Tworzywa ogniotrwaáe z ukáadu czteroskáadnikowego

MATERIA£Y CERAMICZNE /CERAMIC MATERIALS/, 65, 4, (2013), 476-480
www.ptcer.pl/mccm
Tworzywa ogniotrwaáe z ukáadu
czteroskáadnikowego CaO-MgO-Al2O3-ZrO2
EDYTA ĝNIEĩEK*, JACEK SZCZERBA**, DOMINIKA MADEJ, RYSZARD PROROK, ILONA JASTRZĉBSKA
AGH Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydziaá InĪynierii Materiaáowej i Ceramiki, KCiMO
al. A. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków
*e-mail: [email protected]
**e-mail:[email protected]
Streszczenie
W artykule omówiono sposób otrzymywania tworzyw ogniotrwaáych z ukáadu czteroskáadnikowego CaO-MgO-Al2O3-ZrO2 w procesie
jednostopniowego wypalania w temperaturze 1580 °C. Otrzymano i porównano wáaĞciwoĞci dwóch serii tworzyw o skáadzie wyjĞciowym: 85%
obj. MgO i 15% obj. CaZrO3 oraz 70% obj. MgO i 30% obj. CaZrO3. Skáad tworzyw mody¿kowano związkami glinu: monoglinianem wapnia,
CaAl2O4, spinelem wáaĞciwym magnezowo-glinowym, MgAl2O4, oraz cementem glinowo-wapniowym. Skáad fazowy tworzyw okreĞlono
metodą XRD, metodą ultradĨwiĊkową wyznaczono moduá Younga. Ponadto okreĞlono liniową skurczliwoĞü wypalania. Stwierdzono, Īe
zaproponowana metoda umoĪliwia otrzymanie tworzyw, których gáównymi skáadnikami fazowymi są MgO i CaZrO3 oraz CaAl2O4 i MgAl2O4.
Sáowa kluczowe: cyrkonian wapnia, materiaáy ogniotrwaáe, wyroby magnezjowo-cyrkonowe, spoiwo glinowe
REFRACTORY MATERIALS FROM THE CaO-MgO-Al2O3-ZrO2 QUATERNARY SYSTEM
The paper describes a method of preparing refractories from the CaO-MgO-Al2O3-ZrO2 quaternary system as the result of one-step
sintering at 1580 °C. Properties of two series of the materials with the following reference composition were obtained and compared: the
¿rst series: 85 vol.%. MgO and 15 vol.% CaZrO3 and the second series: 70 vol.% MgO and 30 vol.% CaZrO3. The reference compositions
were modi¿ed by aluminum compounds such as calcium monoaluminate (CaAl2O4), spinel (MgAl2O4) and calcium aluminate cement. The
phase composition of the materials was characterized by XRD. Young’s modulus and linear ¿ring shrinkage were also determined. It has
been found that the proposed method permits to obtain materials consisted mainly in MgO, CaZrO3 and CaAl2O4, MgAl2O4.
Keywords: Alumina bonded, Calcium zirconate, Magnesia-zirconia materials, Refractories
1. Wprowadzenie
Czteroskáadnikowy ukáad CaO-MgO-Al2O3-ZrO2 (Rys. 1)
z punktu widzenia otrzymywania zasadowych tworzyw
ogniotrwaáych stanowi zasadniczy przedmiot badaĔ. W jego
skáad wchodzą wysoko ogniotrwaáe tlenki o temperaturze
topnienia wynoszącej odpowiednio 2625 °C, 2825 °C,
2020 °C i 2700 °C [1].
Zasadowe materiaáy ogniotrwaáe oparte na MgO i ich
róĪne mody¿kacje, jak na przykáad wyroby magnezjowospinelowe, stosowane są powszechnie w Ğrodowisku
wysokotemperaturowym, gdzie naraĪone są na dziaáanie
agresywnych czynników korozyjnych. Przykáadem moĪe byü
strefa najwyĪszych temperatur pieca obrotowego do produkcji klinkieru portlandzkiego [2–5]. WczeĞniej w urządzeniu
tym stosowane byáy wyroby magnezjowo-chromitowe, lecz
ze wzglĊdu na kancerogenne wáaĞciwoĞci szeĞciowartoĞciowego chromu zostaáy one stopniowo wycofane i zastąpione
w pierwszej kolejnoĞci przez wyroby magnezjowo-spinelowe.
