PL - CORDIS

KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH
Bruksela, dnia 16.2.2006
KOM(2006) 70 wersja ostateczna
KOMUNIKAT KOMISJI DO RADY I PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO
Przegląd polityki ochrony środowiska 2005
{SEK(2006) 218}
PL
PL
WSTĘP
Rok 2005 był rokiem wyzwań w polityce ochrony środowiska. Podsumowując, złożyły się na
to trzy najważniejsze wydarzenia:
• Podjęto zdecydowane kroki w walce ze zmianami klimatycznymi. Wszedł w życie
Protokół z Kioto, a w Unii Europejskiej zaczął obowiązywać system handlu
uprawnieniami do emisji CO2 o największym znaczeniu na świecie. Konferencja
na temat zmian klimatycznych w Montrealu utorowała drogę ku światowym
działaniom po 2012 roku, włączając w nie kraje obecnie nieobjęte
zobowiązaniami z Kioto.
• Do stycznia 2006 r. Komisja przyjęła pięć strategii tematycznych, które stanowią
podstawę nowoczesnej polityki ochrony środowiska. Określają one działania,
które zostaną podjęte w ciągu kolejnych dwóch dekad w zakresie:
zanieczyszczenia powietrza, środowiska morskiego, środowiska miejskiego,
wykorzystywania zasobów oraz odpadów. Kontynuowano także z powodzeniem
prace nad pozostałymi dwoma tematami: ochroną gleby oraz pestycydami, w
przypadku których przyjęcie stosownych dokumentów spodziewane jest na
początku 2006 roku. Ponadto w Radzie oraz Parlamencie Europejskim
poczyniono ważne postępy w pracach związanych z Systemem REACH
Rejestracji, Oceny, udzielania Zezwoleń i stosowanych Ograniczeń w zakresie
Chemikaliów (Registration, Evaluation and Authorisation of Chemicals), który
zostanie przyjęty prawdopodobnie w 2006 r.
• Przegląd1 strategii zrównoważonego rozwoju UE stworzył nowe ramy dla
długoterminowych tendencji ekonomicznych, społecznych oraz dotyczących
ochrony środowiska i związanych z nimi efektów synergii. Odnowienie Strategii
lizbońskiej na rzecz wzrostu i zatrudnienia, a także stworzenie krajowych
programów reform przez państwa członkowskie zwróciło szczególnie uwagę na
rolę ochrony środowiska w problematyce związanej ze wzrostem gospodarczym,
konkurencją i zatrudnieniem2. Wszystko to zdarzyło się w kontekście
zwiększonego światowego wykorzystania zasobów naturalnych, wzrostu cen ropy
naftowej oraz klęsk żywiołowych w Europie, związanych ze zmianami
klimatycznymi, które unaoczniły uzależnienie naszych gospodarek oraz
społeczeństw od środowiska.
Niniejszy przegląd porusza najważniejsze kwestie związane z europejską polityką
ochrony środowiska w roku 2005. W pierwszym rozdziale oceniono Strategię
lizbońską na rzecz wzrostu i zatrudnienia pod kątem ochrony środowiska. Następnie
podsumowano najważniejsze roczne postępy polityki odnośnie do każdego z
czterech priorytetowych tematów szóstego programu działań w zakresie ochrony
środowiska naturalnego (6EAP), przedstawiono niedawno uzyskane dowody oraz
podkreślono działania na 2006 r3.
1
2
3
PL
COM(2005)658 wersja ostateczna.
Roczne sprawozdanie Komisji Europejskiej z 2006 r. z postępów w zakresie wzrostu i zatrudnienia.
Dokument roboczy służb Komisji SEC(2006) xxx zawiera dane statystyczne oraz podsumowania części
dotyczącej środowiska krajowych programów reform państw członkowskich.
2
PL
1.
POLITYKA OCHRONY ŚRODOWISKA ORAZ STRATEGIA NA RZECZ
WZROSTU I ZATRUDNIENIA: INNOWACJE EKOLOGICZNE ORAZ
LEPSZE STANOWIENIE PRAWA
Najważniejsze wydarzenia
Polityka ochrony środowiska jest częścią partnerstwa lizbońskiego na rzecz
wzrostu i zatrudnienia
„Środowisko Europy 2005 – Stan i prognozy” - sprawozdanie przygotowane przez
Europejską Agencję Środowiska4 ukazuje, że polityka ochrony środowiska UE
wpływa pozytywnie począwszy od ochrony przyrody a skończywszy na jakości
powietrza. Sprawozdanie unaocznia, iż wyzwania ochrony środowiska, z którymi
konfrontowana jest obecnie UE, zakorzenione są w niezrównoważonych wzorcach
konsumpcji oraz produkcji, które pozostają główną barierą dla dalszych
udoskonaleń. Podkreśla ono, że zapobieganie zanieczyszczeniu jest tańsze niż
usuwanie jego skutków oraz potwierdza możliwość współistnienia wydajnej ochrony
środowiska i wzrostu ekonomicznego.
