ea Muz 1 Powiat Brzeski

Muzea
Powiat Brzeski
1
Wprowadzenie
Trzymacie Państwo w rękach folder powiatu
brzeskiego. Mamy nadzieję, że wszystko to, co jest
w nim zawarte nakłoni Państwa do odwiedzenia pięknego
regionu, jakim jest Ziemia Brzeska. Wierzymy, że właśnie
w tych okolicach spędzicie Państwo niezapomniane
chwile, podczas wakacyjnych podróży, czy weekendowych
wycieczek.
Dlaczego warto przyjechać właśnie do powiatu
brzeskiego? Powodów jest wiele. Jednym z nich może
być Szczepanów, który odwiedziło dwóch ... papieży,
brzeska Starówka, pałac Goetzów - Okocimskich i browar.
Niemniejszą atrakcja jest Jezioro Czchowskie, tamtejsza
baszta i owiany legendami zamek Tropsztyn.
Powodem mogą być wspaniale krajobrazy
i zabytki okolic Iwkowej, niepowtarzalna świątynia
w Gosprzydowej – jeden z piękniejszych drewnianych
kościółków w Polsce. Powodem może być zamek
w Dębnie i pobliski kościół, tamtejsze turnieje rycerskie
czy koncerty muzyki dawnej.
Powodem mogą być wreszcie lasy Borzęcina,
pełne grzybów i runa leśnego, jak również tamtejsze
budowle sakralne. Kto chce usłyszeć koniki polne,
zobaczyć w Noc Świętojańską świetliki, powinien
odwiedzić Borzęcin. Trudno też wyobrazić sobie bardziej
odprężające chwile od przysłuchiwania się klekotowi
bocianów w Niedzieliskach. Warto zobaczyć Rynek
w Szczurowej i Uściu Solnym. Wszystkie te miejsca
oprócz tego, że znajdują się w powiecie brzeskim łączy
jeszcze jedno – ludzie, którzy są mili, gościnni, uczynni
i pracowici.
Niech lektura niniejszego folderu jeszcze
bardziej zachęci wszystkich do tego, by tutaj przyjechać.
Turyści, którzy już nas odwiedzili wracają tu zawsze
z uśmiechem na twarzy. To też argument, że warto
odwiedzić powiat brzeski. Wszystkim, którzy chcą
zobaczyć kamienie naszej przeszłości, pozostałości
po życiu i działalności duchownych, szlachty, kupców,
przedsiębiorców i rolników życzymy przyjemnego
wypoczynku oraz samych miłych wrażeń.
Starosta brzeski,
burmistrzowie i wójtowie
powiatu brzeskiego
Dębno:
Zamek
Brzesko:h
Pałac Goetzów - Okocimskic
Czchów:
Zamek Tropsztyn
Zespół folklorystyczn Borzęcin:
y „Borzęcanie „
2
Powiat Brzeski
Dzisiaj w skład powiatu brzeskiego wchodzi siedem
gmin: Borzęcin, Brzesko, Czchów, Dębno, Gnojnik, Iwkowa
i Szczurowa. Na obszarze 590 kilometrów kwadratowych
mieszka ponad 90 tysięcy osób. Sam powiat brzeski leży
w północno-wschodniej części województwa małopolskiego,
graniczy z powiatami: tarnowskim, nowosądeckim,
limanowskim, bocheńskim i proszowickim. Powiat brzeski
ma doskonałe położenie, leży bowiem przy bardzo ważnych
szlakach komunikacyjnych. Są to drogi: nr 4 Zgorzelec - Medyka,
nr 768 Brzesko - Szczurowa i dalej na Kielce oraz nr
75 Brzesko - Nowy Sącz - Krynica. Nie sposób w tym
miejscu wspomnieć, że najdalej za pięć lat powiat
przetnie autostrada A4 ze Zgorzelca do Medyki.
Zaplanowano jeden zjazd, w Brzesku, który ma być
połączony z drogami wojewódzkimi i powiatowymi
węzłem komunikacyjnym. Kiedy mowa o układzie
komunikacyjnym, nie sposób zapomnieć o kolei,
która również przecina powiat brzeski. To właśnie
jej powstanie w połowie XIX stulecia było jednym
z czynników rozwojowych. Skorzystało nie tylko
Brzesko, ale także rolnicze, nizinne tereny gmin:
Borzęcin, Dębno i Szczurowa.
Jak już wcześniej wspomniałem, powiat
brzeski tworzą: miasto i gmina Brzesko, miasto
i gmina Czchów oraz gminy: Borzęcin, Dębno,
Gnojnik, Iwkowa i Szczurowa. Ta ostania gmina ma
dwie miejscowości, które ze względu na zabudowę,
mogłyby starać się o prawa miejskie. Uście Solne,
zresztą w swej bogatej historii miastem było. Jak
jednak mówią miejscowi, do miejskości im nie
spieszno: lepiej być wsią, a wyglądać jak zadbane
miasto, niż miastem, a wyglądać jak zapyziała
wieś – mówią.
Bardzo ciekawy układ geograficzny,
a co za tym idzie krajobraz ma powiat brzeski. Obszar
powiatu, o wyraźnie południkowej rozciągłości, obejmuje
dwie odmienne krainy geograficzne: Kotlinę Sandomierską
na północy oraz Pogórze Wiśnickie na południu. Ta druga
kraina geograficzna zaliczana jest już do Karpat. W pewnym
uproszczeniu można powiedzieć, że obydwie krainy oddziela
od siebie międzynarodowa „czwórka”. Po prawej stronie, jadąc
od Krakowa, zauważyć da się wzniesienia Pogórza, a po lewej
rozległe niziny Kotliny Sandomierskiej. I to jest kolejnym atutem
w rozwoju powiatu brzeskiego.
Tereny na południu, oparte o brzeg Dunajca, są
bardzo ważnymi i popularnymi terenami turystyki pieszej oraz
rowerowej. Od wielu lat znajdujący się w Czchowie zbiornik
wodny - Jezioro Czchowskie - stwarzaz dogodne warunki do
uprawiania sportów wodnych.
Powiat Brzeski
Powiat brzeski obchodzi w tym roku 140. rocznicę
powstania. To jeden z wielu pretekstów, by planując swoje
wojaże turystyczne: letnie czy weekendowe, zajrzeć w te strony.
Bogactwo przeszłości w postaci budowli, zabytkowych pałaców,
dworków, świątyń, licznych cmentarzy oraz przydrożnych
figurek, kapliczek, świątków to dowód wielowiekowej historii
regionu. Historia powiatu to nie tylko historia jednostki
samorządu terytorialnego czy administracji państwowej. To
przede wszystkim historia tych kilku gmin, kilkudziesięciu
miejscowości, wchodzących w skład powiatu brzeskiego.
Przybłoworiskówiem:
Zachód słońca nad
Powiat brzeski to nie tylko kultura materialna, ale
także wspaniałe krajobrazy oraz dorobek kultury duchowej.
Ogromny dorobek, pieczołowicie kultywowany przez pokolenia.
Powiat brzeski to również ludzie: dawniejsi i współcześni.
A tutejsi mieszkańcy są życzliwi, pracowici, pełni energii i wiary
w lepsze jutro. To dzięki tym cechom, w ciągu kilkunastu lat
odrodzonego samorządu, powiat, poszczególne gminy i wsie,
zmieniły się nie do poznania. Na lepsze, rzecz jasna.
Powiat brzeski powstał w 1867 roku, w wyniku
reformy administracyjnej i sądowej państwa austriackiego.
Powstał w dobie tworzącej się Autonomii Galicji i Królestwa
Lodomerii. Wybór Brzeska, jako stolicy powiatu, nie był dziełem
przypadku. Dzięki linii kolejowej oraz powstałemu w 1845
roku browarowi, ze „zgniłego miasta” Brzesko stało się jednym
z najbardziej i najdynamiczniej rozwijających się miast w tej
części Małopolski. Jeszcze przed blisko dwustu laty wielkość
Brzeska porównywalna była z wielkością Czchowa, Szczurowej
czy Uścia Solnego. XIX - wieczny powiat znacznie różnił się
jednak obszarowo od współczesnego. Był znacznie większy,
w jego granicach administracyjnych leżały trzy gminy, które
dzisiaj należą do sąsiedniego powiatu tarnowskiego. Mowa
o okolicach Zakliczyna, Wojnicza oraz Radłowa. Powstanie
powiatu brzeskiego na pewno było wielkim impulsem do
rozwoju Brzeska i regionu. Autonomia galicyjska otwierała
przed mieszkańcami nowe perspektywy. Tutaj mieścił się sąd,
funkcjonowała administracja państwowa. W zasadzie w takim
układzie geograficznym powiat brzeski przetrwał nie tylko
okres zaborów, ale także okres międzywojenny, czasy okupacji
oraz 30 lat PRL-u. W połowie lat 70. XX wieku zrodziła się
koncepcja reformy administracyjnej kraju. Z mapy zniknęły
powiaty, a zamiast 17 województw, powstało wówczas 49.
Dopiero po transformacji ustrojowej, w 1989 roku, odżyła idea
utworzenia powiatów, jako drugiego szczebla administracji
samorządowej. Na mocy ustawy o reformie administracyjnej
państwa, z dniem 1 stycznia 1999 roku Brzesko stało się
ponownie stolicą powiatu brzeskiego.
Gos ydowa:
Drewniany kościół
pod wezwaniemprz
św. Urszuli
Powiat Brzeski
3
Powiat Brzeski
Na turystkę stawiają teraz wszystkie gminy powiatu.
Mają ku temu wiele powodów i – co
bodaj najważniejsze – wiele atutów.
Nie da się ukryć, że Ziemia Brzeska to
bardzo urozmaicony teren, gdzie jednej
spotkać można: niziny, góry, pola i lasy.
Atutem są ogromne kompleksy leśne
oraz czysta woda i wiele zabytków
reprezentujących różne style i róże epoki:
od renesansu, po neogotyk.
Dogodne
połączenie
komunikacyjne, w tym bardzo dobrze
rozbudowana sieć dróg wojewódzkich,
powiatowych i gminnych, umożliwiają
szybkie dotarcie do wszystkich gmin
i malowniczo położonych miejscowości.
Warto je odwiedzić. Trudno w krótkim
wstępie wymienić wszystkie atrakcje.
Jest ich sporo, każda ma inne walory,
atuty,
historię.
Warto
wspomnieć
o pamiętającym czasy średniowiecznej
Polski zamku w Dębnie, wymienić XIXwieczny dwór szlachecki w Dołędze,
ruiny średniowiecznego zamku z XIV w.
w Czchowie oraz wiele zabytkowych
obiektów sakralnych w gminach: Iwkowa,
Dębno, Borzęcin, Szczurowa, Brzesko, Gnojnik. Warto odwiedzić
Szczepanów, miejscowość, w której urodził się św. Stanisław,
Patron Polski. W prezentacji kulturowego krajobrazu Ziemi
Brzeskiej nie można pominąć pałacu rodziny Goetzów Okocimskich, właścicieli Okocimia i browaru, który należy do
jednego z ciekawszych zabytków Małopolski.
Bogactwo Ziemi Brzeskiej to również
wiele cyklicznych imprez, które co roku ściągają
rzesze turystów i miejscowych. Z jednej strony są
to przedsięwzięcia wspierające folklor i tradycję
(Szczurowa, Iwkowa, Gnojnik), wspominające
historię (Dębno, Brzesko), promocyjne (Borzęcin
czy Czchów).
Oddzielną kwestią jest agroturystyka.
Rozwija się ona coraz dynamiczniej. Do grona
gmin, gdzie już tradycyjnie od lat rozwija się
ta forma turystyki: Czchów, Iwkowa, Gnojnik,
dołączyły kolejne: Szczurowa, Borzęcin, Brzesko
i Dębno.
Warto wspomnieć, że na terenie powiatu jest
wiele zbiorników wodnych. Te, umiejscowione
w północnej części, czekają na zagospodarowanie.
Za jakiś czas teren wyrobisk
Dębnorsk:i
Turniej ryce
p o ż w i ro w yc h
w gminie Borzęcin będzie terenem
rekreacyjnym. Już dzisiaj takim pierwiosnkiem jest łowisko
w Przyborowie. Na terenie powiatu jest wiele szlaków
turystycznych: pieszych jak i rowerowych. Trasy zostały tak
skonstruowane, by z jednej strony mogli na szlak wyruszyć
amatorzy: osoby starsze i dzieci, nie zapomniano jednak o tych,
którzy lubią większe wyzwania.
Szczurowa:
Dworek Kępińskich
Brzes o:
Pałac Goetzów - O
kocimskich, wnętrkza
4
Powiat Brzeski
Iwkowa:
Bacówka Biały Jeleń
Borzęcin
Pierwsza informacja o miejscowości Borzęcin pochodzi z 1475
roku. Jak czytamy w Liber Beneficiorum Jana Długosza, biskup
infułat krakowski Bodzanta Jankowski w roku 1364 postanowił
na „pustkowiu-karczowisku” założyć wieś zwaną pierwotnie
Bodzancinem. Czy wcześniej osadnicy interesowali się
terenami wchodzącymi dzisiaj w skład gminy? Zapewne tak.
Archeologiczne Zdjęcie Polski potwierdza ślady osadnictwa
z przełomu epoki brązu i żelaza na terenie Bielczy. Jak wynika
z XIV - wiecznych dokumentów, na terenie wykarczowanego
lasu kmieciom nadano po łanie ziemi. Według spisu
podatkowego z 1536 roku w Borzęcinie mieszkało 87
kmieci. W dokumentach wieś widnieje pod różnymi
nazwami, dopiero za czasów rozbioru austriackiego
ukształtowała się aktualna nazwa miejscowości.
Pierwszymi osadnikami byli Słowianie, ale kiedy
okazało się, że ich liczba wykruszyła się, właściciele
osady postanowili sprowadzić osadników ze Śląska
i Niemiec. Pod koniec XVI stulecia we wsi działała już
szkoła przykościelna, co świadczyć może o zamożności
tutejszych mieszkańców. W latach 1655-1657 Borzęcin
padł ofiarą najazdów, grabieży wojsk szwedzkich
i siedmiogrodzich. Około 1680 roku rozpoczęła się
budowa istniejącego kościoła parafialnego pod
wezwaniem Najświętszej Marii Panny. Konsekrowano go
w 1730 roku. Przez cały czas wieś była własnością biskupów
krakowskich i należała do tzw. „klucza radłowskiego”.
Jak wynika z akt Krakowskiej Kurii Metropolitalnej,
tutejsi chłopi odrabiali pańszczyznę na folwarkach
w Biskupicach Radłowskich i Radłowie. Najtrudniejsze
lata przypadły na okres zaboru austriackiego. W latach
1835-1836 liczba ludności Borzęcina zmalała o 1100 osób
(z 6080 do 4980) na skutek katastrofalnej powodzi, klęski
głodu i epidemii cholery. W roku 1867, po utworzeniu przez
zaborców austriackich nowego podziału administracyjnego,
Borzęcin włączony został do powiatu brzeskiego. W roku 1893
oddano do użytku nową jednoklasową szkołę w Borzęcinie
Dolnym, a w roku 1909 nowy budynek szkolny w Borzęcinie
Górnym. Od najdawniejszych czasów mieszkańcy Borzęcina
walczyli na polach bitew. Tylko w czasie I wojny światowej
poległo 112 mieszkańców wsi, a podczas okupacji hitlerowskiej
143 obywateli gminy. W obozach koncentracyjnych zginęło 60
Gmina Borzęcin
Gmina Borzęcin położona jest malowniczo przy
dolnym biegu rzeki Uszwicy i kilku jej dopływów, wśród
licznych, bogatych w zasoby fauny i flory lasów, w równinie
Kotliny Krakowsko-Sandomierskiej, w kierunku północnym
od trasy E4 pomiędzy Brzeskiem a Tarnowem, u podnóża
Karpat. Prawie 8,5 tysiąca mieszkańców zamieszkuje teren
o powierzchni ponad stu kilometrów kwadratowych. Liczne,
duże kompleksy leśne, w których pełno jest runa leśnego,
sprawiają, iż teren ten doskonale nadaje się do uprawiania
turystyki pieszej i rowerowej. W gminie znajduje
Borzęcin:
Rolniczy charakter gminy
się też wiele wyrobisk pożwirowych. Ich zagospodarowanie to
jeden z najważniejszych elementów strategii rozwoju gminy.
Zaplanowano utworzenie przynajmniej dwóch dużych kąpielisk
(na wzór krakowskiego Kryspinowa) oraz kilku mniejszych
obiektów, dostępnych dla miłośników wędkarstwa. Działające
już dzisiaj na terenie gminy łowisko „Zbyszko” przyciąga turystów
z najodleglejszych zakątków Polski.
Wszystkie działania dotyczące infrastruktury
technicznej gminy sprzyjają ochronie środowiska naturalnego.
Dlatego też, spośród gałęzi gospodarki gminy,
coraz ważniejszą staje się agroturystyka. Sprzyja
to rozwojowi rolnictwa ekologicznego i sieci
gospodarstw agroturystycznych, które oprócz
wypoczynku na łonie nieskażonej natury, w ciszy
i spokoju zieleni lasów i łąk, oferują zdrową
żywność. Atrakcją gminy Borzęcin są lasy pełne
runa leśnego, dzikich zwierząt i ptaków oraz dla
miłośników wędkowania - łowiska specjalne, gdzie
można złowić aż 12 gatunków ryb. Borzęcin, ze
swoją przyrodą i jej zasobami, posiada duże walory
przyrodniczo - krajobrazowe, które kwalifikują go do
rozwijania różnych form wypoczynku. Środkiem do
zwiększenia atrakcyjności turystycznej są akweny
wodne, powstające na bazie wyrobisk pożwirowych,
których szacunkową powierzchnię w perspektywie
zakończenia eksploatacji określa się na blisko 150
hektarów. Uzbrajając te tereny w odpowiednią
infrastrukturę, gmina Borzęcin stworzy ofertę dla
zainteresowanych wypoczynkiem nad wodą oraz
wędkarzy, tym bardziej, że ciągle w regionie dostrzega
się deficyt tego typu miejsc i obiektów. Warto
dodać, iż gmina Borzęcin posiada wysokie walory,
zarówno krajobrazowe, jak i kulturowe. Wynikają one
z występowania cennych zbiorowisk roślinnych, wielu
rzadkich i chronionych gatunków roślin, bogatego
świata zwierzęcego, a przede wszystkim z wysokiego stopnia
naturalności terenu oraz niewielkiej degradacji środowiska
przyrodniczego. Stąd też jest miejscem, o które warto dbać
i pielęgnować i taką też potrzebę zauważa samorząd w swoich
działaniach.
Borzęcin
Centrum miejscowości, pomnik ofiar wojny
mieszkańców, w tym 14 w Oświęcimiu. W latach PRL-u Borzęcin
nie był rozpieszczany przez władze. W wyniku tego gmina
zajmowała jedno z ostatnich miejsc w rankingach byłego
województwa tarnowskiego. Nadzieja wstąpiła w mieszkańców
dopiero po transformacji ustrojowej. Niestety, marazm panował
Powiat Brzeski
5
Gmina Borzęcin
również w pierwszych latach po odzyskaniu przez Polskę
niepodległości, w czerwcu 1989 roku. Dopiero po 1998 roku
gmina zaczęła się dynamicznie rozwijać, odrobiła opóźnienia
cywilizacyjne i dzisiaj bryluje nie tylko w powiecie brzeskim, ale
w całej Małopolsce.
Od dwóch lat gmina Borzęcin ma swoje insygnia. Zarówno herb,
jak i flaga gminy mają bardzo „mocne” uzasadnienie. Insygnia
Borzęcina nawiązują do pierwotnej nazwy miejscowości,
oddają też stosunki własnościowe. W herbie gminy, w polu
błękitnym znajduje się złoty pastorał w słup, a po jego bokach
dwie heraldyczne srebrne róże z zielonymi wypustkami
między płatkami. Pastorał symbolizuje władzę biskupią. Barwa
błękitna tarczy oznacza wzniosłość i prawość, złoto pastorału
– szlachetność, srebro zaś róż heraldycznych – bogactwo.
Różę heraldyczną herbu Poraj zaczerpnięto z „Herbarza
średniowiecznego rycerstwa polskiego” Józefa Szymańskiego.
Zgodnie z zasadami weksylologii zaprojektowano odpowiednio
flagę gminy. Pas górny szeroki biały, pas dolny
żółty. Pomiędzy nimi wąski pas błękitny i zielony,
rozdzielony wąskim paskiem białym. Pośrodku
flagi herb gminy. Flagę – zgodnie z zasadami
– skomponowano z barw występujących
w herbie. Pieczęć gminna jest natomiast kopią
herbu gminy Borzęcin w otoku z napisem „Gmina
Borzęcin”.
ZABYTKI
Kościół Parafialny w Borzęcinie Górnym
Kościół pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej
Marii Panny w Borzęcinie Górnym został
wzniesiony w latach 1680-1730. To druga
świątynia w Borzęcinie. Pierwszy kościół został
wybudowany, jak wynika z akt Krakowskiej Kurii
Metropolitarnej, w 1364 roku. Był obiektem
drewnianym i najprawdopodobniej spłonął. Za
patrona parafii obrano Najświętszą Maryję Pannę
w tajemnicy Narodzenia. Tak jest do dziś. Obecny
obraz, łaskami słynący, zwany też Matką Bożą
Borzęcińską, pochodzi prawdopodobnie z początku
XVI w. Przedstawia Madonnę z Dzieciątkiem. Wg
podań był umieszczony w drewnianej kapliczce
na tzw. „Łonnem”, na terenie parafii. Później
został przeniesiony do starego, drewnianego kościółka, który
był zbudowany po drugiej stronie rzeki Uszwicy, patrząc od
Przyborów:
Zabytkowy dworek
obecnego kościoła. Potrzeba budowy obecnego kościoła
została podyktowana ogromnymi zniszczeniami, jakie dosięgły
kościół w czasie najazdu szwedzkiego w latach 1655-1660.
6
Powiat Brzeski
Świątynię ukończoną w 1730 r. także nie ominęły kataklizmy.
Była dwukrotnie przebudowywana w XIX wieku: w 1802 r. (po
pożarze) i 1854 roku. Kolejna przebudowa kościoła miała miejsce
w latach 1912 – 1917. Projektantem zmian architektonicznych
był jeden z najwybitniejszych architektów galicyjskich, profesor
lwowskiej uczelni, Jan Sas – Zubrzycki, znany z zamiłowania do
neogotyku. Świątynia w Borzęcinie to murowana, trzynawowa
budowla, o charakterze bazylikowym, z prezbiterium
zamkniętym trójbocznie, przy którym jest zlokalizowana kaplica
i zakrystia. Wnętrze nakryte jest bardzo ciekawymi sklepieniami
kolebkowymi i gwiaździstymi, o charakterze neogotyckim.