W dalszym ciągu poszukuje siĊ nowych materiaáów o lepszych wáaĞciwoĞciach mechanicznych i wyĪszej odpornoĞci
476
korozyjnej niĪ obecnie stosowane. Przykáadem takich materiaáów mogą byü wyroby magnezjowo-cyrkonowe czy teĪ
ich mody¿kacje z dodatkiem krzemianu cyrkonu, ZrSiO4.
W przypadku odpornoĞci korozyjnej wyrobów magnezjowo-cyrkonowych na klinkier portlandzki waĪną rolĊ odgrywa
stosunek CaZrO3/MgO w materiale, gdyĪ to on determinuje
formowanie siĊ gĊstej warstwy CaZrO3 lub MgO na granicy wyrób ogniotrwaáy-klinkier [6–9]. Badania odpornoĞci
korozyjnej wyrobów magnezjowo-spinelowych i magnezjowo-cyrkonowych na dziaáanie klinkieru portlandzkiego
przeprowadziá Szczerba. Wynika z nich, Īe obecnoĞü ZrO2
i CaZrO3 w wyrobie podnosi jego odpornoĞü korozyjną [10].
Z analizy ukáad CaO-MgO-Al2O3-ZrO2 (Rys. 1), mając na
uwadze skáad wyrobu zawierającego MgO i CaZrO3 wynika,
Īe wymienione skáadniki pozostają w równowadze z MgAl2O4
i CaAl2O4. Zasadne stają siĊ wiĊc próby mody¿kacji wyrobów
magnezjowo-cyrkonowych tymi wáaĞnie związkami, które
w docelowych materiaáach bĊdą peániü funkcje spoiwa glinowego. Rodríguez-Galicia i inni poddali z kolei badaniom
wyroby magnezjowo-cyrkonowe ze spoiwem krzemianowym
[11].
TWORZYWA OGNIOTRWAàE Z UKàADU CZTEROSKàADNIKOWEGO CaO-MgO-Al2O3-ZrO2
Spinel magnezowo-glinowy o temperaturze topnienia
wynoszącej 2105 °C jest jedynym związkiem w ukáadzie
dwuskáadnikowym MgO-Al2O3 [12]. Stechiometryczny MgAl2O4 zawiera 28,2% mas. MgO i 71,1% mas. Al2O3. Spinel
jest powszechnie stosowany w zasadowych, formowanych
wyrobach ogniotrwaáych w celu poprawy ich odpornoĞci
na wstrząsy cieplne. Biorąc pod uwagĊ róĪnicĊ wartoĞci
wspóáczynników rozszerzalnoĞci cieplnej MgO i MgAl2O4
(MgO - 13,6·10-6, MgAl2O4 - 8,4·10-6) oraz skáad ziarnowy
moĪna otrzymaü wyroby magnezjowo-spinelowe o lepszej
odpornoĞci na nagáe zmiany temperatury niĪ wyroby magnezjowe [13–16].
Monoglinian wapnia jest jednym z podstawowych, obok
CaAl4O7 i Ca12Al14O33, skáadników cementu glinowo-wapniowego. Topi siĊ on inkongruentnie w temperaturze 1604 °C.
Charakteryzuje siĊ wáaĞciwoĞciami hydraulicznymi, podobnie
jak topiący siĊ kongruentnie (1371 °C) Ca12Al14O33 [17-18].
Z porównania spinelu i glinianów wapnia pod wzglĊdem
ogniotrwaáoĞü wynika, Īe korzystniejsze jest zastosowanie
w formowanych materiaáach ogniotrwaáych spinelu.
2. CzĊĞü doĞwiadczalna
Rys. 1. Ukáad czteroskáadnikowy CaO-MgO-Al2O3-ZrO2; C = CaO,
M = MgO, A = Al2O3, Z = ZrO2 [1].
