Elewacje - Budujemy Dom

fot. Semmelrock
Kolorowe
oblicze domu
Elewacje
Tomasz Wojciuk
Jednym z ostatnich
dylematów zwiÈzanych
z budowÈ domu jest
wyglÈd, a dokïadnie: faktura
i kolorystyka elewacji.
DecydujÈc siÚ na konkretny
rodzaj tynku czy okïadziny, nie
zapominajmy, ĝe zewnÚtrzna
powïoka budynku mieszkalnego
powinna nie tylko estetycznie
wyglÈdaÊ, ale takĝe speïniaÊ
walory uĝytkowe.
98
elewacje.indd 98
BUDUJEMY DOM
Rodzaj elewacji, choÊ zaleĝy od indywidualnych preferencji wïaĂciciela budynku, moĝe byÊ niekiedy ograniczony uwarunkowaniami konstrukcyjnymi lub funkcjonalnymi. Obecnie elewacje najczÚĂciej wykonuje siÚ z nakïadanego warstwowo na mur cementowo-wapiennego tynku,
który nastÚpnie pokrywa siÚ farbÈ, lub nakïadanego na zewnÚtrznÈ warstwÚ docieplajÈcÈ tynku cienkowarstwowego. Coraz wiÚkszÈ popularnoĂciÈ zaczynajÈ cieszyÊ siÚ takĝe cegïy klinkierowe, kamieñ, konglomeraty
oraz pïytki elewacyjne, stanowiÈce zewnÚtrznÈ, integralnÈ warstwÚ Ăciany. Tego typu elewacje albo siÚ muruje (cegïa klinkierowa, kamieñ), albo
przytwierdza do Ăciany na klej (pïytki). Elewacje mogÈ byÊ takĝe mocowane do rusztu. Do tego typu powïok zewnÚtrznych moĝemy zaliczyÊ oblicówkÚ winylowÈ (siding) oraz drewniane panele.
Tynki tradycyjne nakïadane na ĂcianÚ
KonstrukcjÚ domu najczÚĂciej stanowi wykonana z cegieï lub bloczków
jedno, dwu- lub trzywarstwowa Ăciana. JeĂli w Ăcianie znajduje siÚ juĝ
izolacja termiczna, wówczas cegïÚ zwykle pokrywa siÚ trzema warstwami tynku cementowo-wapiennego (w miejscach naraĝonych na wilgoÊ, jak
np. piwnice, stosuje siÚ tynki cementowe), a nastÚpnie maluje farbami elewacyjnymi. Pokrycie tynku warstwÈ farby nie tylko wpïywa na ostatecznÈ estetykÚ domu, ale takĝe chroni go przed wilgociÈ, zanieczyszczenia-
7–8/2009
2009-06-25 19:19:52
Elewacje
mi, promieniowaniem UV oraz wahaniami
temperatur.
Wykonanie
Tradycyjne tynki trójwarstwowe naleĝy nakïadaÊ na czystÈ, pozbawionÈ zabrudzeñ
i kurzu ĂcianÚ najlepiej wiosnÈ lub wczesnÈ jesieniÈ (latem, pod wpïywem wysokich
temperatur, tynk zbyt szybko wiÈĝe, przez
co pÚka i traci swoje wïaĂciwoĂci, natomiast
zimÈ zamarza i siÚ kruszy). Pierwsza warstwa
tynku, tzw. szpryc lub obrzutka, ma gruboĂÊ
3–5 mm i jest rzadka (cement z maïÈ iloĂciÈ
wapna) – zwykle nakïada siÚ jÈ na ĂcianÚ rondlem lub czerpakiem. Druga warstwa zwana narzutem ma gruboĂÊ 10–15 mm. Zaprawa
tynkarska skïada siÚ z cementu, wiÚkszej iloĂci wapna oraz piasku sortowanego i jest
znacznie gÚstsza. OstatniÈ, trzeciÈ powïokÚ
stanowi szlichta, czyli warstwa wygïadzajÈca, w skïad której wchodzi cement, duĝo wapna oraz piasek szklarski (kwarcowy) lub pïukany. Ta warstwa ma gruboĂÊ do 3 mm.
Malowanie
Kiedy juĝ tynk jest poïoĝony na Ăcianie, dobrze jest zostawiÊ go na kilka tygodni do wyschniÚcia, a nastÚpnie pokryÊ warstwÈ farby.
