czy i jak walczyc z chorobami?

PIC Polska – rekomendacje weterynaryjne
Czy i jak walczyć z Chorobami?
Czy warto i czy można wyeliminować ważne patogeny ze stada? Bez wątpienia odpowiedź jest tylko
jedna - tak! Potrzeba jedynie więcej obserwacji i badań w celu lepszego zrozumienia pewnych zawiłości
tej eliminacji, jednak podstawowe metody i programy postępowania są znane i czekają na wdrożenie do
praktyki.
Wiele krajowych chlewni, szczególnie o zamkniętym cyklu produkcji, tych prowadzących bardziej i mniej
intensywny chów trzody chlewnej, boryka się na co dzień z poważnymi problemami zdrowotnymi. Oczywistym
tego skutkiem są nie zadowalające efekty produkcyjne fermy, a co za tym idzie opłacalność produkcji świń w
takich warunkach wyraźnie spada.
Na taki stan rzeczy składają się m.in. takie czynniki, jak: zwiększona zachorowalność i śmiertelność zwierząt w
różnym wieku, większe zużycie paszy, mniejsze przyrosty, a w konsekwencji większe zagęszczenie fermy, duże
wydatki na usługi weterynaryjne oraz leki, w tym antybiotyki i/lub szczepionki. W tej sytuacji wielu
hodowców/producentów jest zainteresowanych poprawą statusu zdrowotnego w swoich obiektach nie poprzez
zwiększenie, i tak już niemałych nakładów na "weterynarię", ale poprzez zmianę technologii produkcji lub zmianę
jej organizacji, co w efekcie może przynieść poprawę, a nawet doprowadzić do całkowitego "usunięcia" choroby
ze stada.
Korzyści wynikające ze skutecznej eliminacji określonych chorób ze stada są oczywiste. Oto tylko niektóre z
nich:
•
Stada świń wolne od wybranych/specyficznych chorób są bardziej wydajne co w konsekwencji
przyczynia się do niższych kosztów produkcji.
•
Zwierzęta o wysokim statusie zdrowia nie wymagają stosowania pasz leczniczych, a to jest bardzo
cennym warunkiem w produkcji zdrowej/ekologicznej żywności.
•
Niekorzystny status zdrowotny stada wpływa negatywnie na dobrostan świń.
•
Zła sytuacja zdrowotna na fermie wpływa demotywująco na pracowników. W stadach o wysokim
statusie zdrowotnym personel ma więcej czasu na opiekę nad zwierzętami, bo nie tracą go na ich
leczenie.
Utrzymanie stada świń całkowicie wolnego od zarazków nie jest możliwe, bowiem wielu patogenów, warunkowo
chorobotwórczych, na obecnym poziomie wiedzy nie da się całkowicie wyeliminować z populacji świń. Do nich
należą m.in. Streptococcus suis, Haemophilus parasuis, cytomegalovirus, retrowirus, circovirus.
Co się udało?
W ciągu ostatnich lat w wielu krajach europejskich (i nie tylko) skutecznie wyeliminowano tzw. choroby
egzotyczne, w tym: pomór klasyczny świń, pryszczycę, chorobę Aujeszkyego. Ponadto wielu fermom udało się
całkowicie uwolnić od chorób o negatywnym znaczeniu ekonomicznym dla produkcji świń. W grupie tej wymienić
należy PRRS, Mycoplasma hyopneumoniae, Actinobacillus pleuropneumoniae, dyzenterię świń, ZZZN oraz TGE.
W tym celu stosowano wiele różnych podejść i programów. Na początku lat 60. w celu uwolnienia stad od m.in.
Mycoplasma hyopneumoniae i dyzenterii świń, szeroko wykorzystywano metodę SPF. Miała ona szczególne
znaczenie w fermach hodowlanych. W fermach towarowych nie znalazła jednak szerszego zastosowania ze
względu na jej koszty i często nie satysfakcjonujące wyniki.
Na początku lat 90. opracowano i wdrożono do praktyki, z dużym powodzeniem, inne metody uwalniania stad od
takich zakażeń/chorób, jak: Mycoplasma hyopneumoniae, ZZZN, dyzenteria świń czy pleuropneumonia. Są to
techniki wczesnego odsadzania wraz z segregacją, które w literaturze znane są pod nazwą MEW (medicated
early weaning); MMEW (modified medicated early weaning) czy Isowean. Warto dodać, że metody te,
opracowane w PIC, uzyskały patent i mają zastrzeżony znak.
W procesie eradykacji choroby należy uwzględnić nie tylko dany obiekt/fermę, ale także ocenić dokładnie
sytuację epizootyczną (pod kątem danej choroby) w całym regionie, a szczególnie w takim, w którym
koncentracja świń jest duża. O potrzebie takiego działania najlepiej świadczą doświadczenia wielu krajów
europejskich w zwalczaniu choroby Aujeszkyego. Objęcie programem zwalczania całego regionu minimalizuje
ryzyko zakażeń z sąsiednich ferm.
Strona 1 z 3
PIC Polska Sp. z o.o.; ul. Wazów 8A, 01-986 Warszawa; tel 022 569 5740; fax 022 569 5750;
[email protected] ; www.pic.com/poland
PIC Polska – rekomendacje weterynaryjne
Inne metody eliminacji chorób świń ze stada
Aklimatyzacja loszek
Nie jest sama w sobie metodą eliminacji choroby ze stada, ale okazała się być ważnym pierwszym
krokiem w kierunku przygotowania stada loch do procesu eradykacji choroby. Jest narzędziem służącym do
podniesienia poziomu odporności stada, uniemożliwiającym namnażanie zarazka w populacji loch. Ten sposób
postępowania z dobrym skutkiem stosowano w eliminacji wirusa TGE oraz PRRS.