Ciekawym zabiegiem architektonicznym jest portal główny
o charakterze neoromańskim. Wyposażenie wnętrza pochodzi
z XVIII i XIX wieku. W zachodniej części budowli znajdziemy
kwadratową wieżę nakrytą tak zwanym hełmem baniastym.
Dach ma charakter siodłowy z neomanierystycznymi szczytami.
Taki styl w architekturze nosi miano eklektyzmu.
Bielcza:
Szkoła podstawowa
Bielcza
Bielcza to jedna z najatrakcyjniej położonych miejscowości
w powiecie brzeskim. Jej nazwa pochodzi prawdopodobnie
od słowa „bielawa”, tj. łąka błotna, na której została usytuowana
wieś Bielcza. Pierwsza informacja pochodzi z 1438 roku, kolejna
dokładna z 1536. Już w XVIII wieku była tutaj drewniana kaplica.
Obiekt został rozbudowany w latach 1835 – 1848. W 1904 roku
erygowano ekspozyturę parafii w Borzęcinie Górnym. Wtedy
właśnie rozpoczęła się budowa obecnego kościoła. Autorem
projektu był architekt Jan Sas – Zubrzycki. Świątynię wzniesiono
w latach 1905-1908. W 1925 r. bp tarnowski Leon Wałęga
erygował w Bielczy parafię. Kościół jest murowany, postawiony
z cegły z użyciem kamienia. Obiekt jest dwunawowy
z transeptem i węższym prezbiterium zamkniętym trójbocznie.
Po bokach znajdują się dwie przybudówki zakrystyjne.
Ładnie prezentują się ołtarz główny oraz dwa boczne
neogotyckie ołtarze, wykonane przez znanego rzeźbiarza
okresu międzywojennego, Wojciecha Samka. Ołtarz główny
zdobi rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem, wykonana przez
Kazimierza Cieślę oraz posągi świętych apostołów: Piotra
i Pawła. Natomiast w ołtarzach bocznych umieszczono rzeźby
Serca Pana Jezusa oraz świętego Franciszka z Asyżu. W kaplicy
natomiast jest ołtarz o charakterze barokowym, datowany na
połowę XIX stulecia. Został on przeniesiony z dawnej kaplicy
mszalnej, z rzeźbą Matki Boskiej z Dzieciątkiem z końca XIX w.
Cennym, rzadko spotykanym zabytkiem jest też chrzcielnica
drewniana oraz ambona neogotycka z początku XX wieku.
Bezcennym zabytkiem jest rzeźba Chrystusa Upadającego pod
krzyżem – to ludowy świątek wykonany przed blisko dwustu
laty. Zapewne zdobiła ona starą drewnianą kaplicę.
Gmina Borzęcin
układzie wnętrz znajdujących się po obu stronach.
Gruntownej przebudowy i rozbudowy dworu dokonali
Łasińscy najpewniej dopiero w latach 70-dziesiątych lub
80-dziesiatych XIX w. Dwór został wówczas powiększony
o nowo wzniesioną piętrową część zachodnią z przybudowaną od strony parku klasycystyczną czterokolumnową galerią widokową, „dopasowano” do
tego dosyć dobrze elementy neogotyckiego wystroju
architektonicznego, a strzępiaste szczyty oraz małe – jak
mawiają historycy sztuki XIX wiecznej - „niby” wieżyczki
i „niby” wykusiki dziś jeszcze są znaczącą jego ozdobą.
Dobudowano też drewnianą werandę od frontu.
Całość nakryto dachem naczółkowym. Warto dodać,
że taka forma budowy w XIX wieku to odpowiedź na
romantyczne wzorce europejskie, ale w dużej mierze
uwzględniające elementy naszej historii, tradycji i sztuki
czasów średniowiecza. W tym czasie okalającemu
parkowi nadano jego dzisiejszą formę, o charakterze
romantyczno-krajobrazowym.
W otoczeniu dworu znajduje się wspaniały park
krajobrazowy o charakterze dendrologicznym z grupami
egzotycznych drzew. Jak wskazuje raport z 1992­­ r.
w parku znajduje się ok. 275 drzew rosnących na terenie
1,5 ha. Są to: buk pospolity, choina kanadyjska, dąb czerwony,
dąb szypułkowy, grab pospolity, jesion wyniosły, kasztanowiec
biały, klon pospolity, lipa drobnolistna, magnolia Soulange’a,
orzech czarny, klon tatarski, robinia akacjowa, świerk pospolity
a nawet tulipanowiec.
Obecnie zabytkowy XIX-wieczny zespół dworsko-parkowy, pełni
też funkcję gospodarstwa agroturystycznego. W zabytkowym
parku, znajduje się staw z rybami słodko-wodnymi.
Ciekawostką Przyborowa jest osoba austriackiego pułkownika
Johan’a Ritter’a von Bezard’a, wynalazcy busoli. Przed II Wojną
Światową był on właścicielem majątku (zwanego obecnie
„Bezardówką”) zlokalizowanego na południowym krańcu wsi,
niedaleko dworu Łasińskich. Budynek mieszkalny „Bezard”
istnieje do dzisiejszego dnia.
Bielcza:
Kościół parafialny
Cmentarz w Borzęcinie Górnym
Niewielu pewnie mieszkańców gminy wie, że cmentarz
w Borzęcinie Górnym zaliczany jest do jednego z najstarszych
nie tylko w Polsce, ale i na świecie. Został on założony 1 kwietnia
1806 roku. Krakowski cmentarz Rakowicki czy warszawskie
Powązki powstały zaledwie kilkadziesiąt lat wcześniej, w drugiej
połowie XVIII wieku. Jak wynika z metryki zgonów, pierwszą
pochowaną tutaj osobą była Petronella Witkówna, która zmarła
1 kwietnia 1806 roku w wieku 2 lat. Na cmentarzu znajduje
się kilkanaście cennych nagrobków, niektóre wykonane są
z piaskowca i stanowią prawdziwe dzieła sztuki. Tutejsza
nekropolia stała się miejscem wiecznego spoczynku żołnierzy,
którzy walczyli podczas I wojny światowej. Są tutaj pochowani
oficerowie, podoficerowie i szeregowcy polscy, rosyjscy,
austriaccy i węgierscy.
Na terenie gminy Borzęcin znajduje się 5 cmentarzy wojennych
z okresu I wojny światowej: w Bielczy nr 279, w Borzęcinie nr
266, w Przyborowie nr 274 i nr 272 oraz w Warysiu nr 267 na
których spoczywa 481 żołnierzy z armii austro-węgierskiej (316),
niemieckiej (35) i rosyjskiej (130).
Przyborów
Przyborów położony jest pomiędzy Szczepanowem i Borzęcinem.
W epoce brązu lub wczesnej epoce żelaza istniała tutaj osada.
Pozostałością po niej jest brązowa siekierka z uszkiem datowana
na 900 – 700 lat p.n.e. Początki Przyborowa przypadają na czas
panowania Kazimierza Wielkiego, była to bowiem wieś należąca
do dóbr królewskich, w przeciwieństwie do Łęk będących
w roku 1364 własnością rycerzy herbu Turzyna. Przez wieki
Przyborów należał administracyjnie do parafii Szczepanów,
pozostając właściwie w jego cieniu. Pod koniec XVIII stulecia,
cesarz Józef II wydał edykt na mocy, którego wieś przeszła
w zarząd tzw. Funduszu Religijnego, z którego w głównej mierze
utrzymywane były szkoły na terenie ówczesnej Galicji. Na
krótko jednak, gdyż na początku lat 30. XIX stulecia, dokładnie
w 1834 roku, wieś została wystawiona na licytację. Od władz
austriackich Galicji i Królestwa osada została kupiona przez
Jakuba Łasińskiego.
Godnym polecenia jest też dwór ziemiański w Przyborowie.
Wiele wskazuje na to, że Jakub Łasiński był budowniczym dworu,
chociaż pojawiają się opinie, że rozbudował już tylko istniejący.
Stało się to w roku 1843. Jak wynika z opracowań na temat
Przyborowa najprawdopodobniej wówczas po jego północnozachodniej stronie usytuowany został zespół budynków
gospodarczych, po zachodniej zaś ogród i park. - Nie znamy
niestety wyglądu pierwotnej siedziby Łasińskich. Jednakże
analizując strukturę, formę i plan dworu przyborowskiego w jego
obecnym kształcie, dochodzimy do przekonania, iż był to obiekt
murowany, parterowy, ale już podpiwniczony, o dwutraktowym
Łęki
Wieś sąsiaduje z Wokowicami i Szczepanowem. Pierwsza –
pośrednia – informacja o istnieniu miejscowości Łęki pochodzi
z roku 1473. W roku 1597 zapisano, że Łęki należą do parafii
Szczepanów. Były wsią biskupią do roku 1782. Do najciekawszych
świadków przeszłości należy drewniana kapliczka wzniesiona
w 1760 r. z fundacji gminy, odnowiona w 1881 r. Jest to
konstrukcja słupowa, oszalowana, kryta papą, kwadratowa,
z daszkiem namiotowym. Od frontu znajduje się obszerny otwór,
ujęty profilowaną listwą o ozdobnym wykroju. Wewnątrz ludowa
rzeźba św. Floriana na czworobocznym
postumencie z płaskorzeźbami: św. Jana
Kantego, Stanisława Bp, Jakuba z napisem
dewocyjnym i datami wystawienia oraz
odnowienia.
Waryś
Malowniczo położony na skraju Lasów
Radłowskich, dostarcza spokoju związanego z bezpośrednim obcowaniem
z przyrodą. Nazwa miejscowości wiąże
się z pierwotnym zajęciem tamtejszej
ludności, czyli ,,warowaniem” to jest
strzeżeniem Puszczy Radłowskiej istniejącej do XVII w. Obecny obszar Lasów
Radłowskich liczy obecnie ponad 7 tys. ha.
Szczególnie warto odwiedzić tutejsze lasy
jesienią, podziwiając nie tylko złotą polską
jesień, ale też zbierając obficie występujące
tutaj grzyby. Ośrodek kultury w sierpniu
każdego roku organizuje dużą imprezę
plenerową pn. ,,Borzęckie Święto Grzyba”
z ciekawymi konkursami i degustacją
regionalnych potraw.
Powiat Brzeski
7
Gmina Borzęcin
RAJ DLA TURYSTÓW
Piękne krajobrazy, duże kompleksy leśne, w których jest
pełno runa leśnego, grzybów, spokój i bezpieczeństwo
sprawiają, że doskonale może tutaj rozwijać się
agroturystyka. Temu zagadnieniu samorząd poświęca
sporo uwagi. Z inicjatywy obecnego wójta gminy
powstało kilka prężnie działających gospodarstw
agroturystycznych. Ponieważ lokalny samorząd
stara się o poprawę estetyki i wizerunku gminy,
liczba odwiedzających te strony turystów jest z roku
na rok większa. Gmina zaprasza wszystkich, którzy
poszukują kontaktu z naturą, czystego powietrza, ciszy
i spokoju, przestrzeni, zieleni lasów i łąk. Chętnych
do spędzenia urlopów ugoszczą gospodarstwa
agroturystyczne, gdzie można miło spędzić czas,
odpocząć w ciszy natury i zregenerować siły. Goście
bardzo chętnie korzystają z potraw kuchni ekologicznej
– zdrowej i smacznej. Gospodarstwa zapraszają także
wczasowiczów interesujących się turystyką konną.
Z tą formą wypoczynku samorząd wiąże sporo nadziei.
Podobnie jak z ogromnymi akwenami. Powstały one
w wyniku eksploatacji kruszywa, przede wszystkim
żwiru. Lokalny samorząd zamierza wykorzystać je i zbudować
w niedalekiej przyszłości kompleks sportowo-rekreacyjny
i wypoczynkowy. Będzie on nie tylko dodatkowym atutem w walce
o turystę, ale zapewni też wypoczynek mieszkańcom gminy. Nie
bez znaczenia jest również fakt, że powstanie kompleksu spowoduje
wzrost liczby miejsc pracy. Innym atutem gminy jest położenie
blisko międzynarodowej czwórki, a za kilka lat niedaleko zjazdu
z autostrady A4. Budowa autostrady to nadzieja dla gminy na
dynamiczny rozwój agroturystyki i turystyki weekendowej.
Nadzieje wydają się być tym bardziej uzasadnione, że
w przyszłości podróż autostradą z Krakowa do Borzęcina zajmie
około 40 minut. Sporym zainteresowaniem cieszą się tu także
organizowane przez lokalny ośrodek kultury wakacyjne imprezy
plenerowe, z tradycyjnymi, otwartymi wyborami Miss Borzęcina
czy Świętem Grzyba, podczas którego można zasmakować
w potrawach agroturystycznych przygotowanych z grzybów
przez gospodarstwa agroturystyczne regionu.
Borzęcin:
Kościół nocą
Odwiedzając gminę Borzęcin możemy poczuć się zaskoczeni
ilością kapliczek przydrożnych umieszczonych na postumentach,
szafkowych, na słupach, drzewach przydrożnych, a także liczbą
figur i krzyży z XIX i XX wieku.
Gmina jest jedną z niewielu w Małopolsce, gdzie uruchomiono
bezprzewodowy, darmowy dostęp do Internetu, tzw. Hotspot.
Każdy, kto pojawi się w centrum Borzęcina, bez żadnych przeszkód
może korzystać z darmowego dostępu do sieci globalnej, wysłać
zdjęcie z wakacji czy skontaktować się ze znajomymi.
8
Powiat Brzeski
aryś:
Borzęcin - WGrz
yba
Borzęckie Święto
SZLAKI TURYSTYCZNE
Przez teren gminy Borzęcin przechodzą bardzo widokowe
trasy rowerowe. Jedna z nich biegnie z Bogumiłowic w sąsiedniej gminie Wierzchosławice, przez miejscowości gminy
Borzęcin do Szczepanowa w gminie Brzesko. Trasa ma około
20 kilometrów długości, jest łagodna, prowadzi przez leśne
dukty, młodniki i starodrzewia, potem szosą asfaltową, bardzo
ładnym, urozmaiconym terenem. Po drodze przystanek
w Warysiu (koło nowego Domu Ludowego, oddanego do
użytku sumptem gminy w 2006 roku) oraz w Bielczy (koło
neogotyckiego kościoła). W Przyborowie warto zobaczyć dwór
z II poł. XIX w. murowany, z drewnianą werandą, park z grupą
egzotycznych drzew oraz nieduży staw. W pobliżu jest także
sukcesywnie zarybiany staw, gdzie można złowić 12 gatunków
ryb, m.in.: karpia, amura, pstrąga, suma, białą tołpygę. Trasa
przebiega przez: Bogumiłowice - Wierzchosławice - Waryś Borzęcin - Przyborów - Szczepanów.
Popularnością cieszy się także trasa z Tarnowa-Mościc do
Biadolin, przebiegająca przez gminę Borzęcin. To najdłuższy szlak
nizinny okolic, przebiegający w terenie płaskim, pozbawionym
jakichkolwiek wzniesień. Trasa jest bardzo łatwa, prowadzi
w 75% mało uczęszczanymi asfaltowymi drogami. Przebiega
m.in. przez nieodległą Wał Rudę – rodzinną wieś błogosławionej
Karoliny Kózkówny i miejsce przechowywania jej relikwii,
a dalej w stronę typowego ziemiańskiego dworu galicyjskiego
w Dołędze – świetnie zachowanej budowli z XIX w., otoczonej
parkiem. Stąd blisko już do Borzęcina. Atrakcją tego odcinka jest
kilkanaście kapliczek z lat 1840-1909 oraz nietypowa zabudowa
wsi usytuowanej wzdłuż drogi. Trasa przebiega przez: Tarnów
Mościce – Ostrów n/Dunajcem – Komorów – Bobrowniki Małe
– Siedlec – Radłów – Wał Rudę – Dołęgę – Borzęcin – Bielczę –
Biadoliny.
Gmina przymierza się do wytyczenia kolejnych tras rowerowych.
Miałyby one uwzględniać atrakcyjne tereny leśne, zabytki, stawy
pożwirowe w ramach szerszej koncepcji zagospodarowania
akwenów wodnych. Gmina Borzęcin jest doskonałą bazą
wypadową dla wszystkich, którzy chcieliby wybrać się na
przejażdżkę rowerową zarówno po ziemi
brzeskiej, jak i tarnowskiej.
Znaleziska archeologiczne, co prawda nieliczne,
potwierdzają tezę, że pierwsze grupy ludzi, zajmujących się
zbieractwem i myślistwem, pojawiły się na terenie gminy Brzesko
już w epoce mezolitu, jakieś 8300-4500 lat przed Chrystusem.
Potwierdzeniem tej tezy jest chociażby ostanie odkrycie,
dokonane przez Eligiusza Dworaczyńskiego. O pobycie człowieka
świadczą przede wszystkim wyroby krzemienne. Dopiero potem,
w początkach neolitu, nastąpił faktyczny rozwój osadnictwa,
było to w połowie V tysiąclecia p.n.e. Na tereny Brzeska i okolic
nadciągnęły zza Karpat gromady rolników i hodowców. Na
ślady ich pobytu natrafiono w Okocimiu, Porębie Spytkowskiej
i Jasieniu.
Brzesko
Rys historyczny
Zginęło ponad 100 osób, a ponad 200 zostało rannych.
Podczas okupacji, w 1941 roku powstało w Brzesku getto,
w którym zgromadzono około 6000 Żydów z powiatu. Wielu
zginęło na miejscu, inni trafili do obozów zagłady. 19 stycznia
1945 roku miasto odbiła Armia Czerwona. Wraz z industrializacją
w Brzesku pojawiły się nowe osiedla mieszkaniowe: zarówno
w budownictwie wielo, jak i jednorodzinnym. Zaniedbane
nieco w czasach PRL-u miasto zaczęło dynamicznie rozwijać się
dopiero po zmianach politycznych. Dzisiaj Brzesko jest jednym
z najdynamiczniej rozwijających się miast w Małopolsce.
Zabytki
Gród Bocheniec w Jadownikach - to jeden z największych atutów turystycznych Brzeska i powiatu. Teraz
trwa batalia o odnowienie tego miejsca. Dawniej
archeolodzy sądzili, że rejon Brzeska nie cieszył się
we wczesnym średniowieczu zainteresowaniem
plemion przedsłowiańskich i słowiańskich. Dopiero
odkrycie i opisanie grodu na wzgórzu Bocheniec
w Jadownikach rzuciło inne światło na tę kwestię.
W miejscowości Jadowniki, na wzgórzu Bocheniec (teren
jest położony na południowy-wschód od Brzeska),
znajdują się pozostałości wczesno-średniowiecznego
grodu. Dzisiaj wiadomo, że w strukturze plemiennej
to miejsce odgrywało ważną rolę. Jak twierdzą
archeologowie oraz historycy–mediewiści, był to
jeden z ważniejszych obiektów obronnych związany
z istniejącym w Małopolsce państwem Wiślan. O tym
państwie wiedza jest niewielka. Stąd też życie grodu
w Jadownikach można odtworzyć na podstawie
znalezisk archeologicznych. Wybór tego miejsca
na budowę grodu nie był dziełem przypadku.
Wzgórze góruje bowiem nad okolicą, znajduje się
w niedalekim sąsiedztwie szlaków handlowych.
Zdaniem archeologów, gród na Bocheńcu istniał w IX-X
wieku. Dzisiaj pojawiają się koncepcje, ze wszech miar słuszne,
odrestaurowania grodu.
Brzesko:
Średniowieczny układ Starówki
We wczesnym średniowieczu ważnym miejscem osadnictwa był
gród na wzgórzu Bocheniec w Jadownikach. Został on odkryty
w 1907 roku. Gród miał charakter obronny, być może był
jednym z elementów podziału administracyjnego państwa Wiślan (IX - X wiek). Pierwsze
informacje o miejscowości Brzesko, leżącej na
szlaku z Krakowa, w kierunku Rusi, pochodzą
z przełomu XII i XIII wieku. Prawa miejskie
nadano miastu w 1385 roku. Akt lokacyjny na
prawie magdeburskim wydała królowa Jadwiga.
Wówczas to powstał układ urbanistyczny
brzeskiej Starówki: z kwadratowym Rynkiem
oraz gotyckim kościołem p.w. św. Jakuba
z pocz. XVI w. Mieszkańcy utrzymywali się
z rzemiosła, handlu i rolnictwa. XVI wiek miasto
zaliczyć powinno do udanych. Dopiero w późniejszym okresie, w XVII stuleciu, miasto
podupadło. Najpierw spustoszyli je Szwedzi, a
potem Węgrzy z Siedmiogrodu. Marazm trwał
do połowy lat 50. XIX stulecia. Uruchomienie linii
kolejowej z Krakowa do Tarnowa, a wcześniej
wybudowanie przez Jana Ewangelistę Goetza
w Okocimiu browaru (1845 rok) zapoczątkowały
rozwój miasta. Brzesko było na tyle prężne,
że kiedy w ramach Autonomii Galicyjskiej,
w 1867 roku, reorganizowano administrację,
zlikwidowano rachityczne powiaty wojnicki
i czchowski, a w większości ich tereny włączono
do nowego powiatu, brzeskiego. W czasach
przedrozbiorowych miasto miało charakter
prywatny, należało najpierw do rodu Melsztyńskich. W II RP
Brzesko znowu straciło na znaczeniu, znacznie lepiej
rozwijały się dwa sąsiednie miasta: Bochnia i Tarnów.
II wojna światowa rozpoczęła się od tragicznego zdarzenia,
już 5 września 1939 roku pociągi ewakuacyjne ze Śląska
zostały zbombardowane przez niemieckie bombowce.
Wokowice:
Zabytkowy dworek
Sanktuarium w Szczepanowie to jeden z najcenniejszych
zabytków architektury sakralnej ziemi Brzeskiej, kilka lat temu
obiekt został podniesiony do godności Bazyliki Mniejszej.
Do Szczepanowa, wsi, w której urodził się święty Stanisław,
patron Polski, pielgrzymują rzesze rodaków z całego kraju
i zagranicy. W rodzinnej miejscowości znajdują się liczne
Powiat Brzeski
9
Brzesko
obiekty kultu poświęcone jego osobie. Szczególne miejsce
zajmuje gotycki, rozbudowany w początkach XX wieku, kościół
fundacji Jana Długosza, a poświęcony św. Stanisławowi. Kościół
parafialny w Szczepanowie składa się z dwóch połączonych
ze sobą świątyń: starszej fundacji Jana Długosza i nowszej,
zbudowanej w 1914 roku. Świątynia została podniesiona
w 2003 r. przez papieża Jana Pawła II do rangi bazyliki mniejszej
– czytamy na kartach historii szczepanowskiego sanktuarium,
którego kustoszem jest ksiądz prałat Władysław Pasiut.
- Do obiektów szczepanowskich związanych z osobą św.
Stanisława należy kaplica, którą wybudowano w miejscu
jego narodzenia. Znajduje się w niej
Godnym polecenia zabytkiem jest też brzeski browar.
