docfowizm - Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni
download 
Reklamacja Transkrypt
fowizm - Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni
Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni FOWIZM Zakres czasowy kierunku: ............................................................................................ Zasięg oddziaływania: ............................................................................................ Znaczenie nazwy: Donatello entre les fauves ............................................................................................. .......................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................ Główni przedstawiciele: .................................................................................................................................................... …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. Cechy malarstwa: ● inspiracja sztuką prymitywną, ludową, malarstwem van Gogha, ● tematyka: portret, pejzaż, sceny we wnętrzu, ● sugestywny, jaskrawy kolor, dekoracyjność, ● odwrócenie kolorów (np. pasy zieleni i fioletu jako cienie na twarzy), ● dysonansowe zestawienia kolorystyczne, ● płaszczyznowość, ● uproszczony, graniczący z deformacją rysunek, ● odejście od tradycyjnej perspektywy, ● odejście od tradycyjnego modelunku światłocieniowego, ● przedstawienie jakości emocjonalnej, ● wyolbrzymienia podkreślające cechy charakterystyczne rzeczy, ● afirmacja życia, wigoru i radości, ● często wyrazista faktura i kontur. HENRI MATISSE (1869-1933) Informacje o autorze: Początkowo nie myślał o poświęceniu się sztuce, sposobiąc się do zawodu prawnika. Jednak w wieku 24 lat rozpoczął naukę malarstwa w paryskiej Szkole Sztuk Pięknych. Uczeń Gustave'a Moreau, początkowo tworzył pod wpływem impresjonistów oraz sztuki japońskiej. W 1905 wystawił swoje prace w „Salonie Jesiennym”. Wykształcił wkrótce własny styl. Sławę osiągnął już za swego życia. Matisse zapełniał swoje płótna plamami żywych, świetlistych, zwykle silnie kontrastowych barw, które częstokroć, w trosce o czytelność obrazu, obwodził delikatnym konturem. Po operacji onkologicznej utracił sprawność fizyczną i poruszał się na wózku inwalidzkim (nie mógł pracować przy sztalugach) – zmienił się wtedy profil jego twórczości – tworzył odtąd papierowe kolaże. Henri Matisse był rywalem Pabla Picassa. Zmarł na atak serca. 1 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Charles Baudelaire Zaproszenie do podróży Portret ……………………………………………………. Wymień 5 cech obrazu, typowych dla fowizmu ………………………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………….. 2 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Cloisonizm to technika ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. Henri Matisse jest też autorem wystroju kaplicy …………………………………………………………………………………………………………. Praca domowa - analiza porównawcza: Porównaj kompozycję obu obrazów: Obraz A: ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. Obraz B: ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 3 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Porównaj kolorystykę obu obrazów: Obraz A: ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. Obraz B: ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. Porównaj światłocień obu obrazów: Obraz A: ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. Obraz B: ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. Maurice de Vlaminck (1876-1958) Stosował jaskrawe, intensywne kolory, dynamiczne kompozycje o uproszczonej formie. Ok. 1908 r. odszedł do fowizmu i przez pewien czas zainteresował się kubizmem. Tworzył także drzeworyty, projektował dekoracje teatralne i tkaniny dekoracyjne (tapiserie). Urodził się Paryżu, w rodzinie muzyków. Jego ojciec nauczył go grać na skrzypcach. Zaczął malować w jako nastolatek. W 1893 roku, studiował u malarza Henri Rigalon na Ile de Chatou. Punktem zwrotnym w jego życiu było spotkanie w pociągu do Paryża André Derain'a. Vlaminck zaprzyjaźnił się z nim na całe życie, wynajął studio razem z Derainem, który po roku poszedł do wojska. W 1902 i 1903 roku napisał kilka łagodnych powieści pornograficznych, zilustrowanych przez Deraina. Malował w ciągu dnia, a środki na utrzymanie zdobywał udzielając lekcji gry na skrzypcach i występując z zespołami muzycznymi w nocy. W 1911 Vlaminck wyjechał do Londynu i malował nad Tamizą. W 1913 znowu malował z Derainem w Marsylii. Podczas I wojny światowej stacjonował w Paryżu i zaczął pisać poezję. 