dr hab. Jakub Kloc
Transkrypt
dr hab. Jakub Kloc
Drha b.J a kubKl oc Konkoł o wi c z Dyr e kt orI ns t yt ut uFi l oz of i iUW Sz a nowniPa ńs t wo, W i mi e ni uI ns t yt ut uFi l oz of i iUni we r s yt e t uWa r s z a ws ki e goc hc i a ł bym s e r de c z ni e powi t a ć ws z ys t ki c hs z a c ownyc h goś c ipr z ybył yc h na dz i s i e j s z ą ur oc z y s t oś ć . Dz i ę kuj ęz aobe c noś ćwł a ś c i we gogos poda r z at e gowyda r z e ni aic a ł e jna s z e juc z e l ni , J e goMa gni f i c e nc j iRe kt or aUni we r s yt e t uWa r s z a ws ki e go,pa napr of e s or aMa r c i na Pa ł ys a .Wi t a m pa ni eTa ma r ęKoł a kows kąiAgni e s z kęKoł a kows ką .Se r de c z ni e wi t a m l a ur e a t aHonor owe go St ype ndi um i mi e ni aLe s z kaKoł a kows ki e go,pa na dokt or aDmi t r i j aLe vi t i na ,pr z e ds t a wi c i e l iFunda c j inar z e c zNa ukiPol s ki e ji ws z ys t ki c huc z e s t ni kówdz i s i e j s z e gowyda r z e ni a . Mus z ępr z yz na ć ,ż ec z uj ęs i ęni e c oz a kł opot a ny.Pr z e ds t a wi c i e l eFunda c j inar z e c z Na ukiPol s ki e jpr os i l imni eoki l kas ł ów nat e ma tz wi ą z ków pr of e s or aLe s z ka Koł a kows ki e go z I ns t yt ut e m Fi l oz of i iUni we r s yt e t u Wa r s z a ws ki e go.Ws z ys c y wi e my,j a kz ł oż one ,s kompl i kowa ne ,ba–dr a ma t yc z ne ,był yt er e l a c j e ,wpi s a ne pr z e c i e żw dr a ma t yc z nąhi s t or i ępowoj e nne jPol s ki .Moj ez a kł opot a ni ewyni ka j e dna kni et yl ez ez ł oż onoś c it e jma t e r i i ,i l ezf a kt u,ż et r udnomi ,odnos z ą cs i ędo pos t a c iLe s z ka Koł a kows ki e go,z a c howa ć dys t a ns ,kt ór y poz wol i ł by moż e na c hł odną ,obi e kt ywnąna r r a c j ę .J a kouc z e ńpr of e s or aMa r kaSi e mkana l e ż ębowi e mdo ge ne r a c j id uc howyc hwnuków owe gopokol e ni a ,kt ór ec z a s e m na z ywa nebywa– wobe c ni e ł a t wyc h pos z uki wa ń ws pól ne go mi a nowni ka – wa r s z a ws ką s z koł ą hi s t or ykówi de i .J a kownuc z e kni ebę dęwi ę cpokol e ni uoj c ówidz i a dkówwykł a da ł hi s t or i i ,kt ór ąz na j ąl e pi e jodemni e ,bobyl ij e jś wi a dka mi ,ac z ę s t oiuc z e s t ni k a mi . Cz uł byms i ęwt e jr ol iba r dz oni e z r ę c z ni e .Al ewi e m,it oc hc i a ł bymdz i śpodkr e ś l i ć , j a k wa ż na j e s tt o hi s t or i a .Hi s t or i as t opni owe go wydobywa ni as i ę wybi t n e go i nt e l e kt ua l i s t yz es t a l owe gouś c i s kui de ol ogi i ,w kt ór ąons a m poc z ą t kowobył wpi s a ny.Hi s t or i ahe r oi c z ne jwa l kiona j wa ż ni e j s z ą ,na j ba r dz i e jr udyme nt a r nąf or mę wol noś c i :owol noś ćmyś l e ni a ,kt ór epr a gni ek r oc z yćwł a s nymi ,t r udnymiś c i e ż ka mii ni emoż e ,n i epot r a f ii ś ćs z e r oki m,wygodnym t r a kt e m na r z uc one jpr z e zpol i t yc z ną wł a dz ęor t odoks j i .Hi s t or i ana z na c z onapi ę t ne ml udz ki e jii nt e l e kt ua l ne jka