Fig. 1. Phase diagram of the CaO-MgO-Al2O3-ZrO2 system; C =
CaO, M = MgO, A = Al2O3, Z = ZrO2 [1].
Punktem wyjĞciowym niniejszej pracy byáa analiza czteroskáadnikowego diagramu fazowego MgO-CaO-Al2O3-ZrO2
oraz jego podukáadów dwu- i trójskáadnikowych, która miaáa
stanowiü zasadniczy element przy projektowaniu nowych,
Tabela 1. Skáad próbek – seria I.
Table 1. The composition of the ¿rst series.
Próbka
MgO
[% obj.]
CaZrO3
[% obj.]
CaAl2O4
[% obj.]
85/15MCZ
85
15
85/15MCZ_1_CA
84
15
1
85/15MCZ_2_CA
83
15
2
4
MgAl2O4
[% obj.]
85/15MCZ_4_CA
81
15
85/15MCZ_1_MA
84
15
1
85/15MCZ_2_MA
83
15
2
4
Cement glinowo-wapniowy
[% obj.]
85/15MCZ_4_MA
81
15
85/15MCZ_1_CEM
84
15
1
85/15MCZ_2_CEM
83
15
2
85/15MCZ_4_CEM
81
15
4
Tabela 2. Skáad próbek – seria II.
Table 2. The composition of the second series.
Próbka
MgO
[% obj.]
CaZrO3
[% obj.]
CaAl2O4
[% obj.]
MgAl2O4
[% obj.]
70/30MCZ
70
30
70/30MCZ_1_CA
69
30
1
70/30MCZ_2_CA
68
30
2
70/30MCZ_4_CA
66
30
4
70/30MCZ_1_MA
69
30
1
70/30MCZ_2_MA
68
30
2
4
Cement glinowo-wapniowy
[% obj.]
70/30MCZ_4_MA
66
30
70/30MCZ_1_CEM
69
30
1
70/30MCZ_2_CEM
68
30
2
70/30MCZ_4_CEM
66
30
4
MATERIA£Y CERAMICZNE /CERAMIC MATERIALS/, 65, 4, (2013)
477
E. ĝNIEĩEK, J. SZCZERBA, D. MADEJ, R. PROROK, I. JASTRZĉBSKA
Tabela 3. Charakterystyka odczynników.
Table 3. Characteristics of reagents.
MgO (Chempur)
CaCO3 (Chempur)
Al2O3 (Chempur)
ZrO2 (Merck)
Cement glinowo-wapniowy
CzystoĞü [%]
97,8
98,8
99,7
98,1
–
Woda (pomiar TG) [%]
2,2
0,4
0,8
–
–
Strata praĪenia [%]
–
43,7
–
–
Skáad chemiczny
MgO
CaCO3
Al2O3
ZrO2
–
Al2O3 – 72%
CaO - 27%
Na2O – 0,3%
SiO2 – 0,3%
Fe2O3 – 0,2%
MgO – 0,4%
Skáad fazowy
MgO
CaCO3
Al2O3
ZrO2
jednoskoĞny
Mediana rozkáadu
ziarnowego,
d0,5 [—m]
3,4
2,3
36,3
20,8
Tabela 4. Mediana rozkáadu ziarnowego (d0,5).
Table 4. The median of particle size distribution (d0,5).
Póáprodukt
d0,5 [ȝm]
CaZrO3
33,8
CaAl2O4
2,9
MgAl2O4
3,1
MgO
9,4
Cement glinowo-wapniowy
4,2
mody¿kowanych związkami glinu magnezjowo-cyrkonowych
tworzyw ogniotrwaáych [19].
Opierając siĊ miĊdzy innymi na rozwaĪaniach teoretycznych, jak i na wáasnym doĞwiadczeniu zaproponowano dwa
gáówne skáady tworzyw (Tabela 1 i 2). Skáadnikami gáównymi
są tlenek magnezu w iloĞci 85% i 70% obj. i cyrkonian wapnia
(CaZrO3) w iloĞci 15% i 30% obj. oraz: monoglinian wapnia
(CaAl2O4), spinel wáaĞciwy magnezowo-glinowy (MgAl2O4)
i cement glinowo-wapniowy w iloĞci 1%, 2% i 4% obj., zgodnie z danymi zawartymi w Tabelach 1 i 2.