4 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Albert Marquet (1875-1947) Studiował w Paryżu od 1890 w École des Arts Décoratifs, a od 1895 w École des Beaux-Arts. Malował pejzaże i sceny paryskie, przede wszystkim Sekwanę i jej mosty. Jego prace charakteryzują się jasną, pełną światła kolorystyką. Andre Derain (1880-1954) Tworzył m.in. w duchu fowizmu, kubizmu i sztuki tradycyjnej. Malował martwe natury, pejzaże, portrety i akty. Szczególnie upodobał sobie widoki Londynu w barwach nadających miastu radosny nastrój, stosując kontrast kolorystyczny. Eksperymentował z ostrymi, zbliżonymi do podstawowych kolorami. Jednak w późniejszym okresie zwrócił się ku stylowi bardziej realistycznemu i zaczął stosować ciemniejsze barwy. Tworzył także scenografię i kostiumy dla Ballets Russes Diagilewa. Wykonywał też ilustracje książkowe. Zginął potrącony przez ciężarówkę. 5 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Czerwone drzewa Jakie cechy obrazu typowe dla fowizmu możesz wymienić? ……………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………. Trzy postacie siedzące na łące, 1906 Raoul Dufy (1877-1953) Studiował na École nationale supérieure des beaux-arts w Paryżu. W pierwszym okresie swojego życia tworzył pod wpływem impresjonizmu. Po I wojnie światowej stworzył jednak swój własny styl dekoracyjny. Charakteryzuje się on afirmacją życia, zmysłowością, czystymi barwami, finezyjną kreską. Chętnie używał akwareli. Zajmował się grafiką, malarstwem ściennym i sztuką użytkową. Arabski żołnierz, 1914 Regaty w Cowes 6 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni PROTOEKSPRESJONIZM Edvard (Edward) Munch (1863-1944) Matka Muncha zmarła na gruźlicę, kiedy jej syn był jeszcze dzieckiem. Kilka lat później ta sama choroba zabrała starszą siostrę – Johanne Sophie. Zetknięcie się ze śmiercią bliskich zaważyło na rozwoju duchowym i artystycznym malarza. Motyw śmierci jest bardzo częsty w twórczości tego artysty. Rysunku i malarstwa uczył się początkowo w Kristianii (dawna nazwa Oslo). Dzięki stypendium studiował przez trzy lata (1889-1892) w Paryżu, gdzie uległ wpływom malarstwa postimpresjonistycznego. Przyjaźnił się ze Stanisławem Przybyszewskim. Kiedy urządzono w Berlinie pierwszą jego wystawę Edwarda Muncha, wybuchł skandal. Krytycy pisali, że maluje on bohomazy mające niewiele wspólnego ze sztuką. Ekspozycję zamknięto. Pisarz i duchowy przywódca Młodej Polski Stanisław Przybyszewski pisał: "Chryste Panie! Co się wtedy działo w Berlinie! Nazwisko Muncha (...) stało się teraz przeraźliwie popularnym. W ciągu trzech tygodni, jak długo wystawa jego obrazów trwała, rżała, ryczała ze śmiechu (...) cała tak zwana inteligencja Berlina". Przybyszewski poznał Edwarda Muncha pod koniec 1892 roku. Obaj byli stałymi bywalcami słynnej winiarni Pod Czarnym Prosiakiem - miejsca spotkań berlińskiej bohemy. Młodego Polaka od razu zafascynowała zarówno twórczość Edwarda Muncha, jak i jego osobowość. We wspomnieniach zatytułowanych "Moi współcześni" wyznał: "Rzadko łączyło mnie z którymkolwiek artystą tak bliskie duchowe spokrewnienie, jak właśnie z Edwardem Munchem - i na odwrót - sam to bezustannie podkreślał”. Obaj kochali się w Dagny Juel, gwieździe norweskiej cyganerii, przybyłej do Berlina jako przyjaciółka Edwarda Muncha. O jej uroku najlepiej jednak może zaświadczyć to, że nie oparł mu się nawet zadeklarowany homoseksualista, botanik Bengt Lidforss. Ostatecznie Dagny została żoną Przybyszewskiego, niestety tylko na osiem lat - zginęła zastrzelona przez zazdrosnego wielbiciela, a przy tym przyjaciela rodziny, księcia Władysława Emeryka, który potem odebrał życie także sobie. Wiele lat Munch spędził w Niemczech (Berlin), Francji i Włoszech. Był związany z symbolistami i szkołą z Pont-Aven. Wiele lat walczył z alkoholizmem i zaburzeniami nerwowymi. Raz, na skutek ataku nerwicy, Munch stracił na jakiś czas mowę i doznał paraliżu prawego pośladka. Poza tym ciągle