W marcu podczas zatwierdzania przez Radę Europejską propozycji Komisji
odnośnie do wznowienia Strategii na rzecz Wzrostu i Zatrudnienia, szefowie państw
oraz rządów jednoznacznie zwrócili uwagę na fakt, że należy postrzegać ją w
szerszym kontekście wymogu zrównoważonego rozwoju oraz efektów synergii
uzyskiwanych z połączenia kwestii ekonomicznych, społecznych i ochrony
środowiska. To podejście odzwierciedlało zatwierdzenie 24 „zintegrowanych
wytycznych”, które ukazują Komisji i państwom członkowskim, jak ukierunkować
programy reform, promują innowację ekologiczną5 oraz lepszą regulację dotyczącą
ochrony środowiska.
Promocja innowacji ekologicznych
Innowacje ekologiczne oraz technologie dotyczące ochrony środowiska mogą
stanowić bodziec dla wzrostu ekonomicznego oraz przyczynić się do zrealizowania
celów związanych z zatrudnieniem6. Ekologiczne sektory przemysłowe UE stanowią
około 1/3 rynku światowego i zatrudniają ponad dwa miliony osób, uzyskując
nadwyżkę bilansu handlowego UE w wysokości ponad 600 mln EUR. Od połowy lat
90. wzrost w tych sektorach wynosi 5 % rocznie.
Państwa członkowskie uwzględniły powyższe korzyści w krajowych programach
reform. Położyły one szczególny nacisk na badania i rozwój, promocję efektywnego
wykorzystania energii oraz zastosowanie proekologicznej polityki zamówień
publicznych i instrumentów ekonomicznych, takich jak polityka podatkowa.
Na szczeblu wspólnotowym podjęto następujące działania w celu promocji innowacji
ekologicznej:
4
5
6
PL
http://reports.eea.eu.int/
Wytyczna 11 uwzględnia także reformę dotacji na działania szkodliwe dla środowiska oraz działań
związanych ze zmianami klimatycznymi.
SEC(2005) 1530.
3
PL
• Państwa członkowskie przyspieszyły wdrożenie wspólnotowego planu działania
na rzecz technologii środowiskowych (ETAP) przygotowując tzw. mapy drogowe
ETAP.
• Program ramowy na rzecz konkurencyjności i innowacji (2007-2013)7 był
głównym punktem piątego zaproponowanego budżetu na rzecz wspierania
innowacji ekologicznych. Zaproponowany siódmy program ramowy na rzecz
badań i rozwoju technologicznego podkreśla znaczenie innowacji ekologicznych,
podobnie jak nowe wytyczne polityki spójności 2007-13.
Rola i wykorzystanie lepszego stanowienia prawa w ramach polityki
W roku 2005 w programie swoich prac Komisja zwróciła szczególną uwagę na
kwestię związane z lepszym stanowieniem prawa, będącą środkiem do skutecznego
osiągnięcia celów polityki. Polityka ochrony środowiska UE stawiana była na
pierwszym miejscu programu lepszego stanowienia prawa w celu opracowania
nowej polityki oraz umacnia skuteczności obowiązującej polityki.
Umacnianie nowej polityki rozwoju
Polityka ochrony środowiska przetarła szlak koncepcjom, które obecnie weszły do
praktycznego użycia w ramach lepszego stanowienia prawa, szczególnie odnośnie do
oceny, dokładnych konsultacji między zainteresowanymi stronami oraz
zintegrowanego podejścia do kwestii polityki. W roku 2005 opublikowano 4
strategie tematyczne, określające krótko- i długoterminowe cele polityki, oparte na
rzetelnej analizie.
Strategię tematyczną dotyczącą zanieczyszczenia powietrza opracowano na
przykład w ciągu pięciu lat analiz. Jej podstawą jest na ocena wpływu dokonana
przez wiodących ekspertów, 100 spotkań zainteresowanych stron oraz konsultacje
publiczne, dzięki którym uzyskano 11 000 odpowiedzi. Stworzono
najnowocześniejsze ramy, poddane odpowiedniej weryfikacji przez specjalistów, w
celu sprawdzenia wpływu ekonomicznego, społecznego i ochrony środowiska
różnych
potencjalnych
polityk.
Zweryfikowano
powiązania
między
zanieczyszczeniem powietrza oraz innymi dziedzinami: zdrowiem ludzi,
kwasowością gleby, eutrofizacją wody oraz kolejnymi działaniami zmierzającymi do
zmniejszenia emisji związków węgla.
Przy pomocy szczegółowej oceny wpływu, zarówno w przypadku strategii
tematycznych, jak i innych polityk ochrony środowiska, wybrano najlepszy
instrument polityki oraz uwzględniono aspekty rynkowe, będące alternatywą dla
bezpośredniego prawa. Przeanalizowano wpływ na konkurencyjność oraz
obciążenie administracyjne, co umożliwiło zidentyfikowanie efektów synergii. Na
przykład, na podstawie badań w ramach strategii tematycznej dotyczącej odpadów
określono, że stosując najlepsze praktyki zmniejszania ilości odpadów producenci
mogliby oszczędzić rocznie nawet 2,9–4,2 mld funtów8.
