Instrument Podziału Ryzyka (RSI)

Finanse
Instrument Podziału Ryzyka (RSI)
Czyli łatwiej o finansowanie dla innowacyjnych firm
Jakub Fulara
Fundusze strukturalne to nie jedyne źródło
finansowania polskich przedsiębiorstw.
Krajowe instytucje finansowe (np. banki
czy firmy leasingowe) mogą ubiegać się
o środki unijne dostępne w programach
wspólnotowych. Przykładem jest program
Instrument Podziału Ryzyka (z ang. Risk
Sharing Instrument – RSI), w którym dzięki gwarancjom Europejskiego Funduszu
Inwestycyjnego (EFI) firmy w Polsce mają
łatwiejszy dostęp do kredytów, w tym na
projekty innowacyjne oraz działalność badawczo-rozwojową (B+R). Takie kredyty są
dostępne m.in. w Banku Pekao, który jako
pierwszy w Polsce podpisał umowę z EFI
dotyczącą RSI.
Finansowanie
innowacyjnych
przedsięwzięć
z natury rzeczy jest
bardziej ryzykowne niż
inwestycji w standardowe
przedsięwzięcia
Finansowanie innowacyjnych przedsięwzięć z natury rzeczy jest bardziej ryzykowne niż inwestycji w standardowe
przedsięwzięcia. Nowatorskie rozwiązania
najczęściej nie mają swoich odpowiedników na rynku; trudno jest też oszacować
szanse powodzenia takiego rozwiązania.
Stąd pojawia się zapotrzebowanie na instrumenty zmniejszające ryzyko udzielenia kredytu na podobne projekty.
Kredyty z gwarancjami EFI
Takim instrumentem jest wspomniany
RSI. Mogą w nim uczestniczyć instytucje
finansowe z Europy (głównie banki, ale też
np. firmy leasingowe). Program ten polega na gwarancjach EFI na kredyty dla innowacyjnych firm i/lub firm realizujących
innowacyjne projekty. EFI to wiarygodna
instytucja finansowa o najwyższych ratin-
12
Biuletyn euro info (11)
gach (AAA) agencji ratingowych. Dlatego
gwarancja EFI jest bardzo dobrym zabezpieczeniem kredytowym dla banków.
EFI to wiarygodna
instytucja finansowa
o najwyższych ratingach
(AAA) agencji ratingowych
Gwarancja jest dodatkowym zabezpieczeniem kredytu, a więc znacząco zmniejsza
ryzyko udzielenia finansowania. Wynosi ona 50% wartości kapitału kredytu
i odsetek. Dzięki gwarancji ryzyko takiej
transakcji rozkłada się po połowie pomiędzy bank kredytujący a EFI.
Ideą takiego rozwiązania jest ułatwienie
dostępu do kredytowania firmom, które
stawiają na rozwój dzięki innowacyjności.
Finansowanie
dla innowacyjnych firm
Program gwarancyjny EFI RSI jest skierowany wyłącznie do firm innowacyjnych albo
firm, które chcą wdrażać innowacje. Polscy
przedsiębiorcy wiedzą, że innowacyjność
może być rozmaicie rozumiana, a jej definicje były różne w poszczególnych programach operacyjnych w kraju. W przypadku
programu RSI, aby móc ubiegać się o kredyt z gwarancją, trzeba spełnić jedno z 10
kryteriów innowacyjności.
Co ważne – tylko 2 z tych kryteriów są kryteriami dotyczącymi realizowanego projektu. Zgodnie z nimi inicjatywa, która ma
być finansowana z kredytu, musi być innowacyjna. Pozostałe 8 kryteriów to kryteria
„podmiotowe”, odnoszące się do firmy.
Oznacza to, że jeżeli firma zgodnie z tymi
kryteriami jest firmą innowacyjną, to sam
projekt nie musi już być innowacyjny.
Instrument z jednej więc strony daje możliwość finansowania firmom, które dopiero
chcą rozpocząć innowacyjną inwestycję,
ale z drugiej strony proponuje też bonus
przedsiębiorstwom, które już wcześniej
postawiły na innowacyjność, a dziś potrzebują finansowania rozwojowego, np.
obrotowego.