wietrzył jakieś spiski, oskarżał o kradzieże, głównie własnych pieniędzy i obrazów, wysyłał obraźliwe kartki pocztowe do nieżyczliwych krytyków. Nękały go manie prześladowcze i urojenia. W końcu zabrano go do szpitala psychiatrycznego. W hotelu w centrum Kopenhagi wydawało mu się bowiem, że pod oknami jego pokoju tłum Norwegów wykrzykuje: "Gówniany malarz Munch!". Co ciekawe, właśnie wtedy jego twórczość zyskała oficjalne uznanie. Tworzył symboliczne kompozycje figuralne, dając w nich w ekspresyjny sposób wyraz obsesjom erotycznym, uczuciom samotności, przygnębienia, lęku przed chorobą i śmiercią. Edvard Munch był pod wieloma względami artystą-nowatorem, zwłaszcza w dziedzinie grafiki, której technikę znacznie rozwinął. Jako pierwszy zastosował na szeroką skalę grafikę barwną. Tula Larsen - narzeczona Muncha. Była zakochana po uszy i bardzo zdeterminowana do zawarcia związku małżeńskiego. Jednak on zaczął się wycofywać. Gdy próbowała załatwić formalności związane ze ślubem obcokrajowców w Niemczech, Munch zgubił przesyłane do podpisu dokumenty. Ich związek zaczął przypominać zabawę w chowanego: on uciekał przed nią, jeżdżąc - notabene za jej pieniądze - po Szwajcarii i Włoszech, a ona próbowała go szukać. Trzy lata później sytuacja nie uległa większej zmianie. Tulla, wyczerpana ciągłymi polowaniami na narzeczonego, postanowiła otruć się morfiną. Uratowano ją sześcioma filiżankami kawy i zawezwano do niej Edwarda Muncha, który z narzeczeńskich pertraktacji wyszedł z przestrzeloną dłonią. Co się stało, do końca nie wiadomo. Mówiło się, że albo chciał powstrzymać Tullę przed kolejną samobójczą próbą, tym razem przy użyciu rewolweru, albo sam się postrzelił, być może przez przypadek, bawiąc się bronią. On nic nie pamiętał. W każdym razie kobietę to otrzeźwiło i pchnęło w ramiona dziewięć lat młodszego malarza. Styl artysty: silny kontur, płynna secesyjna linia, zróżnicowany koloryt, po 1909 rozjaśnił paletę ekspresja 7 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Szedłem ścieżką z dwojgiem przyjaciół – słońce miało się ku zachodowi – nagle niebo wypełniła krwista czerwień – zatrzymałem się, czując wyczerpanie i oparłem się na barierce – nad czarno-błękitnym fiordem było widać krew oraz języki ognia; – moi przyjaciele szli dalej, a ja stałem tam i trząsłem się z wrażenia – poczułem nieskończony krzyk przepływający przez naturę. 8 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni James Ensor (1860-1949) Początkowo malował pejzaże, wnętrza, martwe natury i portrety realistyczne, utrzymane w ciemnej kolorystyce, którą rozjaśnił pod wpływem impresjonizmu. Zajmował się również grafiką – tworzył akwaforty i litografie. Około 1885 roku rozwinął swój własny, groteskowy styl. Wprowadzał do swoich dzieł elementy symboliczne i fantastyczne (często obok wątków realistycznych przedstawia np. widma, maski karnawałowe i szkielety). Wiele jego dzieł ma charakter satyryczny. Jest także autorem dzieł muzycznych i literackich. Wnętrze domu Ensora w Ostendzie (Belgia) EKSPRESJONIZM Cechy malarstwa: wpływ metafizyki, spirytualizmu, niepokoju spowodowanego wojną, sztuki prymitywnej i sztuki dzieci inspiracja Grűnewaldem, van Goghiem, El Greco, Goyą (cykl czarnych obrazów) deformacja kształtu, proporcji, koloru (kolor odwrócony) wyrazisty kontur (równy i szarpany) wyrażanie gwałtownych i często negatywnych uczuć powrót do techniki drzeworytu nowa tematyka: półświatek, zachowania wyzywające i niemoralne czyste, nasycone kolory wypłaszczenie planów w obrazie, śmiałe kadrowanie, rezygnacja z perspektywy zbieżnej 9 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Zakres czasowy kierunku: ............................................................................................ Zasięg oddziaływania: ............................................................................................ Znaczenie nazwy: ....................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................................... Entartete kunst ....................