CzĊĞü doĞwiadczalna w pierwszym etapie obejmowaáa
przygotowanie syntetycznych związków (CaZrO3, CaAl2O4,
MgAl2O4), a nastĊpnie tworzyw na ich bazie. Surowcami wyjĞciowymi, z których przygotowano syntetyczne związki a nastĊpnie wáaĞciwe tworzywa byáy odczynniki: MgO, CaCO3,
Al2O3, ZrO2 oraz cement glinowo-wapniowy. CharakterystykĊ
odczynników przedstawiono w Tabeli 3.
Mieszaniny syntetycznych związków (CaZrO3, CaAl2O4,
MgAl2O4) o stechiometrycznych skáadach homogenizowano
na sucho w cyrkonowym máynku wibracyjnym przez 2 h. Po
ujednorodnieniu zaformowano próbki w ksztaácie walców
o Ğrednicy i wysokoĞci 50 mm stosując ciĞnienie prasowania
45 MPa. Zaformowane próbki mieszanin CaZrO3 i MgAl2O4
wypalono dwukrotnie w temperaturze 1700 °C a CaAl2O4
w 1500 °C z dwudziestoczterogodzinnym przetrzymaniem
w piecu elektrycznym (szybkoĞci grzania 2 °C/min). Skáad
fazowy otrzymanych związków skontrolowano za pomocą
metody dyfrakcji promieni rentgenowskich (dyfraktometr
478
MATERIA£Y CERAMICZNE /CERAMIC MATERIALS/, 65, 4, (2013)
CaAl2O4
CaAl4O7
Al2O3
4,2
PANalytical X’Pert – Pro, promieniowanie CuKĮ, zakres
pomiarowy 2Ĭ od 5° do 90°).
Otrzymane związki syntetyczne CaZrO 3, MgAl 2O 4
i CaAl2O4 rozdrobniono. Oznaczono ich, oraz MgO i cementu
glinowo-wapniowego, rozkáad ziarnowy (Nanosizer – ZS
Malvern - Instruments) (Tabela 4).
Wykonano próbki tworzyw docelowych. Podobnie jak
w przypadku związków syntetycznych mieszanki homogenizowano na sucho przez 2 h w cyrkonowym máynku wibracyjnym. Zaformowane walce (wysokoĞü i Ğrednica 50 mm,
ciĞnienie prasowania 45 MPa) wypalono w temperaturze
1580 °C, przetrzymując je w zadanej temperaturze dziesiĊü
godzin, a nastĊpnie cháodzono z piecem (piec elektryczny,
szybkoĞü grzania 2 °C/min).
OkreĞlono skáad fazowy tworzyw (metoda XRD - dyfraktometr Panalytical X’Pert - Pro, promieniowanie CuKĮ, zakres
pomiarowy 2Ĭ od 5° do 90°), metodą ultradĨwiĊkową wyznaczono ich moduá Younga (Tester Materiaáów typy: MT-541).
Dodatkowo wyznaczono liniową skurczliwoĞü wypalania na
podstawie zmierzonych Ğrednic walców przed i po wypaleniu
w temperaturze 1580 °C.
3. Wyniki badaĔ i dyskusja
W Tabelach 5 i 6 przedstawiono skáad fazowy otrzymanych tworzyw. W kaĪdej z badanych próbek zidenty¿kowano
zasadnicze skáadniki, czyli MgO i CaZrO3. Jedno- i dwuprocentowy dodatek CaAl2O4, MgAl2O4 i cementu wapniowo
glinowego nie wpáynąá na okreĞlenie dodatkowych faz w tworzywach, co moĪe prawdopodobnie wiązaü siĊ z progiem
ich wykrywalnoĞci metodą rentgenogra¿czną. W przypadku
mody¿kacji materiaáów referencyjnych czteroprocentowym
dodatkiem CaAl2O4 i MgAl2O4, dodatkowo okreĞloną te wáaĞnie fazy. Na podstawie przedstawionych wyników moĪna
stwierdziü, Īe w temperaturze 1580 °C tylko cement glinowo-wapniowy reaguje z MgO tworząc in situ spinel, MgAl2O4
(w materiaáach z czteroprocentowym dodatkiem cement
glinowo-wapniowy).