Do malowania elewacji wykonanej z nakïadanego warstwowo tynku najczÚĂciej uĝywa
siÚ uniwersalnych farb elewacyjnych: akrylowych, silikonowych lub akrylowo-silikonowych. Farby akrylowe sÈ przewaĝnie matowe, dobrze przywierajÈ do podïoĝa, majÈ
niskÈ przepuszczalnoĂÊ pary wodnej i gazów. Nie pokrywa siÚ nimi tynków wapiennych, lecz cementowo-wapienne oraz elementy wykonane z betonu, cokoïy, podmurówki
oraz pïyty wïókno-cementowe. Farby silikonowe (ich spoiwem jest ĝywica silikonowa)
nadajÈ elewacji poïysk, czÚsto majÈ dziaïanie samoczyszczÈce (pod wpïywem inten-
Elewacje w jasnych odcieniach starzejÈ siÚ
wolniej, nie wymagajÈ tak czÚstych zabiegów
konserwacyjnych jak elewacje ciemne, na których
wyraěniej widaÊ wszystkie spÚkania i odpryski
tynk
cienkowarstwowy
izolacja przeciwwilgociowa
pionowa
izolacja przeciwwilgociowa
pozioma
Ăciana fundamentowa
izolacja
termiczna
Ăciany
fundamentowej
Schemat konstrukcji Ăciany dwuwarstwowej wykoñczonej tynkiem cienkowarstwowym
sywnie padajÈcego deszczu) i przepuszczajÈ
parÚ wodnÈ. Idealnie nadajÈ siÚ do tynków cementowo-wapiennych, ale takĝe betonu, cegïy i pïyt wïókno-cementowych.
PoïÈczeniem wïaĂciwoĂci farb akrylowych
i silikonowych sÈ farby akrylowo-silikonowe, które dobrze siÚ zmywajÈ i majÈ umiarkowanÈ przepuszczalnoĂÊ pary wodnej.
Podïoĝe pod wszystkie te farby musi byÊ suche. Przed naïoĝeniem kaĝdej z nich dobrze
jest wczeĂniej zastosowaÊ specjalny podkïad gruntujÈcy. Farby akrylowe, silikonowe
i akrylowo-silikonowe moĝna nakïadaÊ takĝe na powierzchnie pomalowane wczeĂniej
farbami mineralnymi. OsobnÈ kategoriÈ farb
zalecanych do malowania tynków cemento-
fot. Quick-Mix
Oferta tynków – suchych mieszanek lub gotowych mas – jest duĝa, dlatego nie powinno byÊ problemu
z odpowiednim dobraniem ich do podïoĝa
fot. Bolix
Najlepszy czas na wykañczanie elewacji domu
to koniec wiosny i poczÈtek jesieni, kiedy na
zewnÈtrz panujÈ umiarkowane temperatury
elewacje.indd 99
BUDUJEMY DOM
7–8/2009
99
2009-06-25 19:20:35
tzw. mur pruski
fot. Wienerberger
fot. Röben
klinkier
PoïÈczenie klinkieru, tynku i drewnianych elementów elewacji tworzy bardzo ciekawy efekt
wo-wapiennych sÈ farby cementowe, stanowiÈce poïÈczenie jasnych odmian cementu
i polimerów. SÈ one odporne na wodÚ, przepuszczajÈ parÚ wodnÈ, ale niestety nasiÈkajÈ. Ich wielkÈ zaletÈ jest atrakcyjna, w porównaniu do innych rodzajów farb, cena.
doĂÊ istotne w momencie, kiedy nowÈ warstwÈ tynku chcemy przykryÊ stary tynk (takĝe cementowo-wapienny, cementowy lub beton). Warstwa zewnÚtrzna zawsze powinna
mieÊ wiÚkszy stopieñ przepuszczalnoĂci pary
wodnej. W przeciwnym razie Ăciana moĝe
byÊ naraĝona na zawilgocenie.
Tynki cienkowarstwowe
nakïadane na izolacjÚ
termicznÈ
100
elewacje.indd 100
BUDUJEMY DOM
7–8/2009
Tego typu elewacje z pewnoĂciÈ wyglÈdajÈ inaczej i oryginalniej od elewacji tradycyjnych (tynków cementowo-wapiennych
lub cienkowarstwowych), ale sÈ teĝ znacznie droĝsze zarówno jeĂli chodzi o materiaïy, jak i wykonanie. Najbardziej kosztowne
sÈ elewacje murowane (tzw. obmurówka),
które mogÈ zastÚpowaÊ zewnÚtrznÈ warstwÚ cegieï na caïej powierzchni domu, wystÚpowaÊ we wnÚkach lub na poszczególnych Ăcianach, ewentualnie siÚgaÊ np. do
wysokoĂci okien, licujÈc siÚ z warstwÈ tynku. Elewacje murowane wykonuje siÚ najczÚĂciej z cegieï klinkierowych (mogÈ byÊ
gïadkie lub ryflowane, peïne lub drÈĝone)
oraz wystÚpujÈcego w wielu odmianach kamienia. Spoiwo w tym wypadku stanowi
zaprawa cementowa, do której moĝna dosypaÊ pigment barwiÈcy. RobiÈc obmurówkÚ
z cegieï klinkierowych, naleĝy pamiÚtaÊ,
aby mieszaÊ ze sobÈ cegïy z poszczególnych palet, które mogÈ niekiedy róĝniÊ siÚ
Podczas murowania klinkieru trzeba uwaĝaÊ, aby
go nie zabrudziÊ zaprawÈ, poniewaĝ póěniejsze
czyszczenie jest bardzo trudne
ElewacjÚ z silikatów po uïoĝeniu trzeba zaimpregnowaÊ
fot. Grupa Silikaty
Stosuje siÚ je najczÚĂciej na przytwierdzanÈ
do Ăciany warstwÚ styropianu (zwykle ma od
5 cm do 15 cm). Styropian najpierw siÚ koïkuje (na 1 m kw. izolacji naleĝy uĝyÊ od 4 do
6 koïków), nastÚpnie trzeba przetrzeÊ go specjalnÈ tarkÈ, aby pozbyÊ siÚ nierównoĂci.