Obiekty powstały w połowie XIX wieku. W 1845 roku
do Brzeska przybył, nikomu tutaj nie znany, Jan Goetz.
Tutaj właśnie postanowił wybudować browar. Stara część
browaru jest dzisiaj siedzibą dyrekcji firmy. Jest tutaj kilka sal,
w których urządzono ekspozycję związaną z historią
browaru i rodu Goetzów. Brzeski browar, należący do
grupy Carlsberg Polska SA, chce jednak przekształcić
tę stałą ekspozycję w Muzeum Browaru. Podobne tego
typu obiekty, jak na przykład Muzeum Browaru Carlsberg
w Kopenhadze, cieszą się ogromną popularnością. Na
terenie browaru można też zwiedzić obiekt, w którym od
152 lat produkowany jest „Złocisty trunek”.
Bardzo cennym zabytkiem jest figura świętego Floriana,
ufundowana w 1731 roku. Po kolejnym pożarze, z początku
XX wieku, na wniosek miejscowych fajermanów, została
ustawiona pośrodku brzeskiego Rynku. Zdaniem historyków
sztuki, brzeski święty to największa tego rodzaju rzeźba we
wschodniej części województwa małopolskiego.
Brzeski Rynek to jedno z najpiękniejszych założeń
architektonicznych w Małopolsce. Niebawem zmieni
swe oblicze, odzyska swój dawny, XIX-wieczny charakter.
A wszystko za sprawą planowanych tutaj prac: na centralnym
placu Brzeska pojawi się granitowa kostka, nowe zieleńce
i stylizowane lampy oświetlenia ulicznego. Wiele wskazuje
na to, że pierwotna zabudowa Rynku miała charakter
drewniany. Ostatnie badania Eligiusza Dworaczyńskiego
niezbicie udowodniły, iż na Rynku był ratusz. Obiekt,
zbudowany z drewna najprawdopodobniej spłonął podczas
wielkiego pożaru na początku XVIII stulecia. Wtedy z dymem
poszła też stara, drewniana zabudowa centrum miasta. Nowi
budowniczowie, między innymi w obawie przed pożarem,
zrezygnowali z drewna, jako materiału budowlanego,
zastępując go cegłą i kamieniem. Zresztą, jak podają źródła
historyczne, odbudowa Brzeska po pożarze szła mozolnie, bo
był to czas upadku państwa polskiego.
W Brzesku, stolicy gminy na uwagę turystów zasługuje
pochodzący z pocz. XVI w. kościół p.w. św. Jakuba, utrzymany
w stylu gotyckim, z neogotyckimi zmianami z przełomu XIX/XX w.
Tutaj można oglądać jeden z najstarszych zabytków Brzeska,
obraz Matki Boskiej Nieustającej Pomocy.
Szczepanów:
Bazylika Mniejsza
fragment zachowanego dębu, pod którym według tradycji
urodził się św. Stanisław. Za kaplicą, w miejscu źródełka,
w którym obmyła go matka, znajduje się studnia. Za sprawą
czerpanej z niej wody, uznawanej powszechnie za cudowną,
doszło do wielu udokumentowanych uzdrowień. W miejscu, gdzie stał dom rodzinny św. Stanisława został
wybudowany kościół (obecnie kaplica cmentarna), który
ufundował Stanisław Lubomirski, ówczesny właściciel
Szczepanowa.
Pałac Goetzów Okocimskich jest jednym z najcenniejszych
obiektów w Polsce (XIX wiek). I to nie tylko pałac.
W skład kompleksu wchodzą też: stajnie, oranżeria,
czworaki – budynki dla służby. Całość otoczona jest
murem z bramą wjazdową. Ogród o powierzchni
ponad 30 hektarów został urządzony w stylu angielskim,
spotkać tutaj można wiele cennych drzew i krzewów.
W początkach XX wieku brzeski pałac znacznie rozbudowano,
o część wschodnią. Do pałacu, od strony zachodniej,
przylega kaplica, którą wieńczy kopuła, a w niej malowidło
Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, dzieło Tadeusza
Popiela. W czasach świetności w pałacu była kolekcja dzieł
sztuki: obrazów, rzeźb, trofeów myśliwskich, gobelinów, mebli,
porcelany chińskiej, żyrandoli, kominków oraz broni białej.
10
Powiat Brzeski
Nad Jadownikami góruje kościół p.w. Świętej Anny z XVI w.,
w pobliżu pozostałości grodu wczesnośredniowiecznego
(Bocheńca). Świątynia w Jadownikach została ufundowana
przez G. Lubowieckiego. Niejaki Szymon Adamiak wzniósł
murowaną kaplicę, która dzisiaj stanowi prezbiterium obecnej
świątyni. Potem Władysław Lubowiecki dobudował od zachodu
obszerny przedsionek, przekształcony w I połowie XVIII stulecia
za sprawą Wojciecha i Zofii Pitlowiców w nawę główną. Po raz
kolejny światynię przebudowano w latach 1852-1854.
Szczepanówwsi:
Centrum
domowego. Niejako przy jadownickiej Izbie Regionalnej działa
stała ekspozycja prac artysty rzeźbiarza, Tadeusza Świerczka.
W Galerii w Jadownikach można podziwiać rzeźby Jana Pawła II,
Józefa Piłsudskiego czy Czesława Miłosza.
Brzesko jest doskonałym miejscem, z którego można sobie urządzać wypady w teren,
zarówno piesze, jak i rowerowe. Godna
polecenia jest widokowa trasa z Brzeska,
w kierunku Okocimia Górnego. Na tak
zwanym Okocimskim Wzgórzu warto
zwiedzić kościół parafialny p.w. Świętej
Trójcy, fundacji Jana I Ewangelisty
Goetza, założyciela browaru. Świątynia
została wybudowana w latach 18841885 według projektu wiedeńskiego
architekta, Maxa Schwedy. Budowla
ma charakter neogotycki, wykonana
została z kamienia ciosowego, ma
konstrukcję jednonawową, z parą kaplic
po bokach o charakterze transeptu,
w którego bryle objęte są przybudówki
zakrystyjne po bokach węższego,
zamkniętego trójbocznie prezbiterium.
Front kościoła to kwadratowa wieża,
zwieńczona ośmiobocznym hełmem,
z ozdobnym portalem. W krypcie
kościoła spoczywają przedstawiciele
rodu Goetzów. Cmentarz parafialny
stał się miejscem spoczynku dla wielu
urzędników i miejscowych piwowarów. Jest tutaj
kilkadziesiąt zabytkowych nagrobków, m.in. grobowiec Michała
Rossknechta.
Brzesko
Do cennych zabytków należy zaliczyć też gotycki kościół
p.w. Wniebowzięcia NMP z 1436 r. w Jasieniu oraz murowany
kościół p.w. Świętego Bartłomieja z XVI stulecia w Porębie
Spytkowskiej.
Brzesko:
Fasada budynku
Drewniana dzwonnica z XVII wieku w Porębie Spytkowskiej
jest jedną z największych i najstarszych drewnianych dzwonnic
w Małopolsce. Ma kilkanaście metrów wysokości. Jej masywną
konstrukcję, złożoną z potężnych bali, osłania szalowanie
z desek pokrywających pochyłe ściany, zaś izbica, nakryta
gontowym daszkiem namiotowym, skrywa trzy duże dzwony.
Największy został odlany z fundacji Stanisława Lubomirskiego,
przez mistrza Balcera Ruguta w roku 1639. Natomiast kościół
w Porębie Spytkowskiej został wzniesiony w połowie XVI
stulecia.
Gotycki Kościół parafialny w Jasieniu to budowla z 1436 roku,
ufundowana przez kasztelana, Spytka z Melsztyna. Godną
polecenia jest polichromia, która została zaliczona do
unikatowej. Przedstawia sceny z życia Jezusa.
Zabytkowym obiektem jest też dwór z końca
XIX wieku, dzisiaj mieści się w nim Dom
Dziecka. Dworek, charakterystyczny dla tej
epoki, został wybudowany przez właścicieli
tutejszego majątku, Baltazińskich. W Jasieniu
warto też zobaczyć wzniesioną w roku 1903
neogotycką kaplicę z cegły, uzupełnionej
ciosami piaskowca. Mieszczą się w niej prochy
kilku duchownych. Wiele wskazuje na to, że
zaprojektował ją Sas - Zubrzycki.
Spacerując po Brzesku warto odwiedzić
zabytkowe cmentarze. Cmentarz wojskowy
pamięta czasy I wojny światowej, ma on ścianę
szczytową z inskrypcją, do niego przylega
zabytkowy cmentarz wyznania mojżeszowego,
tuż przy Rynku stary cmentarz brzeski, na
którym pochowani są wybitni brzeszczanie.
Wiele nagrobków to arcydzieła sztuki.
W Jadownikach, z inicjatywy tutejszego
Towarzystwa Miłośników ziemi Jadownickiej
oraz Rady Sołeckiej, powstała Izba Regionalna.
Spotkać tutaj można wiele bardzo cennych
eksponatów. Obrazują one życie i prace tutejszych
mieszkańców. Najwięcej eksponatów pochodzi
z końca XIX i I połowy wieku XX. Są tutaj
narzędzia rolnicze oraz sprzęt gospodarstwa
Brzesko ma doskonale rozwiniętą infrastrukturę turystyczną:
miejsca noclegowe, w tym hotele i schronisko młodzieżowe,
kilka restauracji, barów. Miasto jest doskonałą bazą wypadową
dla turystów chcących pojeździć na rowerze lub pospacerować
zarówno w terenie pagórkowatym, jak i równinnym. Dogodne
położenie komunikacyjne sprawia, iż do Brzeska łatwo i sprawnie
dojechać można koleją lub samochodem (ale także busami
z Krakowa czy Tarnowa i PKS-em).
Brzesko:
Pomnik Floriana
Powiat Brzeski
11
Brzesko
Mieszkańcom jak i turystom usługi oferują:
BRZESKI OŚRODEK SPORTU I REKREACJI
32-800 Brzesko, ul. Wiejska 12
tel. 68 65 001 lub 002
Godziny otwarcia: 06.30 - 22
www.sport-brzesko.pl, e-mail: [email protected]
Brzeska pływalnia oferuje zarówno wesołą i odprężającą zabawę,
jak i możliwość sprawdzenia swoich fizycznych możliwości w wodzie pod okiem specjalistów. Na pływalni można skorzystać z:
• dwóch basenów kąpielowych (basen sportowy o wymiarach
25 m/12,5 m oraz basen rekreacyjny o owalnych kształtach
i pow. 100m2)
• zjeżdżalni o długości 60 m
• jakuzzi
• w każdy weekend - jacuzzi solankowe na bazie soli
„Bochneris”
• sauny (jedna z dwóch znajduje się w strefie basenowej)
Na terenie pływalni znajdują się również:
• fitness klub
• kawiarnia
STADNINA KONI „RANCHO PASJA”
32-800 Brzesko , ul. Szczepanowska
Kontakt: Marta i Wacław Synowiec, tel. 0607 574 900
To jedna z najlepiej wyposażonych i najładniej położonych
stadnin w Polsce. Placówka oferuje naukę jazdy konnej. Rancho
dysponuje 6 końmi. Dodatkowo jest możliwość przejazdu
bryczką sportową lub „wózkiem krakowskim”. „Pasja” jest również
miejscem imprez muzycznych (koncerty i dyskoteki) oraz
okolicznościowych. Rancho posiada zadaszoną (namiot) scenę
wraz z miejscami do siedzenia oraz plac zabaw dla dzieci.
Cennik za jazdę konną:
• 15 min. „oprowadzania” - 10 zł
• 30 min. „lekcja na loży” z instruktorem - 15 zł
• 45 min. jazda samodzielna - 20 zł
• 1 godz. „pleneru” - 30 zł
KONIK KLUB, Ośrodek Jazdy Konnej i Hipoterapii
32-800 Brzesko, ul. Okocimska
www.konikklub.bwi.pl
Kontakt: Wojciech Rosa, tel. 68 63 384
Konik Klub oferuje jazdę oraz naukę jazdy konnej. KK dysponuje
7 końmi. Jest też możliwość zorganizowania imprez
plenerowych pod wiatą. KK prowadzi młodzieżową sekcję
jeździecką, która bierze udział w różnego rodzaju zawodach
jeździeckich. Nabór do sekcji jeździeckiej jest bezpłatny w zamian jej członkowie udzielają pomocy w postaci opieki
przy stadninie.
TRZY STAWY
Miłośnicy wędkarstwa mogą wybrać się na Trzy Stawy.
Zezwolenia okresowe hobbyści mogą kupić w sklepie
sportowo-wędkarskim K. Wawrykiewicza na ul. Asnyka 1
w Brzesku lub w sklepie wędkarskim „Relax” K. Pagacza przy
ul. Niecałej 12 w Bochni.
Brzesko:
Basen
TKKF SOKÓŁ
32-600 Brzesko , ul. Browarna 13a
Kontakt: Andrzej Filipek, tel. domowy 68-61-984
W bardzo bogatej ofercie działalności TKKF Sokół udostępnia
następujące obiekty:
Kort tenisowy
czynny od godz. 10 - 20
opłaty: 4 zł/godzinę z własnym sprzętem,
5 zł/godz. ze sprzętem TKKF Sokół
Siłownia
czynna: PON., ŚR., PT - godz. 10 - 12 i 16- 20; WT, CZW. - godz.
16 - 20; SOB - godz. 10 - 12
Kręgielnia
Istnieje możliwość indywidualnego i grupowego wynajęcia
kręgielni w dowolnych godzinach.
KORTY TENISOWE OKS
32-800 Brzesko, ul. Świerkowa
tel. (014) 66 308 64, fax. (014) 68 62 970
Kontakt z trenerem: Mariusz Opiła, tel. prywatny: 0502-646-121
Z kortów Okocimskiego Klubu Sportowego mogą korzystać
m.in.:
• Zawodnicy oraz dzieci pozostające w szkoleniu
prowadzonym przez sekcję tenisową.
12
Powiat Brzeski
Okrężny Szlak Turystyczny
To bardzo atrakcyjna i widokowa trasa. Szlak oznakowany jest
w kolorze czerwonym i rozciąga się na obszarze 50 km.
Utworzono 6 stanowisk drogowskazowych z 14 drogowskazami.
Szlak przebiega przez następujące miejscowości: Brzesko,
Bocheniec, Złotą, Tymową, Czchów, Basztę, Gosprzydową,
Porębę Spytkowską, Jasień.
Szlak rozpoczyna się i kończy na stacji PKP w Brzesku.
Najwyższym szczytem na tym terenie jest Bocheniec (395
m n.p.m.).
Brzesko:
Siedziba Sądu
Warto dodać, że PTTK planuje wytyczyć kolejny szlak w północnej części powiatu brzeskiego, który będzie obejmował: Brzesko,
Okocim, Dębno, Szczepanów, Borzęcin, Dołęgę, Szczurową
i Okulice.
W 1867 roku Czchów stracił prawa miasta powiatowego i został
włączony do powiatu brzeskiego, a prawa miejskie utracił
po I wojnie światowej. Przed wybuchem wojny, w 1938 roku
rozpoczęto budowę zapory wodnej i elektrowni na Dunajcu.
W czasie okupacji niemieckiej kontynuowano budowę poprzez
obozy pracy przymusowej. Budowę ukończono w 1948 roku.
Gmina Czchów
Czchów
Rzeka Dunajec miała ogromny wpływ na rozwój osadnictwa
w okolicach Czchowa. Jeszcze w latach międzywojennych
dominował pogląd, że tereny tej części Małopolski nie były
miejscem penetracji ludności w czasach prehistorycznych.
Najnowsze badania archeologiczne wskazują, że było jednak
inaczej. Znaleziska archeologiczne potwierdzają, że już w czasach
neolitu pojawiły się tutaj stałe osady. Pierwsza pewna wiadomość
o Czchowie pochodzi z początku XII stulecia. Znajdziemy ją
w tzw. Kalendarzu Kapituły Krakowskiej. W dokumencie owym
czytamy, iż biskup Wincenty Kadłubek nadał kapitule dziesięciny
z Czchowa. Inny polski kronikarz, kanonik krakowski Jan Długosz,
również wspomina o Czchowie. Nie da się wykluczyć, że już
w X wieku, w czasach działalności świętego Świerada, teren
Czchowa podlegał wpływom państwa wielkomorawskiego.
Więcej informacji o Czchowie przynosi dopiero wiek XIV. Pod
datą 1325 jest zapis o istnieniu parafii Czchów. Wcześniej,
około 1288 roku, miasto wraz z okolicznymi wsiami należało
do Klucza Tuchowskiego benedyktynów tynieckich. Wielu
zastanawia się, czy fakt, iż w 1333 roku czchowski wójt Wojsław
pozwolił niejakiemu Mikołajowi zbudować młyn wodny
o dwóch kołach na terenie
Zamek w Czchowie – Baszta
Powstała jako jedna z kilku budowli, których celem było strzeżenie
szlaku handlowego na Węgry. Stał tutaj kiedyś średniowieczny
zamek. Dzisiaj pozostała po nim tylko cylindryczna baszta.
Przez wiele lat była niedostępna dla turystów. Przed kilkoma
laty zapadła decyzja o jej renowacji. Na szczycie kamiennej
baszty zlokalizowano punkt widokowy. W letnie, słoneczne,
bezchmurne dni stąd widać panoramę wschodniej części
gminy, okolice gmin Zakliczyn i Gnojnik. Czchowska baszta
turystom udostępniana jest od 1 maja do 31 października.
W maju, w godz. 10 – 17, a w czerwcu, lipcu, sierpniu w godz.
10 - 19, we wrześniu od godziny 10 do 17. Nieco krócej czynna
jest w październiku (w soboty i niedziele od 10 do 16, a w dni
powszednie od godziny 8 do 16).
Podczas spaceru turyści mogą tutaj liczyć na wszelkiego
rodzaju informacje turystyczne, mogą także nabyć
pamiątki (foldery, kubki, kartki pocztowe, książki, obrazki,
itp.) Na zamku, w tak zwanym budynku strażnika, czynna
jest stała ekspozycja - jest to wystawa archeologiczna
dokumentująca dzieje osady i zamku. Są tutaj
przedmioty znalezione podczas badań archeologicznych
prowadzonych na wzgórzu. Można też podziwiać
miniaturę zamku - makietę przedstawiającą zamek
w czasach jego świetności.
Zamek w Czchowie jest jednym z najstarszych zamków
królewskich, jego początki sięgają panowania króla
Czchóiowro:
Brama Gór-jez
miejscowości, jest
wystarczającym dowodem na miejskość Czchowa? W świetle
dokumentu 1355 roku raczej tak. Wtedy to król Kazimierz
Wielki, na prośbę mieszkańców, nadał miastu, w miejsce
prawa średzkiego, bardziej nowoczesne, bardziej sprzyjające
rozwojowi, prawo magdeburskie. Jan Długosz dowodzi
w swym monumentalnym dziele Kroniki Królestwa Polskiego,
że Kazimierz Wielki otoczył miasto murami i miał tu odwiedzać
swoje… wybranki. Wszak nie od dzisiaj wiadomo, że ostatni
z rodu Piastów miał wielką słabość do niewiast. Niewykluczone,
że we krwi niektórych dzisiejszych mieszkańców Czchowa
płynie… piastowska krew.
Już wówczas Czchów sprawował pewne funkcje administracyjne.
Był tak zwanym czołem opola, czyli najniższej jednostki
administracyjnej, a ten teren obejmował obszar od Gnojnika po
Gromnik. Dlatego nie może dziwić, iż w 1399 działał tutaj sąd
powiatowy. Już w II połowie XIV wieku Czchów stał się włością
królewską. Bardzo dogodne położenie, przy drodze handlowej
na Węgry, sprawiło, iż miasto stało się siedzibą królewskiej stacji
celnej.
Księgi radzieckie informują, że w mieście działali rzemieślnicy
różnych specjalności, między innymi zanotowano działalność
szewców, bednarzy, browarników, kowali, mieczników, ślusarzy,
grabarzy, kuśnierzy, sukienników, stelmachów i garncarzy. Złoty
okres w dziejach miasta przypadł na II połowę XV i XVI wiek.
Miasto miało przytułek dla biednych, szpital, szkołę. W dobie
reformacji Czchów stało się jednym z ośrodków Arian. Pomór,
najazdy szwedzkie, działalność Lisowczyków doprowadziły do
upadku znaczenia miasta.
Czchów:
Średniowieczna baszta
Wacława Czeskiego (1292-1305). Wzniesiono wówczas najstarszy murowany element, wieżę o wysokości 28 metrów.
Za panowania Władysława Łokietka wzniesiono zamek, wieża
Powiat Brzeski
13
Gmina Czchów
otoczona została kamiennym murem z bramą wjazdową
od strony miasta, a po przeciwnej stronie wzniesiono
dwuprzestrzenny budynek z piwnicami. Obiekt znalazł się
na pieczęci miejskiej z XIV wieku. Zamek rozbudowano
i wzmocniono w XV wieku, ale już w następnym
Wytrzyszczka:
Wierżyczki obronne zamku Tropsztyn
stuleciu nie oparł się „duchowi postępu techniki wojennej”.
Co prawda ostatni król Polski polecił odbudować zamek,
ale do realizacji tego planu nie doszło z powodu upadku
I Rzeczypospolitej. Prace konserwatorskie rozpoczęły się w 1928
roku, a po II wojnie światowej, dopiero w 1993.
Zamek w Wytrzyszczce
Zamek Tropsztyn we wsi Wytrzyszczka, położony nad Jeziorem
Czchowskim, został wybudowany na przełomie XIII i XIV
wieku przez dziedziców osady św. Świerada. Po raz pierwszy
na kartach historii pojawia się dopiero w latach 1382 – 1390,
kiedy był już własnością Chebdy z tropsztyna herbu Starykoń.
Opuszczony zamek został sprzedany w XVI stuleciu kasztelanowi
sandomierskiemu Piotrowi Kmicie. Na początku XVII wieku
zamek był już całkowicie zrujnowany.
Od kilku lat jest remontowany. Budowla odzyskuje swój
dawny blask. Jak wynika z ustaleń archeologów, początkowo
był zbudowany z drzewa. Wzmianki o murowanym zamku
pochodzą dopiero z 1382 roku. - Istniały tu wówczas wysokie
mury na planie czworoboku. Zabudowa wewnątrz murów
pozostawała jeszcze drewniana. Dopiero następni właściciele,
Chebdowie, wznieśli pierwsze murowane budynki, a zwłaszcza
wysoką, masywną wieżę w północno-zachodnim narożniku
zamku. Z czasem zmieniono wjazd do zamku oraz wybudowano
rezydencję mieszkalną wzdłuż północnych murów. Aby ukrócić
zbójeckie zapędy urzędujących tu burgrabiów, zamek został
zdobyty i zniszczony około 1574 roku – czytamy w kronikach.