t a s t r of y, j a kądl apol s ki e goś wi a t ana ukiikul t ur yb yłr ok1968.Hi s t or i ae mi gr a nt a ,kt ór y duc he m poz os t a łw s woj e ja l ma ma t e r ,kt ór ys i ł ąs we go umys ł u ws pi e r a ł de mokr a t yc z nąopoz yc j ęw kr a j u.Te gokr a j u,kt ór ypoz byłs i ęgo,t a kj a kka ż de At e nyopa nowa nepr z e zMe l e t os ów poz bywa j ąs i ęs woi c hSokr a t e s ów –o wyc h myś l ą c yc hgz ów,kt ór z ys woi miwą t pl i woś c i a mi ,s woj ąni e s pokoj nąr e f l e ks j ąni e poz wa l a j ąws pół obywa t e l omnapogr ą ż e ni es i ęwdogma t yc z ne jdr z e mc e .Iwr e s z c i e : hi s t or i apowr ot u owe go i nt e l e kt ua l i s t y do publ i c z ne js f e r y wol ne go j użkr a j u. Hi s t or i aj e gopobyt ównama c i e r z ys t e juc z e l ni ,kt ór a ,ni e s kr ę powa naj użpol i t yc z nym gor s e t e m,mogł awr e s z c i ewyr a z i ćwdz i ę c z noś ćj e dne muz es woi c hna j wa ż ni e j s z yc h 1 powoj e nnyc hmyś l i c i e l i . Zewz gl ę dunas wójwi e k,j as a m mogł e m byćj użt yl koś wi a dki e m os t a t ni c h e pi z odów t e jdr a ma t yc z ne jhi s t or i i .Z t y c he pi z odów poz wol ęs obi e dz i s i a j ws pomni e ćj e de nt yl ko.J e s z c z ej a ko s t u de ntmi a ł e m oka z j ę uc z e s t ni c z yć w wykł a dz i eni e ż yj ą c e goj uż ,at a kż ez wi ą z a ne g ozI ns t yt ut e mFi l oz of i iUW,pr of e s or a Kr z ys z t of aMi c ha l s ki e go.Pr of e s orMi c ha l s k i ,zwł a ś c i wąs obi es wa dą ,doko n a łw wykł a dz i epr z e c i ws t a wi e ni adwóc hpos t a w wobe cpr z e mi j a l noś c ina s z e goż yc i a : s pokoj ne go,a pol l i ńs ki e gopogodz e ni as i ęzni e uc hr onnoś c i ąś mi e r c ior a z ,pod r ugi e j s t r oni es ka l i ,l udz ki e goodr uc huni e z godyibunt uwobe cni e uc hr onne go.Zas y mbol owe jpi e r ws z e jpos t a wyuz na łKr z ys z t ofMi c ha l s kiSokr a t e s a ,kt ór yj e s z c z ew godz i ni eś mi e r c ipr z ypomi na s wym uc z ni om o koni e c z noś c iz ł oż e ni a of i a r y As kl e pi os owi . Za s ymbol c i e r pi e ni aa ut e nt yc z ne go, e gz ys t e nc j a l ne go, uz na ł na t omi a s tf i gur ęChr ys t us a ,kt ór yw obl i c z uni e uc hr onne gowoł a :Boż emój ,Boż e , c z e muśmni eopuś c i ł ?Iwówc z a ss i e dz ą c yobo kmni es ł uc ha c zwykł a du,pr of .Le s z e k Koł a kows ki ,podni ós łdogór ydł ońini e f r a s obl i wi ez bur z yłmi s t e r ni ebudowa ną kont r a dykc j ępr os t ympyt a ni e m:Kr z ys i u,a l ewi e s z ,ż es ł owaChr ys t us anakr z yż ut o t a kż ec yt a t ?Cyt a tzps a l mu22go.W c i s z y,kt ór apot e mz a pa dł a ,us ł ys z e ćmoż na był of a kt yc z ni et yl kobr z ę c z e ni emuc hy;az b i t yni e c ozt r opupr of e s orMi c ha l s ki ,z br a kul e ps z e jodpowi e dz i ,odr z e kł :Ic óżzt e go? Opowi a da m t ęa ne gdot ę ,gdyżj e s tonad r obnym z a l e dwi eś l a de m c z e goś ,c o s t a nowi ł o,j a ks ą dz ę ,i s t ot