologii i Nauk o Ziemi, 27.
Wydział Chemii, 28. Wydział Farmacji (od 1993 r.), 29. Wydział Filologiczny, 30. Wydział
Filozoficzny, 31. Wydział Historyczny, 32. Wydział Lekarski (do 1949 r. i od 1993 r.), 33.
Wydział Matematyczno-Fizyczny, 34. Wydział Prawa, 35. Wydział Teologiczny (do 1954),
36. Wykłady i ćwiczenia, 37. Wystawy w UJ, 38. Zakłady, pracownie, instytuty w UJ, 39.
Zespoły muzyczne. W ramach Działu III (Inne) są 4 poddziały: 1. Kraków (weduty miasta,
innych obiektów z wyłączeniem obiektów UJ), 2. Miejscowości poza Krakowem, inne kraje
(w tym miejscowości na kresach dawnej Rzeczypospolitej), 3. Niezidentyfikowane sceny
zbiorowe, 4. Niezidentyfikowane osoby indywidualne (anonimy).
Dodać tu należy, że wiele zez zdjęć „anonimowych” stało się takowymi poprzez
wypadnięcie z rozlatujących się teczek, a wskutek braku opisu na odwrociu zdjęć niemożliwa była ich identyfikacja. Wiele takich anonimowych zdjęć pojawiało się po
remoncie Archiwum, co było związane z kilkakrotnym przesuwaniem całego magazynu akt.
Proces ten byłby do uniknięcia, gdyby uprzednio zinwentaryzowano całość zbiorów
fotograficznych, opisano fotografie lub przyklejono je do ankiet osobowych klejem C 50.
Stan i postulaty opracowania zbiorów
Fotografię należy traktować jak eksponat muzealny. Jej sytuację prawną regulują
zasady muzealne i one to powinny dyktować cały dalszy tok postępowania w jej
opracowaniu. Stan opracowania archiwalnych zbiorów fotograficznych jest z pewnością
niewystarczający. Aby zdjęcie mogło funkcjonować w obiegu informacyjnym ważna jest jego
identyfikacja i opracowanie.
Księga inwentarzowa. Istnieje tymczasowa księga inwentarzowa prowadzona w
zeszycie kratkowanym wypełnionym długopisem. Posiada ona następujące rysowane
ołówkiem rubryki: sygnatura, format, dział, treść, fotograf, uwagi. Powinno się zaprowadzić
księgę inwentarzową o rubrykach drukowanych maszynowo z wpisami tuszem (ale nie
atramentem), ewentualnie inwentarz komputerowy drukowany drukarką laserową, w której
istniałyby zgodnie z obowiązującym stanem prawnym następujące rubryki: nr inwentarza,
data wpisu do księgi inwentarzowej, nr w księdze wpływu (akcesji), format, nazwa, tytuł
(treść) zdjęcia - opis przedmiotu, nazwa wykonawcy zdjęcia (fotograf lub zakład, miasto,
kraj), miejsce wykonania zdjęcia, data wykonania zdjęcia, materiał, technika, wymiary:
wysokość x szerokość (w mm), sposób nabycia, źródło nabycia, data nabycia, sygnatury,
zapiski na odwrocie zdjęcia, nr akt archiwum naukowego, wartość (wycena), stan zachowania
zdjęcia (szczegółowy opis), zabiegi konserwatorskie, uwagi. Te rubryki to jednocześnie pola
rekordu przyszłej, komputerowej bazy danych. Każdy eksponat fotograficzny należałoby
opracować nie później, niż 1-2 miesiące od daty jego wyceny w inwentarzu. Należy
identyfikować zdjęcia niezidentyfikowane i najlepiej dochodzić do informacji o nich np. (w
przypadkach cennych obiektów) w starych książkach, w dawnej prasie metodą
komparatystyczną, na ile się da (np. porównanie z fotografiami przedwojennej Agencji
„Światowid”). Można też dane z nowej księgi inwentarzowej przepisać do komputera do
ujednoliconej bazy danych jako podstawę każdego rekordu. Można też od razu tworzyć
komputerową bazę danych, a inwentarz powstanie samoistnie poprzez wydruk bazy (pełnego
raportu).
Indeks osób (katalog szufladkowy). Istnieje katalog osób zidentyfikowanych na
fotografiach, ale wiele osób jest niezidentyfikowanych, głównie na zdjęciach zbiorowych, a
kilkaset fotografii w ogóle nie jest zidentyfikowanych co do miejsca, czasu, jakichkolwiek
osób. Nie jest łatwe pełne zidentyfikowanie po latach np. osób na zdjęciach spuścizny
Godlewskich, ale próbę identyfikacji można i należy podjąć niezwłocznie w odniesieniu do
zdjęć profesorów UJ (to jest praca dla wytrawnego archiwisty). Należałoby zrobić pełny spis
zdjęć niezidentyfikowanych w katalogu rzeczowym. Dla potrzeb archiwisty, który będzie
miał w ten sposób wyznaczone pole do studiów nad identyfikowaniem osób na zdjęciach.
Należałoby dopisać w indeksie osób nr formatu, aby łatwiej można było znaleźć poszukiwane
zdjęcie, chyba, że w najbliższym czasie nastąpi stworzenie bazy komputerowej. Należałoby
indeks osób wpisać w komputer w ramach ujednoliconej bazy danych.
Katalog fotografów. Nie istnieje szczegółowy katalog (indeks) fotografów (a tylko
spis alfabetyczny). Należałoby go stworzyć. Obejmowałby on w jednym ciągu nazwiska
fotografów i nazwy zakładów fotograficznych oraz sygnatury zdjęć wraz z formatem. Indeks
ten powstałby automatycznie, gdyby zrobić katalog komputerowy zbiorów fotografii w
Archiwum UJ (bazę danych; odpowiedni program [Access 2.0] wygeneruje dowolne
indeksy).
Katalog rzeczowy. Do 1996 r. istniały zaczątki katalogu rzeczowego w postaci dwóch
pudełek z prowizorycznymi kartkami, bardzo niewygodnymi w użyciu i bez wyraźnej,
generalnej koncepcji schematu ogólnego i szczegółowych podziałów wystarczająco
opisujących treść danej grupy zdjęć. Po przeanalizowaniu układu katalogu autor artykułu od
1996 r. tworzy hasła i system odsyłaczy do katalogu rzeczowego. Po wpisaniu księgi
inwentarzowej do komputera stworzona baza danych, rzecz jasna, powinna zostać
uzupełniona o indeks rzeczowy (hierarchiczny). Sam inwentarz nie wystarczy, by
automatycznie wygenerować system rzeczowego opisu kolekcji (brak jednolitości zapisu,
brak odsyłaczy). Do katalogu rzeczowego jest sensowny klucz i jasno ustalone kryteria, co w
zarysie zostało już dokonane przez dr Helenę Kręt, a w szczegółach przez Marka Mariusza
Tytko. Każde zdjęcie, np. ze zbiorowej uroczystości, powinno mieć na osobnych kartach
opisy (w katalogu) dla każdej rozpoznanej osoby z tegoż zdjęcia i opis (co to jest, gdzie to jest
i kiedy oraz wskazane miejsce na zdjęciu, gdzie znajduje się dana osoba).