Klątwa Inków
Czy część legendarnego skarbu Inków, którego nie udało się
przejąć hiszpańskim konkwistadorom i Świętej Inkwizycji,
zakopano gdzieś pod zamkiem lub w piwnicach zamku Tropsztyn,
koło Czchowa? Poszukiwacze skarbów nie mają najmniejszych
wątpliwości. – On tam jest, tylko nie warto po niego sięgać, bo
rzucona jest na niego klątwa Inków – przekonują. Ci, którzy
odważyli się go szukać, zginęli w niewyjaśnionych do tej pory
okolicznościach. Wielu poszukiwaczy wierzy, że te zagadkowe
zgony da się w jakiś naukowy sposób wytłumaczyć, że z klątwą
14
Powiat Brzeski
Inków, będzie tak samo, jak z klątwą Jagiellonów, którą dopiero
rozwiązali naukowcy (po otwarciu grobów królewskich na
Wawelu, ci, którzy brali w tym udział, szybko umierali. Wielu
sądziło, że to klątwa, dopiero badania naukowe potwierdziły
istnienie mikrobów we wnętrzu grobów,
które miały taką śmiertelną moc). Wierzą
w to, ale na razie, na wszelki wypadek,
od szukania skarbów się wstrzymują.
Inni z niedowierzaniem mówią
o skarbie, tłumacząc, że to legenda.
Piękna, na pewno dodająca
zamkowi aury tajemniczości
i grozy, ale nie mająca nic
wspólnego z rzeczywistością.
Sama historia zamku sięga średniowiecza. Obiekt wzniesiono w XIII
wieku, wraz z kilkoma innymi
obiektami, miedzy innymi zamkiem
w Niedzicy, basztą czchowską czy
zamkiem melsztyńskim. Wszystkie
te budowle miały charakter
obronny, a przede wszystkim miały
strzec kupców, którzy wracali z Węgier, w kierunku Krakowa
i Grodów Czerwieńskich. Na początku XVII wieku zamek przejął
znany polski ród Stadnickich. Obiekt odzyskał wówczas swój
dawny blask. Gdzieś w połowie XVIII stulecia zamek przejął
Sebastian Berzeviczy, prawnuk Jadwigi Stadnickiej oraz Mikołaja
Berzeviczego. Młody arystokrata uchodził za podróżnika,
miał duszę awanturnika, ryzykanta. Była to cecha, a może
moda, panująca wśród wielu ówczesnych, nie tylko polskich,
ale europejskich przedstawicieli rodów arystokratycznych.
Wychowany w tym duchu, od młodości marzył o wielkich
podbojach i wyprawach. Wbrew rodzinie postanowił zwiedzić
Amerykę. W XVII i XVIII wieku Ameryka Południowa była
ulubionym kierunkiem wypraw europejskich podróżników
i awanturników. Tam właśnie Sebastian Berzeviczy poznał
córkę wodza plemienia indiańskiego. Z tego związku zrodziła
się córka Umina. Kiedy dorosła, wyszła za mąż za ostatniego
wielkiego wodza Inków, Tupaca Amaru II. - W Peru było w tym
czasie wiele krwawych powstań. Podczas jednego z nich ramię
w ramię walczyli Tupac Amaru i Sebastian Berzeviczy. Po klęsce
Indian Tupaca Amaru i Umina uciekli do Włoch. W Italii urodziła
syna. Tupaca Amaru został jednak zasztyletowany. W obawie
o los córki i wnuka, Sebastian Berzeviczy ukrył ich na zamku
w Niedzicy. Ale i tutaj dopadli ich wysłannicy konkwistadorów,
zasztyletowali Uminę. Synek zamordowanej został adoptowany
przez Wacława i Annę Beneszów. Młody Tupac Amaru ożenił
się z Polką i miał z nią dwóch synów. Przed śmiercią wręczył im
rodowe dokumenty, zakazał jednak poszukiwania testamentu
– twierdzi jeden z badaczy tajemnic zamku w Tropsztynie.
31 lipca 1946 r. sołtys Wytrzyszczki, komendant miejscowego
posterunku Milicji Obywatelskiej, kilku żołnierzy oraz student
prawa UJ Andrzej Benesz odciągnęli jeden z bloków kamiennych
schodów, rozkopali ziemię i wydobyli ołowianą tubę o długości
ok. 18 cm, zamkniętą z obydwu stron. - Otworzono ją, wewnątrz
znajdowały się trzy skórzane rzemienie, każdy opatrzony
licznymi supełkami, a na końcach złotymi blaszkami, na których
wyryte były trzy napisy: „Titicaca”, „Vigo” i „Dunajecz”. Moim
zdaniem jest coś magicznego w spoglądaniu na kamienne
schody, pod którymi Andrzej Benesz znalazł ołowianą rurę
z tajemniczym zapisem. Pewne jest, że odnalazł dokumenty
i chciał sprawdzić ich wiarygodność. Powołał nawet komisję,
która dysponując dokładnymi wskazówkami była blisko
rozwikłania tajemnicy skarbu Inków. Andrzej Benesz zginął
w wypadku samochodowym. Czy to klątwa Inków? – zastanawia
się Józef Rusinek, badacz tajemnic z przeszłości.
Kościół p.w. Narodzenia Najświętszej Marii Panny
w Czchowie
Został wybudowany w 1346 roku. Jest to jednonawowa
budowla, wzniesiona z kamienia, wykonana w stylu gotyckim.
W przyziemiu przetrwały jednak, bardzo rzadkie w tej części
Polski, elementy budowli romańskiej. To dowodzi, iż wcześniej,
Gmina Czchów
Muzea
najprawdopodobniej już w XIII, a może i nawet
w XII wieku, była tutaj świątynia romańska.
Bardzo cenna jest polichromia w kościele, która
pochodzi z około 1380 roku. Są tutaj sceny
z życia i działalności Jezusa Chrystusa, Matki Bożej
oraz sceny apokryficzne i symboliczne. Zdaniem
historyków sztuki należy je zaliczyć do grona
najbardziej interesujących nie tylko w Polsce, ale
w całej Europie. Godnym polecenia, zwłaszcza
dla miłośników renesansu, są natomiast rzeźby
nagrobkowe Kaspra Wielogłowskiego i jego
żony. Zostały wykonane w II połowie XVI stulecia
przez mediolańczyka, Hieronima Canavesiego,
wzorowane były na pomnikach królewskich na
Wawelu w Krakowie.
Kościół pod wezwaniem Przemienienia
Pańskiego w Jurkowie
To drewniana świątynia wzniesiona w XV stuleciu.
Dwa wieki później kościół został gruntownie
odnowiony. Ołtarz główny pochodzi z XVII
wieku. To oryginalny barokowy ołtarz z obrazem
Chrystusa upadającego pod krzyżem. Płótno
jest dziełem późnorenesansowym. Ołtarz ma dwa skrzydła,
z obydwu stron malowane, wypełnione scenami biblijnymi.
Kościół pod wezwaniem Michała Archanioła w Złotej.
To drewniana konstrukcja wzniesiona na planie „małego krzyża”
o charakterze barokowym, z ciekawą polichromią i zabytkowym
wyposażeniem.
Trasy rowerowe
W gminie wytyczo
no trzy duże trasy
rowerowe
Trasa zachód ma
26 kilometrów dłu
gości
Wycieczkę rozpoc
zynamy w Czchow
ie, przez Tymową, Tworkową, Ju
rków i z powrotem
na czchowski
Rynek
Ju
ów:
Drewniany kościół z XVrkwie
ku
Dunajec, to doskonałe atuty. Co więcej, tutejsze rzeki, potoki
oraz samo jezioro obfitują w wiele gatunków ryb. Spotkać tutaj
można między innymi: lipienie, brzany, leszcze, świnki, klenie,
pstrągi potokowe, szczupaki, sandacze. Nie wolno zapomnieć,
że samo Jezioro Czchowskie zostało utworzone jako zbiornik
wyrównawczy dla Jeziora Rożnowskiego. Powierzchnia zalewu
wynosi 364 ha, szerokość dochodzi do 650 m, a pojemność
całkowita to blisko12 mln m3 wody. Jest ono malowniczo
posadowione, wkomponowało się bowiem w liczne, kopulaste
wzniesienia. Ukształtowanie terenu pozwala na organizowanie
wędrówek po okolicy. Wielkie bogactwo tutejszych lasów,
wraz z bardzo ciekawym drzewostanem, oraz walory zbiornika
wodnego stwarzają doskonałe warunki do rekreacji i wypoczynku.
Nad Dunajcem jest kąpielisko strzeżone z piaszczystą plażą,
a nieopodal kompleks boisk: do piłki nożnej, siatkówki, koszykówki,
plac zabaw dla dzieci. W sumie w Czchowie istnieją dwa kąpieliska.
Drugie położone jest nad jeziorem, tuż obok przystani wodnej.
Trasa wschód – o d
ługości 16 kilom
etrów
Rozpoczynamy
na Czchowskim
Rynku, potem
wspinamy się
drogą, w kierunk
u Iwkowej do
Trawników, potem
w dół na zaporę,
Drukowa i z powr
do Piasków
otem do Rynku.
Trasa południe o d
ługości 19 kilom
etrów
Prowadzi od czco
wskiego Rynku,
przez Trawniki,
do Będziszyny i W
ytrzyszczki, a pot
em na Koziniec
i do Czchowa.
Kościół pod wezwaniem
świętego Mikołaja Biskupa
z Tymowej
Budowla pochodzi z II połowy XVIII stulecia, a dokładnie rzecz
ujmując z 1764 roku. Jest to świątynia drewniana, z wyposażeniem późnobarokowym i klasycystycznym.
Letnia stolica
W połowie lat 70. Czchów zyskał miano Letniej Stolicy
Małopolski. Dzisiaj miasto chce znowu być znaczącym ośrodkiem
turystycznym. Nie da się ukryć, iż jednym z „wabików” jest woda.
Położenie Czchowa, nad Jeziorem Czchowskim oraz nad rzeką
Tymowa:
. Mikołaja Biskupa
św
iem
an
w
ez
w
d
po
Świątynia
Wielką atrakcją Czchowa jest spływ doliną Dunajca. Przystań
startowa spływu została zlokalizowana w Czchowie, tuż
obok kąpieliska przy stadionie sportowym (naprzeciwko hali
sportowej), a końcowa - w Zakliczynie. Turyści 12-osobowymi,
niezatapialnymi i bezpiecznymi tratwami pokonują odcinek
o długości 11 kilometrów. Podróż trwa ponad dwie godziny.
Jezioro i Dunajec to także raj dla wędkarzy.
Powiat Brzeski
15
Gmina Dębno
Historia gminy Dębno to dzieje 13 wsi tworzących gminę. Teren
był początkowo albo we władaniu biskupów krakowskich, albo
monarchy. Potem przeszedł w ręce wielkich polskich rodów.
Wieś Dębno została lokowana gdzieś w początkach XIII wieku.
Pierwsza pewna wzmianka pochodzi co prawda z roku 1274, ale
wspomina o wsi „dobrze już urządzonej”. Co oznacza, iż musiała
ona powstać znacznie wcześniej. Tutaj znane rody małopolskie
miały swoje grody obronne. Najstarszy był zbudowany z drewniano - ziemnych obwarowań, na niewysokim pagórku w strefie
Pogórza, otoczony nawodnioną fosą. Stare zabudowania
spłonęły w połowie XIV wieku. Wtedy to Piotr Odrowąż,
ówczesny właściciel wsi, wybudował kamienną wieżę oraz
niewielki budynek kaplicy w części wschodniej wzgórza.
Za czasów Jakuba Odrowąża, kanclerza wielkiego koronnego
i kasztelana krakowskiego, Dębno wzbogaciło się o nowy
zamek. Wybudowany z cegły i kamienia, wymurowany przez
warsztat budowlany Marcina Proszko i Jana z Krakowa. Obiekt
powstał w latach 1470-80. Zamek w Dębnie podupadł w XIX
stuleciu, dzisiaj znajduje się tutaj oddział tarnowskiego Muzeum
Okręgowego.
Warto zobaczyć
Zamek w Dębnie
Zamek w Dębnie został wybudowany w II połowie XV
wieku. Jest on jednym z najciekawszych zabytków późnego
średniowiecza nie tylko na tym terenie, ale w Polsce. Co
więcej, jest bodaj jedynym przykładem budowli, która łączy
elementy gotyku i renesansu w odniesieniu do siedzib
możnowładczych epoki Odrodzenia w Polsce. Projektant
nadał mu charakter bardzo wygodnej i – jak na owe czasy –
wyjątkowo reprezentacyjnej rezydencji ze stosunkowo mało
znaczącymi elementami obronnymi, dekorowanej zendrówką
oraz odkuwanymi w kamieniu obramieniami okien i drzwi,
występującymi w obrębie baszt. Uwagę przykuwają wykusze.
Pod koniec złotego wieku zamek trafił w ręce węgierskiego
barona, szambelana królewskiego, Ferenca Wesseliniego, który
nadał mu późnorenesansowy wygląd, a wszystko
za sprawą tynków elewacyjnych, sgraffit, attyki
nad budynkiem warowni od strony północnej,
malowideł i znanych tylko z wykopalisk ozdób
kamiennych (m.in. portalu wejściowego).
W 1630 roku zamek nabyła księżna Teofila z Tarłów
Ostrogska, potem budowla zmieniała kilka razy
właścicieli. Zamek na wzgórzu został otoczony
parkiem oraz stawami rybnymi i zabudowaniami
gospodarczymi. Od 1978 budowla jest siedzibą
Oddziału Muzeum Okręgowego w Tarnowie.
„Mieści się tu urokliwe muzeum wnętrz mieszkalnych, reprezentacyjnych, a także gospodarczych (unikatowych w skali kraju).
Na terenie Dębna jest wiele przydrożnych
figur. Najcenniejsze z nich pochodzą z XVIII w.
(Chrystusa Frasobliwego przy cmentarzu, św.
Kingi nad Niedźwiedziem, św. Floriana przy szosie
E4 i św. Jana Nepomucena w parku zamkowym).
Warta polecenia jest też neogotycka kaplica
Jastrzębskich z r. 1906 zdobiona secesyjnymi
witrażami na miejscowym cmentarzu, na
którym znajduje się ponadto kwatera żołnierska
z czasów I wojny światowej.
Turniej Rycerski
Odbywa się co roku, pod koniec września. Impreza gromadzi
około 20-tysięczną publiczność. To największy turniej w Polsce.
Impreza odbywa się w otoczeniu zamku w Dębnie i ma charakter
historycznego widowiska. Główną areną pokazów jest fosa
zamkowa, gdzie dzięki doskonałej widoczności i rozległemu
terenowi mogą zaprezentować się różne formacje zbrojnych
i jazdy. Na dębiński turniej ściąga rycerstwo z całego kraju oraz
zagraniczne bractwa rycerskie. Na placu boju staje około 300
zbrojnych wojów, konnica i artyleria. Licznie zgromadzona
widownia uczestniczy w pięknej lekcji historii na żywo. Wszystkie
16
Powiat Brzeski
pokazy walk, sceny bitewne, zwyczaje rycerskie i dworskie
oraz tańce i gry dworskie czy plebejskie uzupełnione muzyką,
światłem, efektami dźwiękowymi oraz fachowym i barwnym
komentarzem, pozwalają oglądającym poczuć atmosferę
dawnych wieków. Na polu turniejowym są ustawione elementy
dawnej zabudowy, makieta zamku wraz z mostem, chałupy, a na
przedpolu namioty rycerskie oraz artyleria. Przygotowanie takiej
scenografii pozwala na przedstawienie życia naszych przodków
i realistyczne pokazanie scen bitewnych, podczas których płoną
chałupy, stogi i zamkowa brama. W czasie imprezy można
zobaczyć pokazy walk rycerskich od czasów średniowiecza aż po
wiek XVII, równocześnie prezentowane są elementy uzbrojenia,
sposoby walki i obyczaje rycerskie. Bardzo atrakcyjnie prezentują
się sceny bitewne z udziałem rycerstwa, artylerii oraz konnicy,
będące próbą rekonstrukcji najsłynniejszych wydarzeń z historii
Polski. Wiele emocji towarzyszy również rywalizacji łuczników
i rycerzy ciężkozbrojnych walczących o turniejowe trofeum „Złoty warkocz Tarłówny”. Na koniec jest pokaz zdobywania
zamku i fajerwerki.
Kościół w Dębnie
Pierwszy kościół, pod wezwaniem świętej Małgorzaty,
pochodził z 1395 roku. Miał być wotum za ocalenie przed
napaścią Tatarów księżnej Kingi przez dębnian (wiele
wskazywałoby na to, że powstał pod koniec XIII wieku). Jakub
Odrowąż, budowniczy zamku, ufundował również kamienny
kościół p.w. św. Trójcy. Został on wzniesiony na wysokim
wzgórzu, na południe od zamku, a ukończył go jego następca,
Jakub Szczekocki herbu Odrowąż. Kościół konsekrowany był
w 1504 roku. Ufundował on też do świątyni tryptyk św. Trójcy
w r. 1520 (środkowy obraz ołtarza przechowuje obecnie
Muzeum Szołayskich w Krakowie). Po zburzeniu starego
drewnianego kościoła jego wezwanie, św. Małgorzaty,
przejął nowy. To jedna z najciekawszy budowli gotyckich,
o wydawać by się mogło skromnej, jednonawowej konstrukcji.
W środku znajdują się tak zwane „długoszowe” portale, z wieżą
o nadwieszonej, XVIII-wiecznejizbicy.
Dębno:
Renesansowy zamek
Sufczyn
Najstarsza wieś w tzw. kluczu dębińskim. Jej organizację
wiążą historycy z r.1317, gdy pan Dębna Mszczuj z Pobogów
dokumentem wydanym przez księcia Władysława Łokietka
uzyskał pozwolenie na osadzenie lasu nad Brzeźnicą. Wieś
składała się początkowo z 2 części: Sufczyna i Woli Sufczyńskiej.
Były one własnością kolejnych panów Dębna, od r. 1558
pozostając w dzierżawie u Jordanów. Z rodu tego wywodziła
się Teofila, sędzianka sanocka, której herb Trąby widnieje na
fundowanym przez jej męża Józefa de Jonata Bzowskiego herbu
Wola Dębińska
Nazwa jej wywodzi się od lat wolnizny, przyznawanych osadnikom przy lokacji na prawie niemieckim.
Wieś była wymieniana po raz pierwszy jako
należąca do klucza dębińskiego obok Sufczyna
„ze swoją Wolnością” w dokumencie przeniesienia
Dębna na prawo magdeburskie w r.1357. Proces
karczowania lasów biadolińskich, na miejscu których
powstała późniejsza Wola, rozpoczął się jednak tuż
po r.1274, gdy na mocy dokumentu dla rycerza
Świętosława osadnicy uzyskali prawo wycinania
drzew „ad omnes partes” czyli na wszystkie strony.
Można założyć, że w pocz. XIV w. osada istniała
już na prawie średzkim, choć zapewne nosiła inną
nazwę. Po okresie wolnizny (mniej więcej po 18 - 20
latach) mieszkańcy Woli płacili czynsz panom Dębna, meszne
plebanom a dziesięciny biskupom krakowskim. Do czasu
rozbiorów wieś pozostawała w kluczu dębińskim zaś folwark
Dwojanów na jej terenie pracował na rzecz właścicieli Dębna
do wybuchu II wojny światowej. W okresie międzywojennym
odkryte zostały tutaj źródła leczniczych solanek jodowych,
o których wspominał Jan Jastrzębski w „Opisie majątku Dębno”
z marca 1939r.
Biadoliny Szlacheckie
Zwane pierwotnie „Bliższymi” (dla odróżnienia od graniczących
z nimi Radłowskich, znajdujących się już w Ziemi Sandomierskiej
a należących do biskupstwa krakowskiego). Powstały, podobnie
jak Wola Dębińska, na terenach po wykarczowaniu części
pierwotnie wielkich lasów biadolińskich zapewne w 2 poł. XIV w.
Pierwsza wzmianka o nich pochodziła z r. 1398, gdy synowie Piotra
Odrowąża dokonali podziału dóbr. Biadoliny przypadły wówczas
Piotrowi (zwanemu „Pietraszem”), panu na Dębnie o niespokojnym charakterze. W posiadaniu kolejnych sukcesorów
klucza dębińskiego wieś była do czasu rozbiorów lecz spora
część gruntów należała do nich jeszcze nawet w okresie
międzywojennym. Na terenie lasu w Biadolinach znajduje się
niewielki cmentarz z okresu I wojny światowej. Obok niego na
jednym z drzew przy drodze do stacji kolejowej wisi obrazek
Matki Boskiej malowany na szkle przez
Gmina Dębno
Nowina pomniku św. Jana Nepomucena z r. 1761,
stojącym u podnóża wzgórza Rajsko w południowej
części Sufczyna. Małżeństwo zamieszkiwało wtedy
nieistniejący już dwór na szczycie tego wzniesienia.
Ich wnuczka wniosła w posagu wieś Franciszkowi
Ksaweremu Wykowskiemu. W czasie rabacji chłopskiej
w r. 1846 w dworze sufczyńskim zmarła na atak
serca jego matka, znana nam już z historii Dębna
Kunegunda Spławska.
Dębno:
Turniej rycerski o złoty warkocz Tarłówny
utalentowaną siostrę ostatnich właścicieli Dębna w okresie
międzywojennym hr. Amelię Ponińską. Jej brat, Jan Jastrzębski
jeszcze w r.1939 planował przemianę lasu biadolińskiego
w „zwierzyniec”, mający być atrakcją dla kuracjuszy, leczonych
wspomnianymi już solankami na Woli Dębińskiej.
Perła
Wieś mogła powstać również po dokonaniu karczunku lasów
przed połową XVw. Założona została z inicjatywy panów
na Dębnie. Istniała może już w czasach Bartosza Odrowąża
a najpewniej jego syna, kasztelana Jakuba. Sugerować to zdaje
się jej romantyczna nazwa - „perła” po łacinie znaczy „margerita”,
od którego słowa powstało imię Małgorzata, a nosiła je
właśnie pierwsza żona kasztelana. We wsi zachowała się jedna
z najstarszych chałup w gminie pochodząca z r.1867.
Jastew
Powstała najpóźniej, bo dopiero w pocz. XVIIIw. wieś klucza
dębińskiego, powołana do życia przez magnacki ród Tarłów
wobec rosnącego popytu na płody rolne na Zachodzie Europy.
Maszkienice
Wieś pierwotnie o nazwie Marskenice powstała na terenie
królewszczyzny (ziemi panującego). Notowana już w r.1336,
do czasu rozbiorów należała do tenuty jadownickiej czyli
dzierżawiona była przez starostów niegrodowych (nie mających
władzy sądowniczej) i przyznawano ją za zasługi dla Korony.
