Aparat RTG

Testy specjalistyczne – przebieg ćwiczenia
A. Dokładność ustawienia wysokiego napięcia
1. Ustawić miernik dawki na stole aparatu w osi wiązki w odległości minimum 15cm od powierzchni stołu i minimum
50cm od ścian i przedmiotów rozpraszających, tak aby oznaczone na powierzchni miernika pole znajdowało się w
środku obszaru objętego wiązką promieniowania X.
2. Zmierzyć odległość ognisko – komora
3. Za pomocą ograniczników ograniczyć pole promieniowania po rozmiarów komory.
4. Ustawić parametry ekspozycji:
napięcie: 50 kV
obciążenie czasowo-prądowe: 4mAs
Następnie wykonać 5 ekspozycji zapisując wskazania miernika.
5. Powtórzyć pomiary dla 3 innych nominalnych wartości wysokiego napięcia ze skokiem 20 kV przy stałych
nastawach wartości obciążenia prądowo-czasowego wykonując po 3 ekspozycje dla danego nominalnego napięcia
zapisując wskazania miernika.
6. Dla każdej nominalnej wartość wysokiego napięcia obliczyć wartość średnią.
Ocena wyników:
Różnica pomiędzy zmierzoną wartością wysokiego napięcia, a wartością nominalną dla pełnego zakresu wysokiego
napięcia, w odniesieniu do wartości nominalnej, nie powinna przekraczać 10%.
B. Powtarzalność wysokiego napięcia
1. Z danych pomiarowych z punktu A2 należy obliczyć wartość średnią zmierzonego napięcia.
2. Wyznaczyć wartość minimalną i maksymalną ze wszystkich zmierzonych wartości wysokiego napięcia (z punktu
A2).
3. Obliczyć powtarzalność wartości wysokiego napięcia z wzoru:
Umax − Umin
[%]
Uśr
Ocena wyników:
Dla wszystkich typów generatorów dla wielokrotnych pomiarów odchylenie wysokiego napięcia na lampie, w
odniesieniu do wartości średniej, nie powinno być większe niż 5%.
C. Wartość wysokiego napięcia przy zmianie natężenia prądu
1. Ustawić miernik dawki na stole aparatu w osi wiązki w odległości minimum 15cm od powierzchni stołu i minimum
50cm od ścian i przedmiotów rozpraszających, tak aby oznaczone na powierzchni miernika pole znajdowało się w
środku obszaru objętego wiązką promieniowania X.
2. Zmierzyć odległość ognisko – komora
3. Za pomocą ograniczników ograniczyć pole promieniowania po rozmiarów komory.
4. Ustawić parametry ekspozycji:
napięcie: 50 kV
natężenie prądu: najmniejsza możliwa wartość;
czas ekspozycji: 10ms.
1
Następnie wykonać ekspozycję zapisując wskazania miernika.
5. Powtórzyć pomiary dla 4 innych ustawień natężenia prądu przy stałych nastawach wartości napięcia oraz czasu
ekspozycji wykonując ekspozycję dla danej wartości prądu zapisując wskazania miernika.
6. Dla każdej ustawionej wartość prądu obliczyć wartość średnią zmierzonego napięcia.
7. Dla każdej wartości wysokiego napięcia zmierzonej przy zmianie natężenia prądu obliczyć różnicę od wartości
średniej (wartość średnia z 5 pomiarów wykonanych dla stałej wartości prądu – wyniki z punktu A2).
Ocena wyników:
Dla różnych wartości natężenia prądu różnica pomiędzy zmierzoną wartością wysokiego napięcia a wartością
średnią, w odniesieniu do wartości średniej, nie powinna być większa niż: 10%.
D. Czas ekspozycji
1. Ustawić miernik dawki na stole aparatu w osi wiązki w odległości minimum 15cm od powierzchni stołu i minimum
50cm od ścian i przedmiotów rozpraszających, tak aby oznaczone na powierzchni miernika pole znajdowało się w
środku obszaru objętego wiązką promieniowania X.
2. Zmierzyć odległość ognisko – komora
3. Za pomocą ograniczników ograniczyć pole promieniowania po rozmiarów komory.
4. Ustawić parametry ekspozycji:
napięcie: 50 kV
natężenie prądu: najmniejsza możliwa wartość
czas ekspozycji: 100ms.
Następnie wykonać 3 ekspozycje zapisując wskazania miernika.
5. Powtórzyć pomiary dla 4 innych ustawień czasu ekspozycji (powyżej 100ms) przy stałych nastawach wartości
napięcia oraz natężenia prądu wykonując po 3 ekspozycje dla danej wartości czasu ekspozycji zapisując
wskazania miernika.
6. Dla każdej nominalnej wartości czasu ekspozycji obliczyć wartość średnią z pomiarów.
Ocena wyników:
Dla czasu ekspozycji większego niż 100 ms różnica pomiędzy wartością zmierzoną a wartością nominalną, w
odniesieniu do wartości nominalnej, nie powinna przekraczać:10%.
UWAGA: Należy pamiętać, że wykonanie serii pomiarów czasu ekspozycji w krótkim czasie stwarza
niebezpieczeństwo przeciążenia lampy RTG.