TWORZYWA OGNIOTRWAàE Z UKàADU CZTEROSKàADNIKOWEGO CaO-MgO-Al2O3-ZrO2
Tabela 8. Moduá Younga – seria II.
Table 8. Young’s modulus of the second series..
Tabela 5. Skáad fazowy – seria I.
Tabela 5. The phase composition of the ¿rst series.
Próbka
85/15MCZ
85/15MCZ_1_CA
Skáadnik fazowy
MgO
MgO
Próbka
CaZrO3
Moduá Younga,
E [GPa]
CaZrO3
70/30MCZ
89
70/30MCZ_1_CA
131
70/30MCZ_2_CA
133
85/15MCZ_2_CA
MgO
CaZrO3
85/15MCZ_4_CA
MgO
CaZrO3
85/15MCZ_1_MA
MgO
CaZrO3
70/30MCZ_4_CA
128
70/30MCZ_1_MA
110
70/30MCZ_2_MA
124
133
85/15MCZ_2_MA
MgO
CaZrO3
85/15MCZ_4_MA
MgO
CaZrO3
CaAl2O4
MgAl2O4
85/15MCZ_1_CEM
MgO
CaZrO3
70/30MCZ_4_MA
85/15MCZ_2_CEM
MgO
CaZrO3
70/30MCZ_1_CEM
122
CaZrO3
70/30MCZ_2_CEM
129
70/30MCZ_4_CEM
117
85/15MCZ_4_CEM
MgO
MgAl2O4
CaAl2O4
Tabela 6. Skáad fazowy – seria II.
Tabela 6. The phase composition of the second series.
Próbka
Tabela 9. Liniowa skurczliwoĞü wypalania – seria I.
Table 9. Linear ¿ring shrinkage of the ¿rst series.
Skáadnik fazowy
70/30MCZ
MgO
CaZrO3
70/30MCZ_1_CA
MgO
CaZrO3
70/30MCZ_2_CA
MgO
CaZrO3
70/30MCZ_4_CA
MgO
CaZrO3
CaAl2O4
Próbka
SkurczliwoĞü wypalania
[%]
85/15MCZ
14,1
85/15MCZ_1_CA
16,5
85/15MCZ_2_CA
17,4
70/30MCZ_1_MA
MgO
CaZrO3
70/30MCZ_2_MA
MgO
CaZrO3
85/15MCZ_4_CA
17,6
85/15MCZ_1_MA
17,1
70/30MCZ_4_MA
MgO
CaZrO3
70/30MCZ_1_CEM
MgO
CaZrO3
85/15MCZ_2_MA
17,4
85/15MCZ_4_MA
17,7
85/15MCZ_1_CEM
14,2
85/15MCZ_2_CEM
14,8
85/15MCZ_4_CEM
14,9
70/30MCZ_2_CEM
MgO
CaZrO3
70/30MCZ_4_CEM
MgO
CaZrO3
MgAl2O4
MgAl2O4
CaAl2O4
Tabela 7. Moduá Younga – seria I.
Table 7. Young’s modulus of the ¿rst series.
Próbka
Moduá Younga,
E [GPa]
85/15MCZ
123
85/15MCZ_1_CA
154
85/15MCZ_2_CA
85/15MCZ_4_CA
Tabela 10. SkurczliwoĞü wypalania – seria II.
Table 10. Linear ¿ring shrinkage of the second series.