7
8
PL
COM(2005) 121 wersja ostateczna.
The Benefits of Greener Business (Korzyści zielonego biznesu): Cambridge Econometrics & AEAT,
4/2003.
4
PL
Poprawa polityki oraz jej skuteczne wdrażanie uzależnione jest od prawidłowego
gromadzenia danych. W celu zwiększenia dostępu do danych, ich jakości oraz
wykonalności, a także zredukowania kosztów administracyjnych i kolizji danych,
Komisja oraz Europejska Agencja Środowiska promują wspólny system informacji.
Uproszczenia
Sprostanie założonym celom po niższych kosztach to motto przyświecające
usprawnieniu (lub upraszczaniu) obowiązującego prawodawstwa. Komisja
posiada stały program, którego częścią są strategie tematyczne: strategia dotycząca
zanieczyszczania powietrza skonsoliduje pięć aktów prawnych odnośnie do jakości
powietrza w jeden krótszy akt, ujednolicając definicje oraz dokonując przeglądu
wymogów związanych ze sprawozdawczością.
Strategia tematyczna dotycząca odpadów zakłada rewizję ramowej dyrektywy w
sprawie odpadów, uchylenie dyrektywy w sprawie olejów odpadowych oraz inne
uproszczenia.
Skuteczność i lepsze wdrażanie
W roku 2005 Komisja zwiększyła swoje wysiłki, mające na celu wsparcie państw
członkowskich przy wdrażaniu wspólnotowego prawa ochrony środowiska w
prostszy i bardziej skuteczny sposób dzięki wymianie doświadczeń na temat
najlepszych praktyk. Racjonalizując postępowanie w przypadku naruszeń prawa
wspólnotowego, Komisja wszczęła „sprawy horyzontalne” (łączące kilka naruszeń)
w stosunku do niektórych państw, aby zaradzić strukturalnym problemom
związanym z wdrażaniem prawa. Lepsze wdrażanie umożliwi także uzyskanie
korzystniejszych skutków dla ochrony środowiska przy poniesieniu niższych
kosztów.
Perspektywy na rok 2006
• Komisja zwróci szczególną uwagę na poprawę wdrażania i egzekwowania
prawa dzięki ścisłej współpracy z państwami członkowskimi. Zamierza ona
przedłożyć program wsparcia w spełnianiu warunków dla MŚP (Compliance
Assistance Programme for SMEs), mający na celu wsparcie MŚP w
rozwiązaniu problemów związanych z wdrażaniem obowiązującego
prawodawstwa.
• Komisja planuje ponadto przedstawienie dokumentu, który podkreślałby szanse i
metody, mające na celu rozwinięcie zastosowania instrumentów ekonomicznych
w polityce ochrony środowiska UE.
• Komisja zamierza uprościć dalsze obszary prawodawstwa w ciągu kolejnych
trzech lat9. Uproszczenie jest także główną częścią szerszego przeglądu polityki,
np. dotyczącego emisji przemysłowych, rozpoczętego w 2005 r.
9
PL
COM(2005)535 wersja ostateczna.
5
PL
2.
OSIĄGNIĘCIA,
KIERUNKI
ROZWOJU
ORAZ
PERSPEKTYWY
PRIORYTETOWYCH OBSZARÓW SZÓSTEGO PROGRAMU W
ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA
2.1.
Zmiany klimatyczne
Najważniejsze wydarzenia
Rok 2005 był szczególny – rozpoczęto handel uprawnieniami do emisji, wszedł w
życie Protokół z Kioto, zaczął się drugi etap europejskiego programu dotyczącego
zmian klimatycznych (ECCP). Punktem kulminacyjnym tych wydarzeń stała się
konferencja w Montrealu, która nadała nowy impuls do działań na płaszczyźnie
światowej.
Zaczął obowiązywać największy na świecie europejski system handlu
uprawnieniami do emisji. Ustalenie ceny za emisje związków węgla przyczyni się do
zmian w zachowaniu inwestorów w przypadku 11 500 przedsiębiorstw emitujących
zanieczyszczenia przemysłowe oraz stworzy rentowny sposób zmniejszenia emisji.
Rada potwierdziła, że w przyszłości poziom temperatury na świecie nie powinien
przekroczyć 2°C ponad poziom sprzed epoki przemysłowej, co oznacza zwiększoną
redukcję emisji w krajach uprzemysłowionych, natomiast drugi etap europejskiego
programu dotyczącego zmian klimatycznych rozpocznie określanie polityki dla
gospodarstw domowych, sektora przemysłowego, handlowego i transportowego a
także strategii dostosowawczych. Biorąc powyższe pod uwagę, Komisja zaleciła
uwzględnienie emisji lotniczych w europejskim systemie handlu uprawnieniami do
emisji10.