Karty inwentaryzacyjne. Obecnie brak jakichkolwiek kart inwentaryzacyjnych
fotografii w Archiwum UJ. Teoretycznie powinno się takie karty założyć (jedną kartę dla
jednego zdjęcia) zgodnie z zaleceniami dokumentacyjnymi muzealiów. Karta
inwentaryzacyjna powinna być pojemna (na wzór np. kart w Muzeum Fotografii, Muzeum
UJ, Muzeum Narodowym) o wymiarach ok. 20 x 20 cm, wytrzymała (cienka tekturka) i
powinna obejmować następujące elementy: I. Dane znakowe, tj. zapisane pismem
maszynowym lub komputerowym (dwustronnie na karcie), II. Dane ikonograficzne, tj.
wklejony w rubrykę czarno-biały kontrpozytyw (ok. 10 x 10 cm). Karta inwentaryzacyjna
powinna zawierać następujące rubryki: Tytuł: „Karta inwentaryzacyjna zbiorów fotografii”,
Właściciel (Archiwum UJ), Przedmiot, Autor, Dział, Nr inwentarza (np. AUJ xxxx), Data i
sposób nabycia, nr księgi wpływu (akcesji), Materiał i technika, Rozmiary, Kraj,
Miejscowość, Wytwórnia, Czas powstania, Numery inwentarzy negatywów fotograficznych,
Opis przedmiotu, Sygnatury, Napisy, Miejsce na zdjęcie do wklejenia, Stan zachowania,
Zabiegi konserwatorskie (z datą), Pochodzenie (historia przedmiotu), Udział w wystawach,
Bibliografia, Miejsce przechowywania przedmiotu, Dane dodatkowe, Data wypełnienia karty,
Imię, nazwisko i podpis wypełniającego kartę. Wydaje mi się, że należy wybrać: 1) albo
prowadzi się karty inwentaryzacyjne zdjęć albo 2) pełny inwentarz zdjęć. Dublowanie nie ma
sensu. Gdyby zdecydować się na karty inwentaryzacyjne, to w ramach kart
inwentaryzacyjnych powinny znaleźć się (jako jeden ciąg kolejnych pozycji) spuścizna
Godlewskich (obecnie katalog tej kolekcji jest to sterta luźnych kartek związana sznurkiem
plus luźne karteczki proto-indeksu – to absolutnie za mało). Norma muzealna, stosowana w
Muzeum Fotografii to 2-4 pełne opisy inwentaryzacyjne zdjęć dziennie przy założeniu, że
niczego innego się nie robi. Nie da się z powodu niejednorodności materiału określić, ile
zdjęć należy opracować dziennie.
Kontrpozytywy i negatywy. Archiwum UJ nie posiada ani jednego kontrpozytywu i
niewiele negatywów fotografii. To jest bardzo niebezpieczna dla zbiorów fotograficznych
sytuacja (zresztą, dotyczy to w jeszcze większym stopniu pergaminów w Archiwum). W razie
zniszczenia przez żywioł (ogień, woda) lub w razie kradzieży nie sposób będzie odtworzyć
bezcennej lub po prostu unikatowej, dokumentalnej lub artystycznej fotografii (policja zwykle
żąda podobizny skradzionego przedmiotu, aby w razie odebrania złodziejom przedmiotu móc
go na tej podstawie zidentyfikować. Nie chcę pisać, jak bolesne byłyby to straty dla UJ,
gdyby np. bezpowrotnie zginęły zdjęcia kolejnych Senatów UJ, profesorów czy też kolekcja
Godlewskich – przedstawiające dużą wartość rynkową. W dodatku w 1996 roku Archiwum
zostało pozbawione krat w dwóch drzwiach wejściowych, wskutek decyzji kierownika
Archiwum - prof. Jerzego Michalewicza, co naraziło zbiory na ryzyko kradzieży (zaś nawet
wstawione zamki Gerda mogą okazać się mało skuteczne w razie użycia łomu lub małego,
samochodowego podnośnika hydraulicznego do wypychania drzwi od strony zawiasów).
W tej sytuacji wydaje się słusznym stworzenie pełnej dokumentacji fotograficznej
posiadanych zdjęć, tak jak rutynowo czynią to inne muzea. Należy przefotografować
wszystkie zdjęcia na negatywowe błony zwojowe (6 x 9 cm, 6 x 6 cm). Kontrpozytywy
przynajmniej najcenniejszych kilku tysięcy zdjęć o rozmiarach np. 9 x 9 m wraz z
negatywami (mały obrazek - wykluczony z powodu zbyt niskiej rozdzielczości ziarna)
powinny być naturalną formą istnienia treści historii, którą pragnie się ocalić od fizycznego,
zupełnego zaniku po kilkudziesięciu latach, od chwili obecnej licząc (w zależności od wieku
poszczególnych zdjęć). Negatywy zaś są trwalsze z reguły od pozytywów, a przechowywanie
ich w papierze parafinowanym w odpowiednich warunkach otoczenia dodatkowo zwiększa
ich żywotność. Negatywy należy przechowywać w matowych koszulkach papierowych,
parafinowanych w segregatorach, ponumerowane. Dodatkową formą zabezpieczenia się przed
utratą zdjęcia, jak i doskonałą formą katalogu multimedialnego, jest skanowanie zdjęć
(kontrpozytywów).
Opieczętowanie i opisanie pozytywów. W celu zaznaczenia znaku własności na
każdym zdjęciu należy na odwrocie przybić małą, okrągłą pieczątkę Archiwum UJ.
Pieczętować należy farbą drukarską, a nie tuszem olejowym, który przenika jako tłusty na
drugą stronę zdjęcia, powodując zniszczenie fotografii. Każde zdjęcie należy opisać na
odwrociu ołówkiem, nie gumując treści zastanej. Prócz tego należy uzupełnić opis zdjęcia na
odwrociu nazwiskiem autora zdjęcia (ołówkiem). Najwięcej kłopotu sprawiają odwrocia
zdjęcia KODAKA zalewane sztucznym tworzywem [poliuretanowym?]. Na takich zdjęciach
nie sposób pisać ołówkiem. Pozostaje cienkopis (niewskazany ze względu na przebijanie się
na drugą stronę pod wpływem nacisku i różnego składu chemicznego substancji piszącej) lub
atrament (ale ten rozmazuje się).
Współpraca z innymi instytucjami w kwestii zbiorów fotograficznych. Jak dotąd,
współpraca ta była niedostateczna, przez co nie wyzyskano wszystkich, różnorodnych
możliwości w tej mierze. Warto znać dla porównania stan zinwentaryzowania i opracowania
zbiorów w innych jednostkach budżetowych w Krakowie zajmujących się fotografią. Dane
(początek 1995 r.) są następujące: Muzeum Historii Fotografii posiada ok. 30 tysięcy zdjęć, z
czego inwentaryzowano ok. 20% czyli ok. 6 tysięcy, Muzeum UJ posiada ok. 60 tysięcy
zdjęć, z czego zinwentaryzowano prawie wszystko [?], Muzeum Historyczne Miasta Krakowa
posiada zbiór ponad dziesięciu tysięcy zdjęć, w tym opracowano ok. 8 tys. Rocznie 2 osoby
opracowują tam ok. 1500 zdjęć. Biblioteka Jagiellońska (Zbiory Grafiki) posiada około 40
tysięcy zdjęć, z czego opracowano ok. 14 tysięcy. Archiwum Państwowe posiada ok. 20
tysięcy fotografii, z czego zinwentaryzowano połowę, tj. ok. 10 tysięcy [prócz tego albumy
Krchy]. Warto zapoznać się z systemem opracowania zdjęć w Archiwum Państwowym
(artykuł Wacława Kolaka w nr 3 Krakowskiego Rocznika Archiwalnego). Księgi
inwentarzowe w różnych instytucjach są traktowane jako podstawowe dokumenty wieczyste,
dlatego są porządnie wykonane i oprawione oraz są znacznych rozmiarów (w przybliżeniu
formatu A3). Archiwum UJ takiej księgi wieczystej dla zdjęć nie posiada. Ogólnie schemat
ich rubryk jest podobny, ale różnią się szczegółami, o których decyduje instytucja
zamawiająca księgę, np. w drukarni, przy czym przepisy prawne na ten temat są traktowane z
uwagą, ale bez twardego trzymania się wszystkich szczegółów.