Kolejnym etapem jest naciÈgniÚcie na styropian kleju do zatapiania siatki, który nakïada siÚ specjalnÈ metalowÈ pacÈ. Po wtopieniu
siatki na tak przygotowanÈ powierzchniÚ nakïada siÚ kolejnÈ, cienkÈ warstwÚ kleju, który po wyschniÚciu naleĝy przeczyĂciÊ papierem Ăciernym (najlepiej 16-tkÈ). W ten sposób
przygotowanÈ powierzchniÚ naleĝy zagruntowaÊ i pozostawiÊ do wyschniÚcia. Po kilku dniach moĝna przystÈpiÊ do nakïadania
warstwy tynku, która ma zwykle gruboĂÊ od
1 mm do 4 mm. Istnieje kilka rodzajów tynków cienkowarstwowych, które róĝniÈ siÚ
gïównie strukturÈ i stopniem przepuszczalnoĂci pary wodnej. Tynki mineralne i silikatowe dobrze przepuszczajÈ parÚ wodnÈ,
natomiast ĝywiczne i akrylowe majÈ niski
stopieñ przepuszczalnoĂci. Nie ma to znaczenia, jeĂli nakïadamy tynk bezpoĂrednio na styropian, siatkÚ i klej, jest natomiast
Elewacje murowane
i przyklejane
Pïytki okïadzinowe przykleja siÚ bezpoĂrednio
do muru lub do ocieplenia
2009-06-25 19:21:19
Elewacje mocowane
Poprzez elewacje mocowane najczÚĂciej rozumie siÚ siding (tzw. oblicówka winylowa)
oraz drewniane panele. Siding jest materiaïem lekkim, niezwykle trwaïym (gwarancja moĝe obejmowaÊ nawet kilkadziesiÈt lat)
i niedrogim. Panele (zwykle majÈ szerokoĂÊ
od 10 cm do 30 cm i dïugoĂÊ do 6 m) mogÈ
byÊ pïaskie lub ïamane, z fakturÈ gïadkÈ lub
imitujÈcÈ drewno. Pomimo ĝe siding dostÚpny jest w kilkunastu kolorach, najbardziej
popularny jest kolor biaïy. Panele moĝna ïatwo myÊ, a uszkodzone elementy wymieniaÊ
na nowe bez koniecznoĂci demontowania caïej elewacji.
Kiedy juĝ zdecydujemy siÚ, czy bÚdziemy
mocowaÊ siding w poziomie, czy w pionie
oraz czy pod niego poïoĝymy warstwÚ docieplajÈcÈ (styropian lub weïna mineralna),
wówczas moĝemy przystÈpiÊ do montaĝu listew tzw. rusztu (listwy przytwierdza siÚ
do Ăciany za pomocÈ koïków rozporowych).
Panele zawsze ukïada siÚ od doïu Ăciany.
Dobrze jest zaczÈÊ od ukïadania duĝych
pïaszczyzn, a Ăcinki wykorzystaÊ, np. wykïadajÈc sidingiem wnÚki okienne. Trzeba
pamiÚtaÊ, aby pomiÚdzy panelami zostawiÊ
niewielkie przerwy i nie montowaÊ ich na
sztywno poniewaĝ rozszerzajÈ siÚ i kurczÈ
pod wpïywem temperatury.
Innym rodzajem elewacji mocowanej sÈ
drewniane panele. Zwykle wykorzystuje siÚ
zaimpregnowane wczeĂniej deski (Ăwierkowe, sosnowe, modrzewiowe) lub gonty.
Deski majÈ zwykle szerokoĂÊ od 9,5 cm do
15 cm i dïugoĂÊ od 3 m do 5 m. Podobnie
jak w przypadku sidingu naleĝy zaczÈÊ od
skonstruowania rusztu (drewniane ïaty powinny byÊ rozmieszczone co 40–60 cm).