Częściowa depopulacja:
Podstawowym elementem tej metody jest odsadzanie prosiąt w wieku ok. 3 tyg. i umieszczanie ich w
pomieszczeniach/budynkach zlokalizowanych poza fermą pochodzenia. Gdy je tam umieścimy pomieszczenia
lub budynki warchlakarni, jak również sektora tuczu, powinny być całkowicie zdepopulowane, najlepiej
jednorazowo albo sektorami w sposób sekwencyjny. Następnie opróżnione pomieszczenia powinny być
dokładnie umyte i wydezynfekowane. Nowo wprowadzane prosięta powinny być umieszczane w odpowiednich
sektorach w taki sposób, aby nie doszło do ich bezpośredniego kontaktu ze zwierzętami, które pozostały na
fermie.
Obserwacje własne jak również szereg doświadczeń uzyskanych zarówno w Polsce jak i w innych krajach
dowodzą, że metodę tę skutecznie stosowano w eliminacji wirusa PRRS z małych stabilnych stad.
Dobre efekty uzyskiwano też przy eliminacji Mycoplasma hyopneumoniae poprzez depopulację wszystkich świń
młodszych niż 10 miesięcy. Pozostałym zaś podawano skuteczny antybiotyk.
Całkowita depopulacja
Tę metodę zaczęto stosować pod koniec lat 80. w Stanach Zjednoczonych w celu eliminacji
Actinobacillus pleuropneumoniae i choroby Aujeszkyego. Jest to niewątpliwie najbardziej skuteczna metoda, ale
jednocześnie bardzo kosztowna. Jej szerokie stosowanie w praktyce ograniczone było z jednej strony
ekonomicznie (brak produkcji przez pewien czas, a więc i stałego dopływu pieniędzy), z drugiej zaś dostępnością
świń o wysokim statusie zdrowia w celu ponownego zasiedlenia stada. Obecnie ta druga przeszkoda już nie
istnieje z uwagi na dostępność świń o wysokim statusie zdrowotnym.
Zastosowanie odpowiednich innych rozwiązań (np. krycie poza fermą) wpływa wyraźnie na zmniejszenie
negatywnych skutków ekonomicznych przedsięwzięcia.
Badania diagnostyczne i usuwanie świń zakażonych
Metodę tę z powodzeniem wykorzystywano w eliminacji pewnych chorób świń, w tym choroby
Aujeszkyego. Z różnym skutkiem próbowano ją stosować w eliminacji wirusa PRRS. Ograniczeniem tej metody
jest czułość używanych testów diagnostycznych. Pomimo niewątpliwych zalet tego postępowania, w praktyce nie
jest ono szeroko stosowne ze względu na duży koszt i możliwość wykorzystania innych, nie mniej efektywnych, a
tańszych programów szczególnie w fermach towarowych.
Zamknięcie stada
Jest to stosunkowo nowy sposób postępowania, polegający na zamknięciu stada na minimum 4
miesiące, ale im dłużej tym lepiej, dla nowo wprowadzanych loszek remontowych. Metodę tę z powodzeniem
stosuje się w eradykacji wirusa PRRS, nawet ze stad liczących kilka tysięcy loch. Postępowanie takie jest godne
polecenia szczególnie w fermach o wysokim potencjale genetycznym oraz w obiektach, gdzie warunki
bioasekuracji są na wysokim poziomie.
Wczesne odsadzanie prosiąt wraz z segregacją
Wykazano wielokrotnie, że odsadzanie prosiąt od loch w 5 dni życia do dobrze izolowanych od
dorosłych świń pomieszczeń pozwalało na ich uwolnienie od zakażenia nie tylko Mycoplasma hyopneumoniae,
ale nawet Actinobacillus pleuropneumoniae. Metoda ta jest przydatna w tworzeniu nowych stad, szczególnie gdy
chcemy zachować wartościowy materiał genetyczny. Wczesne odsadzanie nie ma natomiast większego
zastosowania w eliminacji zarazka ze stad już funkcjonujących.
Strona 2 z 3
PIC Polska Sp. z o.o.; ul. Wazów 8A, 01-986 Warszawa; tel 022 569 5740; fax 022 569 5750;
[email protected] ; www.pic.com/poland
PIC Polska – rekomendacje weterynaryjne
Do praktycznego zastosowania tej metody wykorzystano fakt, że lochy w trakcie swojego pobytu na fermie
nabywają silną odporność przeciwzakaźną przeciwko większości bytujących enzootycznie w danym obiekcie
czynnikom infekcyjnym. Odporność ta przekazywana jest wraz z siarą i częściowo mlekiem nowo narodzonym
prosiętom. Dodatkowo wysoki poziom odporności doprowadza do samoeliminacji z organizmów loch niektórych
czynników zakaźnych, atakujących młode świnie. Do nich zaliczyć należy m.in. Mycoplasma hyopneumoniae.
Fakty te powodują, że: 1. lochy przestają być siewcami wielu czynników zakaźnych; 2. prosięta ssące przy
lochach są silnie chronione przed zakażeniem. W konsekwencji powoduje to, że w większości przypadków
prosięta ulegają zakażeniu dopiero po odsadzeniu, kiedy zaznacza się wyraźny spadek odporności biernej,
nabytej z siarą i/lub mlekiem.
Doc. dr hab. Kazimierz Tarasiuk
Główny Lekarz Weterynarii PIC Polska i Europa Centralna
Strona 3 z 3
PIC Polska Sp. z o.o.; ul. Wazów 8A, 01-986 Warszawa; tel 022 569 5740; fax 022 569 5750;
[email protected] ; www.pic.com/poland