Na początku roku za pośrednictwem komunikatu „Powstrzymywanie zmian
klimatycznych na świecie”11 Komisja zainicjowała dyskusję międzynarodową
dotyczącą działań po 2012 roku, której tematami przewodnimi są: zwiększenie
udziału krajów rozwiniętych i rozwijających się, obecnie nieobjętych protokołem z
Kioto, włączenie większego zakresu dziedzin, stymulowanie rozwoju, zwiększenie
zastosowania technologii umożliwiających niską emisję, zastosowanie elastycznych
instrumentów rynkowych, a także strategie dostosowawcze.
Konferencja Narodów Zjednoczonych w Montrealu na temat zmian klimatu nadała
nowy impuls działaniom światowym na rzecz klimatu. Zakończyła się ona
przyjęciem ponad 40 decyzji, które zwiększą wysiłki na rzecz powstrzymywania
zmian klimatycznych, obejmujących:
– przyjęcie regulaminu protokołu z Kioto (porozumienia z Marakeszu) oraz systemu
zgodności, ustalającego konieczne reguły i procedury, które zapewniają jego
sprawne funkcjonowanie;
– zapoczątkowanie mechanizmu wspólnych wdrożeń (Joint Implementation) oraz
wzmocnienie mechanizmu czystego rozwoju (CDM), a także stworzenie instytucji
zajmujących się CDM. Pozwoli to przedsiębiorstwom w UE na inwestowanie w
10
11
PL
COM(2005) 459 wersja ostateczna.
COM(2005) 35 wersja ostateczna.
6
PL
czyste technologie w krajach rozwijających się w zamian za przyznanie kredytów
emisyjnych oraz zasygnalizuje, że inwestycje w czyste technologie pozostaną na
długo w kręgu zainteresowań;
– przyjęcie pięcioletniego programu pracy, zmierzającego do przystosowania się do
nieuchronnych zmian klimatu;
– umowę z krajami obecnie nieobjętymi protokołem z Kioto w celu omówienia
działań długoterminowych.
Komisja opublikowała także plan działania w sprawie biomasy, aby przyspieszyć
rozwój energii wytwarzanej z biomasy, zmniejszyć emisje oraz nadać impuls
gospodarce regionów wiejskich.
Nowe ustalenia
Dzięki przygotowywanym działaniom i zastosowaniu mechanizmów z Kioto, UE
uda się osiągnąć cele protokołu z Kioto i do 2010 r. zredukować emisje do 9,4 %
poniżej poziomu roku referencyjnego12. W UE-25 emisje gazów cieplarnianych
wzrosły o 1,5 % od 2002 do 2003 roku wskutek zwiększonego spalania węgla, oraz
emisji, pochodzących z gospodarstw domowych i sektora usług. Najnowsze dane
wskazują, że emisje w UE-15 spadły zaledwie o 1,7 % od 1990 r. 13
• Okazuje się, że rok 2005 był najcieplejszym rokiem zanotowanym na całym
świecie14 i spowodował, że europejski ekosystem lądowy stał się emitentem netto
dwutlenku węgla15.
• Zmiany temperatur, ekstremalne warunki pogodowe oraz zmiany w użytkowaniu
gruntów powodują emisję gazów cieplarnianych z gleby. Na przykład, 15 %
spadek zawartości węgla organicznego w wierzchniej warstwie gleby w
Zjednoczonym Królestwie przez ostatnie 25 lat, z czego większość uważa się za
wyemitowaną w postaci dwutlenku węgla, zaprzeczałby wszystkim spadkom
emisji dwutlenku węgla spowodowanym przez człowieka od 1990 roku16.
• Wychładzanie atmosferyczne, spowodowane przez zanieczyszczenia pyłowe,
ukryło pełne skutki emisji gazów cieplarnianych; zostanie ono jednak
zredukowane w miarę poprawy jakości powietrza17.
• Zielona Księga w sprawie racjonalizacji zużycia energii18 określiła oszczędności
energii na poziomie 20 % do 2020 roku, dzięki którym zmniejszą się szacunkowe
koszty energii w UE o 60 mld EUR co roku, ponadto zredukowane zostaną emisje
gazów cieplarnianych oraz uzależnienie od importu energii.
12
13
14
15
16
17
18
PL
EEA 2005.
Patrz również: projekt EPICA, Spahni et. al, Science, 310, 1317, 25/11/2005
NASA.
CARBOEUROPE Integrated Project, Ph. Ciais et al, Nature 03972, 23/06/2005.
Bellamy et al, 2005. Nature, 437, 245-248.
Wspólne Centrum Badawcze (JRC): Aerosols Climate and Policy EUR 21391 EN.
COM(2005) 265 wersja ostateczna.
7
PL
• Inwestycje kapitału wysokiego ryzyka w technologie czystej energii wzrosły o
150 % w latach od 2000 do 2004. Rynek energii odnawialnej może być wart 1,4
bln do roku 202019.
Perspektywy na 2006 r.
• UE będzie odgrywała aktywną rolę w dialogu prowadzonym po konferencji w
Montrealu dotyczącym działań długoterminowych, we współpracy z nową grupą
roboczą zajmującą się zobowiązaniami krajów rozwijających się po 2012 roku
oraz przeglądem protokołu z Kioto.