Próbka
SkurczliwoĞü wypalania
[%]
132
70/30MCZ
11,9
154
70/30MCZ_1_CA
12,0
85/15MCZ_1_MA
178
70/30MCZ_2_CA
13,3
85/15MCZ_2_MA
197
70/30MCZ_4_CA
13,8
85/15MCZ_4_MA
160
70/30MCZ_1_MA
12,8
85/15MCZ_1_CEM
155
70/30MCZ_2_MA
13,3
85/15MCZ_2_CEM
146
70/30MCZ_4_MA
13,6
85/15MCZ_4_CEM
141
70/30MCZ_1_CEM
12,9
70/30MCZ_2_CEM
13,2
70/30MCZ_4_CEM
13,7
Metodą ultradĨwiĊkową wyznaczono moduá Younga
otrzymanych tworzyw (Tabela 7 i 8). Wyniki badaĔ moduáu
Younga zanalizowano pod kątem wartoĞci E mierzonej po
Ğrednicy wypalonych walców. WartoĞü moduáu Younga dla
tworzywa wyjĞciowego serii I wynosi 123 GPa i jest o okoáo
30% wiĊksza niĪ dla tworzywa wyjĞciowego serii II. WartoĞci
E dla serii I są wiĊksze niĪ te otrzymane dla analogicznych
tworzyw serii II. Związane jest to z wartoĞcią E dla MgO,
która jest znacznie wiĊksza niĪ dla CaZrO3. We wszystkich
przypadkach dodatek CaAl2O4, MgAl2O4 i cementu glinowo-wapniowego poprawia mierzoną wartoĞü. Najlepsze wyniki
otrzymano dla spoiwa wprowadzonego do tworzywa serii I
w postaci spinelu magnezowo-glinowego w iloĞci 2% obj.
W Tabelach 9 i 10 przedstawiono wartoĞci liniowej skurczliwoĞci wypalania oszacowanej na podstawie pomiarów
MATERIA£Y CERAMICZNE /CERAMIC MATERIALS/, 65, 4, (2013)
479
E. ĝNIEĩEK, J. SZCZERBA, D. MADEJ, R. PROROK, I. JASTRZĉBSKA
Ğrednicy próbek przed i po wypaleniu w 1580 °C. Na tej podstawie moĪna stwierdziü, Īe próbki referencyjne (85/15MCZ
i 70/30MCZ) charakteryzują siĊ najmniejszą skurczliwoĞcią
wypalania wynoszącą odpowiednio 14,1% i 11,9%. Ponadto,
wartoĞci te w przypadku drugiej serii próbek są odpowiednio
mniejsze niĪ w przypadku pierwszej serii. Stan ten związany
jest z wyjĞciowym uziarnieniem MgO, które jest trzykrotnie
mniejsze niĪ CaZrO3. W kaĪdym przypadku wraz z dodatkiem
poszczególnego skáadnika peániącego rolĊ spoiwa glinowego i wzrostem jego iloĞci skurczliwoĞü wypalania wzrasta,
a najwiĊkszą wartoĞü osiąga dla tworzyw 85/15MCZ ze
spinelem, MgAl2O4.
4. Podsumowanie
Omówiony w artykule sposób otrzymywania wyrobów
magnezjowo-cyrkonowych z dodatkiem związków glinu
pozwala stwierdziü, Īe zaproponowana metoda umoĪliwia
wytworzenie tworzyw w procesie jednostopniowego spiekania w temperaturze 1580 °C.
Na podstawie skáadu fazowego moĪna wnioskowaü,
Īe poszczególne skáadniki fazowe w mieszaninach: MgO,
CaZrO3, MgO, CaZrO3, MgAl2O4 i MgO, CaZrO3, CaAl2O4
nie reagują ze sobą. Odwrotna sytuacja jest w przypadku
cementu glinowo-wapniowego, którego skáadniki fazowe (CaAl4O7 i Al2O3) reagują z MgO tworząc in situ spinel, MgAl2O4.
Z punktu widzenia otrzymywania tworzywa o wysokiej
wartoĞci moduáu Younga korzystne jest zastosowanie spinelu
w tworzywach o wyĪszej zawartoĞci MgO – seria I.
PodziĊkowanie
Praca czĊĞciowo wspierana z grantu NCBiR – INNOTECH K2/IN2/16/181920/NCBR/13.
Literatura
[1]
Liddle, J., Brett, N.H.: Phase Equilibria in the System CaOMgO-Al2O3-ZrO2, Br. Ceram. Trans. J., 84, 4, (1985), 128–134.