Wartość zbiorów fotografii
Należy z całą pewnością dokonać wyceny zbiorów fotograficznych w celu wpisania
wartości do księgi inwentarzowej i ewentualnie – w celu ubezpieczenia. Nie można nie
wyceniać majątku, który się posiada. Zaniechanie wyceny jest poważnym uchybieniem
merytorycznym. Uniwersytet ewidencjonuje i wycenia każdą ruchomość w ramach
inwentaryzacji (każde krzesło i kosz na śmieci), a jednocześnie bardzo cennych zbiorów w
Archiwum UJ nie wycenia. Należy wycenić każde zdjęcie (eksponat archiwalny), nie mówiąc
o pergaminach i rękopisach. Wyceny tej może dokonać komisja złożona z pracowników
Archiwum lub komisja rzeczoznawców składająca się z historyka fotografii, towaroznawcy
czy kustoszy muzealnych lub historyków sztuki. Wycena powinna służyć całościowej ocenie
wartości (wartości ubezpieczeniowej) zbiorów, które posiadamy na wypadek kradzieży,
zniszczenia lub wypożyczenia na jakąś wystawę poza Archiwum. Zbiory Archiwum UJ nie są
w ogóle i nie były nigdy całościowo ubezpieczone. Ubezpieczenia zbiorów w ogóle nie ma w
pozycjach budżetowych Archiwum UJ. Podejrzewam, że jest to niepokojąca tendencja ogólna
w sferze budżetu Państwa Polskiego. Wzorem Muzeum Historycznego i Muzeum UJ
powinno się w Archiwum UJ powołać stałą komisję wyceny (w tym wyceny zdjęć) złożoną z
pracowników Archiwum. Archiwum UJ powinno korzystać z doświadczeń innych instytucji
dla własnego dobra.
System informacyjny. Postulaty multimedialne
Katalog rzeczowy, indeks osobowy i inwentarz są obecnie niezbędnymi istniejącymi
pomocami do wyszukiwania żądanych fotografii. W indeksie osobowym znajduje się około
10 tysięcy kart (wraz z odsyłaczami), co daje w przybliżeniu liczbę 9500 nazwisk osób
ujętych w zinwentaryzowanej części kolekcji fotografii. Zdjęcia niezinwentaryzowane,
znajdują się głównie w teczkach osobowych studenckich UJ i AM oraz teczkach
pracowniczych AM. Dotrzeć do nich można, znając nazwisko, poprzez sprawdzenie na półce,
gdzie teczki ustawione są „wydziałami”, alfabetycznie, lub też korzystając z komputerowych
baz danych w Accessie 2.0. Bazy te istnieją już w fazie rudymentarnych spisów ujmujących
studentów Wydziału Lekarskiego wraz z Oddziałem Stomatologii. Ponadto gotowe są
kartoteki tradycyjne z nazwiskami studentów Wydziału Farmacji wraz z Oddziałem Analityki
Medycznej. Kartoteki te będą przeniesione niedługo do bazy danych w Accesie 2.0.
Komputeryzacja i pracownia multimedialna. Brak skomputeryzowania zbiorów
Archiwum – w tym brak komputeryzowania zbiorów fotograficznych – utrudnia bardzo
przeszukiwanie kolekcji pod wybranymi kątami przez badaczy. Zbiory nieopracowane nie
mogą być z powodzeniem udostępniane czytelnikowi, z powodu trudnego i żmudnego
procesu poruszania się po nich, bez wielu indeksów i bez automatycznego wyszukiwania
wybranych elementów dotyczących np. zdjęcia (patrz karta inwentarzowa). Najlepszym
wyjściem jest utworzenie w Archiwum UJ Pracowni Multimedialnej posiadającej, z jednej
strony, komputery podłączone do sieci lokalnej, umożliwiające przeszukiwanie zbiorów, np.
fotograficznych, na ekranie bez fizycznego kontaktu ze zdjęciem do czasu wypożyczenia go
(np. na wystawę), a z drugiej strony – urządzenia umożliwiające kopiowanie zdjęć (aparat
szerokoobrazkowy, deska ze statywem i dwa reflektory; zaś do komputera – skaner statyczny.
W katalogu multimedialnym (słowno-obrazowym) można zawrzeć odsyłacze do innych
zbiorów fotografii dotyczących UJ, jego profesorów, np. w Muzeum UJ, w Centralnej Agencji
Fotograficznej w Warszawie (CAF), w Muzeum Historii Medycyny, w Muzeum
Historycznym, Muzeum Historii Fotografii i w Muzeum Narodowym w Krakowie albo w
archiwach fotograficznych gazet krakowskich. Dzięki Pracowni Multimedialnej Archiwum
UJ stać się może pełnym, kapitalnym Centrum Informacji Fotograficznej o UJ, jego
profesorach, sesjach itd. Do tego można dołączyć inne formy wizualne (video, filmy
celuloidowe) skopiowane w komputerze w formie uporządkowanej, stanowiące wraz z
wycinkami prasowymi o Uniwersytecie, gromadzonymi przez Archiwum obligatoryjnie,
nieoceniony zespół informacyjny na miarę XXI wieku. Rzecz jasna, do potężnego systemu
wizualno-tekstowego (i ewentualnie – dźwiękowego) weszłyby także pozostałe części akt
(bazy danych – Studenci, Profesorzy, Doktoraty, Prace magisterskie itd.).
Kwestią do rozstrzygnięcia jest wybór programu komputerowego dla Archiwum UJ,
do którego można by zeskanować fotografie i który byłby odpowiedni także dla innych
zbiorów Archiwum. Prof. Bohdan Ryszewski, dyr. Archiwum Państwowego w Krakowie ds.
komputeryzacji - p. Aleksander Litewka oraz zastępca dyrektora Naczelnego Archiwów
Państwowych w Warszawie – p. Andrzej Biernat zalecają program FOXPRO działający w
nakładce Windows. Foxpro może obsługiwać jednak tylko bazy zajmujące pamięć na dysku
do ok. 500 MB, czyli około 0,5 GB, wg p. Władysława Szczęcha), co eliminowałoby ten
program jako podstawę do katalogu zdjęć z użyciem skanowania. Poza Foxpro do wyboru
mamy: Personal Librarian (zakupiony już przez dyrektora Wawelu prof. Jana Karola
Ostrowskiego do opracowania zbiorów wawelskich), Oracle (polecany przez dra Macieja
Pękalę – kierownika ds. komputeryzacji administracji UJ). Pewnym jest natomiast, że w
programie bazodanowym DBase dołączanie zeskanowanych fotografii nie wchodzi w grę.
System informacyjny początkowo należy oprzeć o posiadany, licencjonowany (w
ramach MOLP) program ACCESS 2.0. Baza będzie oparta na inwentarzu tymczasowym i na
indeksie osobowym. Początkowo będą to same metadane bez skanowania zdjęć. Access
posiada bowiem możliwość dołączenia rysunku, fotografii, ale sprzęt jest niewystarczający.