• Zgodnie z ustaleniami dyrektywy z 2003 r., do połowy czerwca zostanie
przeprowadzony przegląd systemu handlu uprawnieniami do emisji. Podjęte
zostaną rozważania nad dodaniem nowych sektorów oraz nowych gazów
cieplarnianych, a także wniosku legislacyjnego w sprawie lotnictwa20.
• UE będzie kontynuować wysiłki prowadzone na arenie międzynarodowej w celu
rozszerzenia procesu Kioto poprzez lepsze objęcie nim wszystkich największych
emitentów zanieczyszczeń, włączając Stany Zjednoczone Ameryki, Chiny i Indie.
• Komisja przedłoży plan działania na rzecz racjonalizacji zużycia energii, mając na
celu zmniejszenie naszej zależności energetycznej, stymulowanie wzrostu oraz
powstrzymywanie zmian klimatycznych.
• Komisja opublikuje komunikaty w sprawie czystych technologii węgla, aby nadać
bodziec rozwojowi technologii oraz strategii UE na rzecz biopaliw, zawierającej
propozycje polityk po 2010 r.
• W ramach drugiego etapu europejskiego programu dotyczącego zmian
klimatycznych (ECCP II) zwrócona zostanie szczególna uwaga na strategie
dostosowawcze.
2.2.
Różnorodność biologiczna i ekosystemy
Najważniejsze wydarzenia
Z Milenijnej oceny ekosystemu (MEA) ONZ wynika, że „konieczny jest
bezprecedensowy wysiłek, aby w zdecydowany sposób ograniczyć spadek
różnorodności biologicznej na wszystkich poziomach do 2010 roku”21. Ekosystemy
spełniają funkcje ekologiczne, niezbędne dla jakości życia i dobrobytu
gospodarczego. W marcu Rada Europejska zwróciła uwagę na konieczność
zintegrowania polityki „biorąc pod uwagę znaczenie różnorodności biologicznej dla
niektórych sektorów gospodarki”.
Komisja ujęła problematykę różnorodności biologicznej w strategiach tematycznych,
w szczególności:
19
20
21
PL
www.thecarbontrust.co.uk
COM(2005) 531 wersja ostateczna.
Ecosystems and Human Well Being, Biodiversity Synthesis. MEA, 2005.
8
PL
• Strategii tematycznej dotyczącej środowiska morskiego ma na celu ochronę
zasobów, od których zależy działalność gospodarcza i społeczna.
• Strategii tematycznej dotyczącej zanieczyszczenia powietrza, która wpłynie na
zmniejszenie dwóch z najważniejszych zagrożeń różnorodności biologicznej –
zakwaszania i eutrofikacji.
Odnotowano znaczący postęp w zakresie kończenia budowy sieci Natura 2000.
Kontynuowano włączanie zagadnienia różnorodności biologicznej do wspólnej
polityki rolnej, głównie dzięki strategicznym wytycznym Wspólnoty dla rozwoju
obszarów wiejskich22 oraz przyjęciu rozporządzenia Rady w sprawie wsparcia
rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju
Obszarów Wiejskich (EFRROW)23, które określa możliwości finansowania
korzystnych działań w zakresie gospodarki rolnej i leśnej. Na szczeblu
międzynarodowym UE nasiliła ujmowanie kwestii różnorodności biologicznej we
własnych programach wsparcia, i z powodzeniem wypracowała działania
wielostronne, w szczególności Konwencję o różnorodności biologicznej (CBD).
Nowe ustalenia24
• Wielu gatunkom europejskim grozi wyginięcie, np. 42 % ssaków, 15 % ptaków, i
52 % ryb słodkowodnych25.
• Osiągnięciu Milenijnych Celów Rozwoju może zagrozić brak zwrócenia
odpowiedniej uwagi na powiązania między różnorodnością biologiczną oraz
rozwojem gospodarczym.
• Duża część ekosystemu uległa w ciągu ostatnich 15 lat degradacji; dotyczy ona
między innymi rybołówstwa morskiego, produkcji drewna czy też oczyszczania
wody.
Perspektywy na 2006 r.
• Komisja przedłoży strategię tematyczną dotyczącą ochrony gleby.
• Komunikat dotyczący różnorodności biologicznej określi najważniejsze
wyzwania oraz priorytety do i po 2010 roku, włączając także zoptymalizowanie
korzyści płynących z różnorodności biologicznej przy założeniach obecnej
polityki.
• Tworzenie sieci Natura 2000 zostanie zakończone dla UE-25 i rozszerzone na
środowisko morskie.
• Ósma Konferencja Stron Konwencji o różnorodności biologicznej, która odbędzie
się w marcu, będzie prowadzić prace nad siecią globalnie chronionych obszarów
morskich, ponadto będzie ona kontynuować negocjacje na temat
22
23
24
25
PL
COM(2005) 304 wersja ostateczna.
Dz.U. L 277 z 21.10.2005, str. 1.
MEA, o ile nie stwierdzono inaczej.