Ludność osiadła tutaj miała więcej swobód
niż w dobrach prywatnych. Wśród rządzących
wsią starostów wymienić można Marcina
Dobroszowskiego w czasach króla Batorego.
W w. XIX była własnością Żeleńskich.
Niedźwiedza
Wieś założona przez Spytka z Melsztyna Leliwitę
w 1 poł. XIVw. do końca Rzeczypospolitej
należała do tzw. klucza melsztyńskiego. W XVIw.
właścicielami jej byli Jordanowie, po nich Tarłowie
a następnie Lanckorońscy (jednocześnie panowie
Dębna). Ślady osadnictwa na terenie wsi - przy
granicy z Gwoźdźcem - w postaci krzemiennych
narzędzi oraz fragmentów naczyń tzw. kultury
ceramiki wstęgowej pochodzą z czasów mezolitu
i neolitu (7-5 tys. lat p.n.e).
D
ębno:
Wnętrze zamku w D
ębnie
Doły
W najdawniejszych czasach stanowiły własność
książęcą. Lokowane na prawie polskim ok. r. 1217,
należały do kasztelanii wojnickiej. Wcześniejsza
Powiat Brzeski
17
Gmina Dębno
Łoniowa
Nazwa wsi pochodzi od słowa łacińskiego „Lunov”
oznaczającego „las biskupi”. Osada powstała z inicjatywy sołtysów (zasadźców) Galla i Rodosta z Łysej
Góry, którzy uzyskali od biskupów krakowskich w roku
1321 dokument lokacyjny na jej założenie na prawie
magdeburskim na obszarze 40 łanów (16 - 24 ha).
Notowana tu niedługo potem parafia św. Andrzeja
wskazywałoby na istnienie wspólnego dla Porąbki,
Łoniowej i Dołów kościoła (zapewne drewnianego),
rozebranego po przeniesieniu parafii do Porąbki
w końcu XV lub na początku następnego wieku.
Łysa Góra
Wieś notowana pośrednio w akcie lokacyjnym
Łoniowej z 1321 (wzmiankowani tu kmiecie Gall
i Radost pochodzili właśnie z Łysej Góry, czyli
musiała ona istnieć już jakiś czas wcześniej).
Założona pierwotnie na prawie średzkim, należała
również do biskupów krakowskich aż po kres
niepodległości Polski. Po przejęciu pod zabór
austriacki dobra łysogórskie sprzedano szlachcicowi
Jozafantowi Jastrzębskiemu, po którym dziedziczył
je najpierw starszy syn Wincenty a potem młodszy Karol
Aleksander (trzeci brat - Józef Albert przez małżeństwo z Teresą
nèe Rudnicką został panem Dębna). Ostatnim właścicielem wsi
z tej ziemiańskiej rodziny był w 2 połowie XIX w. Emil (jego syn
Adam pochowany jest w krypcie pod kaplicą Jastrzębskich
w Dębnie). We wsi znajduje się zabytkowa kapliczka z roku 1830
z figurą św. Jana Nepomucena, nad którą ustawiono drugą,
św. Szymona z XVIII w. Kapliczkę fundował Szymon Batko na
pamiątkę uratowania syna topiącego się w pobliskim stawie.
ska:
Uszew
Porąbka G
rota Maryjna
nazwa wsi brzmiała „Smilowa Wola” od nazwiska kasztelana
Smilona. W r. 1361 przeniesiono ją na prawo niemieckie lecz
wcześniej, bo już w pocz. XIV w. jako darowizna kasztelańska
znalazła się w składzie dóbr biskupstwa krakowskiego. W ich
obrębie pozostawała do I rozbioru Polski.
Porąbka Uszewska
Pierwotnie zwana „Biskupią”, mylona była w średniowiecznych
dokumentach z Dołami lub Łoniową, gdyż nie było między
nimi wyraźnej granicy. Nazwa jej pochodziła od słowa
„porąbać” i sugerowała istnienie na tym terenie wielkich lasów,
karczowanych pod jej zabudowę (stąd początkowa jej
nazwa: „Poromba”). Podobnie jak Doły była własnością
kasztelanii wojnickiej a dopiero w początkach XIV w.
przekazano ją biskupstwu krakowskiemu. Lokowana
zapewne na prawie średzkim, w roku 1328 przeniesiona
została na prawo magdeburskie za sprawa biskupa Jana
Grotza. W kluczu biskupim pozostawała wieś do czasu
rozbiorów. W okresie rządów austriackich gromada
miała swoją kancelarie i używała pieczęci
z wizerunkiem koła, nawiązującym do tradycji
kołodziejstwa na jej
terenie. W XIX i początkach XX w. grunty
wiejskie były dzierżawione m. In. Przez Maurycego
Potockiego a następnie
wykupione przez Albina
Göetz - Okocimskiego.
Do roku 1918 stał we wsi
na zboczu góry zwanej
Godowem drewniany kościół
p.w. św. Andrzeja, pochodzacy
z XVI w. Na placu przed nim
wybudowano w roku 1904 staraniem
księdza Jana Palki Sanktuarium Maryjne
wzorowane na grocie z Lourdes. W roku
1918 poświecono nowy murowany
kościół wzniesiony według projektu
architekta Jana Sasa Zubrzyckiego
w stylu tzw. gotyku nadwiślańskiego.
Organy ze starego kościółka datowane na rok 1686 przeniesiono po
konserwacji do zamku w Dębnie. Na
miejscowym cmentarzu znajduje się kwatera
żołnierzy poległych w okresie I wojny światowej.
18
Powiat Brzeski
Jaworsko
Wieś osadzona na prawie niemieckim w roku 1328 z polecenia
biskupa Jana Grota. Jej pierwszym sołtysem był Piotr z Dębna.
W roku 1331 tenże biskup powierzył Jastkowi z Okocimia
i Piotrowi z Brzeźnicy osadzenie nowej wsi Jaworsko. Została
ona wtedy powiększona o 25 łanów frankońskich. Jak sąsiednie
miejscowości i ta wieś pozostawała w obrębie dóbr biskupstwa
krakowskiego aż do rozbiorów. W wieku XIX ziemie jej były
w posiadaniu m. in. Daniela Żelichowskiego, zabitego
Dębnmo:ek
za
Wielka bitwa o
w znajdującym się tu ongiś dworze podczas krwawej rabacji
chłopskiej w 1846 roku.
Gmina Gnojnik
Gnojnik położony jest przy drodze krajowej nr 75, niecałe
10 km na południe od Brzeska. Miejscowość zamieszkuje
około 2300 mieszkańców, a jej obszar wynosi nieco ponad
10 km2. Wioska rozciąga się wzdłuż rzeki Uszwicy i położona
jest w całości na obszarze Pogórza Wiśnickiego. Gnojnik jest
stolicą gminy i największą jej miejscowością, stanowi jej centrum
administracyjne, gospodarcze i kulturalne.
zaplecze rekreacyjne dla przedszkola i szkół zlokalizowanych
w jego sąsiedztwie. Od wielu lat w parku odbywają się imprezy
plenerowe. Dzięki inwestycjom ostatnich lat, przywrócono
parkowi jego pierwotną funkcję. Dziś stanowi on piękny
kompleks rekreacyjno-sportowy z estradą, boiskami sportowymi
i alejkami spacerowymi.
Dzisiejszy Gnojnik jest dynamicznie rozwijającą się miejscowością.
Dzięki bardzo korzystnemu połączeniu komunikacyjnemu
z Brzeskiem, Krakowem, Nowym Sączem i Tarnowem jest
atrakcyjnym miejscem zamieszkania dla wielu młodych ludzi
pracujących w tych miastach. Widać to wyraźnie w strukturze
społecznej mieszkańców i dynamice demograficznej, których
mogą pozazdrościć Gnojnikowi inne miejscowości. W Gnojniku,
obok Urzędu Gminy, znajdują się m.in. dwie szkoły, przedszkole,
Centrum Kultury, Dom Strażaka, zakład opieki zdrowotnej oraz
kilkanaście sklepów i punktów usługowych. W ostatnich latach
w Gnojniku powstały największe zakłady w gminie. Największy
z nich, fabryka okien i drzwi, zatrudnia kilkadziesiąt osób.
Gnojnik jest częściowo skanalizowany i dysponuje własną
oczyszczalnią ścieków. Dużym atutem wioski jest bardzo dobrze
rozwinięta sieć drogowa.
Najnowszym i ogromnym wyzwaniem dla mieszkańców
Gnojnika jest budowa nowego kościoła parafialnego i plebanii.
W 2007 roku rozpoczęto wznoszenie murów nowej świątyni.
Gosprzydowa
„Doprawdy, niełatwo ją znaleźć. Wtulona kilkudziesięcioma
zagrodami w niewielką dolinkę Pogórza Wielickiego, mała i cicha,
zdaje się Gosprzydowa starannie skrywać przed natarczywością
ciekawskich. Dotąd jeszcze nie została skażona tym, co złe
w dzisiejszej cywilizacji technicznej. Jeszcze zachowała swój
pierwotny niemal, nostalgiczny nieco krajobraz.(...)” (ABK, 1991)
Gnojnik:
Kościół, jedna z najstarszych budowli sakralnych
w
Małopolsce
Gnojnik jest jedną z najstarszych miejscowości Małopolski
i posiada liczącą kilka tysięcy lat historię osadnictwa. Chociaż
najprawdopodobniej początki wioski sięgają XII wieku,
to pierwsza pisana wzmianka o miejscowości pochodzi
z dokumentów biskupa krakowskiego Wincentego Kadłubka
z 1215 roku. Wspomniano wtedy o dziesięcinie z Gnojnika
na rzecz kapituły krakowskiej. Początki wioski wiążą się
ściśle z traktem handlowym, który wchodził w skład traktu
węgierskiego.
W centrum Gnojnika znajduje się piękny gotycki kościół
obronny z XIV wieku, jeden z najstarszych zabytków architektury
sakralnej wschodniej części Małopolski. Dostojna bryła świątyni
zbudowana jest z łamanego kamienia i ciosów piaskowca.
Masywne ściany, sięgające dwóch metrów szerokości,
podparte są masywnymi szkarpami i zwieńczone otworami
strzelniczymi. Jeszcze w XVII wieku kościół służył za schronienie
dla mieszkańców wioski. Wnętrze kościoła zdobią neogotyckie
i secesyjne oraz współczesne polichromie ścienne. Wyposażenie
stanowią m.in. trzy ołtarze z końca XVIII wieku. Mimo swego
charakterystycznego uroku i bogatej historii, kościół parafialny
p.w. św. Marcina w Gnojniku dla wielu mieszkańców regionu
tarnowskiego pozostaje wciąż nieodkryty. Chociaż już
w 1881 roku w można było o nim przeczytać Wielkim Słowniku
Geograficzno
Historycznym
Królestwa
Polskiego i innych krajów słowiańskich.
Charakterystycznym miejscem w centrum
Gnojnika jest sześciohektarowy park
podworski, w momencie założenia
wzorowany na angielskich
parkach
krajobrazowych
XIX wieku. W parku podziw
wzbudzają wiekowe lipy, dęby
i sosny. Park stanowi naturalne
a:
Gosprzydkoow
iół
śc
y
an
Drewni
Gosprzydowa zajmuje pagórkowatą, lesistą okolicę, w odległości 15 km na południe od Brzeska, przy drodze Brzesko - Nowy
Sącz. Prawie przez środek wioski przepływa rzeka Uszwica, dzieląc ją na dwie części.
Historia wioski sięga początków XIII wieku. Założył ją, według
legendy, niemiecki rycerz Gotfryd. Najstarsza wzmianka o Gosprzydowej nosi datę 1215 r. Wtedy to, jak pisał Jan Długosz
w Historii Polski, biskup krakowski Wincenty (Kadłubek) nadał
katedrze krakowskiej dziesięcinę snopową na wsiach „około
miasteczka Czchowa położonych, a do stołu biskupiego
należących”. Wśród tych kilkunastu wiosek znalazła się również
Gosprzydowa.
W środku osady, w sąsiedztwie rzeki stoi niewielki barokowy
kościół p.w. św. Urszuli z Towarzyszkami. Zbudowany został
w roku 1697 staraniem miejscowego proboszcza ks. Wacława
Powiat Brzeski
19
Gmina Gnojnik
Jantkiewicza. Kościół jest jednonawowy, z zamkniętym
trójbocznie prezbiterium. Zbudowany został z drzewa modrzewiowego i pokryty gontami. Wysmukłej sylwetce świątyni uroku
dodają otwarte podcienia obiegające wkoło nawę główną,
piękna bryła kaplicy dobudowanej w 1954 roku oraz kształtna
wieżyczka na sygnaturkę umieszczona w kalenicy dachu. Kościół
gosprzydowski oceniony został przez znawców jako skromny,
ale miły przybytek Boży, jako piękne, pełne prostoty i starannie
obmyślane dzieło końca XVII w. Wpisany w szlak architektury
drewnianej, w 2005 roku został uznany za najbardziej zadbany
zabytek województwa małopolskiego.
Na uwagę zasługuje przepiękny, choć skromny wystrój kościoła:
polichromia ścienna z 1889 roku, ołtarz główny z od ponad 300
lat łaskami słynącym obrazem Matki Bożej Gosprzydowskiej,
dwa ołtarze boczne z przełomu XVII i XVIII wieku, z tego samego
okresu drewniana barokowa ambona, kamienna gotycka
chrzcielnica z XV wieku, gotycko – renesansowa kropielnica oraz
kilka obrazów i rzeźb.
Gosprzydowa
Kuźmie las położony nad rzeką, w celu wykarczowania i założenia
osady. Na przestrzeni wieków miejscowość prężnie się rozwijała,
o czym świadczy fakt, że w I poł. XIV w. była miastem - siedzibą
klucza biskupa krakowskiego, a następnie kamery austriackiej
i gminy. Około 1325 r. datuje się powstanie w Uszwi parafii oraz
rozpoczęcie budowy kościoła pw. Wszystkich Świętych, który
spłonął podczas pożaru. Perłą uszewskiego rzemiosła przez
długie lata aż do II połowy XX w. była kukiełka, słodka pleciona
bułka wypiekana według specjalnej receptury. Rozsławiła ona
wieś nie tylko w najbliższej okolicy.
Wśród zabytków Uszwi wyróżnia się kościół parafialny p.w.
Św. Floriana Męczennika, który powstał na początku XIX w. Jest to
budowla jednonawowa, barokowo - klasycystyczna, o figuralnej
i ornamentalnej polichromii, gruntownie odrestaurowana w ostatnich latach. Wystrój architektoniczny wnętrza świątyni
stanowią głównie 4 ołtarze /najstarszy Matki Bożej pochodzi
z XVIII w./, rokokowa ambona oraz chór. Prezbiterium i nawę
nakrywają dość płaskie dachy siodłowe. Natomiast wieżę wieńczy
ośmioboczna nastawa z barokowym baniastym hełmem. Całość
bryły dopełnia wieżyczka na sygnaturkę. Obiekty przykościelne
to plebania, która mieści się w byłym budynku dworu należącego
niegdyś do barona Jana Goetza – Okocimskiego, dom sióstr
Józefitek, dom parafialny i cmentarz, na którym znajdują się
stare nagrobki z początku XX w. Wyrazem pobożności parafian
są liczne kapliczki, figurki i krzyże. Na uwagę zasługuje pomnik
w lesie Grabaliny, ufundowany w 2003 r., upamiętniający miejsce
zamordowania przez hitlerowców mieszkańca Uszwi Wojciecha
Kotfisa i żydowskiej rodziny Goldbergerów.
W Uszwi przeszłość łączy się z teraźniejszością. Krzewieniem
kultury i podtrzymywaniem tradycji wiejskich zajmują się:
przedszkole, szkoła podstawowa, gimnazjum, biblioteka oraz
świetlica wiejska, przy której działa ludowa grupa śpiewacza
„Uszwianie” oraz schola „Xenium”.
Na terenie wsi znajdują się: Urząd Pocztowy, Wiejski Ośrodek
Zdrowia, remiza strażacka - siedziba Ochotniczej Straży
Pożarnej, kilka sklepów spożywczo-przemysłowych, szkółka
roślin ozdobnych. Przykładem lokalnej przedsiębiorczości
jest Piekarnia oraz Hurtownia lodów i mrożonek Państwa
Gałęziowskich, którzy posiadają także hodowlę koni i dzików,
trasę do wyścigów samochodów terenowych oraz bazę dla
rozwoju agroturystyki. Ważnym obiektem wsi jest stadion,
Kościół jest otoczony drewnianym ogrodzeniem,
z daszkiem gontowym. Poza ogrodzeniem w odległości ok.
20 m na północ od kościoła, stoi dwukondygnacyjna drewniana
dzwonnica, a kilka metrów dalej organistówka - budynek,
w którym od roku 1877 mieściła się salka szkolna. Odrębny
budynek dla potrzeb szkoły wzniesiono w 1910 r. Został on
wyremontowany i zmodernizowany i dziś stanowi piękną
wizytówkę wioski.
Obecnie wieś liczy ok. tysiąca mieszkańców, w większości
zajmujących się uprawą roli oraz znajdujących zatrudnienie
w okolicznych zakładach pracy - głównie w Brzesku, Tarnowie
i Krakowie oraz, co znamienne w dzisiejszych czasach, poza
granicami kraju.
Malowniczy krajobraz wioski urozmaicony jest wieloma
przydrożnymi kapliczkami rozsianymi w różnych przysiółkach,
do których prowadzą wąskie asfaltowe drogi. Uroki zacisznych
miejsc dostrzegają turyści i wczasowicze, którzy chętnie
wypoczywają w nieskażonym terenie. Niektórzy wybudowali
domki letniskowe, inni korzystają z gościny mieszkańców oraz
właścicieli gospodarstw agroturystycznych.
Uszew
To malownicza miejscowość położona na terenie Pogórza
Wiśnickiego, nad rzeką Uszwicą. Jest typowym terenem
karpackim, który charakteryzuje się silnym rozczłonkowaniem
terenu, porozcinanym dolinami bezimiennych strumieni. Wzdłuż
miejscowości biegnie droga krajowa z Brzeska do Nowego Sącza,
przecinająca wieś na część wschodnią i zachodnią.
Początki Uszwi sięgają 1225 r., kiedy Bolesław Wstydliwy - książę
krakowski i sandomierski wydał przywilej nadający rycerzowi
20
Powiat Brzeski
Uszew
Kośció św. Floriana
Biesiadki to miejscowość położona na rozległej wierzchowinie
Pogórza Wielickiego pomiędzy dolinami rzeki Uszwicy
i Niedźwiedzia. Należy do najstarszych wsi w rejonie. Pierwsza
świątynia w tej miejscowości pochodziła z 1199r.
Na uwagę zasługuje ciekawa zabudowa mieszkalna wsi
Biesiadki z budynkami usytuowanymi wzdłuż drogi powiatowej
i gminnej. Większość budynków to obiekty drewniane,
wzniesione w konstrukcji zrębowej, oszalowane i nakryte
dachami dwuspadowymi. Charakterystyczne dla tych domów
są elementy dekoracyjne wykonane z ozdobnie wycinanych
desek nabijanych na malowane olejno ściany. Zabytkowe
drewniane domy w wiosce zostały wzniesione głównie po
wielkim pożarze w Biesiadkach w 1920 r., w którym spłonęła
większość poprzedniej zabudowy drewnianej.
Kościół w Biesiadkach
Pierwsza świątynia pochodziła z 1199 roku. Po spustoszeniu
obiektu przez wojska siedmiogrodzkie w 1657 roku został
odbudowany w 1661r. Kilka razy był modernizowany (w latach
1876 i 1881), a w 1936 – z powodu wzrostu liczby ludności rozbudowany. Pojawiło się wówczas kaplica, przedłużono
nawę, przez co trzeba było nieco przesunąć i podwyższyć
wieże. Jest to drewniany kościół, wzniesiony z modrzewia.
o konstrukcji zrębowej, natomiast wieża jest o konstrukcji
słupowej i kryta gontem. Trójboczne zakończenie prezbiterium,
obok niego jest zakrystia, a przy nawie kaplica zakończona
trójbocznie. Kościół został wybudowany na planie prostokąta,
podzielony jest dwiema parami słupów, co naturalnie dzieli
Gmina Gnojnik
Muzea
sprzyjający działalności Ludowego Klubu Sportowego Uszew,
posiadającego 2 drużyny piłki nożnej.
Miejscowość jest wyposażona w sieć gazową i telefoniczną,
rozpoczęte są działania w zakresie kanalizacji. W 2005 r. Uszew
obchodziła jubileusz 750-lecia lokacji, a w 2006 r. 250-tą rocznicę
powstania kościoła parafialnego.
Piękne pagórkowate tereny, świeże powietrze oraz bezpośrednie
sąsiedztwo lasów stwarzają wspaniały klimat do wypoczynku.
Znajdą tu coś dla siebie amatorzy pięknych widoków, miłośnicy
przyrody, grzybiarze. Uszew to doskonała baza wypadowa
dla turysty, który pieszo, rowerem czy samochodem chciałby
zwiedzić pobliskie okolice. Dogodna lokalizacja jest istotnym
czynnikiem atrakcyjności wsi dla inwestorów.
go na trzy nawy: główna i dwie boczne. W wejściu jest gotycki
ostrołukowy portal z ozdobnymi okuciami i antabą. Prostokątna,
barokowa wieża kościelna została podzielona zadaszeniami na
trzy kondygnacje. Nakryta jest hełmem z latarnią. Godnym
polecenia jest barokowy ołtarz główny z 1681r. z figurami
ewangelistów, świętych, Mateusza, Marka, Łukasza i Jana
Ewangelisty. Bardzo cennym zabytkiem jest późnogotycka Pieta
która pochodzi z początku XVI w oraz obraz świętego Mateusza
z 1681 roku. Natomiast tabernakulum to już wyrób rokokowy
(późnobarokowy) i pochodzi z II połowy XVIII w. Ołtarze boczne
SA rokokowe, z XVIII stulecia, a ołtarz w kaplicy jest eklektyczny
z przełomu XIX i XX stulecia, w którym wkomponowano obraz
św. Rozalii z postacią fundatora (obraz barokowy). W świątyni
są drewniane chrzcielnice w kształcie kielicha z XVIII w. oraz
prospekt organowy z przełomu XVIII i XIX w. Obrazy, rzeźby,
krucyfiksy maja ogromną wartość. We wsi jest też kilka cennych
figur, krzyży i światków przydrożnych – świadków wiary
miejscowej ludności.
Lewniowa - wieś położona malowniczo na rozległej
wierzchowinie z licznymi dolinami porośniętymi niewielkimi
zagajnikami. Wymieniona wraz z Gnojnikiem i Gosprzydową
w dokumencie biskupa krakowskiego Wincentego Kadłubka
z 1215r. jest jedną z najstarszych miejscowości w gminie.
a:
Lewniow
szkoły
Nowoczesny budynek
Przez wieki związana była z Biesiadkami przynależnością do
tej parafii, oraz z Gnojnikiem, którego właściciele byli również
dziedzicami Lewniowej. Ostatnimi dziedzicami Lewniowej była
rodzina Skarżyńskich po których pozostała ufundowana przez
Mieczysława Skarżyńskiego kamienna kaplica z 1857 r. stojąca
przy drodze z centrum wsi do Tworkowej.