PomiÚdzy listwy moĝemy wïoĝyÊ docieplajÈcÈ weïnÚ mineralnÈ, którÈ – zanim zaczniemy mocowaÊ panele – naleĝy zabezpieczyÊ foliÈ wiatroizolacyjnÈ. Montaĝ elewacji
fot. Royal Wuropa
odcieniem. Po uïoĝeniu cegïy dobrze jest
przetrzeÊ wilgotnÈ gÈbkÈ i zaimpregnowaÊ,
co nie tylko nada im intensywniejszy kolor, ale takĝe ochroni przed zabrudzeniem.
Dobrze jest teĝ na kilkanaĂcie dni przykryÊ elewacjÚ grubÈ foliÈ, aby zaprawa zdÈĝyïa zwiÈzaÊ. JeĂli zaraz po uïoĝeniu zmoczy jÈ deszcz, na cegïach mogÈ pojawiÊ siÚ
zacieki.
InnÈ opcjÈ jest obïoĝenie domu kamieniem naturalnym (zwykle granit, rzadziej
piaskowiec), konglomeratem (mÈczka kamienna z 5-procentowym dodatkiem ĝywicy poliestrowej), kamiennymi pïytkami
pokrytymi ĝywicÈ akrylowÈ lub pïytkami imitujÈcymi cegïÚ klinkierowÈ (w odcieniach czerwieni, brÈzu i ĝóïci) mocowanymi na klej. Pïytki i kamienne bloki moĝna
ukïadaÊ bezpoĂrednio na tynk. W przeciwieñstwie do elewacji murowanej dobrze jest kilka miesiÚcy poczekaÊ, aĝ budynek osiÈdzie. Inaczej pïytki mogÈ popÚkaÊ.
Istotny jest równieĝ dobór wïaĂciwego kleju, który powinien byÊ elastyczny i odporny
zarówno na naprÚĝenia spowodowane odksztaïcaniem siÚ pïytek pod wpïywem temperatury, jak i dziaïanie niekorzystnych
czynników zewnÚtrznych.
Elewacja murowana jest na pewno ciÚĝsza, grubsza i trudniejsza do uïoĝenia niĝ elewacja z pïytek czy kamiennych bloków. Poza
tym nie ma tu tak wielu moĝliwoĂci doboru materiaïów zarówno pod wzglÚdem faktury, jak i kolorystyki. Jest natomiast elegancka,
solidna, trwaïa i zapewnia wspaniaïÈ izolacjÚ budynku.
Oblicówka winylowa (siding) to
najpopularniejszy materiaï do mocowania na
ruszcie
drewnianej rozpoczyna siÚ od elementów
naroĝnych i otworów. Deski moĝna ukïadaÊ na róĝne sposoby: na pióro-wpust lub
przylgÚ. Mocuje siÚ je do rusztu z ïat drewnianych za pomocÈ wkrÚtów. Naleĝy pamiÚtaÊ, aby miÚdzy deskami a murem lub
warstwÈ docieplajÈcÈ znajdowaïa siÚ wolna przestrzeñ. W przeciwnym razie pod elewacjÈ moĝe zbieraÊ siÚ zabójcza dla drewna
wilgoÊ. GotowÈ elewacjÚ naleĝy pomalowaÊ
wodoodpornym lakierem, lakierobejcÈ lub
impregnatem dekoracyjnym i co 3–4 lata powtarzaÊ ten zabieg.
Elewacje drewniane, choÊ niezwykle efektownie wyglÈdajÈ, majÈ kilka wad. SÈ drogie,
wymagajÈ czÚstych zabiegów pielÚgnacyjnych oraz sÈ materiaïem ïatwopalnym.
Schemat Ăciany dwuwarstwowej wykonywanej metodÈ lekkÈ suchÈ, wykoñczonej sidingiem
Na elewacje drewniane uĝywa siÚ desek z drewna
Ăwierkowego, sosnowego, modrzewiowego lub
któregoĂ z gatunków egzotycznych
tynk cementowo wapienny, gruboĂci 2 cm
Ăciana noĂna z pustaków ceramicznych typu
MAX, gruboĂci 19 cm
izolacja termiczna z dwóch warstw
weïny mineralnej o ïÈcznej
gruboĂci 14 cm,
ukïadana pomiÚdzy
drewnianymi listwami
wzajemnie prostopadïych
rusztów dystansowych
elewacja z desek
lub sidingu winylowego
elewacje.indd 101
ruszt z desek
gruboĂci 2,5 cm
fot. DLH Drewno
folia wiatroizolacyjna
BUDUJEMY DOM
7–8/2009
101
2009-06-25 19:21:35