Problemem jest już miejsce na dysku. Nawet na obecnie zmodernizowanym (III 1997 r.)
komputerze 486 DX2 (dwa dyski – 1,7 GB oraz 840 MB) nie da się zrobić w pełni bazy ze
zdjęciami. Ponadto brak jest stacjonarnego skanera odpowiedniej klasy do skopiowania
obrazu ze zdjęć na dysk komputera. Potrzeba by prawie sto tysięcy zdjęć zeskanować (wraz
fotografiami w pracowni Archiwum Collegium Medicum). Jedno (spakowane) zdjęcie
minimum zajmuje 1 MB (lub więcej) przy dokładności odwzorowania wynoszącej 1200 DPI.
Zatem, tak czy inaczej, jest to prawie 100 GB na same zdjęcia z Archiwum. A więc Main
Frame jako potężna maszyna cyfrowa byłby nie od rzeczy, np. RS 6000 firmy IBM. Na razie
pozostaje w sferze marzeń, o jukeboxach nie mówiąc. Skrócony, minimalny program
multimedialno-archiwalny to: skaner 1200 DPI, nagrywarka JVC, komputer Pentium 200
MHZ 64 RAM, 2-4 GB, CD ROM 8-16 krotny. I można archiwizować zdjęcia (bez tworzenia
baz danych ze zdjęciami). Wszystko to kosztuje w granicach 10 tys. zł. Ten zestaw może
służyć też do archiwizacji skanowanych prac magisterskich.
Prędzej czy później dojrzeje jednak sytuacja do tego, aby stworzyć pełny system
informacji elektronicznej o zdjęciach. Ceny pamięci komputerów systematycznie spadają.
Więc jest szansa, że może powstanie elektroniczny ekspertowy system hipermedialny.
Cyfrowe serce uniwersyteckiej tradycji dokumentujące fotomechaniczny zbiór w postaci
komputerowej.
Zamiast wniosków
W dniu 1.12.1994 r. na spotkaniu pracowników Archiwum UJ wspólnie z
kierownikiem dr hab. Jerzym Michalewiczem, profesorem UJ postanowiono ogólnie:
1. Wpisywać formaty do indeksów osób (obok nr inwentarzowego). (Wpisywano do rejestru
nowych zdjęć od 8876 wzwyż, a do zdjęć 1-8876 nie dopisywano z powodu zmiany koncepcji
kierownictwa).
2. Wprowadzić kartę inwentaryzacyjną na wzór Muzeum Fotografii i Muzeum Historycznego
(nie wprowadzono z powodu braku środków na zakup kart inwentaryzacyjnych i zmiany
koncepcji kierownictwa).
3. Zakupić i zaprowadzić prawdziwą księgę inwentarzową po sprawdzeniu wzoru ksiąg
inwentarzowych w Muzeum Historii Miasta Krakowa, Muzeum Fotografii, Muzeum
Uniwersytetu Jagiellońskiego (nie zaprowadzono z powodu braku środków i zmiany
koncepcji kierownictwa).
4. Doprowadzić warunki przechowywania do optymalnych, zalecanych przez specjalistów
(nie doprowadzono z powodu braku środków).
5. Wprowadzić dane o opracowanej kolekcji do bazy komputerowej w przyszłości w
programie wybranym przez Archiwum do komputeryzacji wraz ze skanowaniem (nie
zrealizowano, z powodu braku środków i odstąpienia kierownictwa od koncepcji stworzenia
bazy danych pt. „Fotografie”).
6. Przygotowane opracowanie wydrukować w formie inwentarza książkowego z indeksami
(nie zrealizowano z powodu zmiany koncepcji kierownictwa).
Na polecenie kierownika Archiwum UJ - dr. hab. Jerzego Michalewicza wszelkie
prace nad kolekcją zdjęć – w tym i nad pomocami w postaci przygotowania bazy danych,
indeksowaniem i utworzeniem kartoteki zdjęć – zostały z niezrozumiałych powodów
wstrzymane w marcu 1997 (wbrew statutowi UJ). Autor zaś został przeniesiony do pracowni
Archiwum Collegium Medicum UJ.
Spis fotografów, atelier i miejsc wykonania zdjęć kolekcji Archiwum UJ (1870 - 1996)
[Amsterdam]
Alpern (Warszawa)
Arczyński; S.
Ascup (St. Peterburg)
Atelier „Adela”
Atelier „Fotorys” (Tarnów)
Atelier „Maria”(Kraków)
Atelier Pold (München)
Atelier „Stefa” (Zakopane)
Ars (Kielce)
Bednarski
[Berlin]
Bielec
Blaschy
Boczar Stanisław
Bogucki S.
Boretti (Warszawa)
Bracia Karaś Film
Brandele (Warszawa)
Bułhak Jan
Chrzanowski Karol
Chrzanowski Tadeusz
Cichy J.
Cieślak Adam
Conrad (Warszawa)
Dobrodzień Janina
Droździewicz W.
Eibel W.
Erekesch (Lipsk)
Felici G. (Rzym)
Foto á la Minute (Kraków)
Foto „Styl” (Kraków)
Fotografia Nowoczesna „Stefa” (Zakopane)
Fox (Jędrzejów)
Gabinet Portrait
Gadomski S.
Garczyński Z.
Gąsiorowski S.
Golcz Jadwiga
Gomuła W.
Gordon M.
Gorzyński Z.
Gottwald Wanda
Grodzicki Józef
Gurdawa (Dębica)
Gürtler
Heczko Edward
Hermanowicz Henryk
Hohol J.
Jaderny (Mielec)
Janina (Nowy Sącz, filia [Gorlice]
Jurkiewicz E.
Jutrzenka (Zakopane)
Kamera (Kraków)
Kaska
Kloch A. - Dutkiewicz A.
Kłoczek L.
Kolozsvar Z. (Węgry)
Kolowca S.
Konstanty (Warszawa)
Korycki C.
Kostka i Müllert (Warszawa) [„Fotografia artystyczna”]
Kozina Janusz
Krajemski (Warszawa)
Kreiner J.
Książek W.
Kubler A.
Kuczyński (Kraków)
Leonard (Warszawa)
Lewicki J.
Link O.
Liss N. (Lwów)
Lissa N.
Łatyczewski
Łoziński W.
Majewski-Starza Leon (Tarnów-Iwonicz)
Malak K.
Malski K.
Małek W.
Marciniak M.
Marion B.
Mąciwoda W.
Meier Juliusz
Mieczkowski Jan
Mień Juliusz (Kraków)
Mucha S.
Müller Friedrich (Monachium)
Mürnseer J. (Karlsruhe)
Najder J.
Nagraba Wiesław
Nowaczyńska (Warszawa)
Nowak J.
Nowak W.
Nowicki F.
Olma A.M.
Opioła Bogumił
Orski R.
[Petersburg]
Piotrowski A.
Plewiński W.
Pollesch Konrad
Polnie[?] (Kraków)
Polonia (Kraków)
Pomykała B.
Pomykałowa K.
Potocki W.
Pöckl (München)
Przypkowski Tadeusz
Pusch Karol (Warszawa)
Rabat - Film
Radło Alina
Rembrandt (Warszawa)
Rosner J.
Rouppert
Rubiś Jadwiga
Ryś Jerzy
Rzewuski Walery (Kraków)
Sadecki J.
Sajdera J.
Salomon J.
Schaarwöchler J.G. (Berlin)
Schubert A.
Sebald J.
Sebald T.
Semkowicz
Senisson Stanisław
Sławiński (Grudziądz)
Smołka J.
Sozikowski Jan (Warszawa)
Sprung L.
Stadler (Kraków)
Stokłosa Jacek
Straus
Suck Oskar (Karlsruhe)
Szablowski J.
Szubert A.
Szubert G.
Świetlik
Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych (Warszawa)
Trzciński S.
Trzemeski E.
Twardzicki W. (Warszawa)
Tytko Marek Mariusz
Ueberall J.