Innowacyjny projekt
Wdrożenie innowacji z ryzykiem. Zgodnie z pierwszym kryterium innowacyjności, aby projekt był uznany za innowacyjny,
firma musi wykorzystać kredyt z gwarancją EFI na inwestycję związaną z produkcją
lub rozwojem produktów, procesów lub
usług, które są innowacyjne. Daje to możliwość finansowania wdrożenia innowacji
produktowych lub procesowych. Jednak
jednocześnie biznesplan musi wykazywać
ryzyko technologicznego lub przemysłowego niepowodzenia takiej inwestycji.
Polscy przedsiębiorcy
wiedzą, że innowacyjność
może być rozmaicie
rozumiana, a jej
definicje były różne
w poszczególnych
programach operacyjnych
w kraju
Kredyt na innowacje lub B+R. Drugie
kryterium określające innowacyjność projektu wymaga, aby co najmniej 90% kwoty kredytu w najbliższych 24 miesiącach
zostało przeznaczonych na prace badawczo-rozwojowe w firmie i/lub na wydatki
– inwestycje związane z innowacjami.
Mogą to być np. wydatki na nowe maszyny lub urządzenia. Ważne, aby pamiętać, że
nie kwalifikują się wydatki odtworzeniowe
(np. zakup takiej samej maszyny ze względu na koniec ekonomicznej użyteczności
dotychczas używanej maszyny, bez zmiany produktów, procesów) oraz wydatki
w rozbudowę, czyli takie, które zwiększają
zatrudnienie lub moce produkcyjne, ale
Finanse
bez odniesienia się do prac badawczo-rozwojowych lub innowacji produktowej czy
procesowej (np. zakup drugiej identycznej
maszyny i zatrudnienie nowych osób do
jej obsługi, dzięki czemu firma będzie mogła wyprodukować dwa razy więcej takich
samych produktów jak do tej pory i zwiększyć obroty, wejść na nowy rynek).
Innowacyjna firma
Szybko rosnąca firma innowacyjna.
Pierwsze z kryteriów podmiotowych mówi
o możliwości finansowania „szybko rosnącej firmy zorientowanej na badania i rozwój (B+R) i/lub innowacje”. W takiej firmie
w okresie 3 ostatnich lat średnioroczny
wzrost zatrudnienia lub przychodów był
większy niż 20%, przy czym na początku
okresu obliczeniowego firma musi zatrudniać 10 lub więcej pracowników. Jednocześnie z biznesplanu musi wynikać, że
firma jest „przedsiębiorstwem B+R i/lub
innowacyjnym”, czyli ponosi wydatki na
B+R lub innowacje.
Firma z wydatkami na B+R lub innowacje. Drugie kryterium jest skierowane
do firm, w których certyfikowany księgowy (biegły rewident, osoba z certyfikatem księgowym Ministerstwa Finansów
uprawniającym do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych) wykazał
w ostatnim sprawozdaniu finansowym
kredytobiorcy, że wydatki (inwestycje)
na B+R i/lub innowacje wyniosły przynajmniej 20% wartości kredytu. Wydatki takie są wykazywane np. w bilansie (zakończone prace rozwojowe, inne wartości
niematerialne i prawne, takie jak np. prawa do wynalazków, znaków towarowych,
wzorów użytkowych oraz zdobniczych,
know--how lub koszty prac rozwojowych
przed ich zakończeniem) albo rachunku
zysków i strat (prace badawcze).
Fot. Bartosz Bartosiński
Pozostałe kryteria są podmiotowe, czyli odnoszą się do innowacyjności firmy, a nie realizowanego projektu. Tak jak już wspomniano, oznacza to, że jeśli firma spełnia jedno
z tych kryteriów, to sam projekt już nie musi
być innowacyjny, a kredyt może być przeznaczony na cele obrotowe albo finansować
inwestycje zupełnie standardowe.
ropejskich programów wspierających B+R
i/lub innowacji lub krajowych programów
wspierających badania i/lub innowacje.