[2] Bartha, P., Klischat, H.J.: Classi¿cation of magnesia bricks
in rotary cement kilns according to speci¿cation and serviceability, ZKG Intern., 47, 10, (1994), E277–E280.
[3] Bartha, P., Klischat, H.J.: Present state of the refractory lining
for cement Kilns, CN-Refractories, 6, 3, (1999) 31–38.
[4] Kozuka, H., Kaita, Y., Tuchiya, Y., Honda, T., Ohta, S.: New
kind of chrome-free (MgO-CaO-ZrO2) bricks for burning zone
of rotary cement kiln, Unitecr. 93, Sao Paulo, Brasil, (1993),
1027–1037.
[5] Szczerba, J., PĊdzich, Z., Nikiel, M., KapuĞciĔska, D.: InÀuence
of raw materials morphology on properties of magnesia-spinel
refractories, J. Eur. Ceram. Soc, 27, (2007), 1683–1689.
[6] Ceylantekin, R., Aksel, C.: Improvements on corrosion behaviours of MgO–spinel composite refractories by addition of
ZrSiO4, J. Eur. Ceram. Soc., 32, (2012), 727–736.
[7] Serena, S., Sainz, M.A., Caballero, A.: Corrosion behaviour of
MgO/CaZrO3 refractory matrix by clinker, J. Eur. Ceram. Soc.,
24, (2004), 2399–2406.
[8] Serena, S., Sainz, M.A., Caballero, A.: The system Clinker–
MgO–CaZrO3 and its application to the corrosion behavior of
CaZrO3/MgO refractory matrix by clinker, J. Eur. Ceram. Soc.,
29, (2009), 2199–2209.
[9] Obregón, A., Rodríguez-Galicia, J.L., López-Cuevas, J., Pena,
P., Baudín, C.: MgO–CaZrO3-based refractories for cement
kilns, J. Eur. Ceram. Soc., 31, (2011), 61–74.
[10] Szczerba, J.: Chemical corrosion of basic refractories by cement kiln materials, Ceram. Int., 36, (2010), 1877–1885.
480
MATERIA£Y CERAMICZNE /CERAMIC MATERIALS/, 65, 4, (2013)
[11] Rodríguez-Galicia, J.L, de Aza, A.H., Renódn-Angeles, J.C.,
Pena, P.: The Mechanism of corrosion of MgO-CaZrO3–calcium
silicate materials by cement clinker, J. Eur. Ceram. Soc., 27,
(2007), 79–89.
[12] Hallstedt, B.: Thermodynamic Assessment of the System
MgO–Al2O3, J. Am. Ceram. Soc., 75, 6, (1992), 1497–1507.
[13] Maschio, R.D., Fabbri, B., Fiori, C.: Industrial applications
of refractories containing magnesium aluminate spinel, Ind.
Ceram., 8, 3, (1988), 121–216.
[14] Gonsalves, G.E., Duarte, A.K., Brant, P.O.R.C.: Magnesiaspinel brick for cement rotary kilns, Am. Ceram. Soc., 72, 2,
(1994), 49–54.
[15] Aksel, C., Rand, B., Riley, F.L., Warren, P.D.: Thermal shock
behavior of magnesia- spinel composites, J. Eur.Ceram. Soc.,
24, (2004), 2839–2845.
[16] Aksel, C., Riley, F.L.: Effect of the particle size distribution
of spinel on the mechanical properties and thermal shock
performance of MgO-spinel composites, J. Eur. Ceram. Soc.,
23, (2003), 3079–3087.
[17] Zherebtsov, D.A., Archugov, S.A., Mikhailov, G.G.: Rasplavy,
2, (1999), 63–65.
[18] Parker, K.M., Sharp, J.H.: Refractory calcium aluminate cements, Trans. J. Br. Ceram. Soc., 81, 2, (1992), 35–42.
[19] Szczerba, J., Madej, D.: Potencjalne skáady fazowe dla tworzyw
ogniotrwaáych w ukáadzie MgO-CaO-Al2O3-ZrO2, Materiaáy
Ceramiczne/Ceramic Materials/, 63, 2, (2011), 342–349.
i
Otrzymano 4 sierpnia 2013, zaakceptowano 3 wrzeĞnia 2013