Dzieje Lewniowej zdominowane zostały przez dokonania
obecnego pokolenia mieszkańców, którzy w przeciągu 25 lat
wybudowali kościół, szkołę i dom strażaka.
Prężnie rozwijająca się miejscowość ma wiele atrakcyjnych
terenów pod budownictwo mieszkaniowe.
Zawada Uszewska – mała miejscowość położona nad rzeką
Uszwicą pomiędzy Gnojnikiem a Uszwią. Nierozerwalnie związana
z historią Uszwi dzieliła wszystkie jej losy. Również współcześnie
Zawada Uszewska należy do parafii Uszew oraz korzysta ze szkół
i ośrodka zdrowia w Uszwi. W centrum wsi znajduje się okazały Dom
Ludowy oraz Warsztaty Terapii Zajęciowej powstałe na bazie byłej
szkoły. Miejscowość położona wzdłuż drogi powiatowej prowadzącej
z drogi krajowej nr 4 do Biesiadek i Żerkowa.
Biesiadki:
Zabytkowy kośció z XVII wieku
Żerków jest wioską najmniejszą w gminie, związana z Biesiadkami, ma wspólną parafię, szkołę podstawową, stadion
sportowy. W centrum wsi znajduje się kapliczka a przy niej
pomnik mieszkańców poległych w pierwszej wojnie światowej.
Wieś ma idealne warunki do uprawiania turystyki pieszej
i rowerowej. Ze wzgórz można podziwiać wspaniałą panoramę
niemal całego Pogórza Wiśnickiego oraz Beskidu Wyspowego.
Powiat Brzeski
21
Gmina Iwkowa
Gmina Iwkowa
Gmina Iwkowa to jedna z najmniejszych gmin w województwie
małopolskim. Leży na południu powiatu brzeskiego, jest
najbardziej wysuniętą gminą ziemi Brzeskiej. Wcina się w Sądecczyznę klinem pomiędzy powiat nowosądecki, limanowski
i bocheński. Takie położenie ma swoje atuty: teren jest bardzo
atrakcyjny pod względem turystycznym, aczkolwiek jeszcze
nie do końca odkryty przez amatorów pieszych i rowerowych
wędrówek. Samo ukształtowanie terenu gminy Iwkowa jest dość
zróżnicowane, bodaj najbardziej na terenie powiatu brzeskiego.
Powodem tej sytuacji jest ulokowanie gminy na pograniczu
pojawili się tutaj pierwsi Słowianie. Czy społeczność i kultura
celtycka wyginęły, czy zasymilowały się ze Słowianami, tego
ustalić niepodobna. I chociaż źródła archiwalne i archeologiczne
na ten temat milczą, wiele wskazuje na to, że w czasach
pierwszych Piastów Kotlina Iwkowska była zasiedlona. Pierwsze
pewne wiadomości o istnieniu osad (tych, które wchodzą dzisiaj
w skład administracyjny gminy) pochodzą z XIV stulecia. I tak
w archiwach pojawia się wzmianka o istnieniu wsi Drużków
Pusty w 1328, Iwkowa w 1334, Wojakowa w 1363, Kąty w 1363,
Połom Mały w 1363, Dobrociesz w 1367, Porąbka Iwkowska
w 1400. Stolica gminy, położona pod względem rolniczym
w najkorzystniejszym terenie, była tzw. Królewszczyzną i wchodziła w skład klucza sądeckiego dóbr monarszych. Pozostałe
wsie należały do rycerstwa, które za panowania ostatnich
Piastów i pierwszych Jagiellonów przekształciło się w stan
szlachecki. Niewielkie wsie, liczące według profesora Matuszewa
maksymalnie kilkanaście zagród, wskazują, że właścicielami
tych dóbr była drobna szlachta, zwana zagrodową. Początkowo
teren gminy należał do Ziemi Sądeckiej, w czasie zaborów, po
roku 1772 utworzono cyrkuł bocheński, do niego włączono
gminę. Kolejna reforma administracyjna, wiążąca się z nadaniem
Królestwu Galicji i Lodomerii szeroko rozumianej autonomii,
przyniosła kolejne zmiany. Iwkowa i okoliczne wsie weszły
w skład nowego powiatu brzeskiego. Gmina Iwkowa, w dzisiejszym
rozumieniu tego słowa, powstała w okresie II Rzeczpospolitej.
W 1934 roku uporządkowano podział administracyjny, w miejsce
gmin wiejskich – jedna wieś stanowiła gminę, miała swego wójta
i samorząd, utworzono gminy zbiorowe. Jedną z nich była gmina
Iwkowa, która została co prawda rozbita po II wojnie światowej,
ale w wyniku reform administracyjnych w latach 70. ubiegłego
wieku od nowa zaczęła działać. Przez kilka lat stanowiła część
dużej gminy Czchów (1 lipca 1976 – 30 września 1982). Walka
lokalnej społeczności o samodzielną gminę pozwoliła odzyskać
jej taki status 1 października 1982 roku.
Iwkowa:
Drewniany kościół
dwóch krain fizjograficznych: wschodnich krańców Beskidu
Wyspowego oraz zachodniej części Pogórza Rożnowskiego,
czy jak kto woli Ciężkowicko - Rożnowskiego. Pogórze jest
w pewnym sensie bramą do Beskidu, obydwie krainy wchodzą
w skład Karpat. Z jednej strony można tutaj spotkać kopulaste
pagórki, ale są też ostre, używając terminologii turystycznej,
wzniesienia. Krajobraz urozmaica piękna, niemal centralnie
położona na terenie gminy, Kotlina Iwkowska. Jest ona otoczona
sięgającymi ponad 500 metrów nad poziom morza pagórkami.
Od południa granice gminy wyznaczają niejako wzniesienia
Szpilówka (516 m n.p.m.), Piekarska Góra (512 m n.p.m), Bukowiec
(494 m n.p.m.), od zachodu Kopiec (585 m n.pm.), Szczełba 511
n.p.m. od wschodu Połom Mały (411 m n.p.m.), Mahulec (483
m n.p.m.), Czyżowiec 417 n.p.m.. Liczne potoki, przecinające
w poprzek i wzdłuż gminę, zasilają zlewnię Dunajca.
Spacerek w przeszłość
Kotlina Iwkowska, a w pobliżu spore kompleksy leśne, do
tej pory pełne grzybów, jagód, zwierzyny łownej, sprawiły,
że zainteresowanie człowieka tym terenem sięga czasów
prehistorycznych. Nie prowadzono tutaj co prawda
szczegółowych badań archeologicznych, jak chociażby tych
w ramach Archeologicznego Zdjęcia Polski, ale pojedyncze
znaleziska jednoznacznie wskazują na to, że już w młodszej
epoce kamiennej, nawet blisko cztery tysiące lat przed
narodzeniem Chrystusa, pojawili się tutaj pierwsi osadnicy. Była
to ludność prowadząca już osiadły tryb życia, ale posiłkująca
się zbieractwem, myślistwem. Jak wynika z ustaleń profesora
Matuszewa, w epoce rzymskiej teren Kotliny Iwkowskiej był
pod panowaniem ludności celtyckiej, a gdzieś w wieku VI-VIII
22
Powiat Brzeski
Iwkowa:
Puustelnia Urbana
Zabytki
Jednym z najcenniejszych zabytków Iwkowej jest drewniany
kościółek pod wezwaniem Nawiedzenia Najświętszej Marii
Panny. Do budowy tego obiektu użyto drzewa modrzewiowego.
Pod tym względem obiekt jest unikatem. Świątynia leży na
niewielkim wzniesieniu, nad malowniczym zakolem rzeki Beli.
Otoczenie kościoła, który położony jest w cieniu starych modrzewi
i dębów, nadaje mu jeszcze majestatyczny wygląd. Godne
polecenia jest też wnętrze. W tutejszym kościele spotkamy trzy
wspaniałe ołtarze, główny, poświęcony Matce Bożej, wykonany
Gmina Iwkowa
Muzea
Świadczyć to może o tym, że już wcześniej był tutaj szlachecki
dworek. O jego losach wiemy jednak niewiele.
wa:
Woja koal
ny
fi
ra
Kościół pa
został w dobie baroku, w roku 1688. Sama konstrukcja świątyni
sięga czasów średniowiecznych. Mediewiści datują kościół na
XV wiek. Kilka obrazów i figur z XVII i XVIII wieku zaliczyć można
do skarbów ludowej architektury sakralnej XVII- wieczny jest też
pozytyw organowy, godną polecenia jest również polichromia,
przedstawiająca rzadkie sceny Sądu Ostatecznego. Uzmysławia
ona, w jaki sposób wyobrażano sobie ostateczne rozliczenie
z życiem doczesnym. Iwkowski kościółek został włączony do
Szlaku Architektury Drewnianej Małopolski.
W centrum wsi był też inny drewniany kościół. To świątynia
Podwyższenia Krzyża Świętego. Spaliła się ona w 1952 roku.
Niektórzy powiadają, że pochodziła ona z XV wieku. Analiza
patronów i wezwań nadawanych kościołom pozwala dzisiaj
niemal z pewnością przesunąć datę wybudowanie świątyni
co najmniej o sto lat wcześniej. W miejscu starego kościoła
powstał nowy, wzniesiono go w latach stalinowskiego terroru,
a konsekrowano w pamiętnym roku 1956. W kościele jest kilka
obrazów, które ocalały z pożogi. Najstarszy, jest namalowany na
drewnie obraz Matki Bożej Królowej Nieba i Ziemi, pochodzi
z XVII stulecia. Od dawna jest czczony jako obraz łaskami słynący.
Matka Boska Iwkowska, zwana też Panią Iwkowską niejednego
wysłuchała w potrzebie. Przedsionek zdobi drewniany krzyż
misyjny, ocalały z pożaru starego kościółka, a przed wejściem do
świątyni warto zwrócić uwagę na figurę Chrystusa Króla i Matki
Bożej Niepokalanie Poczętej.
Gotyckie prezbiterium, ostrołukowe XV-wieczne portale i chrzcielnica z tego samego stulecia – to zdaniem historyków
sztuki bardzo cenne pozostałości po starej, średniowiecznej
konstrukcji kościoła w Wojakowej. Początkowo była to budowla
jednonawowa, której budulcem był kamień, kilka wieków
później dobudowano drewnianą dzwonnicę. Okazało się
jednak, że świątynię skruszył ząb czasu. Kiedy na początku lat 30.
XX wieku zaczął się remont, ze starej części udało się uratować
tylko prezbiterium.
W gminie Iwkowa było kilka dworków. Czasowi i ludziom
oparł się tylko jeden dwór i spichlerz w Kątach. To kompleks
budynków, który bodaj w pełni oddaje klimat dawnego folwarku
włościańskiego. Obiekt zlokalizowany jest na skraju wsi Kąty.
Jak wynika z dokumentów, kompleks i dwór wybudował
w 1900 roku Jan Sławik, herbu Prus II. Jest to budowla
murowana, wzniesiona na modnym w owym czasie planie
prostokąta z pomieszczeniami w tak zwanych dwóch traktach.
Architekci, którzy projektowali takie dworki, wzorowali je na
dużych posiadłościach magnackich. Dlatego dwór otacza
ponadhektarowy park. Zabytkowe założenie parkowe w Kątach
ubarwia grabowa aleja dojazdowa. Podobnie jak w parkach
magnackich, spotkać tutaj można dużą polanę: miejsce
wypoczynku i rozrywki. Polanę zdobi unikatowa dwupienna lipa.
Przed dworem jest drewniana altanka, zaś w zachodniej części
parku znajdują się ruiny kamiennego spichlerza z XVI wieku.
Na terenie Iwkowej spotkać można niezliczoną ilość figurek,
kapliczek przydrożnych. Fundowano je w podziękowaniu za
łaski, prosząc o kolejne, o wstawiennictwo Maryi Matki Bożej
i świętych. Jak dowodzi ksiądz profesor Bolesław Kumor,
jest to również dowód na to, że tutejsza ludność była bardzo
przywiązana do religii i kultu maryjnego. Do najciekawszych
należy Figura Św. Floriana obok dworu Sławików, przy drodze
prowadzącej z Kątów do Drużkowa Pustego. Została ona
ufundowana przez Leonarda Szymona Rogoyskiego w 1886 r.
Posąg świętego umieszczono na ozdobnym, czworobocznym
postumencie. Godne polecenia są też stare kapliczki, pamiętające
XVII i XVIII w. Bardzo cennym zabytkiem jest kapliczka na górze
Św. Urbana w Iwkowej. - Leży ona na roli Zięciowskiej, mniej
więcej w połowie góry noszącej nazwę Góry Św. Urbana,
w uroczym zakątku leśnym, nad potokiem noszącym również
miano potoku Św. Urbana. Wewnątrz pustelni znajduje się
drewniany ołtarzyk w stylu barokowym, z malowanym na desce
obrazem św. Urbana, stanowiącym XVII - wieczny zabytek. Figura
Św. Jana Nepomucena - położona nad małym potokiem pod górą
Szpilówką, jest własnością Ireny i Wiesława Puto. Kapliczka konstrukcji
słupkowej z niszą zawierała rzeźbę św. Jana Nepomucena. Figurka ta
znajduje się obecnie w muzeum w Tarnowie, a na jej miejscu znajduje
się figurka Św. Jana Nepomucena wykonana z gipsu – czytamy na
kartach historii gminy.
Trasy rowerowe
MAŁA PĘTLA
ka - Drużków
wa - Porąbka Iwkows
(kolor zielony) Iwko
Iwkowska ka
- Wojakowa - Porąb
Pusty - Dobrociesz
Iwkowa
gie podjazdy
wa, miejscami dłu
Trudność: trasa łat
km Natężenie
owe Długość: 28,2
Drogi: głównie asfalt
Gminnego
od
sp
:
rtu
Miejsce sta
ruchu: niewielkie
wkowej
Ośrodka Kultury w I
DUŻA PĘTLA
- Dobrociesz kowa - Wojakowa
(kolor czerwony) Iw
- Iwkowa
Kąty - Połom Mały
ogi: asfaltowe,
miejscami trudna Dr
Trudność: średnia,
km Natężenie
,6
36
ść:
go
Dłu
polne
żwirowane, leśne,
brak Miejsce
ch
ny
leś
odcinkach
ruchu: niewielkie, na
ry w Iwkowej
ego Ośrodka Kultu
startu: spod Gminn
Iwkowskie role
Wielu turystów zastanawia się: czym są Iwkowskie role.
Swój początek biorą z chwilą nadania ziemi tutejszym
kmieciom. I chociaż akt nadania zaginął (?) pozostała tradycja,
która poszczególnym częściom wsi, łanom kmiecym,
przyporządkowuje nazwy – role. Jak słusznie zauważa Czesław
Anioł, są one nie tylko elementem bardzo bogatego dziedzictwa
kulturowego, czymś fenomenalnym, niespotykanym nie tylko
w skali powiatu, ale bodaj i kraju zjawiskiem, to jeszcze są
dowodem pewnej odrębności kulturowej – etnograficznej. Jakiś
czas temu, z inicjatywy pracowników samorządowych, wykonano
tablice iwkowskich ról, powstała też mapa i makieta wsi.
Muzea i nie tylko
Muzeum Parafialne imienia księdza Jana Piechoty w Iwkowej.
Mało kto wie, że w Iwkowej jest filia Muzeum Diecezjalnego
w Tarnowie. Wszystkie zbiory to dzieło nieodżałowanego
Powiat Brzeski
23
Gmina Iwkowa
księdza Jana Piechoty, wieloletniego proboszcza z Iwkowej.
Na tutejszą parafię trafił zaraz po II wojnie światowej. Pasterzował
do 1979 roku. Nie tylko wybudował w najtrudniejszym okresie
stalinowskich represji, kościół, ale też był wielkim społecznikiem.
Przemierzał wieś, by zbierać stare narzędzia: rolnicze i wykorzystywane w gospodarstwie domowym, gromadził obrazy,
rzeźby, świątki ludowe, ocalił je tym samym od zniszczenia
i zapomnienia. Muzeum Parafialne jest ogromnym przyczynkiem
do poznania dziejów parafii, ksiądz proboszcz, w wyniku
wieloletnich kwerend archiwalnych, zgromadził też wiele dokumentów (kopii) i zapisów związanych z dziejami wsi i parafii.
Są tutaj też gliniane, szklane, miedziane i drewniane naczynia.
stary cmentarz tzw. „szlachecki” w Wojakowej, miejsca
martyrologii, miejsca pamięci narodowej;
- kompleksy leśne Pogórza Rożnowskiego i Beskidu
Wyspowego;
- pomniki przyrody (okazy drzew), rezerwat przyrody
florystyczny „Bukowiec”.
Ocalić od zapomnienia
Gmina Iwkowa zachwyca nie tylko pięknem krajobrazu, ale także
bogatym dziedzictwem kulturowym. Na terenie Gminy Iwkowa
działają zespoły folklorystyczne (Mali Iwkowianie i Iwkowianie),
taneczno-wokalne (Malwinki), Iwkowska Orkiestra Dęta oraz
Chór Parafialny z Wojakowej. Organizowane są różnego
rodzaju przedsięwzięcia kulturalne, konkursy poetyckie,
recytatorskie, plastyczne, wystawy i koncerty, wydawana jest
lokalna prasa („Echo znad Beli”). Co roku Gmina zaprasza na
liczne imprezy plenerowe podkreślające walory turystyczne
i krajobrazowe gminy, m.in. „Święto Suszonej Śliwki”. Impreza
ta promuje produkt regionalny Gminy Iwkowa, czyli suszone
metodą tradycyjną śliwki, a także jabłka i gruszki. Gmina
Iwkowa słynie również z wyrobów wędliniarskich oraz
aromatycznej imbirówki.
Bacówka „Biały Jeleń”
Na styku Pogórza z Beskidem Wyspowym, wśród mieszanych
lasów i rozświetlonych polan zaprasza turystów bacówka
o oryginalnej nazwie „Biały Jeleń”. Intrygująca nazwa
bacówki odnosi się do motywów myśliwskich - legendy
o św. Hubercie i jego białym jeleniu. Istniejąca już spory
szmat czasu na mapie turystycznej gminy, zadziwia nie tylko
sporadycznych przybyszów, ale i stałych gości. Nieustannie
dokonują się tu pozytywne zmiany zmierzające do nadania
temu zakątkowi Iwkowej swoistego stylu i kolorytu
dawności. Gospodarze obiektu odtworzyli bezpośrednio
przy bacówce wiejską zagrodę, jest więc stary wiejski dom ze
stosownym wyposażeniem wnętrza i mieszkalnym stryszkiem,
stajnia dla bydła (nie tylko na pokaz), wiatrak typu koźlak, jakich
wiele było jeszcze w Iwkowej po wojnie. Zagrodę wzbogacić ma
wkrótce kuźnia. Wiejskiego nastroju dopełniają stare, domowe
i gospodarskie sprzęty oraz narzędzia codziennej pracy dawnych
iwkowian. Dla dzieci szkolnych odtwarzany jest zaś tradycyjny
Iwkowa:
y Jeleń
iał
B
ka
Baców
Ekspozycja w bibliotece
Tutejsza biblioteka zgromadziła bogate zbiory etnograficzne
oraz wydawnictwa o charakterze regionalnym. Dla poszukiwaczy
korzeni przeszłości to doskonałe miejsce, by bliżej przyjrzeć
się przeszłości. Są tutaj fotografie, wycinki prasowe, biografie
najbardziej znanych i zasłużonych mieszkańców gminy.
Atrakcje Turystyczne w pigułce:
- kościół drewniany w Iwkowej z XVI w. p.w. Nawiedzenia
Najświętszej Marii Panny wraz z zabytkowym wyposażeniem
wnętrza, Szlak Architektury Drewnianej Małopolski;
- kościół w Wojakowej p.w. Najświętszej Maryi Panny
Wniebowziętej z zachowanym gotyckim prezbiterium
z XIV w.;
- Muzeum Parafialne im. ks. J. Piechoty w Iwkowej – zbiory
sztuki religijnej, zbiory etnograficzne;
- dwór w Kątach wraz z parkiem, ruinami spichlerza i figurą
św. Floriana;
- relikt muru dawnego dworu w Połomiu Małym;
- spichlerz drewniany w Iwkowej z 1872 r.;
- obiekty małej architektury sakralnej – kapliczki, figury, krzyże
– na terenie całej gminy;
- Krzyż Jubileuszowy i Droga Krzyżowa w Połomiu Małym
wraz z traktem procesyjno – spacerowym;
- drewniana zabudowa wiejska – domy, budynki
gospodarcze, suszarnie;
- szlaki turystyczne – 2 szlaki piesze górskie (zielony i czarny
PTTK), szlak spacerowy pieszy do pustelni św. Urbana, 2
szlaki rowerowe (duża pętla – czerwony, mała pętla – zielony),
szlak krajoznawczy „Suszonej Śliwki”;
- infrastruktura sportowa: boiska piłkarskie LKS „IVA” w Iwkowej
i KS „Olimpia” w Kątach, sala sportowa w Gimnazjum w
Iwkowej, place zabaw przy boiskach sportowych,
- stadnina koni przy bacówce „Biały Jeleń”;
- miejsca historyczne: ciąg traktu węgierskiego („Stara Droga”) obszar Iwkowej, Źródełko Powstańców w Iwkowej, znaleziska
archeologiczne, ekspozycja etnograficzna w Gminnej
Bibliotece Publicznej w Iwkowej, stary cmentarz w Iwkowej,
24
Powiat Brzeski
Kąty:
XIX wieczny dw
orek
proces wypieku chleba w myśl edukacyjnego przesłania: „Od
ziarenka do bochenka”. Pielęgnacja tych miejscowych tradycji
wpisuje się w turystyczny styl bacówki i staropolską gościnność jej gospodarzy. Bacówka „Biały Jeleń” oferuje również
korzystanie ze stadniny koni huculskich i arabskich (jazda
wierzchem, bryczką, kuligi, obozy konne) oraz organizację
imprez plenerowych, bankietów i konferencji.
www.iwkowa.pl
Proponujemy Państwu fascynującą wyprawę po zakątkach
gminy Szczurowa. Dowiecie się o miejscach znanych ale i mniej
znanych i takich, które koniecznie trzeba odwiedzić.
Gmina Szczurowa
Muzea
Witamy w gminie Szczurowa!