ędoj r z a ł e gof i l oz of owa ni aLe s z kaKoł a kows ki e go.I s t o t ąt ą był a ,popa r t ani e z wyk ł ąwpr os te r udyc j ą ,ś wi a domoś ćkul t ur owe goz a kor z e ni e ni a na s z yc hpr z e ż yć ,s por ó wikont r owe r s j i .J a kma ł okt opot r a f i łKoł a kows kipok a z a ć , j a kba r dz owpoj ę c i a c h,kt ór ymis i ępos ł uguj e my,s e dyme nt uj ąs i ępokł a dyhi s t or i i– z da r z e ńipr oc e s ów,wkt ór epoj ę c i at ebył yis ąuwi kł a ne .Sa m dot kni ę t ydr a ma t e m hi s t or i i ,s t a łs i ęLe s z e kKoł a kows kimyś l i c i e l e m,dl akt ór e gohi s t or i af i l oz of i ini e był at yl kohe r me t yc z nąpoddz i e dz i nąt e j ż e ,dos t ę pnąs pe c j a l i s t om,l e c zs t a nowi ł a ż ywet wor z ywo,zkt ór e goz budowa nes ąna s z epr z e kona ni a ,opi ni e ,ba :na we tmy s a mi .Ci e s z ęs i ę ,ż edz i ę kipr z yz na wa ne mupr z e zFunda c j ęnar z e c zNa ukiPol s ki e j s t ype ndi um t e ns pos óbmyś l e ni aof i l oz of i iiohi s t or i ii de ibę dz i emógłz na j dowa ć kont ynua t or ów.Gł ę bokowi e r z ę ,ż epi e r ws z yl a ur e a ts t ype ndi um,pa ndrDmi t r i Le v i t i nbę dz i ews woi c hba da ni a c hs z e dłt r ope mt a kz or i e nt owa ne gomyś l e ni a . Wj e dne jz es woi c hpr a c ,z a t yt uł owa ne j„ Obe c noś ćmi t u”-moż eni et a kdon i os ł e j j a k„ J e dnos t kaini e s końc z onoś ć ”c z y„ Gł ównenur t yma r ks i z mu” ,moż eni et a k z na ne js z e r oki e jpubl i c z noś c ij a k„ Ba j kizkr ól e s t waLa i l oni i ”-na pi s a łLe s z e k Koł a kows kina s t ę puj ą c es ł owa :„ I l e kr oćpodnos z ęgł oss pr z e c i wuwobe cwa r unków, kt ór egodnoś c il udz ki e jur ą ga j ą ,t yl e kr oć ,be z wi e dni ec hoć by,ods ył a m gł oswł a s ny kur a c j om z a kor z e ni on ym wwi e dz yot ym,c z ym j e s tgodnoś ćl udz kapr a wdz i wi e , t yl e kr oćpr z e t oz dr a dz a m,i żwi e m,c z ym był byc z ł owi e kur z e c z ywi s t ni onya l bo c z ym j e s twyma ga ni e byc i ac z ł owi e ki e m.Al ei l e kr oć wz ywa m do wol n oś c i , 2 z dr a dz a ms e kr e tc z ł owi e c z e ńs t wa ,uj a wni a m bowi e m,ż ec z ł owi e kowina l e ż ys i ę wol noś ć ”( OM 38) .Pr z ywoł uj ęt es ł owa ,s t a n owi ąonebowi e mś wi a de c t wos po s obu, wj a kipr of e s orKoł a ko ws kipoj mowa łż ywąo be c noś ćmi t uwna s z e jkul t ur z e ,at a kż e r ol ęwi e l ki c hf i l oz of i c z nyc hmi t ów dl az a g a dni e ńl udz ki e jgodnoś c iiwol n oś c i . Świ a domoś ćhi s t or yc z ne gouwi kł a ni ana s z yc hdys kur s ów ni gdyni epr z e s ł a n i a ł au Le s z kaKoł a kows ki e gouwr a ż l i wi e ni anaf unda me nt a l nywymi a rodpowi e dz i a l n oś c i j e dnos t ki ,e ma nc ypa c j ic z ł owi e kaiuf undowa ni al udz ki c hws pól notw opa r c i una i ndywi dua l ne jwol noś c i .Byłz a t e m Koł a kows kini et yl ko,j a ko s i ęr z e kł o, myś l i c i e l e mś wi a domy mż ywe gooddz i a ł ywa ni