Vermculen (Amsterdam)
Vistona (Puławy)
Vollenreider Emil (Bern)
Wasilewicz Aleksander
Wesołowski R.
Węglowski E.
Wilczyk E.
Wilkoszewski B.
Zawadzki D.
Zewald Stanisław
Zimerent [?]
Żelechowski E.
Spis 158 fotografów i zakładów fotograficznych (wykonany przez autora w 1996 r.)
nie jest indeksem, nie podaje sygnatur, z uwagi na brak miejsca w niniejszym artykule.
Szczegółowe dane zawiera tymczasowy inwentarz fotografii oraz tymczasowy inwentarz
fotografii kolekcji Godlewskich (bez indeksów). Pojęcie „miejsce wykonania” użyte w tytule
spisu fotografów dotyczy tych przypadków, gdy na wykonanym zdjęciu brak jest adnotacji o
autorze lub atelier, natomiast zaznaczono miasto (np. Amsterdam). Przypadki takie ujęto w
kwadratowe nawiasy [ ].
Wykaz niektórych znanych osób w kolekcji fotografii Archiwum UJ
Ameisenowa Zofia
Anczyc Władysław
Andrić Ivo
Archutowski Józef
Arct-Golczewska Maria
Arnold Stanisław
Badeni Kazimierz
Bagiński Stefan
Bahdaj Adam
Balladur Eduard
Bałucki Michał
Barczyk Kazimierz
Bartoszewski Władysław
Barycz Henryk
Baumgart Jan
Błoński Jan
Bochnak Adam
Brix Emil
Brzozowski Stanisław
Bujwid Odo
Busek Erhard
Buszek Jan
Buszko Józef
Bystroń Jan
Canetti
Charpak Georges
Chłap Antoni
Chłopicki Władysław
Chróścicki Tadeusz
Chrzanowski Ignacy
de Courtenay Baudouin Jan
Curie Maria
Curie-Joliot Irene
Cynk [Franciszek]
Cynkin Tadeusz
Cyrankiewicz Józef
Czachowski Józef
Czartoryska Teresa
Czartoryski Stanisław
Czuma Mieczysław
Dadaj Kazimierz
Danti Angielo
Dantas de Santiago Francesco
Dargum Leopold
Dąmbska Izydora
Dehaene Jean-Luc
Długopolski Edmund
Dłuska Maria
Dobijanka Olga
Dobrowolski Kazimierz
Dobrowolski Stanisław
Dobrowolski Tadeusz
Douglas Edgar
Dunnet Stephan
Dybiec Julian
Dzieduszycki Aleksander
Dziewoński Karol
Edward, książę Kentu
Eile Marian [Stanisław?]
Esterhazy Jan
Estreicher Karol (junior)
Estreicher Karol (senior)
Estreicher Stanisław
Estreicher Tadeusz
Faron Bolesław
Fedorowski Jerzy
Fieldorf Stanisław
Fik Ignacy
Fiut Aleksander
Foch Ferdynand
Folkierski Władysław
Frycz Jan
Gierek Edward
Gierowski Józef
Gieysztor Aleksander
Glemma Tadeusz, ks.
Godlewski Emil, junior
Godlewski Emil, senior
le Goff Jacob
Gołaszewska Maria
Gołogórski Daniel
Gomułka Władysław
Grodecki Roman
Grodziński Władysław
Grodziński Zygmunt
Grottger Artur
Gryglewicz Tomasz
Grzybowski Konstanty
Grzybowski Stanisław
Grzybowski Stefan
Grzymała-Moszczyńska Halina
Hajdukiewicz Leszek
Herzog Chaim
Hess Mieczysław
Hiller Stanisław
Himmler Heinrich
Hintikka Jaako
Hodorowicz Stanisław
Hrabyk Klaudiusz
Huk Tadeusz
Hulewicz Jan
Hübner Adam
Ingarden Roman
Inglot Jan
Ipsen Knut
Iwaszkiewicz Jarosław
Jabłoński Henryk
Jachowicz Stanisław
Jakubowski Wiktor
Jan Paweł II, papież
Jankowski Henryk, ks.
Jastrun Mieczysław
Jędrzejewicz Wacław
Joliot Frederic
Jordan Henryk
Juppé Allain
Kaczmarczyk Józef
Kaczmarczyk Kazimierz
Kalinowski Lech
Karaś Mieczysław
Karol, książę Walii
Kąkolewski Marian
Kekkonen Urho
Kleiner Juliusz
Klemensiewicz Zenon
Klemensiewicz Zygmunt
Klimaszewski Mieczysław
Knight John
Kohl Helmut
Koj Aleksander
Koja Friedrich
Konopczyński Władysław
Kostanecki Napoleon
Kot Jan
Kotarbiński Tadeusz
Kovacš Istvan
Kowalczyk Józef, abp
Koźmiński Stanisław
Krakowski Piotr
Krassowska Eugenia
Kremer Józef
Krzyżanowski Adam
Krzyżanowski Juliusz
Krzyżanowski Stanisław
Krzyżanowski Witold
Kubiak Hieronim
Kubijowicz Włodzimierz
Kubinyi Aleksander
Kumaniecki Kazimierz
Kutrzeba Stanisław
Labuda Gerard
Lackowski Jerzy
Lassota Józef
Laveaux Jerzy
Lehr-Spławiński Tadeusz
Lepiarczyk Józef
Lepszy Kazimierz
Lewelin-Smith Michael John
Lityński Tadeusz
Lubecki z Ćmielowa, książę
Łepki Bohdan
Łepkowski Józef
Łuczak Aleksander
Łużny Ryszard
Macharski Franciszek, kard.
Maciąg Włodzimierz
Maileau René
Majchrowski Jacek
Małysiak Albin, abp
Marchlewski Leon
Marchlewski Teodor
Marek Tadeusz
Markiewicz Henryk
Matejko Jan
Maziarski Jacek
Michalewicz Jerzy
Michalik Jan
Michalski Konstanty
Miller Jerzy
Miłosz Czesław
Miodońska-Brookes Ewa
Miodoński Jan
Molé Wojsław
Morawski Kazimierz
Morcinek Gustaw
Mostowicz Arnold
Mościcki Ignacy
Mycielski Jerzy
Mysłakowski Zygmunt
Natanson Władysław
Niemiec Barbara
Nitsch Kazimierz
Olbrycht Jan
Olechowski Andrzej
Oleksy Józef
Opałek Kazimierz
Ostrowski Jan Karol
Osuchowski Wacław
Ozga Stanisław
Paderewski Ignacy
Pagaczewski Julian
Paszkiewicz Aleksander
Paszkiewicz Zygmunt
Patkaniowski
Pauling Linus
Pautsch Fryderyk
Pelczar Andrzej
Piekarz Tadeusz
Pigoń Stanisław
Piłsudski Józef
Piotrowicz Ludwik
Pirożyński Jan
Pisarek Walery
Pius XI, papież
Podraza Antoni
Podraza-Kwiatkowska Maria
Polański Antoni
Potocki Adam
Prokop Jan
Przetacznikowa-Gierowska Maria
Pszon Mieczysław
de Puget-Pusset Helena Emilia
Pułaski Michał
Raciborski Aleksander
Rapacki Adam
Robinson Mary
Rogoziński Feliks
Rokita Jan Maria
Rola-Żymierski Michał
Rostworowski Emanuel
Rostworowski Marek
Rostworowski Michał
Różycka-Bryzek Anna
Rybka Eugeniusz
Rydlówna Anna [Rydel Anna]
Rzewuski Wacław
Sapieha Adam Stefan, kard., książę,
Sasakawa Ryoishi
Semkowicz Władysław
Serczyk Władysław
Siedlecki Michał
Siedlecki Władysław
Siemieński Józef
Sierotwiński Stanisław
Sing Savang Votthana, książę
Sinko Tadeusz
Skręt Rościsław
Skwarczyńska Stefania
Sławińska Irena
Sławski Franciszek
Smoleński Władysław
Smolka Stanisław
Smoluchowski Marian
Smreczyński Stanisław
Soares Mario
Sobieski Wacław
Sokołowski Marian
Sokołowski Stanisław
Solski Ludwik
Spychalski Marian
Stanisławski Jan
Starmach Karol
Stempowski Jerzy
Stępowski Bronisław
Stomma (Mierzyński-Stomma) Stanisław
Straszewski Maurycy
Stratman Gert
Stróżewski Władysław
Strzembosz Tomasz
Studnicki Władysław
Stuhr Jerzy
Suchanek Lucjan
Suchoń Wojciech
Sultanik Kalman
Sych Marek
Szablowski Jerzy
Szafer Władysław
Szczeklik Andrzej
Szczepański Maciej
Szewczuk Włodzimierz
Szujski Józef
Szuman Stefan
Szyma Tadeusz
Szymańska-Aleksandrowicz Beata
Szymoński Marek
Šalamun-Biedrzycka Katarina
Tarabuła Stanisław
Tarnowski Stanisław
Taszycki Witold
Tatarkiewicz Władysław
Taubenschlag Rafał
Teisseyre Henryk
(Matka) Teresa z Kalkuty
Thatcher Margaret
Tischner Józef, ks.
