Europy

Piotr Małyszko
Piotr
Małyszko
Z jaką prośbą zwrócił się do Aleksandra Wielkiego
słynny filozof Diogenes?
– Zasłaniasz słońce, mógłbyś się trochę przesunąć?
– Jedynym lekarstwem jest ucieczka. Trzeba uciec
jak najdalej od miejsca zarazy i jak najpóźniej wrócić.
Co usłyszał w tawernie jeden z marynarzy Kolumba
w przeddzień wyprawy w morze?
– Zginiecie wszyscy. Ziemia jest płaska, wystarczy spojrzeć
dookoła, żeby się o tym przekonać. Gdyby była kulą,
wszystko by z niej spadało. Dopłyniecie do krawędzi
Ziemi i runiecie w ogromną przepaść.
W książce znajdziesz 70 krótkich opowiadań o ważnych
wydarzeniach i postaciach od starożytności do dziś.
każde oparte na źródłach
w lekkiej formie literackiej z barwnymi dialogami
zilustrowane pięknymi zdjęciami
z wyjaśnieniem znaczenia opisanego wydarzenia
dla historii Europy
Dzieje Europy dla uczniów
Co zalecił lekarz papieski, poproszony o radę,
jak ratować się przed dżumą?
Europy
dla
uczniów
1. Ateny – początki demokracji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
2. Bitwa pod Maratonem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
3. Sparta – przygotowania do wojny z Persją . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
4. Bitwa pod Termopilami i Salaminą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
5. Podboje Aleksandra Wielkiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
6. Hannibal u bram Rzymu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
7. Grecja pod panowaniem Rzymu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
8. Powstanie Spartakusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
9. Gajusz Juliusz Cezar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
10. Oktawian August . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
11. Paweł z Tarsu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
12. Neron . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
13. Konstantyn Wielki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
14. Najazd Hunów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
15. Koniec cesarstwa na Zachodzie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
16. Benedykt z Nursji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
17. Bitwa pod Poitiers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
18. Karol Wielki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
19. Wikingowie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
20. Misja Cyryla i Metodego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
21. Otton I . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
22. Podbój Anglii przez Wilhelma Zdobywcę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
23. Konflikt Grzegorza VII z Henrykiem IV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
24. Początek krucjat do Ziemi Świętej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
25. Najazd Mongołów na Europę Wschodnią . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
26. Templariusze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
27. Czarna śmierć . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
28. Unia polsko-litewska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
29. Joanna d’Arc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
30. Upadek Konstantynopola . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
31. Wyprawa Kolumba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
32. Imperium Habsburgów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
CYAN MAGENTA YELLOW BLACK
Dzieje europy str. 5
33. Marcin Luter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
34. Sulejman Wspaniały . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
35. Iwan Groźny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
36. Republika Zjednoczonych Prowincji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
37. Niezwyciężona Armada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
38. Wojna trzydziestoletnia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
39. Rewolucja angielska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
40. Ludwik XIV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
41. Piotr Wielki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156
42. Fryderyk Wielki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
43. Rewolucja przemysłowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
44. I rozbiór Polski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166
45. Wybuch rewolucji francuskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170
46. Maksymilian Robespierre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174
47. Napoleon Bonaparte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
48. Kongres wiedeński . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
49. Walka Greków o niepodległość . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186
50. Powstanie dekabrystów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
51. Powstanie listopadowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194
52. Marks i Engels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198
53. Wiosna Ludów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
54. Wojna krymska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207
55. Zjednoczenie Włoch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211
56. Zjednoczenie Niemiec . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
57. I wojna światowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220
58. Rewolucja październikowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224
59. Traktat wersalski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228
60. Wojna domowa w Hiszpanii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231
61. II wojna światowa w Europie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235
62. Holokaust . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239
63. Winston Churchill . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243
64. Plan Marshalla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247
65. NATO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250
66. Plan Schumana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253
67. „Solidarność” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257
68. Upadek muru berlińskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261
69. Rozpad ZSRR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264
70. Rozszerzenie Unii Europejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269
CYAN MAGENTA YELLOW BLACK
Dzieje europy str. 6
31
1500
1492
1490
1480
odkrycie Ameryki
przez Krzysztofa
Kolumba
Na dwór władców Hiszpanii – Ferdynanda i Izabeli – przybył
Genueńczyk Krzysztof Kolumb. Wszedł do sali tronowej, trzymając
w rękach zwoje pergaminów. Były to mapy i obliczenia uczonych, które
miały uwiarygodnić jego propozycję.
