Witalij Chmielewski (Kazachstan) - IV Kongres Polskich Towarzystw

Witalij Chmielewski
Polonia w Kazachstanie wczoraj – dziś - jutro
Referat
przygotowany na IV Kongres
Polskich Towarzystw Naukowych na Obczyźnie
4-7 września, 2014
Kraków, Polska Akademia Umiejętności
Wersja robocza
proszę nie cytować bez zgody Autora
IV
KO
N
G
RE
S
PT
N
nO
Celem prezentacji jest próba przybliżenia obrazu Polonii mieszkającej w Kazachstanie wobec wciąż
funkcjonujących stereotypów, które wynikając często z niewiedzy, ubożą nas Polonię Kazachstanu
w oczach rodaków, w oczach świata.
Specyfika Kazachstanu wynika między innymi z położenia geograficznego i klimatu. Trudno dziś
uwierzyć, że te prozaiczne aspekty decydowały niegdyś o życiu tysięcy ludzi, w tym rzeszy
Polaków zesłanych tu w 3 etapach deportacji, głównie z terenów zachodniej Ukrainy.
Kazachstan jest dziś krajem wielokulturowym, wielonarodowościowym (żyje tu około 130
mniejszości narodowych) i wielowyznaniowym. W tym kontekście fenomenem jest stosunkowo
duże poczucie bezpieczeństwa, spokój i szacunek, którym darzeni są Polacy żyjący w Kazachstanie.
Polityka państwa, zważywszy zapewne na potencjał mniejszości, dorobek i wielki wkład w rozwój
tego kraju ze strony zesłanych, ukierunkowana jest na otwartość wobec potrzeb i oczekiwań
organizacji mniejszościowych w Kazachstanie. Jest to jednak młoda demokracja i naturalnie
spodziewać się należy, iż z czasem priorytetowym stawać się będzie skupienie na narodzie
kazachskim. W tym kontekście rodzi się pytanie jak wygląda współczesna Polonia, ile łączy ją z
pokoleniem zesłanym w latach 30. i 40. i wreszcie, jakie stoją przed nią wyzwania.
Polonia Kazachstanu to rozproszona w dalekim stepie grupa około 60 000 Polaków. Coraz mniej z
nich pamięta czas zesłania i mówi w rdzennym języku polskim. To wielkie wyzwanie, bowiem
inaczej pielęgnuje się to, co zostało w pamięci, inaczej dba się o świadomość niż tworzy się ją z
niczego. Dlatego w prezentacji szczególną uwagę poświęca się działalności polonijnej i oświatowej
organizacji polonijnych skupionych w Związku Polaków Kazachstanu, nauczycieli kierowanych z
Polski, polskich księży, placówek dyplomatycznych i organizacji pozarządowych.
Dziedzictwo przekazane przez zesłańców i starsze pokolenia: modlitwa w języku polskim,
znajomość polskich tradycji, polskiej historii stanowią podwaliny naszej i bazę dla nowych
inicjatyw podejmowanych w odpowiedzi na oczekiwania współczesnego świata.
Potencjał tkwi w młodym pokoleniu. Ich świat to dziś internet, komputery, globalizacja, gdzie
wszystko jest w zasięgu ręki. Ważne jest w tym kontekście poszukiwanie sposobów na zachowanie
tradycji narodowej i znalezienie dla niej miejsca w nowoczesności. To zadanie staramy się
realizować promując Polskość na co dzień oraz przy okazji świąt religijnych i państwowych. Przy
organizacjach polonijnych działają zespoły wokalne i taneczne, które niejednokrotnie zachwycają
zarówno delegacje z polski odwiedzające Kazachstan, jak i Polaków w Polsce podczas występów
na festiwalach.
Cyklicznie odbywające się imprezy, integrujące środowisko polonijne całego Kazachstanu, na stałe
wpisały się już w kalendarz życia polonijnego w Kazachstanie. Rzesze studentów i absolwentów
polskich uczelni – stypendystów rządu polskiego z Kazachstanu zasila dziś szeregi w polskich
przedsiębiorstwach i urzędach.
Repatriacja, Karta Polaka, programy stypendialne, szkoły języka polskiego, nauczyciele kierowani
z Polski, wypoczynek letni w Polsce - to tematy znane po części w polskich mediach i w polskich
domach. Często jednak w środkach masowego przekazu zuboża się potencjał Polonii Kazachstanu
w przeciwieństwie do innych grup Polonii rozproszonych po całym świecie. Przyczyną tego jest
odległość od Polski, niedostępność do źródeł informacji i postrzeganie Polonii jedynie w kontekście
historycznym. Tymczasem specyfika, a tym samym potencjał, mniejszości polskiej w Kazachstanie
tkwi w unikalnym dziś połączeniu dnia wczorajszego, z dzisiejszym i jutrzejszym.
IV
KO
N
G
RE
S
PT
N
nO
Inicjatywy Polonii, działania i marzenia o powrocie do Polski, zakorzenione są w tradycji, pamięci,
religii i dumie narodowej Polaków. Wspólnie obchodzone święta, szacunek dla miejsc pamięci
narodowej idą w parze nowymi trendami, znajomością współczesnego świata i zmieniającymi się
standardami życiowymi.