ahi s t or i ii de inai c ht e r a ź n i e j s z e z a s t os owa ni a ,l e c zt a kż ef i l oz of e mkul t ur ypa re xc e l l e nc e.Al ej a kot a kibyłr ówni e ż owe jkul t ur y–is z e r z e j :na s z e jc ywi l i z a c j i–kr yt yki e m,da l e ki m odna i wne go opt ymi z mu,a l et e żni gdyni epos uwa j ą c ym s i ęwt e jkr yt yc edopor z uc e ni ai de a ł ów r oz umu.Podą ż a j ą cowąni e ł a t wądr ogą ,z na l a z łs i ęw gr oni emyś l i c i e l it a ki c h,j a k J ür ge nHa be r ma sc z yEr ne s tGe l l ne r–myś l i c i e l i ,kt ór z yni ez a myka j ąs i ęwf i l oz of i i ni c z ymwni e dos t ę pne jwi e ż yc hr oni ą c e ji c hp r z e dz gi e ł ki e mdz i s i e j s z e goś wi a t a ,a l e z es woi mia r gume nt a miwkr a c z a j ąws a moc e nt r umws pół c z e s ne ja gor y. Mi e l i ś my z a t e m,j e ś l iwol no t a k powi e dz i e ć ,ni et yl ko j a ko I ns t yt utFi l o z of i i Uni we r s yt e t uWa r s z a ws ki e go,ni et yl koj a kof i l oz of owi e ,a l epopr os t u:j a koPol a c y, mi e l i ś my myś l i c i e l a , kt ór y na l e ż a ł do ś wi a t owe go gr ona i nt e l e kt ua l i s t ów podda j ą c yc hr e f l e ks j ina s z ą nowoc z e s noś ć .Dz i ę kiLe s z kowiKoł a kows ki e mu f i l oz of i a ni et yl ko wł ą c z a ł as i ę we ws pół c z e s ne de ba t y.Dz i ę kini e mu na s z a ws pół c z e s noś ćs pogl ą da ł aws t r onęf i l oz of i i ,wyc z e kuj ą cgł os upr z e myś l a ne jkr yt yki . Pot r a f i ł–bypos ł uż yćs i ęt yt uł e ma udyc j iz r e a l i z owa ne jpr z e zni e z a pomni a n e go J e r z e g oMa r kus z e ws ki e go–o„ ma xis pr a wa c h”mówi ćwf or mi e„ mi niwykł a dów” : kr ót ko,t r e ś c i wi e ,z r oz umi a l e ,a c zni e t r ywi a l ni e .Ode j ś c i eKoł a kows ki e goni ebył o wi ę cwył ą c z ni es t r a t ądl apol s ki e jf i l oz of i i .Był o poz ba wi e ni e m pol s ki e js f e r y publ i c z ne jt e gowyj ą t kowe gos poj r z e ni anas pr a wya kt ua l nes ubs pe c i ea e t e r ni t a t i s– z ni e c odz i e nne j ,ni e uwi kł a ne jw bi e ż ą c e kont r owe r s j e ij e dnos t r onne o p i ni e pe r s pe kt ywy. Chc i a ł bym wyr a z i ćn a dz i e j ę ,ż epr z yz na wa nedz i śpor a zpi e r ws z ys t ype ndi um nos z ą c e i mi ę Le s z ka Koł a kows ki e go bę dz i e j e dnym z i s t ot nyc h dz i a ł a ń pr owa dz ą c y c hdot e go,bygł osf i l oz of i i–wr a ż l i wynahi s t or i ępoj ę ć ,kt ór ymis i ę pos ł uguj e myiwyc z ul onynaobe c noś ćiz na c z e ni ena j wa ż ni e j s z yc hi de if unduj ą c yc h na s z ec z ł owi e c z e ńs t wo–poz os t a wa łobe c nyni et yl kow mur a c huc z e l ni ,l e c z r ówni e ż na f or um publ i c z ne j de ba t y. Se r de c z ni e gr a t ul uj ęl a ur e a t owi t e go z a s z c z yt ne go wyr óż ni e ni a ,pa nu Dmi t r i e mu Le vi t i nowi ,ż yc z ą c mu z a r a z e m powodz e ni awj e goda l s z e jpr a c yba da wc z e j .Dz i ę kuj ęPa ńs t wuz auwa gę ! 3