– Wasze wysokości – zwrócił się do monarchów. – Ziemia jest
kulą i płynąc cały czas na zachód, dotrę do Indii. Przywiozę stamtąd
drogocenne korzenie, a handel nimi sprawi, że Hiszpania stanie się
najbogatszym i najpotężniejszym państwem w Europie. Potrzebne mi
tylko statki z załogą, broń i zaopatrzenie.
Głos zabrał jeden z królewskich doradców, a zarazem najwybitniejszy uczony Hiszpanii:
– Stracisz okręty i ludzi, najjaśniejszy panie. Kolumb ma rację,
Ziemia jest okrągła, ale dużo większa, niż mu się wydaje, zabraknie mu
żywności, zanim przepłynie ocean i dotrze do Azji, a przecież czeka go
jeszcze droga powrotna.
Król był niezdecydowany, ale Izabela patrzyła z uśmiechem na
śmiałego żeglarza.
– Pozwólmy Kolumbowi płynąć, ryzykuje też swoim życiem. Jeśli
odkryje nowy szlak do Indii, nasze królestwo stanie się potęgą.
Ferdynand skinieniem głowy wyraził zgodę.
119
CYAN MAGENTA YELLOW BLACK
Dzieje europy str. 119
łokieć
dawna miara
długości o różnej wielkości,
w Polsce zwykle
ok. 60 cm
karawela
jednopokładowy
żaglowiec o trzech
masztach
Wśród kilku żeglarzy siedzących przy stole w tawernie w Palos
de la Frontera prawie wszyscy byli w doskonałych humorach. Jedynie
Rodrigo de Triana siedział ponury. Bo tylko on spośród zebranych wypływał jutro w rejs z Kolumbem.
– Zginiecie wszyscy – powiedział do Rodriga spalony na mahoń
stary żeglarz. – Ziemia jest płaska, wystarczy spojrzeć dookoła, żeby się
o tym przekonać. Gdyby była kulą, wszystko by z niej spadało. Dopłyniecie do krawędzi Ziemi i runiecie w ogromną przepaść.
– Wcześniej pożrą was ogromne potwory morskie – dodał drugi.
– Widziano na oceanie węże morskie długie na trzysta łokci i wieloryby
zdolne połknąć statek.
– Możecie też dopłynąć do ziem zamieszkanych przez ludy Goga
i Magoga – dorzucił trzeci. – Zjadają tam ludzi żywcem, nie tracąc
czasu na gotowanie.
Rodrigo zasępił się jeszcze bardziej i kazał sobie podać kolejny
dzban wina. Wydawało się, że ta karczma to ostatnie miejsce, w którym
mógł korzystać z pieniędzy otrzymanych za udział w rejsie.
Trzy karawele: Santa Maria, Niña i Pinta pod dowództwem admirała Krzysztofa Kolumba wypłynęły z Palos de la Frontera i skierowały
się na południe. Dotarłszy do Wysp Kanaryjskich, skręciły na zachód
i pod pełnymi żaglami ruszyły w nieznane, tam dokąd nikt nigdy nie
dotarł. Dzięki sprzyjającym wiatrom szybko pokonywały przestrzeń. Po
wieloletnich obserwacjach Kolumb dobrze wiedział, gdzie szukać najkorzystniejszych warunków żeglugi po Oceanie Atlantyckim. Pewności
siebie dodawały mu schowane w kufrze mapy mistrza Paola Toscanellego z Genui, powstałe na podstawie map arabskich i chińskich.
Załoga tej pewności nie miała. Dzień po dniu okręty pędziły ku
zachodowi, a w żeglarzach topniała odwaga. Uczucie grozy wzmocniło
się znacznie, gdy wpłynęli na wody gęsto pokryte dziwnymi roślinami
morskimi. Oczyma wyobraźni widzieli kłębiące się w głębinie potwory.
Wszczęli bunt, domagając się natychmiastowego powrotu. Kolumb
zwołał więc zebranie marynarzy.