EEA.
9
PL
międzynarodowego systemu dostępu i dzielenia się korzyściami oraz pracować
nad poprawą jego wdrożenia.
• Komisja zainicjuje europejską kampanię promocyjną, mającą przyczynić się do
wzrostu świadomości odnośnie do korzyści wypływających z żywności
ekologicznej, w ramach europejskiego planu działań na rzecz żywności
ekologicznej i rolnictwa ekologicznego26.
2.3.
Środowisko i zdrowie
Najważniejsze wydarzenia
Zanieczyszczenie środowiska pociąga za sobą znaczne koszty w całej Europie,
których większość jest związana z wpływem zanieczyszczenia na zdrowie ludzkie.
Projekt REACH przyczyni się w znaczny sposób do uzyskania korzyści dla zdrowia
ludzi oraz środowiska, a jednocześnie czuwać będzie nad konkurencyjnością
przemysłu UE. Zastąpi ona 40 obowiązujących aktów prawnych oraz stworzy jeden
system dla wszystkich substancji chemicznych. W pracach nad systemem REACH
zanotowano znaczny postęp. Projekt przeszedł przez pierwsze czytanie w
Parlamencie Europejskim a Rada osiągnęła porozumienie polityczne.
Dwie strategie – dotyczące zanieczyszczenia powietrza oraz rtęci – określiły inne
koszty związane ze środowiskiem i zdrowiem oraz działania, które mają je
ograniczyć. Ponadto kontynuowano prace nad planem działania na rzecz środowiska
i zdrowia.
Strategia tematyczna dotycząca zanieczyszczenia powietrza27 stwierdza, że bez
kontynuowania działań w ramach danej polityki, koszty szkód dla zdrowia,
spowodowanych zanieczyszczeniem powietrza, osiągnęłyby do 2020 roku poziom
189-609 mld EUR rocznie. Wniosek Komisji zmierza do obniżenia powyższych
kosztów corocznie o kwotę ok. 42-135 mld EUR do 2020 r., co pozwoli na
uniknięcie 60 000 więcej przedwczesnych zgonów, niż przy użyciu istniejących
środków.
Rada zatwierdziła strategię dotyczącą rtęci28, mającą na celu zmniejszenie emisji
rtęci do środowiska oraz zredukowanie jej szkodliwych skutków dla zdrowia.
Strategia obejmuje propozycję zakazu wywozu rtęci z UE do 2011 roku oraz
działania zapobiegające ponownemu wprowadzeniu nadwyżek rtęci na rynek.
Prace Komisji skupiły się na opracowaniu metodologii zintegrowanej oceny wpływu
środowiska na zdrowie, aby zidentyfikować, czy, lub gdzie, korzystne są dalsze
działania.
26
27
28
PL
COM(2004) 415 wersja ostateczna.
COM(2005) 446 wersja ostateczna.
COM(2005) 20 wersja ostateczna.
10
PL
Prowadzenie badań w ramach realizacji planu działania na rzecz środowiska i
zdrowia29 skoncentrowano na multidyscyplinarnych projektach badawczych
dotyczących wpływu czynników szkodliwych dla zdrowia (np. metali).
Ilustrując przydatność instrumentów rynkowych, w trakcie drugiego czytania w
Parlamencie Europejskim uzgodniono zmienioną dyrektywę w sprawie opłat
drogowych, która umożliwia stosowanie opłat drogowych dla ciężarówek w
zależności od emisji zanieczyszczeń i czasu.
Po raz pierwszy decyzja określiła limity poziomu hałasu taboru kolejowego w celu
stopniowej redukcję hałasu transportu kolejowego.
Nowe ustalenia
• Zanieczyszczenie powietrza zmniejsza obecnie średnią długość życia
Europejczyków o 9 do 24 miesięcy. Brak dodatkowych działań doprowadzi do
zniszczenia ok. 1 mln km2 słodkiej wody, lasów, gleby oraz innych siedlisk do
2020 roku wskutek wpływu kwaśnego deszczu i eutrofikacji.
• W ciągu ostatniej dekady UE-15 odnotowała znaczny wzrost produkcji
toksycznych chemikaliów, z tendencją w kierunku jeszcze bardziej
niebezpiecznych substancji.
Perspektywy na 2006 r.
• Przewidziano drugie czytanie oraz ostateczne przyjęcie systemu REACH, który
dzięki temu wejdzie w życie w 2007 roku.
• Komisja zaproponuje prawodawstwo, zmieniające dyrektywę w sprawie
krajowych poziomów emisji, jak przewidziano w strategii tematycznej dotyczącej
zanieczyszczenia powietrza oraz określające cele dla czterech największych
czynników zanieczyszczających.
• W ramach strategii tematycznej dotyczącej środowiska miejskiego prowadzone
będą działania mające na celu zmniejszenie wpływu na zdrowie, szczególnie
dzięki koordynacji różnych polityk urbanistycznych oraz rozpowszechnieniu i
wdrożeniu skutecznych praktyk zarządzania urbanistycznego.