Turowicz Jerzy
Turski Stanisław
Ulewicz Tadeusz
Urbańczyk Stanisław
Vetulani Adam
Wachholz Leon
Wajda Andrzej
Waltoś Stanisław
Wałęsa Lech
Weil Simone
Wereszycki Henryk
Wielowieyski Andrzej
Wiesenthal Szymon
Winnicka Lucyna
Wiszniewski Michał
Wojtyła Karol
Woleński Jan
Wolski Józef
Wójcik Sylwester
Wróblewski Stanisław
Wróblewski Zygmunt
Wukadinowicz Spiridion
Wyka Kazimierz
Wyrozumski Jerzy
Wyspiański Franciszek
Zakrzewski Andrzej
Zamoyski Stefan Adam
Zamorski Krzysztof
Zdrada Jerzy
Zechenter Adam
Zgórniak Marian
Ziejka Franciszek
Zieliński Adam
Zieliński Tadeusz
Zin Wiktor
Ziółkowski Janusz
Zohar Gerschon
Zoll Andrzej
Zoll Fryderyk (junior)
Zoll Fryderyk (senior)
Zubrzycki January
Zweig Ferdynand
Zwiercan Marian
Żychiewicz Tadeusz
Żymierski-Rola Michał
* Katalog zawiera ok. 10 tysięcy nazwisk, z czego dla rozeznania wybrano przykładowo ok.
320 osób.
Abstract (Summary) in Polish / Abstrakt (Streszczenie) po polsku:
Kolekcja fotografii w Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego nie była wcześniej opisywana.
Artykuł jest pierwszym w historii tekstem przedstawiającym tę specjalną kolekcję archiwalną.
Autor przedstawia aktualny stan opracowania kolekcji fotograficznej i system informacyjny o
fotografiach. Tekst zawiera całościowy opis zbiorów oraz postulaty archiwalne,
konserwatorskie i multimedialne. Artykuł posiada indeks wybranych fotografów i atelier (z
miastami) oraz drugi indeks wybranych osób rozpoznanych na zdjęciach z tej kolekcji. Do
tekstu oddano bogatą bibliografię na temat kwestii archiwalno-konserwatorskofotograficznych w ogóle. Tekst ma walory edukacyjne i poznawcze.
Key words in Polish / Slowa klucze po polsku:
historia, fotografia, historia fotografii, konserwacja fotografii, archiwum fotografii, archiwa,
Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, Polska, edukacja fotograficzna,
multimedia, mikrofilmy, filmy, video, atelier, system informacyjny
Title in English / Tytuł po angielsku:
The collection of photographs in the special collections in the Archives of the Jagiellonian
University
Abstract (Summary) in English / Abstrakt (Streszczenie) po angielsku:
The collection of photographs in the Jagiellonian University Archives was not described
before. The paper is first a text in history, that presents this special archival collection. The
author presents the actual situation of description the photographic collection and the
information system on photographs. The text includes the hole description of the collection
and postulates on problems of archives, conservation and multimedia. The article includes
index of the selected photographers and studios (with towns) and the second index of the
selected persons recognized on the photos from the collection. In the text there is the rich
bibliography on questions of the archives, conservation and photography generally. The text
has educational and cognitive values.
Key words in English / Słowa klucze po angielsku:
history, photography, history of photography, conservation of photographs, photography
archives, archives, Jagiellonian University Archives, Cracow, Poland, photographic
education, multimedia, microfilms, films, video, atelier (studio), information system
Źródła
Indeks Osobowy [Katalog osobowy].
Inwentarz Fotografii [Tymczasowy] cz. I.
Inwentarz Fotografii [Tymczasowy] cz. II.
Inwentarz Kolekcji Godlewskich.
Katalog Przedmiotowy {Rzeczowy].
Katalog Spuścizn [Depozytów].
Księga Akcesji Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego [1934, 1945-1979].
Księga Akcesji [od 12 VI 1980 do dziś].
Bibliografia przedmiotu:
[Bez autora], Vademecum konserwatora, „Fotografia. Kwartalnik” [red. Wiesław Prażuch,
Warszawa, Wydawnictwo „Arkady”], r. 11: 1986, nr 1 (39), s. 48.
Baier Wolfgang, Quellendarstellungen zur Geschichte der Fotografie. Mit 313 Abbildungen,
Fotokinoverlag, Leipzig 1965, ss. 703, indeks., il.
Berman Maria, Podgórska Ewa, Zbiór fotografii różnego pochodzenia w Archiwum
Dokumentacji Mechanicznej, „Archeion : czasopismo naukowe poświęcone sprawom
archiwalnym”, t. 78: 1984, s. 259-297, 439-440.
Branżowe Normy,BN-74/0250-01/19.
Boniecki Jan, Katalog fotografii. Z Archiwum Dokumentacji Mechanicznej i innych
archiwów państwowych, Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych. Archiwum
Dokumentacji Mechanicznej, wyd. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa - Łódź
1989, ss. 496, [36], indeks.
Brzozowska-Jabłońska Maria, Przegląd metod konserwacji akt stosowanych w Centralnym
Laboratorium Konserwacji Archiwaliów przy AGAD, Archeion : czasopismo naukowe
poświęcone sprawom archiwalnym”, t. 73: 1982, s. 195-204, 353.
Brzozowska-Jabłońska Maria, Przechowywanie i zabezpieczanie dokumentów
pergaminowych, „Archeion : czasopismo naukowe poświęcone sprawom archiwalnym”, t. 88:
1990, s. 111-121.
Brzozowska-Jabłońska Maria, Skutki niszczącego działania czynników fizykochemicznych
na przykładzie zbiorów archiwalnych i bibliotecznych, [w:] Konserwacja papieru i pergaminu
= Conservation of paper and parchment, pod red. Marii Charytańskiej [tom przygotowali do
druku Lech Krzyżanowski, Jolanta Apanasewicz], Ośrodek Dokumentacji Zabytków, wyd.
Ministerstwo Kultury i Sztuki. Zarząd Muzeów i Ochrony Zabytków, Warszawa 1969, s. 115118, seria: Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków, seria B, t. 24.