Dodatkowo:
Z wykonanych pomiarów i obliczeń (wartości średnich) wykreślić:
- zależność dawki od wysokiego napięcia
- zależność dawki od natężenia prądu
- zależność dawki od czasu ekspozycji
2
E. Wydajność lampy w odległości 1m
1. Ustawić miernik dawki na stole aparatu w osi wiązki w odległości minimum 15cm od powierzchni stołu i minimum
50cm od ścian i przedmiotów rozpraszających, tak aby oznaczone na powierzchni miernika pole znajdowało się w
środku obszaru objętego wiązką promieniowania X.
2. Zmierzyć odległość ognisko – komora
3. Za pomocą ograniczników ograniczyć pole promieniowania po rozmiarów komory.
4. Ustawić parametry ekspozycji:
napięcie: 80 kV
natężenie prądu: najmniejsza możliwa wartość
czas ekspozycji: 100ms.
Następnie wykonać 5 ekspozycji zapisując wskazania miernika.
5. Wyznaczyć wydajność lampy KR dla każdej z wykonanych ekspozycji z zależności:
KR =
D
I⋅ t
gdzie: D – zmierzona dawka; I – nominalne natężenie prądu; t – nominalny czas ekspozycji
6. Obliczyć wartość średnią wydajności lampy.
Przeliczyć wydajność lampy dla odległości miernik – ognisko równej 1m.
Ocena wyników:
Dla całkowitej filtracji lampy 2,5mm Al i rzeczywistej wartości wysokiego napięcia 80 kV oraz odległości ognisko –
komora równej 1m wydajność nie powinna być mniejsza niż 25µGy/mAs.
F. Wydajność lampy w funkcji wysokiego napięcia
1. Ustawić miernik dawki na stole aparatu w osi wiązki w odległości minimum 15cm od powierzchni stołu i minimum
50cm od ścian i przedmiotów rozpraszających, tak aby oznaczone na powierzchni miernika pole znajdowało się w
środku obszaru objętego wiązką promieniowania X.
2. Zmierzyć odległość ognisko – komora
3. Za pomocą ograniczników ograniczyć pole promieniowania po rozmiarów komory.
4. Ustawić parametry ekspozycji:
napięcie: 60 kV
natężenie prądu: najmniejsza możliwa wartość
czas ekspozycji: 100ms.
Następnie wykonać ekspozycję zapisując wskazania miernika.
5. Powtórzyć pomiary dla 2 innych nominalnych wartości wysokiego napięcia ze skokiem 10 kV przy stałych
nastawach wartości natężenie prądu i czasu ekspozycji wykonując ekspozycję dla danego nominalnego napięcia
zapisując wskazania miernika.
6. Dla każdej wartości wysokiego napięcia obliczyć wydajność lampy, uwzględniając wyniki pomiarów z punktu D4.
Ocena wyników:
Wydajność lampy powinna rosnąć proporcjonalnie wraz ze wzrostem wysokiego napięcia.
3
G. Powtarzalność wielkości dawki
1. Z danych pomiarowych z punktu D4 obliczyć średnią wartość zmierzonej dawki.
2. Wyznaczyć wartość minimalną i maksymalną ze wszystkich zmierzonych wartości dawki (z punktu D4).
3. Obliczyć powtarzalność dawki z wzoru:
D max − D min
[%]
D śr
Ocena wyników:
Powtarzalność wyznaczonej wielkości dawki nie powinna przekraczać 20%.
H. Dawka ekspozycyjna w funkcji obciążenia prądowo-czasowego
1. Ustawić miernik dawki na stole aparatu w osi wiązki w odległości minimum 15cm od powierzchni stołu i minimum
50cm od ścian i przedmiotów rozpraszających, tak aby oznaczone na powierzchni miernika pole znajdowało się w
środku obszaru objętego wiązką promieniowania X.
2. Zmierzyć odległość ognisko – komora
3. Za pomocą ograniczników ograniczyć pole promieniowania po rozmiarów komory.
4. Ustawić parametry ekspozycji:
napięcie: 80 kV
Następnie wykonać 5 ekspozycji zmieniając natężenie prądu lampy oraz czasu ekspozycji w taki sposób, aby za
każdym razem uzyskać stała wartość obciążenia prądowo – czasowego, zapisując wskazania miernika.
5. Wyznaczyć wydajność lampy dla każdej w ekspozycji.
6. Z wyznaczonych wydajności lampy obliczyć wartości średnią.
7. Wyznaczyć wartość minimalną i maksymalną z wyliczonych wydajności lampy.
8. Wyznaczyć dokładność dawki z zależności:
(K R max − K R min ) / 2
[%]
K R śr
Ocena wyników:
Dokładność wyznaczonej dawki nie powinna przekraczać 20%
I. Warstwa półchłonna
Z wyników uzyskanych w poprzednich punktach wyznaczyć warstwę półchłonną dla napięcia na lampie z zakresu
50 – 120 kV ze skokiem co 10 kV.
Ocena wyników:
Warstwa półchłonna nie powinna być mniejsza niż wartość minimalna określona dla danej wartości wysokiego
napięcia tak, jak to przedstawia tabela 1 Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie
warunków bezpiecznego stosowania promieniowania jonizującego dla wszystkich rodzajów ekspozycji medycznej
Dz.U. 2011 nr 51 poz. 265
4