Jest to więc możliwość dla długiej listy
polskich przedsiębiorców, którzy otrzymali granty na projekty innowacyjne z programów operacyjnych na lata 2007–2013,
ale także ze środków krajowych, np. z finansowania na projekty celowe Centrum
Innowacji NOT, programów Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (np. Bon na
innowacje), 7 Programu Ramowego i innych krajowych czy międzynarodowych
programów.
Innowator z nagrodą. Kolejne kryterium wyróżnia firmy nagrodzone w ciągu
poprzednich 24 miesięcy w konkursach
innowacyjności. Spełnić je mogą zatem
firmy, które znalazły się np. na Liście 500
najbardziej innowacyjnych firm w Polsce przygotowanej przez Instytut Nauk
Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk,
które zostały laureatem lub otrzymały
wyróżnienie w konkursie Krajowi Liderzy
Innowacji i Rozwoju albo w regionalnym
konkursie dla innowacyjnych firm/projektów (np. Innowator Mazowsza) lub
innym konkursie dla innowacyjnych firm/
projektów.
Parki technologiczne, patenty,
granty, nagrody
Patenty. Z kredytu z gwarancją EFI RSI
mogą korzystać też przedsiębiorstwa, które zarejestrowały przynajmniej jeden patent w ciągu ostatnich 24 miesięcy.
Beneficjenci UE. Kredyt z gwarancją EFI
RSI może być również udzielony firmie,
która w ciągu poprzednich 24 miesięcy
otrzymała grant, kredyt, gwarancję z eu-
Venture capital. Kryterium innowacyjności spełniają także firmy, które otrzymały
wsparcie kapitałowe z funduszu venture
capital ukierunkowanego na innowacje
w dziedzinach: nauki przyrodnicze (life
science)/czysta energia/technologia.
Parki technologiczne. Wiele firm w Polsce
zarejestrowanych jest w parkach technologicznych, parkach naukowo-technologicznych, inkubatorach technologicznych itd.
Sama rejestracja firmy na terenie takiego
parku oznacza spełnienie kryterium EFI.
W Polsce funkcjonuje kilkadziesiąt parków
technologicznych, w których działa kilka
tysięcy firm.
Zwolnienie podatkowe na innowacje
lub B+R. Ostatnie kryterium jest skierowane do firm, które korzystały w poprzednich 24 miesiącach ze zwolnień
podatkowych związanych z inwestycjami w badania i rozwój lub innowacje.
Mogą to być firmy, które korzystały np.
z ulgi na zakup nowej technologii albo
dokonujące odliczeń prac badawczo-rozwojowych. Z ulg mogą korzystać
też firmy posiadające status Centrum
Badawczo-Rozwojowego, a także firmy,
które działają w specjalnych strefach
ekonomicznych i korzystają z ulg podatkowych na inwestycje w innowacje albo
na działalność B+R.
Kredyty preferencyjne dla MSP
i Small Mid Cap
Ponieważ gwarancja RSI jest korzystna dla
banku kredytującego ze względu na obniżenie ryzyka kredytowego, Europejski
Fundusz Inwestycyjny wymaga, aby kredyt ten był dostępny na preferencyjnych
warunkach. W przypadku EFI RSI taką pre-
Biuletyn euro info (11)
13
Finanse
ferencją jest obniżenie marży kredytowej.
Oznacza to, że firma realizująca projekt innowacyjny będzie miała lepszą marżę niż
firma wnioskująca o „standardowy” kredyt
inwestycyjny.
Kredyty z gwarancją RSI są dostępne dla
firm z sektora MSP (mikro-, małe i średnie
przedsiębiorstwa) oraz dla tzw. Small Mid
Cap, czyli firm niemieszczących się w definicji MSP, ale zatrudniających poniżej 500
pracowników.
W Polsce funkcjonuje
kilkadziesiąt parków
technologicznych,
w których działa kilka
tysięcy firm.
W ofercie Banku Pekao są dostępne kredyty inwestycyjne i obrotowe z gwarancją
RSI. Wysokość kredytu wynosi od 104 tys.
PLN do 31 mln PLN, okres kredytowania to
2–7 lat. Kredyty są udzielane w PLN.
Kredyty z gwarancją
RSI są przeznaczone
dla firm innowacyjnych
i przedsiębiorstw,
które chcą inwestować
w innowacje i rozwijać
działalność badawczorozwojową.