Garlicka Aleksandra, W sprawie historii fotografii w Polsce, „Fotografia. Kwartalnik” [red.
Wiesław Prażuch, Warszawa, Wydawnictwo „Arkady”], r. 5: 1980, nr 2(18), s. 43-44.
Garztecki Juliusz, Metoda kolodionowa w fotografii i konserwacja negatywów
kolodionowych, „Ochrona Zabytków. Kwartalnik”, r. 24: 1971, nr 1(92), s. 2-34.
Hordyński Piotr, Zbiory Fotograficzne Biblioteki Jagiellońskiej, „Fotografia. Kwartalnik”
[red. Wiesław Prażuch, Warszawa, Wydawnictwo „Arkady”], r. 3: 1978, nr 4(12), s.47-49.
Husarska Maryna, Sadurska Irena, Konserwacja zbiorów archiwalnych i bibliotecznych,
Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Archiwum Główne Akt Dawnych, Państwowe
Wydawnictwo Naukowe. Oddział, Warszawa-Łódź 1968, ss. 109, [3], bibliogr.
Iliński Mikołaj, Materiały fotograficzne czarno-białe, wyd. 2, popr. i uzup., Wydawnictwa
Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1970, ss. 558.
Iliński Mikołaj, Materiały i procesy fotograficzne, Warszawa 1989.
Iliński Mikołaj, Kreyser Ryszard, Podstawy fotografii, Wydawnictwa NaukowoTechniczne, Warszawa 1981, ss. VI, [2], 238, [2], bibliogr., seria: Ilustrowana Encyklopedia
dla Wszystkich.
Ivanov Rudol'f Nikolaevič, Osnovy reprografii, Č. 1, Fotokopirovanie, mikrokopirovanie,
diazokopirovanie, pod red. doktora tehničeskih nauk profesora V. G. Šorina, Moskovskij
Gosudarstvennyj Istoriko-Arhivnyj Institut, Moskva 1971, ss. 161, bibliogr. s. 156-159.
Ivanov Rudol'f Nikolaevič, Reprografiâ, Ekonomika, Moskva 1986, ss. 335, [1].
Jewsiewicki Władysław, Niektóre aspekty pracy naukowo-badawczej w zakresie historii
techniki fotografii, filmu i telewizji, „Fotografia” [Warszawa, Wydawnictwo „Sztuka”], r. 9:
1961, nr 8 (98), sierpień 1961, s. 255-256.
Kolak Wacław, Zbiór fotograficzny w Archiwum Państwowym w Krakowie, „Krakowski
Rocznik Archiwalny”, t. 3: 1997, s. 171-174.
Konserwacja papieru i pergaminu = Conservation of paper and parchment, pod red. Marii
Charytańskiej [tom przygotowali do druku Lech Krzyżanowski, Jolanta Apanasewicz],
Ośrodek Dokumentacji Zabytków, wyd. Ministerstwo Kultury i Sztuki. Zarząd Muzeów i
Ochrony Zabytków, Warszawa 1969, ss. 276, seria: Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony
Zabytków, seria B, t. 24.
Korespondencyjny kurs archiwalny. Praca zbiorowa, pod redakcją Czesława Skopowskiego,
wyd. 3, Zakład Doskonalenia Zawodowego, Poznań 1968, ss. 411, bibliogr.
Kosińska Barbara, Systematyzacja zbiorów fotograficznych, „Fotografia. Kwartalnik” [red.
Wiesław Prażuch, Warszawa, Wydawnictwo „Arkady”], r. 3: 1978, nr 1(9), s. 48-50.
Kotecki Andrzej, Starzenie się i ochrona obrazów fotograficznych, „Fotografia. Kwartalnik”
[red. Wiesław Prażuch, Warszawa, Wydawnictwo „Arkady”], r. 2: 1977, nr 3(7), s. 48-49.
Kowalik Romuald, Sadurska Irena, Badania nad ochroną archiwaliów przed szkodliwym
działaniem mikroorganizmów, „Archeion : czasopismo naukowe poświęcone sprawom
archiwalnym”, t. 73: 1982, s. 157-193.
Koziński Jerzy, Fotografia krakowska w latach 1840-1914. Zarys historii, Wydawnictwo
Literackie, Kraków 1978, ss. 206, bibliogr.
[Krieger Ignacy], Album fotografii dawnego Krakowa z atelier Ignacego Kriegera,
opatrzony przedsłowiem Władysława Bodnickiego, w opracowaniu historycznym Janusza
Andruszkiewicza, Krajowa Agencja Wydawnicza, Kraków 1989, ss. [288].
Kubiczek Barbara, Sposoby gromadzenia dokumentacji audiowizualnej w krajach
zachodnich, „Archeion : czasopismo naukowe poświęcone sprawom archiwalnym”, t. 76:
1983, s. 171-182, 341-342.
Kucharski Jan (oprac.), Fotografie dawnego Gdańska. Katalog zbiorów fotograficznych
Biblioteki Gdańskiej Polskiej Akademii Nauk, cz. I, Fotografie sprzed 1945 r., Polska
Akademia Nauk, Biblioetak Gdańska, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław –
Warszawa – Kraków – Gdańsk - Łódź 1987, ss. 153, [2], [120 (fot.)], indeksy.
Kulczyk Stanisław, Kopiowanie, powielanie i oprawa dokumentów w działalności
informacyjnej, Uniwersytet Śląski, Katowice 1983, ss. 251, bibliogr. s. 245-251, seria:
Skrypty Uniwersytetu Śląskiego, nr 334.
Kwiatkowska Teresa, Malik Andrzej, Zespół negatywów szklanych z zakładu
fotograficznego rodziny Kriegerów w posiadaniu Muzeum Historycznego Miasta Krakowa,
„Krzysztofory : Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa”, t. 11: 1984, s.
51-69.
Leksykon techniki. Hi-fi i video. Praca zbiorowa, pod red. Jerzego Auerbacha, wyd. 2.
Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa 1985, ss. 240.
Mossakowska Wanda, Dagerotypy w zbiorach polskich. Katalog, Polska Akademia Nauk.
Instytut Historii Kultury Materialnej, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław –
Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź 1989, ss. 338, [150], [4], il., bibliogr. s. 315-316,
indeksy.
Mossakowska Wanda, Walery Rzewuski 1837-1888. Fotograf. Studium warsztatu i
twórczości, Polska Akademia Nauk. Instytut Historii Kultury Materialnej, Zakład Narodowy
im. Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź 1981, ss. 253, [2], k. [66]
il., bibliogr. s. 219-224, indeksy.
Mossakowska Wanda, Zeńczak Anna, Kraków na starej fotografii, Wydawnictwo
Literackie Kraków 1984, ss. 224, [4] il.
Owczarek Barbara, Dokumentacja fotograficzna i dźwiękowa przechowywana w AP w
Radomiu, „Archeion : czasopismo naukowe poświęcone sprawom archiwalnym”, t. 78: 1984,
s. 299-303, 440.
Piątek Krzysztof, Zabezpieczanie mikroform w świetle wytycznych Międzynarodowej Rady
Archiwaliów, „Archeion : czasopismo naukowe poświęcone sprawom archiwalnym”, t. 88:
1990, s. 123-132.
Płażewski Ignacy, Spojrzenie w przeszłość polskiej fotografii, słowo wstępne Jan Sunderland,
wybór ilustracji Jerzy Płażewski, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1982, ss. 414,
[2], il. indeks.
Reilly James M., Care and Identification of 19th-Century Photographic Prints, Eastman
Kodak Company, Rochester NY c1986, ss. xii, 116, bibliogr., indeks, seria: Kodak
publication, no. G-2S.