Uście Solne
W kilka lat później bo w 1360 roku król Kazimierz Wielki
nadaje leżącej przy ujściu Raby do Wisły wiosce Uście
Solne prawa miejskie. Miasteczko rozwijało się wówczas
znakomicie, na słynnym wiślanym kupieckim szlaku solnym
z Bochni do Gdańska Uście stanowiło ważny punkt tranzytowy
i przeładunkowy bocheńskiej soli. Mieszkańcy zaopatrywali
dwór królewski oraz zamek w Niepołomicach w chleb, piwo
i warzywa, czyli wszystko to czego potrzebował dwór po
wysiłku polowań w Puszczy Niepołomickiej. Zachowane
do dzisiaj zabytki, jakie można zobaczyć w Uściu Solnym to
kościół parafialny p.w. Nawrócenia św. Pawła, wzniesiony
w latach 1833-1839, którego wystrój i wyposażenie pochodzi
z okresu drugiej połowy siedemnastego wieku. Po drugiej
połowie dwudziestego wieku przebudowany i powiększony.
Na cmentarzu zachowała się neogotycka kaplica cmentarna
z 1899 roku, oraz liczne na terenie tejże miejscowości zabytki
budownictwa drewnianego, przez które prowadzi Małopolski
Szlak Architektury Drewnianej.
Szczurowa:
Rynek
Gmina Szczurowa leży w niezwykłym miejscu: w zakolu Raby
i Wisły, które wyróżnia się malowniczym krajobrazem, pełnym
spokoju i osobliwego uroku przyrody. Czyste powietrze,
rozległe pola i łąki, kuropatwy, bażanty i wiele innych gatunków
ptaków i zwierząt, jak również liczne legendarne i historyczne
miejsca: zabytkowe dwory, kościoły, przydrożne kapliczki tworzą
wyjątkowy, niezapomniany klimat Małopolski.
Tutaj krzyżują się szlaki komunikacyjne z Warszawy do Krynicy
i z Tarnowa do Krakowa, a w niedalekiej przyszłości również
połączenie z autostradą wschód-zachód. Korzystne położenie
geograficzne i dobrze rozwinięta infrastruktura czynią z gminy
interesującego partnera gospodarczego. Obszar gminy o powierzchni 119 km2 zamieszkuje blisko 10 tysięcy mieszkańców
z 21 sołectw.
Najstarsze, pełne ciekawej historii, legend i zabytków to
miejscowości: Szczurowa, Uście Solne, Strzelce Wielkie,
Zaborów i Dołęga. Tu na pewno nie będziecie się nudzić bo jest
co zwiedzać!
Szczurowa
Gmina Szczurowa słynie z bogatej przeszłości. Już w dwunastym
stuleciu pojawiły się pierwsze wzmianki o Szczurowej, wsi
założonej przez ówczesnego biskupa krakowskiego Jana Grota
w 1338 roku, a sam Jan Długosz dość szeroko opisuje w swoich
kronikach wieś Szczurowa wraz z jej całym dobytkiem.
Do najważniejszych i najstarszych zabytków jakie można
zobaczyć w Szczurowej należy zespół kościelno-plebański
z kościołem parafialnym pod wezwaniem św. Bartłomieja
Apostoła zbudowany w 1893 roku według projektu Jana SasZubrzyckiego, do którego polichromię zaprojektował tuż przed
śmiercią mistrz Jan Matejko, a wykonali ją jego uczniowie. Przy
kościele znajduje się jedna z najstarszych zachowanych rzeźb
- kolumna z posągiem św. Bartłomieja z 1698 roku oraz
neogotycka kaplica cmentarna sprzed 1880 roku.
Wśród licznych zabytków jakie zachowały się na ziemiach
szczurowskich, wartym zobaczenia jest również zabytkowy
pałac Kępińskich w Szczurowej, którego fundatorem był ostatni
właściciel Szczurowej Jan Kępiński, herbu Niesobia. Wykonanie swej
posesji zlecił on krakowskim architektom, dlatego zapewne dwór
ten przypomina podobne rezydencje szlacheckie w okolicach
Krakowa i samej stolicy województwa. Zdaniem krakowskich
historyków sztuki pałac zaprojektował Filip Pokutyński. Otoczony
rozległym parkiem pałac, dziś miejsce słynnych majowych spotkań
z folklorem, znanych jako Wojewódzki Przegląd Zespołów Pieśni
i Tańca, Kapel i Śpiewaków Ludowych ”o Krakowski Wianek”,
znajduje się w samym centrum Szczurowej. Wybudowano go
w latach 1854-1860, czyli na 4 lata przed Powstaniem Styczniowym.
Uście Solne:
widok na rynek
Dwór w Dołędze
Nierozerwalnie z historią naszego kraju wiążą się natomiast dzieje
szlacheckiego dworu w Dołędze. Historię tę można śledzić
patrząc na zgromadzone w poszczególnych pomieszczeniach
dworskich eksponaty, które są dowodem wielkiego patriotyzmu,
doskonałą lekcją historii i tradycji: narodowej, chrześcijańskiej
i szlacheckiej. To tutaj w dworze w Dołędze gościli Wielcy naszej
kultury: Wyspiański, Asnyk, Tetmajer. Tu całe stulecie wcześniej,
Dołęga:
Zabytkowy Dwór
chronili się powstańcy styczniowi. O tradycjach patriotycznych
dołęskiego dworu świadczą przekazy dotyczące pobytu w dworze pierwszoplanowych postaci powstania gen. Zygmunta
Powiat Brzeski
25
Gmina Szczurowa
Wisława. To tu, podczas szwedzkiego potopu rozegrała się
krwawa bitwa najeźdźców z miejscowymi chłopami. Jeszcze
całkiem niedawno na tutejszych polach wyorywano ostrogi
i części uzbrojenia po tamtej bitwie. Dziś będąc w Zaborowie
warto zwrócić uwagę na zabytkowy rokokowo-kalsycystyczny
pałac rodu Dąbskich, zbudowany w połowie dziewiętnastego
wieku i urzekający niespotykaną w tych stronach architekturą.
Do ciekawych zabytków zaborowskiej ziemi należą ponadto
drewniana dzwonnica z 1830 roku i kaplica fundacji Aleksandra
Gunthera z 1872 roku.
Szczurowa:
Sobótki Nocy Świętojańskiej
Padlewskiego i dyktatora powstania gen. Mariana Langiewicza.
Ożywione kontakty z krakowskim światem kultury i nauki,
zawdzięcza dołęski dwór przede wszystkim Ignacemu
Maciejowskiemu, uczestnikowi powstania styczniowego,
pisarzowi i publicyście, który tu właśnie w Dołędze znalazł swoją
żonę, Marię Guntherównę.
Najciekawszym chyba epizodem, wokół którego do dzisiaj
historycy snują różne hipotezy był pobyt w dworze dr Józefa
Retingera, który po tragicznej śmierci gen. Władysława
Sikorskiego, podjął się wykonania najbardziej tajemniczej,
a zarazem niebezpiecznej misji, znanej pod nazwą „Most II”
i „Most III”, zakończonej sukcesem. Wówczas w Dołędze Retinger
spędził blisko dwa tygodnie, a mieszkańcy dworu do końca jego
pobytu - zgodnie z zasadami konspiracji - nie wiedzieli kogo
mają przyjemność u siebie gościć.
Zaborów:
skwer w centrum miejscowości
Zgodnie z testamentem ostatniej właścicielki Jadwigi
Tumidajskiej jesienią 1981 roku otwarto w dworze muzeum.
Teraz organizowane są tutaj coroczne koncerty muzyki
poważnej, koncerty w ramach festiwalu „Muzyki Odnalezionej”
oraz majówki cieszące się dużym zainteresowaniem publiczności.
Tutaj w „Nadwiślańskim Soplicowie”, realizowano filmy oświatowe
i popularnonaukowe.
Zaborów i pałac rodu Dąbskich
O wsi Zaborów leżącej „za borami” kronikarze wspominają już
w 1236 roku. Należała wówczas do biskupa krakowskiego
26
Powiat Brzeski
Kościół i dwór w Strzelcach Wielkich
Z czasów świetności Strzelec Wielkich - najstarszej w gminie wsi
powstałej w jedenastym wieku! - zachował się do dzisiaj szlachecki
zabytkowy dwór z dziewiętnastego wieku (obecnie siedziba
Koła Łowieckiego „Nadwiślan”), należący wówczas do znanego
polskiego rodu Ossolińskich i również zabytkowy kościół parafialny
z 1785 roku. Legenda głosi, iż utworzenie parafii i budowa kościoła
było związane z historią dziedzica Andrzeja Gawrońskiego.
W czasie srogiej zimy, kiedy przeprawiał się on saniami na drugi
brzeg Wisły, spłoszone konie wpadły w przerębel i sanie z dziedzicem
dostały się do lodowatej, rwącej rzeki. Gawroński, tonąc, modlił się
i przyrzekł, że jeśli ujdzie cało, wybuduje kościół. Świątynia, powstała
w tak niezwykłych okolicznościach, istnieje do dzisiaj.
Sama zaś nazwa tej najstarszej w gminie miejscowości pochodzi
od zajęć jej pierwszych mieszkańców. Niegdyś były tutaj lasy pełne
zwierzyny leśnej, a król Władysław Łokietek osadził w niej swoich
strzelców. Wielkich Strzelców, takich, którzy potrafili ubić leśną
zwierzynę na królewskie stoły.
Barczków
W jednej z najmniejszych miejscowości w gminie, ale
jakże bogatej krajobrazowo przy samej Wiśle – Barczkowie,
zachowała się niezwykle cenna kapliczka z rzeźbami Matki
Boskiej na półksiężycu, z dwiema figurkami aniołów i dwoma
ewangelistami. Niepowtarzalny unikat rzeźby został przeniesiony
do Muzeum Narodowego w Krakowie. Ale i bez tego warto
wybrać się na wycieczkę rowerową do Barczkowa i Popędzyny
bo takich nadwiślańskich pejzaży jak tu i tak niepowtarzalnego
zapachu i smaku ziół, nie znajdziecie nigdzie
Szczurowa:
Kapela Ludowa Publicznego Gimnazjum
indziej.
Bociania wioska w Niedzieliskach
Dziś już każdy wie, że słynna na całą Małopolskę ”bociania
wioska” to właśnie wieś Niedzieliska. Podmokłe łąki, oczka wodne,
starorzecza, stawy - to idealne miejsce dla bocianów. Tych
dostojnych ptaków mamy tu najwięcej w Małopolsce! Pogadajcie
z miejscowymi, opowiedzą wam wszystko o zwyczajach tych
ptaków!
Ptasi raj dla ornitologów
Gmina Szczurowa, leżąca w zakolu Wisły i Raby ma do zaoferowania jeszcze jedną, niecodzienną bo „odlotową” w sensie
dosłownym i w przenośni atrakcję. Jest nią … wakacje z ptakami.
ży
la których nale
Pięć przyczyn d
rową:
odwiedzić Szczu
lu Raby i Wisły
obraz w zako
• wspaniały kraj
i
• ciekawe zabytk
i spacerowe
e
ow
er
• trasy row
at
• doskonały klim
stykę
estowania w tury
• miejsce do inw
węgierskich, niemieckich i rosyjskich.
Warto sprawdzić na miejscu!
Prócz historii, zabytków i wspaniałej przygody, gminę
Szczurowa wyróżniają również gościnni i
przyjaźnie nastawieni mieszkańcy. Ich pasja
i zaangażowanie przekłada się na bogatą
i różnorodną ofertę imprez plenerowych
o zasięgu lokalnym, jak również ogólnopolskim,
będących okazją do prezentacji dorobku
kulturalnego. Dla każdego kto choć raz w maju
odwiedził Szczurową, nie ulega wątpliwości,
że to miejsce szczególne. Już prawie nie ma
takich miejsc i takich wydarzeń jak to majowe
w Szczurowej święto folkloru „o Krakowski
Wianek”, gdzie można podziwiać występujące
zespoły folklorystyczne, muzyczne i grupy
śpiewacze całej Małopolski. Jeszcze chyba tylko
na Podhalu potrafią z takim pietyzmem odnosić
się do folkloru – ludowych pieśni i tańców.
Nie bez powodu tu właśnie słynny zespół
Mazowsze, znany z estrad Polski i świata właśnie
w Szczurowej dał niezapomniany koncert, jako
symboliczny hołd za zasługi jakie ma gmina dla
podtrzymywania ludowej tradycji.
Działalność kulturalna na terenie gminy ma
znakomite tradycje a współcześnie spore osiągnięcia. Tu tradycja przechodzi z pokolenia na
pokolenie. Młodzi ludzie garną się do ludowych zespołów, a występy przed publicznością i liczne wyróżnienia poczytują
sobie za honor. Wystarczy przypomnieć, że Przegląd Szkolnych
Zespołów Folklorystycznych, organizo-wany corocznie w
Woli Przemykowskiej skupia ponad 300 młodych uczestników!
Gmina Szczurowa nie odniosłaby zapewne takich sukcesów
w dziedzinie podtrzymywania ludowych tradycji i kultywowania
rodzimego folkloru, gdyby nie to, że do tych działań podchodzi
Gmina Szczurowa
Muzea
Właśnie teren gminy, zwłaszcza zaś wspomniane zakole, gdzie
Raba wpada do Wisły, upodobały sobie rzadki gatunki ptactwa
wodno-błotnego. Od dawna z tej właśnie przyczyny rejony te
budziły zainteresowanie ornitologów, nie tylko tych zawodowych,
ale coraz liczniejszej grupy amatorów, lubiących oglądać ptaki
w ich naturalnych siedliskach. Takie właśnie hobby zyskuje
coraz większą popularność i jest znakomitym sposobem relaksu,
oryginalną propozycją spędzenia wolnego czasu w plenerze,
połączonym z emocjami, jakie dają obserwacje ptasich obyczajów.
Jak obliczono, na tych terenach obserwować można 100 gatunków
ptaków, w tym tak rzadkie jak krakwa, orzeł przedni, orlik krzykliwy,
bączek, ślepowron.
Cmentarze wojskowe
Spośród setek masowych pomników pomordowanych podczas
I i II wojny światowej, znajdujących się w wielu miejscach
na terenie Polski, w kartach historii zapisały się również te
na ziemi szczurowskiej. W Szczurowej znajduje się obelisk
upamiętniający mord dokonany przez hitlerowców na ludności
romskiej, 3 lipca 1943 roku. Na cmentarzach są też pochowani
miejscowi, żołnierze Armii Krajowej i Batalionów Chłopskich.
W obrębie cmentarza parafialnego w Zaborowie znajduje się
cmentarz wojskowy, na którym spoczywa 156 żołnierzy austro-
się tu w zaplanowany, metodyczny sposób. Nic się nie dzieje
przypadkowo, przygodę z folklorem młodzi ludzie zaczynają
już w szkole. Praktycznie przy każdej ze szkół działają zespoły
folklorystyczne oraz dwie kapele ludowe.
Na szczególną uwagę zasługuje działający w Pojawiu i kultywujący tradycje tzw. Zaborowskiej Nuty Zespół Pieśni i Tańca
„Pojawianie”, słynna już w całej Małopolsce Kapela Ludowa
Szczurowa:
Krakowski Wianek 2007
Publicznego Gimnazjum w Szczurowej, zespół dziecięcy
„Kukułeczka” ze Szczurowej, zespół „Strzelcanie” ze Strzelec
Wielkich, jak również Orkiestra Dęta ze Szczurowej, która
w ubiegłym roku obchodziła swoje 80-lecie istnienia oraz
Orkiestra Dęta z Uścia Solnego.
Jedenaście świetlic wiejskich, sześć bibliotek, dziewięć szkół
podstawowych, dwa gimnazja, Gminne Centrum Kultury
Czytelnictwa i Sportu, trzynaście boisk sportowych do piłki
nożnej, dwa stadiony sportowe w Rylowej i Szczurowej oraz
dwanaście domów ludowych, siedemnaście remiz strażackich
Szczurowa:
Kościół św. Bartłomieja
i
sala tańca w Szczurowej, przystosowana do organizacji
zabaw, wesel i innych imprez to świetna baza nie tylko do
upowszechniania kultury i oświaty na co dzień ale i organizowania różnorodnych imprez lokalnych i aktywnego spędzania
wolnego czasu. Wszystko to stwarza możliwość bezpośredniego
zetknięcia się z bogatym, różnorodnym dorobkiem kultury i sztuki
ludowej, dawnymi zwyczajami i obrzędami, tańcem, śpiewem
i muzyką ale również daje szansę poznania współczesnego
dorobku w różnych dziedzinach.
Powiat Brzeski
27
Dear Sirs and Madams!
All those who want to spend a nice time and relax in an active
way as well as those willing to invest are welcome here. I am
sure that in our offer tourists will find many attractive places due
to their history and nature and investors will find advantageous
conditions for business cooperation.
Brzesko’s region is without doubt one of the most beautiful
places in Poland. Anyone who has been here is bound to come
back again. That is why we encourage you to visit this part of
Malopolska Province.
The origins of Brzesko district reach back to 1867. It was created
at that time as a result of administrative and judicial reform
in the Austro Hungarian empire.
However, at that
time its area was
quite different from
that of the modern
- day Brzesko district.
It included at that
time the areas of
Zakliczyn,
Wojnicz
and Radlow and its
borders
remained
this way through the
period of the Partitions
of Poland, the interwar
years and after the war
until 1975. After the
national administrative
reform of 1999 Brzesko
once again became
the seat of Brzesko
district.
Brzesko district
currently has an area
of 590 sq. km and is
home to 90,000 people.
It includes seven communes, which are situated along important
transportation routes including the Number 4 road from
Zgorzelec to Medyka, the Number 768 from Brzesko to
Szczurowa and Kielce and the Number 75 road from
Brzesko to Nowy Sącz and Krynica. Brzesko district comprises the city and commune of Brzesko, the city and commune of Czchów and Borzęcin, Dębno, Gnojnik, Iwkowa
and Szczurowa communes. The district runs along a north
- south axis and covers two geographically diverse regions,
the Sandomierz Basin in the north and the Wiśnicz Hills in
the south.
Brzesko district is primarily an agricultural region with
a predominance of small family farms. The district’s industry
is centered in Brzesko commune where the largest industrial
facilities in the region are located. These include the Okocim
Brewery, Pol-Am-Pack, Northstar, Małopolska Wytwórnia
Maszyn (the Malopolska Machine Works ), Zasada Trans
Spedition and TeleNet. In the district there are nearly 4600
small and medium enterprises.
All of the communes in the district, and especially those
located in the southern part, are very interested in promoting
tourism and agrotourism. They are creating positive conditions
for investment and improving their infrastructures. The
southwestern regions, along the banks of the Dunajec river,
are an important and popular area for pedestrian an bicycle
tourism. Lake Czchowskie on the oher hand, a reservoir located
in Czchów commune, has good conditions for water sports.
The Brzesko area is a land of varied terrain which boats lowlands,
mountains, fields, forests, clean water and historical monuments
of many styles and eras. There are good transportation links,
including a developoed system of roads, which make it possible
esko:
The Okocimski - Goetz PaBlacrz
e: interiors
28
Powiat Brzeski
to quickly arrive at the many scenic places worth visiting in the
district. The main tourist attraction are the medieval castle at
Dębno, the 19th century aristocratic manor house in Dohjga, the
ruins of the patron saint of Poland, Saint Stanislaw, is well worth
visiting. The palace of the Goetz-Okocimski family, owners of
the town of Okocim and the brewery, which is one of the most
interesting monuments in Malopolska, can’t be missed
Brzesko District of today is a dynamically developing selfgoverning unit with numerous investments accomplished on
its territory in recent years. The completion of The No 1 High
School Complex in Brzesko with the full-size sports hall is
considered to be of particular importance. The complex is one
of the most modern objects of this kind in Małopolska. Due to
financial resources obtained within the frames of „Rural Areas
Activation” program of the World Bank, social conditions in
the Special Care Children and Youth School and Educational
Centre in Złota were improved by way of adding one storey to
the residential building. Renovations were held also in other
educational units managed by the Commune. Presently, in
co-operation with Czchów Commune, a School Complex
in Czchów with a sport hall is under construction.
In recent years much has been done to improve the functioning
of the health care system. Investments accomplished in the local
Brzesko hospital considerably improved the level of different
services. New surgeries were opened for the convenience
of local inhabitants, specialising in curing cardiological,
nephrological and orthopedical diseases. New equipment and
medical apparatuses were purchased: high quality tomograph,
mammograph.
The hospital obtained two fully-equipped ambulances. Next
investments will be connected with modernisation of the
heating system in the local hospital.
Brzesko district cares particularly for the improvement of local
roads, gaining financial resources for this purpose both from
national and EU funds. The district occupies a high position
in the ranking of communes attributing high expenditures to
investment activities, published in 2004 by „The Wspólnota”
biweekly.
Brzesko district has an extensive road system. In 2002, the
construction of the new bridge on the Vistula river in Gorka
was finally completed. The investment intended to join the
Communes of Brzesko and Proszowice has been placed
among the most
:
Czchów
astle
C
important,
strategic tasks of Malopolska Voivodship. At the
end of 2001 the construction of the bypass around the town
of Brzesko, so long awaited by the inhabitants, was finally
completed.
Presently, preparatory works are carried out for the construction
of a further section of A-4 highway which will run through
Brzesko District, complete with the „Brzesko” juncture. In the
following years, country road no 768 will be expanded and
The Dębno Castle
One of few late-medieval monuments of secular architecture
in Poland preserved in its original form, including both gothic
and renaissance elements. The castle, commissioned by Kraków
pallatine Jakub Odrowąż, was built between 1470 and 1480
on a small hill, surrounded by a moat and synclines of old
ponds. Erected of stone and brick, the castle, which includes
both defensive and residential elements, consists of four twostorey buildings with a small courtyard inside. Decorated with
bay windows and turrets the castle boasts of its original, 15th
century architectural decoration in the form of stone portals,
window frames and a frame bearing coats of arms. Elements of
painting and sgraffito decorations as well as stone decoration
of the bay windows from the second half of the 15th century
are worth paying attention to. The interior has been turned into
museum and filled with monumental furniture, trinkets and
weapons. Auxiliary rooms such as the kitchen, pantry and home
pharmacy, as well as the chapel and armoury have also been
opened to the public.
Muzea
renovated on the section between the planned highway exit
and the bridge on the Vistula in Gorka. Local authorities have
started preparatory works connected with the expansion and
modernisation of road no 75 (Brzesko - Nowy Sącz) which in
the future will be connected with A-4 highway through the
„Brzesko” juncture. In effect, our Commune will become even
more attractive for investors, as one of the most important roads
in the country will run through the district.
world of Incas and the legendary treasure they were supposed
to hide here in the 18th century. Presently, vaults, defensive walls,
viewing tower and the exposition of Peruvian craft are open
to visitors. K. Lang’s film „Deadly curse from Peru” can also be
watched. In the holiday season, the castle is open everyday from
9. 00 - 17. 00 (Saturdays and Sundays 9. 00 - 19. 00).