• Przygotowany zostanie plan wdrożenia systemu informacji w zakresie środowiska
i zdrowia. Zakończą się prace nad Protokołem o biomonitorowaniu człowieka i
zostanie on poddany testom, które doprowadzą do lepszego zrozumienia ryzyka
oraz zaradzenia mu w ramach polityki.
• Komisja zaproponuje strategię tematyczną o zrównoważonym stosowaniu
pestycydów w celu zredukowania zagrożeń dla zdrowia ludzi oraz środowiska,
gwarantując jednocześnie odpowiednią ochronę upraw.
• Komisja przedstawi wnioski legislacyjne w celu rozwinięcia strategii dotyczącej
rtęci.
29
PL
COM(2004) 416 wersja ostateczna.
11
PL
2.4 Wykorzystanie zasobów
Najważniejsze wydarzenia
Gospodarka UE charakteryzuje się względnie wysokim zużyciem zasobów: zużycie
materiałów w UE jest dwa razy wyższe niż w Japonii. Taki stan rzeczy doprowadza
do uzależnienia od przywozu niektórych zasobów oraz jest przyczyną problemów z
ochroną środowiska poza UE. Rozważenie powyższych kwestii przyczyni się do
osiągnięcia celów strategii lizbońskiej oraz stawienia czoła naszej globalnej
odpowiedzialności i globalnym zobowiązaniom.
Strategia tematyczna dotycząca zrównoważonego wykorzystania zasobów
naturalnych stanowi średnioterminowe ramy definiujące działania zmierzające ku
zmniejszeniu wpływu wykorzystania zasobów na środowisko. Przyczyni się ona
także do poprawy wydajności i wzrostu konkurencyjności przedsiębiorstw UE i
utrzyma jednocześnie wykorzystanie odnawialnych źródeł energii na poziomie
niepowodującym ich nadmiernej eksploatacji.
Strategia tematyczna w sprawie zapobiegania powstawaniu odpadów i ich
recyklingu zmierza do ukierunkowania Europy w stronę społeczeństwa stosującego
recykling, dążąc do zapobiegania powstawaniu odpadów oraz do wykorzystywania
ich w charakterze zasobów. Utrzymując hierarchę rozwiązań w odniesieniu do
zarządzania odpadami, w ramach tej strategii zaproponowano przegląd dyrektywy
ramowej w sprawie odpadów, aby wprowadzić podejście oparte na cyklu życia i
zobowiązać państwa członkowskie do tworzenia programów zapobiegania
powstawaniu odpadów. Określenie standardów recyklingu poprawi funkcjonowanie
rosnącego wewnętrznego rynku, obecnie wartego 95 mld EUR.
UE aktywnie wspiera proekologiczną politykę zamówień publicznych (GPP).
Opublikowany we wszystkich językach UE podręcznik zawiera uwagi praktyczne
dla władz publicznych odnośnie do GPP, włączając zakup nowych technologii
ochrony środowiska. Komisja przyjęła dyrektywę, zgodnie z którą organy publiczne
są zobowiązane wydać jedną czwartą rocznych wydatków w ramach zamówień
publicznych na ciężarówki, na pojazdy przyjazne dla środowiska30.
Europejska platforma oceny cyklu życia (LCA) została utworzona jesienią w celu
wsparcia biznesu i podejmowania decyzji na szczeblu europejskim.
Na poziomie międzynarodowym nowa polityka rozwoju UE obejmuje kwestie
ochrony środowiska oraz zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi jako
temat działań w zakresie współpracy oraz nawołuje do systematycznego
wykorzystania strategicznej oceny środowiska31. Międzynarodowe działania
podejmowane przez Wspólnotę miały na celu osiągnięcie Milenijnych Celów
Rozwoju, które określono w komunikacie w sprawie spójności32.
30
31
32
PL
COM(2005)634 wersja ostateczna.
COM(2005) 311 wersja ostateczna.
COM(2005) 134 wersja ostateczna.
12
PL
Nowe ustalenia
• UE poczyniła znaczne postępy w poprawie wydajności materiałów oraz zużycia
energii, aczkolwiek nadal wiele pozostaje do udoskonalenia, zwłaszcza w
przypadku 10 nowych państwach członkowskich, np. poprzez transfer
technologii33.
• Spadło wydobycie zasobów w Europie, natomiast zanotowano zwiększony
przywóz niektórych zasobów, powodujący większe obciążenie dla środowiska w
innych regionach świata34.
• Europejski Ślad Ekologiczny jest ponad dwa razy większy niż Europa.
Europejczycy wykorzystują obecnie średnio 4,9 ha na osobę podczas gdy
dostępne są tylko 2,2 na osobę. Roczny wzrost wspomnianego śladu w UE-25 od
1990 r. wyniósł 3 %35.
• 7 państw członkowskich - Austria, Dania, Finlandia, Niemcy, Niderlandy,
Szwecja oraz Zjednoczone Królestwo –w znacznym stopniu stosuje
proekologiczną politykę zamówień publicznych (GPP).
Perspektywy na 2006 r.