Reprografiâ : dostiženiâ i perspektivy : ukazatel' literatury na russkom i inostrannyh âzykah
za 1979 - 1984 gg. sost. I. P. Markova, S. I. Nesterova ; Gosud. biblioteka SSSR im. V. I.
Lenina. Naučno-issled. otd. mehanizacii i novoj tehniki. Otd. spravočno-bibliografičeskogo
obsluživaniâ, Gosud. biblioteka SSSR im. V. I. Lenina, Moskva 1984, ss. 99, [1].
Robótka Halina, Metodyka archiwalna. Opracowanie dokumentacji geodezyjnokartograficznej, technicznej, audiowizualnej (fotografii, filmów i mikrofilmów, nagrań),
Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń 1988, ss. 162, seria: Skrypty i Teksty Pomocnicze Uniwersytet Mikołaja Kopernika.
Robótka Halina, Opracowanie dokumentacji obrazowej i dźwiękowej, [w:] Robótka Halina,
Metodyka archiwalna. Opracowanie dokumentacji geodezyjno-kartograficznej, technicznej,
audiowizualnej (fotografii, filmów i mikrofilmów, nagrań), Uniwersytet Mikołaja Kopernika,
Toruń 1988, s. 85-112 i Aneksy s. 126-147, seria: Skrypty i Teksty Pomocnicze - Uniwersytet
Mikołaja Kopernika.
Rudkowski Tadeusz, Fotografia w zbiorach archiwalnych, „Fotografia. Kwartalnik” [red.
Wiesław Prażuch, Warszawa, Wydawnictwo „Arkady”], r. 2: 1977, nr 3(7), s. 47-48.
Sadurska Irena, Ochrona pergaminu przed mikroflorą, [w:] Konserwacja papieru i
pergaminu = Conservation of paper and parchment, pod red. Marii Charytańskiej [tom
przygotowali do druku Lech Krzyżanowski, Jolanta Apanasewicz], Ośrodek Dokumentacji
Zabytków, wyd. Ministerstwo Kultury i Sztuki. Zarząd Muzeów i Ochrony Zabytków,
Warszawa 1969, s. 84-93, seria: Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków, seria B, t. 24.
Schemat katalogu fotografii Oddziału Zbiorów Graficznych [Biblioteki Jagiellońskiej],
maszynopis.
150 lat fotografii polskiej [Sto pięćdziesiąt lat fotografii polskiej, publikacja przygotowana
przez zespół Wiesław Prażuch et al., przekład na ang. Jerzy A. Bałdyga, przekład na ros.
Stanisław Kasperec], Wydawnictwo „Arkady”, Warszawa 1991, ss. 87, [1].
Strzelczyk Alicja Barbara, Środki i metody zwalczania grzybów i owadów na zabytkach z
papieru i skóry. Referat na Międzynarodowej Naradzie Ekspertów Krajów Socjalistycznych
na temat Ochrony i Konserwacji Zbiorów, 19-23 XI 1987 r., Warszawa, Biblioteka Narodowa,
[maszynopis].
Suchanek Ryszard, Systematyka obrazów fotograficznych, „Fotografia. Kwartalnik” [red.
Wiesław Prażuch, Warszawa, Wydawnictwo „Arkady”], r. 11: 1986, nr 1 (39), s. 48.
Svoboda Jan, Fotografické metody v archívech, „Sborník Archivních Prací”, r. 17: 1967, nr 2,
s. 497-538.
Szulc Marian, O archiwum, muzeum i bibliotekę centralną fotografii polskiej, „Fotografia”
[Warszawa, Wydawnictwo „Sztuka”], r. 9: 1961, nr 4 (94), kwiecień 1961, s. 111-113.
Włodek Witek, Konserveringstilstanden av mikrofilm og de fotohistoriske samlinger ved
Univesitetsbiblioteket i Oslo. Rapport fra undersøkelsen med forslag til forbedringer,
Universitetsbiblioteket i Oslo, Oslo 1989, ss. [4], 62, [18].
Wójcik Ryszard Antoni, Określenie optymalnych warunków przechowywania negatywów
fotograficznych ze zbioru Muzeum Historycznego Miasta Krakowa oraz konserwacja
negatywów żelatynowych [ASP, Wydział Konserwacji Dzieł Sztuki, Katedra Technologii i
Technik Konserwatorskich Dzieł Sztuki, praca dyplomowa wykonana pod kierunkiem doc.
M. Niedzielskiej], Kraków 1987 [maszynopis].
Wróblewski Mścisław, Londyński zbiór fotografii – „Radio Times Hulton Picture Library”,
„Archeion : czasopismo naukowe poświęcone sprawom archiwalnym”, t. 46: 1967, s. 171183, 275.
Wykaz przepisów metodycznych wydanych przez Naczelnego Dyrektora Archiwów
Państwowych [stan z dnia 30.09.1993], ss. 11, [maszynopis (kserokopia)].
Zamojski J., Propozycje w sprawie kryteriów oceny dokumentów fotograficznych z punktu
widzenia ich wartości historycznej, [maszynopis powielony].
Zegan Zbigniew Edward, O zasadach kolekcjonerstwa fotografii na międzynarodowym
rynku sztuki, „Fotografia. Kwartalnik” [red. Wiesław Prażuch, Warszawa, Wydawnictwo
„Arkady”], r. 11: 1986, nr 4 (42), s. 5-11.
Zubala Halina, Mikrofilmowanie zbiorów archiwalnych i bibliotecznych w Polsce 19501970. Zarys rozwoju, stan, perspektywy, Polska Akademia Nauk. Archiwum, Zakład
Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1978, ss. 174, [1], bibliogr. s. 163-174.
Zyska Bronisław, Mikrobiologiczna korozja materiałów = Microbial deterioration of
materials, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 1977, 445, [2], bibliogr., indeksy.
Zyska Bronisław, Ochrona zbiorów bibliotecznych przed zniszczeniem, t. 1, Charakterystyka
materiałów w zbiorach bibliotecznych, Uniwersytet Śląski, Katowice 1991, ss. 120, bibliogr.,
s. 109-111, indeksy, seria: Skrypty Uniwersytetu Śląskiego, nr 463.
Zyska Bronisław, Ochrona zbiorów bibliotecznych przed zniszczeniem, t. 2, Czynniki
niszczące materiały w zbiorach bibliotecznych, Uniwersytet Śląski, Katowice 1993, ss. 204.
[4], bibliogr. s. 179-185, indeksy, seria: Skrypty Uniwersytetu Śląskiego, nr 483.
Zytyński Stanisław, Fotografia w archiwum zakładowym, [w:] Korespondencyjny kurs
archiwalny. Praca zbiorowa, pod redakcją Czesława Skopowskiego, wyd. 3, Zakład
Doskonalenia Zawodowego, Poznań 1968, s. 101-113. [Na prawach rękopisu]
Artykuł oddano w kwietniu 1997.
______________________________________
Źródło: Marek Mariusz Tytko, Kolekcja fotografii w zbiorach specjalnych Archiwum
Uniwersytetu Jagiellońskiego, „Krakowski Rocznik Archiwalny”, r. 5: 1999, s. 198-205.
_______________________________________
Postprint, pierwotna pełna wersja autorska artykułu, poprawiona (m.in. poprawiono zapisy
bibliograficzne, podając ich właściwe, pełne brzmienie oraz dodano abstrakty i słowa-klucze).
Bez jakichkolwiek skrótów redakcyjnych. We wyżej wymienionym „Krakowskim Roczniku
Archiwalnym” ukazał się tylko odredakcyjny skrót artykułu.