The Czchow Castle
Erected in mid 14th century as an important stronghold in the
defence system along the borders of the Polish Kingdom on
the site of the former 12th-13th century watch on the trade route
from Hungary. The turret was built of huge sandstone blocks
in the form of cylindrical stone tower with shooting holes and
a smaller opening serving as the exit in the upper part. The
building was erected on circular outline, of external diameter of
12. 5 m and the height of 20 m. Four meters above the ground
level external offset is preserved with the original entrance
opening directly above, where external wooden flight of stairs
used to run in the past. Restoration works
and archaeological
excavations of the
hill carried out
from 1928 led to
the discovery of
many
interesting
facts concerning the
outline and function
of
old
edifices.
Findings discovered
during the latest
excavations which
started in 1993 and
still continue form
permanent exhibition
located in the guard’s
house and titled
„The Czchow Castle”.
Tourists visiting the
castle can climb the
stairs leading to the
very top of the tower
and admire spectacular
views over the Dunajec
river valley. The castle
is open to visitors from
1 May to 31 October,
daily between 10.00 19. 00.
Szczepa’snóChwurch:
St Stanislaw
The Palace of Goetz-Okocimski family in Brzesko
Dębno:
Castle
The Tropsztyn Castle in Wytrzyszczka
Reconstruction of the 13th century stronghold erected on
a rocky hill over the Dunajec river. The stronghold was located
on important medieval trade routes: the water route of the
Dunajec river and the land Hungarian route. Inhabited mainly
by two families: Osmiorog-Gieralt (from the 13th century) and
Chebda Starykon (from the second half of the 14th century)
it turned, with time, into robbers’ seat. As punishment for
plunders, the castle was partly demolished in the 16th century by
members of Wydzgow of Roznow family. Reconstructed due to
the efforts of the Foundation for the Reconstruction of the
Trapsztyn Castle (works started in 1995), is a big tourist
attraction. The dominating theme of the renovated castle is the
The complex, consisting of the palace with a park is one
of the most valued historical monuments of Malopolska
Region. Built between 1898 and 1900 by Jan II Albin Goetz
-Okocimski, the owner of the Okocim brewery, industrialist
and philanthropist and his wife, Countess Zofia nee Suminska.
The edifice, which consists of a number of buildings has
a prolonged, irregular shape with rich architectural and
artistic decorations. External decoration of the palace is made
of ground courses, pilasters, moulds and attics. The inside is
decorated with wooden facings, built-in wardrobes, floors
made of patterned flooring blocks, coffered ceilings, marble
fireplaces, beautiful stoves, terracotta wall tiles, mirrors and
wonderful, wooden stairs which lead from the hall upstairs.
Metal hand-rails, lamps, grates and door fixtures also deserve
attention. The palace is adjoined with the chapel decorated,
among others, with marble wall linings. The whole complex
of palace buildings is located in a large, picturesque park
arranged in the English style. It covers the area of 13 ha and
neighbours the forested area of 23 ha. It is a very interesting
botanical and dendrological garden, with numerous species
of popular and exotic trees and shrubs.
Powiat Brzeski
29
Informacje
Imprezy kulturalne
Na terenie powiatu brzeskiego organizowanych jest wiele imprez kulturalnych. Do przedsięwzięć o największym zasięgu zaliczyć należy kilkadziesiąt z nich. Sa to:
Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy
organizator: Urząd Miejski w Brzesku; termin: styczeń
Halowy Turniej Piłkarski drużyn Małopolski i Śląska
organizator: KS „Sokół” Borzęcin, GOK Borzęcin; termin: styczeń
Ogólnopolski Turniej Szachowy o Czarnego Konia i Źrebiątko
organizator: Centrum Kultury Gnojnik; termin: luty
Mistrzostwa Małopolski w Szachach Szybkich P-30
organizator: GCKCziS Szczurowa; termin: kwiecień
Ogólnopolski Konkurs Poetycki im. J. Kosakowskiego
organizator: GOK Iwkowa; termin: kwiecień
Ogólnopolski Bieg Jadowniczan
organizator: Towarzystwo Miłośników Ziemi Jadownickiej; termin: maj
Bieg Floriański w Czchowie
organizator: MOK Czchów; termin: maj
„Krakowski Wianek” im Jędrzeja Cierniaka - Wojewódzki Przegląd
Zespołów Pieśni i Tańca, Kapel i Śpiewaków Ludowych
organizator: GCKCziS Szczurowa; termin: maj
Regionalny Konkurs Recytatorski Poezji Józefa Barana
organizator: GOK Borzęcin; termin: maj
Przegląd Szkolnych Zespołów Folklorystycznych w Woli
Przemykowskiej
organizator: GCKCziS Szczurowa, PSP Wola Przemykowska; termin:
czerwiec
Regionalny Przegląd Dziecięcych Zespołów Folklorystycznych
organizator: DCK Dębno; termin: maj
Ekoszkoła – konkurs ekologiczny szkół regionu małopolskiego
organizator: GOK Borzęcin, SP Borzęcin Dolny; termin: czerwiec
Dni Brzeska
organizator: MOK Brzesko; termin: czerwiec
Powitanie Lata w Iwkowej
organizator: GOK, LKS; termin: czerwiec
Powiatanie lata w Gnojniku
organizator: GOK w Gnojniku; termin: czerwiec
Dni Gminy Gnojnik
organizator: Cetrum Kultury Gnojnik; termin: czerwiec/lipiec
Spartakiada Integracyjna
organizator: Urząd Miejski w Brzesku; termin: czerwiec/lipiec
Festyn Kulturalny
organizator: DCK Dębno; termin: czerwiec
Powitanie Lata w Czchowie
organizator: MOK Czchów; termin: czerwiec/lipiec
Czchowski Rajd Samochodów Osobowych
organizator: MOK Czchów; termin: czerwiec
Otwarte Wybory Miss Gminy Borzęcin
organizator: GOK Borzęcin; termin: lipiec
Sobótki tradycje i obrzędy nocy świętojańskiej
organizator: GCKCziS Szczurowa; termin: czerwiec
Koncert Muzyki Dawnej
organizator: MOK Czchów; termin: lipiec
Baszta Jazz Festiwal
organizator: MOK Czchów; termin: lipiec
Sportowe lato w gminie Borzęcin
organizator: GKS Borzęcin, GOK Borzęcin; termin: lipiec
Dni z Folklorem
organizator: MOK Brzesko; termin: lipiec
Zamkowe wieczory z muzyką dawną
organizator: DCK Dębno; termin: lipiec
VII Wielki Koncert Charytatywny na rzecz budowy kościoła
w Strzelcach Wielkich
organizator: Komitet Budowy Kościoła w Strzelcach Wielkich, GCKCziS
Szczurowa; termin: lipiec
Biesiada agroturystyczna – konkurs potraw domowych
organizator: GGG k. terenowe w Porąbce Uszewskiej; termin: lipiec
Borzęckie Święto Grzyba
organizator: GOK Borzęcin; termin: sierpień
Zawody Piłkarskie EURO
organizator: Urząd Miejski w Brzesku; termin: sierpień
Dożynki Gminne w Gnojniku
organizator: Centrum Kultury Gnojnik; termin: sierpień
Dożynki Gminne w Szczurowej
organizator: GCKCziS Szczurowa; termin: sierpień
Dożynki Gminne w Iwkowej
organizator: GOK i UG Iwkowa; termin: sierpień
Dożynki Gminne w Czchowie
organizator: MOK i UG Czchów; termin: sierpień
Dni Czchowa
organizator: MOK Czchów; termin: sierpień
30
Powiat Brzeski
Dożynki powiatu brzeskiego (co roku w innej gminie)
organizator: Starostwo Powiatowe w Brzesku; termin sierpień
Pożegnanie lata w Dębnie
organizator: DCK Dębno; termin: sierpień/wrzesień
Pożegnanie lata
organizator: MOK Brzesko; termin: wrzesień
Święto Chleba z Brzesku
organizator: Cech Rzemiosł Różnych; termin: wrzesień
Wyścig w Kolarstwie Górskim MTB
organizator: Klub Sportowy OLIM Brzesko, GLKS Niezdieliska, GCKCziS
Szczurowa; termin: wrzesień
Święto Suszonej Śliwki
organizator: Stowarzyszenie GGG k. terenowe w Iwkowej; termin: wrzesień
Turniej Rycerski „O złoty warkocz Tarłówny”
organizator: DCK Dębno; termin: wrzesień
Otwarty Turniej Kręglarski
organizator: TKKF Sokół; termin: listopad
RESTAURACJE
BRZESKO
• Restauracja August, Brzesko, ul. Mickiewicza 66
tel. (014) 66-348 -70
• Restauracja Galicyjska, Brzesko, ul. Kościuszki 61, ul. Mickiewicza 29,
32-800 Brzesko, tel. (014) 66-314-89
• AL VULCANO Pizzeria, Brzesko, Pl. Targowy 2 tel. (014) 68-648 -77
• BELLA Pizzeria, Brzesko, Pl. Żwirki i Wigury
• TORINO – Pizzeria, Brzesko, ul. Legionów Piłsudskiego 40
tel. (014) 68-622 -90
• ROMANA Pizzeria, Brzesko, ul. Puszkina 2, tel. (014) 68-495- 05
• Restauracja Jodełka, Brzesko, ul. Solskiego 88, tel. (014) 68-630-33
• Restauracja „KLIMATY”, Brzesko, ul. Królowej Jadwigi 26
tel. (014) 68-496-04
• Restauracja Malibu, Brzesko, ul. Głowackiego 23, tel. (014) 66-331-09
• Zajazd Pawilon, Brzesko, ul. Wesoła 4, tel. (014) 66-317- 61
BORZĘCIN
• Blue Cafe, Borzęcin 275, tel. (014) 67-144-06
• Pizzeria Corleone, Borzęcin 500a (stary młyn), tel. (014) 68-465-15
GNOJNIK
• Karczma w Gosprzydowej, tel. (014) 66-481-80
IWKOWA
• Pensjonat – Zajazd „ZYGA”, Iwkowa, tel. (014) 68-444-72
• Bacówka „Biały Jeleń”, Iwkowa 586, tel. (014) 68-444-40
• Restauracja „PERŁA”, Porąbka Iwkowska 74, tel. (014) 68-448-22
DĘBNO
• Restauracja AGAWA, Dębno 278
• Karczma Pod Jesionami, Dębno 6a
• Zajazd Porąbka, Porąbka Uszewska 83
• KLUB EXCLUSIVE, Dębno 188
CZCHÓW
• Bar Taurus (całodobowy), Czchów-Zapora, ul. Sądecka 6, tel. (014) 66-365-67
• Pizzeria Słoneczny Stok, Czchów-Zapora, tel. (014) 68-435-40
• Bar Pod sosną, Czchów Zapora
• Bar Green Fish, Wytrzyszczka, tel. (014) 68-433-27
• Zajazd Zagłoba, Jurków, tel. (014) 68-421-10
• Zajazd Biały Domek, Wytrzyszczka 106, tel. (014) 68-433-27
• Pub Zagłoba, Czchów Rynek, tel. (014) 68-430-24
SZCZUROWA
• Pizzeria Venus, Szczurowa, ul. Rynek, tel. 0 603 998 856
• Mała gastronomia,Szczurowa, ul. Lwowska 8, tel. (014) 67-144 -26
• Bar pod Topolami, Szczurowa, ul. Lwowska, tel. (014) 67-134- 50
• Kawiarnia Alabama, Szczurowa, ul. Rynek 1a, tel.(014) 67-134 -63
• Hotel August, Brzesko, ul. Mickiewicza 66 tel. (014) 66 –310 – 83, fax (014) 66- 348 -70, www.august.bochnia.info
• Hotel MARK 1, Brzesko, ul. Mickiewicza 29, tel. (014) 66-359-00
• Dom Nauczyciela Brzesko, Pl. Kaziemierza Wielkiego 4, tel. (014) 68-633-35
• Schronisko Młodzieżowe, Brzesko, ul. Piastowska 2, tel. (014) 66-300-63
e-mail: [email protected], www.republika.pl/schronibrzesko
• Motel Agawa, Dębno 278, tel. (014) 66 - 583 –17
20 pokoi 2 osobowych z pełnym wyposażeniem
• Zajazd Porąbka, Porąbka Uszewska 83, tel (014) 66 - 568 - 88
3 pokoje od 2 do 4 osób z pełnym wyposażeniem: 1 pokój klimatyzowany,
komputer stale łącze internetowe
Halina i Janusz Urygowie, 32-862 Porąbka Iwkowska 34,
tel. (014) 68-452-07
„Na Zielonym Wzgórzu”, Bogumił Rysiewicz, 32-862 Wojakowa 99,
tel. (014) 68-459-15
Halina Kamińska, 32-862 Porąbka Iwkowska 82, tel. (014) 68-446-23
Gmina Gnojnik
„Na Zagórzu” Danuta i Dariusz Cebulowie, Biesiadki 34, 32-864 Gnojnik,
tel. (014) 68-600-21
Halina Książek, 32 - 864 Gnojnik 259, tel. (014) 68-694-54
Małgorzata i Tadeusz Lasotowie, Gosprzydowa 270, 32-864 Gnojnik,
tel. (014) 68-491-72
• Pensjonat Zyga, 32-861 Iwkowa, tel. (014) 68 - 444 – 72
Maria Graczak, Biesiadki 145, 32-864 Gnojnik, tel. kom. 0504 487657
• Pensjonat Bacówka Biały Jeleń, 32-861 Iwkowa 586, tel. (014) 68 – 444- 40
„Gajówka” Bożena i Marian Piekarzowie, Biesiadki 238, 32-864 Gnojnik,
tel. (014) 66-48-176, 0604 454252
• Miejsca noclegowe przy restauracji Perła, 32-862 Porąbka Iwkowska 74,
tel. (014) 68 - 448 - 22
• Ośrodek Szkoleniowo - Wypoczynkowy Elektowni „ŁAZISKA”, Czchów Zapora,
ul. Kolonia 4, tel. (014) 68-431-10, (014) 68-43-120, www.laziska.rix.pl, 65 miejsc
noclegowych (pokoje 2,3 – osobowe)
Irena i Jan Siepierowscy, Gosprzydowa 206, 32-864 Gnojnik,
tel. (014) 68-49-069, 0502 646155
„Na Lipce” Jagna i Stanisław Warchał, Biesiadki 258, 32-864 Gnojnik,
tel. (014) 68-60-056 po g. 20.00, 0609 227504
• Ośrodek Wczasowy „Temida”, Czchów Zapora ul. Pęcherska Góra 139,
tel. (014) 66-360-63,
96 miejsc noclegowych, pokoje 2, 3, 4 – osobowe.
Gospodarstwo Agroturystyczne - Elżbieta i Andrzej Słowik,
32-864 Gnojnik 609, tel. 0605 297751
• Ośrodek Wypoczynkowy Chorągwi Krakowskiej ZHP
Piaski-Drużków, tel. (014) 66-361-05
Gmina Brzesko
• Dom Rekolekcyjny „Betezda”, 32-860 Czchów, ul. Ks. Fr. Koleboka 3,
tel. (014) 66-362-57, kom. 0696 341 488 http://www.betezda.kz.pl/
Elżbieta Barczak, 32-851 Jadowniki, ul. Małopolska 22, tel. (014) 68-671-65
• Schronisko Młodzieżowe, tel. (014) 68- 432-30
Schronisko dysponuje 25 miejscami noclegowymi. Mogą z niego korzystać wszyscy turyści (prawo do zniżki posiadają członkowie Polskiego
Towarzystwa Schronisk Młodzieżowych oraz osoby posiadające odznakę
Zasłużony Działacz Turystki).
• Przystań wodna – Nad Jeziorem, CZCHÓW ZAPORA, tel. 0600 657 557,
20 miejsc noclegowych: 4 pokoje – 2 osobowe, 4 pokoi – 3 osobowe.
• Camping KRYSTYNA, Czchów, ul. Trawniki, tel. 0661 247 510
• Pola namiotowe w Czchowie
• Czchów Zapora, tel./fax (014) 66-365-51, tel. (014) 66 362-46,
kom. 0500 230 151
• Czchów - obok stadionu, tel./fax (014) 66-365-51, tel. (014) 66-362-46,
kom. 0500 230 151
• Piaski - Drużków,
• Pole biwakowe – Czchów Zapora
Gospodarstwa agroturystyczne
Gmina Borzęcin
„Leśna Zagroda”, Barbara Kądziołka, Przyborów 298a, 32 - 823 Szczepanów,
tel. (014) 68-472-3
„Zagroda przy Lesie” , Bogusława Bąk, Waryś 306, 32 - 825 Borzęcin,
tel. (014) 68-460-80
„Zagroda pod Lasem”, Janina Bąk, Waryś 306a, 32 - 825 Borzęcin,
tel. (014) 68-463-55
„Gościnna Zagroda”, Krystyna Kułak, Borzęcin 97, 32 - 825 Borzęcin,
tel. (014) 68-460-83, tel. kom. 0607 578 197
„Świerkowa Zagroda”, Paulina Kułak, Borzęcin 846, 32 - 825 Borzęcin,
tel. (014) 68-467-63
„Stawówka”, Katarzyna i Jerzy Żurek, Przyborów 2A, 32 - 823 Szczepanów,
tel. (014) 68-472-33
„DWOREK”, Danuta i Marian Tomala, Przyborów 62, 32-823 Szczepanów
Gmina Iwkowa
„Pod Lasem”, Krystyna i Edward Gryzowie, 32-861 Iwkowa 344,
tel. (014) 68-443-93
„Nowizny”, Urszula i Bogusław Kamińscy, 32-862 Połom Mały 60,
tel. (014) 68-448-14
Maria Maślanka, 32-862 Połom Mały 55, tel. (014) 68-448-13
Gospodarstwa agroturystyczne
OBIEKTY NOCLEGOWE
Maria Karaś, Poręba Spytkowska 202, tel. (014) 68-660-98
Maria Gładysz, 32 –800 Brzesko, ul. Wodna 26, tel. (014) 68-632-31
Joanna Ciężak, 32 – 851 Jadowniki, ul. Podgórska 112, tel. (014) 68-667-43
Elżbieta Loranty, 32-851 Jadowniki, ul. Podgórska 158, tel. (014) 68-666-68
Gmina Dębno
„Pod Wzgórzem”, Zofia Brachucy, 32-854 Porąbka Uszewska 327,
tel. (014) 66-565-23
Anastazja Rzepa, 32-854 Porąbka Uszewska, tel. 0501 632 2493
„U Eli”, Elżbieta Przyłucka, 32-853 Łysa Góra 319, tel. (014) 66-573-48
„Bonawentura”, Bonawentura i Kazimierz Pałuccy, 32-852 Dębno 278,
tel. (014) 66-588-96
„Mały Folwark”, Krzysztof Połeć, 32-852 Dębno 164, tel. (014) 66-580-85
„Bunarówka”, Barbara i Jan Pałuccy, 32-854 Porąbka Uszewska 205,
tel. (014) 66-566-25
„W Rynku”, Zofia Pabian, 32-854 Porąbka Uszewska 180,
tel. (014) 66-585-72
„Pod lasem”, Anastazja Smoleń, 32-854 Porąbka Uszewska 120,
tel. (014) 66-565-36
„U Polcoka”, Teresa iWładysław Gurgul, 32-854 Porąbka Uszewska 184,
tel. (014) 66-565-07
„Klaudia”, Stanisława Krzykalak, 32-854 Porąbka Uszewska 160,
tel. (014) 66-566-78
„Gajówka”, Maria iHenryk Ostręga, 32-853 Łysa Góra 142,
tel. (014) 66-573-47
„Nad Niedźwiedziem”, Lucyna Wójtowicz, 32-854 Porąbka Uszewska 151,
tel. (014) 66-565-31
„Uroczysko”, Władysław Jedynak, 32-854 Porąbka Uszewska 257,
tel. (014) 66-565-57
„Porąbczanka” , Elżbieta i Jan Mleczko, 32-854 Porąbka Uszewska 231,
tel. (014) 66-565-30
Renata Mrożek, 32-854 Porąbka Uszewska 257, tel. (014) 66-566-50
„Na Kuźnisku”, Klemens Góral, 32-854 Porąbka Uszewska 360,
tel. (014) 66-565-91, 601302360, www.kuznisko.whad.pl
INFORMACJA Gospodarstwo Agroturystyczne, Elżbieta Rzepa,
32-854 Porąbka Uszewska 219, tel. (014) 66-565-42
Gmina Szczurowa,
„Zagroda przy Lesie” Małgorzata i Edward Zygiel, Dołęga 131,
32-821 Zaborów, tel. (014) 67-154-03
Maria Szczepańska, 32-862 Kąty 70, tel. (014) 68-452-42
„Na Słomianej”, Stanisława Włudyka, 32-862 Wojakowa 80,
tel. (014) 68-452-21
Maria Pławecka-Krzyżak, 32-862 Wojakowa 128, tel. (014) 68-448-99
Gmina Czchów
Krystyna i Bolesław Sułkowscy, Piaski Drużków, 32-860 Czchów,
tel. (014) 68-436-05
Powiat Brzeski
31
Reklama
32
Powiat Brzeski
Reklama
Powiat Brzeski
33
Reklama
Folder Brzeski
Copyright: Mirosław Kowalski, „Dziennik Polski”
Opracował: Mirosław Kowalski, na podstawie informacji ze
Starostwa Powiatowego w Brzesku oraz Urzędu Miejskiego
w Brzesku, Urzędu Miejskiego w Czchowie, Urzędu Gminy
w Borzęcinie, Urzędu Gminy w Dębnie, Urzędu Gminy w Iwkowej,
Urzędu Gminy w Gnojniku oraz Urzędu Gminy w Szczurowej.
Zdjęcia: Mirosław Kowalski oraz z Archiwum Starostwa
Powiatowego w Brzesku i samorządów gminnych powiatu
brzeskiego.
Ryciny: Andrzej. B. Krupiński.
Reklama i promocja: Bogumiła Smolińska, Anna Struzik
Skład, łamanie i druk: Drukarnia Milenium w Dębicy
34
Powiat Brzeski
Autor pragnie serdecznie podziękować pracownikom wszystkich
urzędów miejskich i gminnych za pomoc w zbieraniu materiału
i cenne uwagi przy jego redagowaniu. Szczególne podziękowania
należą się Pani Agnieszce Polanowskiej ze Starostwa Powiatowego
w Brzesku. Serdeczne podziękowania należą się dla starosty
brzeskiego Ryszarda Ożoga, burmistrza Brzeska Jana Musiała,
burmistrza Czchowa Marka Chudoby, wójta Borzęcina Janusza
Kwaśniaka, wójta Dębna Grzegorza Bracha, wójta Gnojnika
Wojciecha Rzepy, wójta Iwkowej, Bogusława Kamińskiego oraz
wójta Szczurowej Mariana Zalewskiego.
Reklama
Powiat Brzeski
35
Muzea
Borzęcin
Brzesko-Bocheniec
Gosprzydowa
36
Powiat Brzeski
Czchów
Iwkowa
Brzesko