• Komisja opracuje plan działania na rzecz zrównoważonej produkcji i zużycia,
uwzględniający inicjatywy globalne do przyjęcia w 2007 r.
• Komisja opracuje plan działania na rzecz zrównoważonej produkcji i zużycia,
uwzględniający inicjatywy globalne opierające się na instrumentach, takich jak
polityka w zakresie zasobów i odpadów, zintegrowana polityka produktowa,
systemy zarządzania środowiskiem oraz polityka w dziedzinie innowacji.
• Zaproponowane zostaną zmiany rozporządzeń w sprawie EMAS i oznakowania
ekologicznego w celu zwiększenia korzyści na rzecz ochrony środowiska i
wykonalności. Kontynuowane będą prace związane ze zidentyfikowaniem
produktów o największym potencjale na rzecz poprawy ochrony środowiska, ich
wyników oczekuje się w 2007 r.
• Komisja zakończy prace nad podręcznikiem włączającym kwestie ochrony
środowiska do międzynarodowej współpracy w zakresie rozwoju.
33
34
35
PL
SOE, EEA, 2005.
EEA 2005.
The Global Footprint Network oraz raport WWF "Europe 2005: The Ecological Footprint" („Europa w
2005 roku: jej ślad ekologiczny”.
13
PL
WNIOSKI
Tegoroczny przegląd zwraca szczególną uwagę na silne powiązania między gospodarką a
ochroną środowiska. Wykorzystanie efektów synergii powstających między tymi dziedzinami
jest kluczowe dla zwiększenia dobrobytu oraz wzrostu gospodarczego. Świadomość
obywateli UE jest bardzo wysoka w tej kwestii, uważają oni ochronę środowiska za tak samo
ważną jak promowanie wzrostu gospodarczego36. Odzwierciedlają to działania podejmowane
w celu promocji strategii zrównoważonego rozwoju oraz w ramach strategii lizbońskiej.
Komisja wypracowała środki polityki ochrony środowiska, aby nadać impuls wzrostowi
gospodarczemu oraz zatrudnieniu, ograniczając kompromisy oraz promując rozwiązania z
obopólną korzyścią. Polityka ochrony środowiska polega na podziale odpowiedzialności,
konieczne jest zatem równoległe zaangażowanie państw członkowskich.
Jednym z istotniejszych wysiłków w tym kierunku jest przyjęcie i przygotowanie strategii
tematycznych. W roku 2006 najważniejszym zadaniem będzie zakończenie szeregu strategii
oraz rozpoczęcie ich realizacji.
W nawiązaniu do sukcesu konferencji z Montrealu, działania po 2012 roku dotyczące zmian
klimatu wymagać będą zdecydowanej determinacji w celu ograniczenia emisji oraz włączenia
się w proces międzynarodowy. Ponadto wymagać one będą przekonania do szerszego udziału
krajów i sektorów, rozwoju technologii niskowęglowych, a także ciągłego i rozszerzonego
użycia instrumentów rynkowych.
Jednym z najbardziej naglących wyzwań jest zachowanie różnorodności biologicznej.
Dalszego wzmocnienia wymaga zarówno zintegrowanie polityki jak i świadomość na temat
tych kwestii. Różnorodność biologiczna będzie zatem głównym tematem Zielonego Tygodnia
w 2006 roku, a komunikat w sprawie różnorodności biologicznej przedstawi ambitną mapę
drogową postępu w tej dziedzinie.
Zintensyfikowanie realizacji polityki położy kres niepotrzebnie ponoszonym przez
społeczeństwo kosztom związanym z brakiem działań w dziedzinie ochrony środowiska oraz
zakończy zakłócenia rynku wewnętrznego, wynikające z różnego traktowania przedsiębiorstw
w UE. Jednocześnie kontynuowane będą wysiłki w kierunku przystosowania prawodawstwa i
polityki do konfrontacji z nowymi wyzwaniami przy maksymalnej wydajności.
Oczywiste zagrożenia dla zasobów naturalnych w 2005 roku odzwierciedlają
niezrównoważone wzorce UE w zakresie produkcji i zużycia. Pomimo pewnych korzystnych
zmian, ich tempo nie jest wystarczające. Zagrożenia dla zasobów naturalnych występują
globalnie, tak jak zmiana klimatu oraz utrata zróżnicowania biologicznego. UE, podobnie jak
w 2005 roku, zobowiązana jest wskazać drogę zarówno wewnętrznie oraz poprzez wsparcie
partnerów międzynarodowych.
Obywatele europejscy dbają o środowisko i są zdania, że jest to dziedzina, w której UE
przyczynia się i powinna nadal przyczyniać się do osiągnięcia wartości dodanej na terenie
UE, w obrębie jej bezpośredniego sąsiedztwa oraz na poziomie światowym. Wykazanie, że
ochronę środowiska można połączyć ze wzrostem ekonomicznym i integracją społeczną,
przyczyni się do wzbudzenia większego entuzjazmu dla projektów europejskich.
36
PL
Eurobarometr 215/2004.
14
PL