– Nie myślcie o potworach i śmierci, ale o bogactwach, które na
nas czekają. Wkrótce dotrzemy do krainy mlekiem i miodem płynącej,
pełnej złota i szlachetnych kamieni. Zdobędziemy tyle kosztowności,
120
CYAN MAGENTA YELLOW BLACK
Dzieje europy str. 120
że każdy z was będzie się cieszyć dostatkiem do końca życia. Zyskacie
też łaskę króla i sławę w całej Hiszpanii.
Wizja pięknej przyszłości przywróciła odwagę w sercach marynarzy. Dotrwali do chwili, w której z bocianiego gniazda na szczycie
masztu rozległ się głos Rodriga de Triana:
– Ziemia! Ziemia!
Krzysztof Kolumb
wyruszył na wyprawę, mimo że wielu
żeglarzy wróżyło
mu niechybną
śmierć. Odkrycie
nowego lądu przyniosło podróżnikowi nieśmiertelną
sławę.
Ziemia okazała się wyspą. Płynąc dalej na zachód, Kolumb odkrył
inne nieznane obszary. Ich mieszkańcy byli przyjaźni i gościnni, ale
nigdy nie słyszeli o Indiach. Co gorsza, nie mieli pieprzu, cynamonu,
imbiru i innych drogocennych korzeni. Nie pasowali też do opisów
podróżników, którzy dotarli do Indii drogą lądową. Mimo to Kolumb
nazwał ich Indianami.
Sławny odkrywca wrócił do Hiszpanii ze skromnymi dowodami
na to, że znalazł nową drogę morską do Azji. W następnych latach
odbył jeszcze trzy wyprawy. Z nich także nie przywiózł ładunku korzeni. Ekspedycje nie przyniosły spodziewanego zysku, więc stracił łaskę
121
CYAN MAGENTA YELLOW BLACK
Dzieje europy str. 121
oraz wsparcie króla. To uczeni mieli rację – ocean był większy, niż się
Kolumbowi wydawało. Ale gdyby ich posłuchał, nie odkryłby Ameryki.
Następcy Kolumba, którzy po nim popłynęli na podbój Ameryki
Północnej i Południowej, przestali szukać azjatyckich korzeni, zaczęli
zaś poszukiwać złota, srebra i kamieni szlachetnych. Szybko odkryli
bogate złoża tych kruszców. Dzięki nim Hiszpania stała się wkrótce
potęgą morską i handlową. Doceniono także i sprowadzono do Europy
rośliny uprawiane w Ameryce: ziemniaki, pomidory, kukurydzę, fasolę,
kawę, kakao, tytoń, paprykę, dynie. Wyprawa Kolumba zapoczątkowała
podbój i kolonizację znacznych połaci świata przez Europę, która stopniowo zaczęła wyrastać na najważniejszy i dominujący region globu.
Skutki odkryć Genueńczyka dla dziejów Starego Świata okazały się tak
doniosłe, że większość historyków uważa odkrycie Ameryki za wydarzenie kończące średniowiecze.
CYAN MAGENTA YELLOW BLACK
Dzieje europy str. 122
Piotr Małyszko
Piotr
Małyszko
Z jaką prośbą zwrócił się do Aleksandra Wielkiego
słynny filozof Diogenes?
– Zasłaniasz słońce, mógłbyś się trochę przesunąć?
– Jedynym lekarstwem jest ucieczka. Trzeba uciec
jak najdalej od miejsca zarazy i jak najpóźniej wrócić.
Co usłyszał w tawernie jeden z marynarzy Kolumba
w przeddzień wyprawy w morze?
– Zginiecie wszyscy. Ziemia jest płaska, wystarczy spojrzeć
dookoła, żeby się o tym przekonać. Gdyby była kulą,
wszystko by z niej spadało. Dopłyniecie do krawędzi
Ziemi i runiecie w ogromną przepaść.
W książce znajdziesz 70 krótkich opowiadań o ważnych
wydarzeniach i postaciach od starożytności do dziś.
każde oparte na źródłach
w lekkiej formie literackiej z barwnymi dialogami
zilustrowane pięknymi zdjęciami
z wyjaśnieniem znaczenia opisanego wydarzenia
dla historii Europy
Dzieje Europy dla uczniów
Co zalecił lekarz papieski, poproszony o radę,
jak ratować się przed dżumą?
Europy
dla
uczniów