EFI wymaga prowizji za gwarancję, która
jest płatna kwartalnie i oblicza się ją przy
zastosowaniu wskaźnika 0,25% dla MSP
i 1% dla Small Mid Caps i 50% gwarancji
z uwzględnieniem dziennego zaangażowania kredytowego z każdego dnia
w kwartale. Ponieważ wysokość prowizji
jest pochodną wysokości zaangażowania kredytowego, wraz ze spłatą kredytu
w kolejnych kwartałach jest ona coraz
niższa.
Korzyści dla firmy
Kredyty z gwarancją RSI są przeznaczone
dla firm innowacyjnych i przedsiębiorstw,
14
Biuletyn euro info (11)
które chcą inwestować w innowacje i rozwijać działalność badawczo-rozwojową. Ze
względu na wdrażane nowe rozwiązania
często ryzyko finansowania jest tu wyższe
niż przy zakupie płynnych i standardowych środków trwałych takich jak pojazdy
czy nieruchomości. Zabezpieczenie 50%
kapitału i odsetek kredytu obniża znacząco ryzyko finansowania takich przedsięwzięć. Kredyty z gwarancją RSI mają
obowiązkowo obniżoną marżę kredytową
w stosunku do marży standardowej.
Co ważne – sposób ustanowienia zabezpieczenia jest bardzo prosty i nie niesie
żadnej dodatkowej biurokracji. Jest więc to
przykład unijnego finansowania preferencyjnego, które nie jest równolegle obarczone, jak programy dotacyjne, wymaganiami
dodatkowej dokumentacji. Firma nie składa żadnych dokumentów, wniosków do
Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego.
Wszystko jest załatwiane w okienku banku w oddziale klienta. Dotyczy to również
raportowania, które w całości jest obowiązkiem banku kredytującego.
Biorąc pod uwagę wygaśnięcie programów 2007–2013 oraz negocjowanie nowych z Komisją Europejską, w okresie
2013–2015 program preferencyjnych
kredytów EFI RSI jest praktycznie jednym
z niewielu preferencyjnych źródeł finansowania innowacji dla przedsiębiorstw.
Warto też wspomnieć, że gwarancje EFI RSI
nie stanowią pomocy publicznej, a więc
nie kumulują się z przyznaną firmom pomocą z programów pomocowych (np. de
minimis).
W okresie 2013–2015
program preferencyjnych
kredytów EFI RSI
jest praktycznie
jednym z niewielu
preferencyjnych źródeł
finansowania innowacji
dla przedsiębiorstw.
Finansowanie poprzez preferencyjne kredyty z gwarancją RSI Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego jest przykładem
tzw. zwrotnych instrumentów finanso-
wych. Takie instrumenty mają być coraz
częściej stosowane w unijnej perspektywie finansowej 2014–2020 kosztem
programów dotacyjnych. Pozwalają one
bowiem na wielokrotny obrót środkami
(przy dotacjach mamy do czynienia z pomocą bezzwrotną, czyli jednorazową)
oraz na efekt dźwigni finansowej – środki
Zabezpieczenie 50%
kapitału i odsetek kredytu
obniża znacząco ryzyko
finansowania takich
przedsięwzięć.
zagospodarowane w postaci gwarancji
pozwalają na wygenerowanie wielokrotnie większej puli kredytów dla przedsiębiorstw. Dodatkowo są to kredyty preferencyjne, a więc łatwiej dostępne niż
standardowa oferta rynkowa. Pozwala
to na zwiększenie dostępności kredytów,
a także na zwiększenie skłonności firm do
korzystania z zewnętrznych źródeł finansowania. n
Artykuł prezentujący ofertę preferencyjnego finansowania dla innowacyjnych przedsiębiorców powstał pod patronatem i przy
współpracy Krajowego Punktu Kontaktowego ds. Instrumentów Finansowych Programów UE. KPK zapewnia informacje nt. preferencyjnego finansowania dla przedsiębiorców we wszystkich programach ramowych
UE. Więcej informacji: http://InstrumentyFinansoweUE.gov.pl
Jakub Fulara
Bank Pekao SA