Jan Wyżykowski

Jan Wyżykowski
Jan Wyżykowski
Jan Wyżykowski
(ur. 31 marca 1917 w Haczowie, zm. 29 października 1974 w Warszawie) –
polski geolog, z wykształcenia inżynier górnik, specjalista w zakresie geologii
złóż rud miedzi.
Życiorys
Po ukończeniu szkoły podstawowej w rodzinnej miejscowości, do szkoły średniej uczęszczał najpierw
w Rozwadowie, Następnie przeniósł się do Krakowa, gdzie w 1936 zdał maturę w Liceum im. Jana III
Sobieskiego.
Przez krótki okres uczęszczał do seminarium duchownego, kształcił się także na śpiewaka
operowego u profesora Bronisława Romaniszyna. Edukację muzyczną przerwała choroba gardła, po
której podjął studia filozoficzne na Uniwersytecie Jagiellońskim, które przerwał wybuch II wojny
światowej. Podczas okupacji pracował w Ubezpieczalni Społecznej w Krakowie.
Po wojnie studiował na Akademii Górniczo-hutniczej w Krakowie. Jednocześnie w 1948 rozpoczął
pracę w Bytomskim Zjednoczeniu Przemysłu Węglowego, początkowo, jako asystent, potem
kierownik ruchu w kopalniach węgla kamiennego Łagiewniki, a następnie Radzionków. Tam zbierał
materiały dotyczące technologii i przeróbki węgla kamiennego. W 1950, na podstawie pracy
Rozpatrzenie problemu celowości budowy centralnej płuczki dla węgla z kopalń "Radzionków",
"Andaluzja" i "Julian" ze względu na wielkość wychodni koncentratu i na ilość węgla, uzyskał tytuł
inżyniera-górnika i stopień magistra nauk technicznych.
Na początku 1951 został przeniesiony służbowo do Państwowego Instytutu Geologicznego, do
Wydziału Rud, gdzie zajął się poszukiwaniem złóż rud miedzi na Dolnym Śląsku. W latach 1951-1954
prowadził badania w niecce śród sudeckiej, w okolicy Kamienna Góra–Okrzeszyn, a następnie w
pasie od Głuszycy do Słupca. Stwierdził tam lokalne koncentracje kruszców miedzi w łupkach
antrakozjowyh czerwonego spągowca. Badania te podsumował w opracowaniach O występowaniu
miedzi w niecce śródsudeckiej oraz wstępnych pracach poszukiwawczych za rudami miedzi w rejonie
Nowej Rudy prowadzonych przez Zakład Złóż Kruszców Instytutu Geologicznego w latach 1953-1954
i Zagadnienie występowania miedzi w utworach niecki śródsudeckiej. W 1954 uchwałą Rady
Naukowej Instytutu Geologicznego przyznano mu tytuł adiunkta.
Poza tym, w latach 1951-1952 brał udział w opracowywaniu odwadniania kopalni Konrad koło
Złotoryi pod kierunkiem prof. Romana Krajewskiego.
Następnie zajął się poszukiwaniem złóż rud miedzi na monoklinie przedsudeckiej. Początkowe
wiercenia, oparte na badaniach sejsmicznych dość słabej, jakości, zakończyły się niepowodzeniem.
Dopiero otworem wiertniczym w Sieroszowicach napotkał 27 marca 1957 w spągowych warstwach
cechsztynu rudy miedzi o przemysłowym znaczeniu, na głębokości 656 m. Kilka miesięcy później (8
sierpnia 1957) podobnej, jakości rudy miedzi napotkał drugi jego otwór odwiercony w okolicy Lubina.
Kontynuując te odkrycia, w 1959 udokumentował największe w Europie i jedno z największych w
świecie złóż rud miedzi Lubin-Sieroszowice.
W następnych latach kontynuował prace poszukiwawcze na monoklinie przedsudeckiej. W 1964
opracował Generalny projekt poszukiwań złóż miedzi. Realizacja tego projektu pozwoliła mu w 1971
obliczyć zasoby perspektywiczne rud miedzi na północ od wspomnianego złoża, na głębokości
1200-1500 m.
