Czynniki determinujące klimat wychowawczy i możliwości jego
Transkrypt
Czynniki determinujące klimat wychowawczy i możliwości jego
Jadwiga Roman Pedagogika rok II, grupa VII Katowice 22.05.2003. Czynniki determinujące klimat wychowawczy i możliwości jego kształtowania. Dobra szkoła, przedszkole, żłobek, świetlica, internat lub każda inna placówka opiekuńczo - wychowawcza to taka, której klimat wychowawczy sprawia, że dzieci i młodzież czują się w niej bezpiecznie, mają poczucie podmiotowości i udziału we wszystkich sprawach ich dotyczących, są świadome swych praw i obowiązków. Proces wychowania, który się tam odbywa, to ciąg wydarzeń, które mają wpływ na rozwój intelektualny, społeczny, emocjonalny oraz fizyczny dziecka. Na skutki tych wydarzeń, składa się ciężka praca zarówno nauczyciela, rodziców jak i samego wychowanka. Klimat wychowawczy to nastrój, atmosfera panująca w środowisku wychowawczym. Środowiskiem wychowawczym dziecka są przede wszystkim rodzina ( lub placówka stałej opieki zastępująca rodzinę np. Dom Dziecka ) oraz szkoła ( lub przedszkole, żłobek, świetlica, internat, czyli placówki częściowej opieki). Osoby, miejsca, zjawiska, procesy, z którymi dziecko styka się w tych środowiskach mają wpływ na proces wychowawczy dziecka, na jego rozwój i kształcenie. Właściwy i dobrze wpływający na dziecko klimat wychowawczy powinien się charakteryzować wzajemnym szacunkiem, zrozumieniem, szczerością. Wychowawca powinien traktować wychowanka podmiotowo. Wzajemne relacje powinny być przepełnione życzliwością, uczciwością i wyrozumiałością. Klimat taki powinien powodować, że wychowanek czuje się bezpiecznie, a jednocześnie jest aktywny, chętnie podejmuje nowe wyzwania oraz pomału przejmuje odpowiedzialność za swój dalszy rozwój. 1 Kształtowanie takiego klimatu nie jest jednak zadaniem łatwym dla opiekunów i wychowawców. Aby go stworzyć trzeba wziąć pod uwagę czynniki, które mają wpływ na klimat wychowawczy - te, na które jest wstanie wychowawca wpłynąć oraz te, które są poza jego wpływami. Czynniki determinujące klimat wychowawczy w grupie wychowanków ( np. klasie), na które wychowawca nie ma wpływu to: Wielowymiarowość, czyli fakt, że każde dziecko należące do danej grupy jest niepowtarzalną indywidualnością Jednoczesność, czyli wielość zdarzeń w jednym momencie Gwałtowność, czyli szybkie tempo wydarzeń Nieprzewidywalność, czyli niemożliwość przewidzenia wszystkich wydarzeń Jawność, czyli fakt, że zdarzenia zachodzące w grupie są publiczne Przeszłość, czyli wspólne doświadczenia, na podstawie których tworzą się zwyczaje i normy.1 Choć wychowawca nie ma wpływu na te cechy grupy, może je kontrolować tak, aby minimalizować ich negatywne skutki, a także wykorzystywać je by wywoływały pozytywne skutki, np. wielowymiarowością uczyć tolerancji, a jawnością szczerości. Istnieją także pewne czynniki, którymi nauczyciel może posługiwać się, by stworzyć jak najkorzystniejszy klimat. Są to: Oczekiwania członków grupy wobec siebie nawzajem i wobec samych siebie Przywództwo, czyli sprawowanie i dzielenie się władzą Atrakcyjność, czyli wzajemny szacunek i przyjaźń Normy, czyli wynikające z oczekiwań formy zachowań i postaw akceptowanych w grupie 1 Doyle Walter [W] Arends R., Uczymy się nauczać, Warszawa 1997, s. 124 2 Porozumiewanie się werbalne i niewerbalne Spójność, czyli stopień związania i identyfikacji z grupą.2 Procesy te podlegają wpływom wychowawcy i umiejętne nimi sterowanie może spowodować wytworzenie klimatu korzystnie stymulującego proces wychowawczy dziecka. Klimat sprzyjający wychowaniu opiekun - wychowawca tworzy w każdym momencie procesu wychowawczo – opiekuńczego. W każdej chwili wypełniania posłannictwa bycia wychowawcą jest obserwowany przez swoich podopiecznych. Oni z wielką bystrością wyłapują wszelkie niedociągnięcia, potknięcia a czasem nawet brak wiedzy. I tylko od samego wychowawcy zależy czy dziecko dostrzeże człowieka przyjaznego w każdej sytuacji, zaakceptuje go z wszelkimi ludzkimi cechami, czy odbierze go jako wyrocznia popełniająca błędy, warta pogardzenia bo niewiarygodna. Inaczej będą docierały słowa nauczyciela mającego ogromny autorytet, wesołego, dowcipnego, otwartego na problemy młodzieży niż słowa nauczyciela „jedynie słusznej wyroczni”. Ludzie nieomylni, mający zawsze rację, nadmiernie poważni, nie uznający racji innych, nie przyznający się do błędów czy nawet do braku wiedzy ze swojej dziedziny, są niewiarygodni bo bardzo zadufani i zapatrzeni w siebie, w swoją nieskazitelną mądrość, nieomylność. Wychowawca chcący zbudować wzajemne zrozumienie, szacunek, jednym słowem stworzyć odpowiedni klimat musi traktować wychowanka jako partnera a nie „produkt” nadający się tylko do szybkiej i bezwzględnej obróbki czy tresury. Musi słuchać, rozumieć, szanować młodego człowieka, jego problemy muszą być bliskie wychowawcy. Tylko wzajemne porozumienie, ciągły dialog będą wpływały na ciągły rozwój nie tylko ucznia ale także na ciągłe doskonalenie pracy wychowawczej wychowawcy. 2 Schmuck Richard i Patricia [W] Arends R., Uczymy się nauczać, Warszawa 1997, s. 125 3 Stworzenie odpowiedniego klimatu wychowawczego to pierwsze i podstawowe zadanie każdego wychowawcy – rodzica, nauczyciela, opiekuna w placówce pobytu stałego lub opieki częściowej. Klimat życzliwości, szczerości, zrozumienia i przyjaźni zapewni dziecku prawidłowy i wszechstronny rozwój, dlatego jest to ważny element bycia wychowawcą. BIBLIOGRAFIA: 1. Arends R., Uczymy się nauczać, Warszawa 1997 2. Barnes D., Nauczyciele i uczniowie. Od porozumiewania do kształcenia, WSiP, Warszawa 1988 3. Meighan R., Socjologia edukacji, Warszawa 2000 4. Kamiński A., Funkcje pedagogiki społecznej, Warszawa 1983 4