Powiatlubinski.pl, strona 1/3
W 1965, na podstawie pracy Zagadnienie miedzionośni cechsztynu na tle budowy geologicznej strefy
przedsudeckiej, uzyskał stopień doktora nauk przyrodniczych i stanowisko samodzielnego
pracownika naukowe w Instytucie Geologicznym. W 1973 objął stanowisko docenta w tym Instytucie.
W 1974, wraz z zespołem opracował Projekt poszukiwań cechsztyńskich rud miedzi na obszarze
zachodniej części monokliny przed sudeckiej, pery kliny Żar i niecki północno-sudeckiej. Nagła
śmierć nie pozwoliła mu kontynuować tych prac.
Dorobek naukowy Jana Wyżykowskiego obejmuje około 30 prac publikowanych i ponad 20
archiwalnych.
Otrzymał wiele odznaczeń państwowych, m.in. Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1959) i
Order Sztandaru Pracy I klasy (1970). Ponadto otrzymał Medal 30-lecia Polski Ludowej, Medal za
Zasługi dla Obronności Kraju, odznakę 1000-lecia Państwa Polskiego, Medal Górnictwa w 1000-lecie
Państwa Polskiego, a także odznakę Zasłużonego Działacza Związku Zawodowego Górników, złotą
odznakę Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Górnictwa, złotą odznakę Zasłużonego dla Dolnego
Śląska, odznakę Zasłużonego Pracownika Socjalistycznej Pracy i odznakę Zasłużonego dla Instytutu
Geologicznego. Otrzymał także Order Bryły — symboliczne odznaczenie Życia i Nowoczesności,
przyznawane za talent i charakter. W dniu 27 września 1972 otrzymał tytuł Honorowego Obywatela
Miasta Lubina.
W 1966 został laureatem zespołowej Nagrody państwowej I stopnia w zakresie geologii, górnictwa i
energetyki za udział w odkryciu złoża rud miedzi Lubin-Sieroszowice i w opracowaniu pierwszej
dokumentacji geologicznej tego złoża. W 1970 uczestniczył w zespołowej Nagrodzie
Przewodniczącego Komitetu Nauki i Techniki za opracowanie nowej metody poszukiwań i
rozpoznania złóż rud cynku i ołowiu.
Pochowany został w Alei Zasłużonych na Powązkach.
Imię Jana Wyżykowskiego noszą szkoły w jego rodzinnym Haczowie, a także w Krotoszycach,
Głogowie, Polkowicach i Lubinie, a w marcu 2007 także szyb kopalni Polkowice - Sieroszowice
znajdujący się w pobliżu odwiertu, w którym po raz pierwszy odkryto lubińskie złoże miedzi. W
Lubinie znajduje się także pomnik Jana Wyżykowskiego. W Muzeum Regionalnym w Brzozowie
znajduje się ekspozycja poświęcona życiu i dorobkowi naukowemu Jana Wyżykowskiego.
Linki zewnętrzne
Strona o Janie Wyżykowskim
Strona poświęcona zasługom oraz historią Jana Wyżykowskiego
Bibliografia
Edward Ciuk, 1976, Jan Wyżykowski 1917-1974, Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego,
vol. XLVI, z. 4, str. 573-577, Kraków.
Andrzej Rydzewski, 1996., Odkrycie złoża Lubin-Sieroszowice - wspomnienia o współpracy z
Janem Wyżykowskim. Wiadomości Państwowego Instytutu Geologicznego, nr 11, listopad 1996
Rydzewski A., 2002. Jan Wyżykowski. Wiadomości Państwowego Instytutu Geologicznego, nr 3.
Najważniejsze informacje
data urodzenia: 31 marca 1917 w Haczowie
data śmierci: 29 października 1974 w Warszawie
Powiatlubinski.pl, strona 2/3
Powiatlubinski.pl, strona 3/3