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................................... …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. Rewolta. To słowo streszcza ekspresjonizm, styl powstały w Niemczech na początku [XX} wieku jako reakcja przeciwko zasklepiałemu, autorytarno-konformistycznemu społeczeństwu Cesarstwa Wilhelma II. Historia tej rebelii bierze swój początek w Dreźnie, stolicy Saksonii i w Monachium, stolicy Bawarii. Ekspresjonizm doczeka się licznych przedstawicieli zarówno w Europie, jak i na kontynencie amerykańskim. [tygodnik Wielcy malarze. Ich życie, inspiracje i dzieło. część 107] Uzupełnij wykres podając podstawowe informacje na temat poszczególnych grup (zasięg czasowy, miejsce oddziaływań). Poniżej w ramki wpisz nazwiska przedstawicieli. grupy ekspresjonistów niemieckich Die Brücke Der Blaue Reiter 10 Der Sturm Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Emil Nolde (1867-1956) Początkowo pod wpływem impresjonizmu, po 1908 tworzył ekspresjonistyczne kompozycje graficzne i malarskie, o tematyce religijnej i symbolicznej (na przykład motyw z maskami). Jego twórczość odznaczała się uproszczoną formą i żywą, ostrą, barwną plamą oraz dążeniem do groteski i deformacji. W pierwszych latach III Rzeszy głosił wyższość „sztuki germańskiej” i był zdeklarowanym antysemitą, czemu dał wyraz w książce Lata walki. Domagał się zakazu handlu dziełami sztuki francuskich impresjonistów, kubistów, surrealistów i prymitywistów. Ze zdumieniem przyjął zaliczenie go przez władze hitlerowskie do grona twórców „sztuki zdegenerowanej”. Władze hitlerowskie skonfiskowały ponad tysiąc dzieł Noldego, z czego część została sprzedana za granicę, a reszta zniszczona. Od 1941 został objęty zakazem tworzenia. Wtedy wyjechał i ograniczył się do malowania niewielkich akwarel, które miały być w przyszłości źródłem obrazów olejnych. Tryptyk ……………………………………………………………….………… Kim była Maria Egipcjanka? ............................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................ Cykl: Życie Chrystusa 11 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Erich Heckel (1883-70) Główna idea Die Brucke koncentrowała się na poszukiwaniu nowych form artystycznej ekspresji negując ówczesne tradycyjne wzorce akademickie. Poprzez swoją działalność Heckel znacznie przyczynił się do rozwoju ekspresjonizmu w XXI wieku, tym samym nawiązał wiele znaczących znajomości wśród artystycznej bohemy. Wraz z nastaniem 1913 roku grupę rozwiązano. Wybuch wojny światowej zmusił niemieckiego malarza do zmiany profesji. W tym czasie Erich Heckel wyuczył się zawodu pielęgniarza i pełnił służbę na froncie we Flandrii. Mimo zmiany otoczenia i wojennego klimatu Heckel nadal w wolnych chwilach zajmował się malarstwem i w dalszym ciągu poszerzał grono sympatyków sztuki. Erich Heckel w 1934 roku podpisał deklarację poparcia dla Adolfa Hitlera, co w jego mniemaniu miało uratować jego malarski dorobek. Niestety mimo wspierania hitlerowskiej polityki Heckel doświadczył działania akcji „Entartete Kunst”, poprzez którą skonfiskowano 700 jego prac z niemieckich muzeów. Ponadto dwa lata później spalono ogromną część jego malarskiego dorobku: ekspresjonistyczne obrazy, grafiki i akwarela uległy całkowitemu zniszczeniu. Heckel w swoich pracach przeciwstawiał się ówczesnemu poglądowi harmonii i estetyce naturalizmu. W jego dziełach można dostrzec deformacje i ostre zniekształcenie konturów przedmiotów, co uwydatnia ekspresję obrazów. Odrzucenie mentalności i obyczajowości mieszczańskiej u Heckela prezentują „krzyczące” postaci i barwy, które akcentują odrodzenie sztuki. Nowy etap w kulturze i malarstwie. Renesans człowieka dokonuje się poprzez zaprzeczenie naturalizmu, odrzucenie kopiowania rzeczywistości. Lina Franziska Fehrmann, znana jako Fränzi, pojawiała się często w malarstwie Heckela, Pechsteina, Kirchnera. Ci trzej mężczyźni spotkali ją w 1909 i pracowali przez trzy lata. Modelką ich była także MarcellaSprentzel. Ernst Ludwig Kirchner (1880-1938) Kirchner zaczynał jako twórca drzeworytów. Podczas studiów w Dreźnie założył w 1905 roku grupę artystyczną „Most”. Nazwa miała oddawać niechęć do establishmentu i panującą w grupie „rewolucyjną” atmosferę. Artyści skupieni w „Die Brücke” czerpali inspirację z dzieł wielkich poprzedników – van Gogha, Gauguina, Muncha oraz twórczości prymitywnych malarzy afrykańskich oraz z wysp Pacyfiku. W 1911 roku przeprowadził się do Berlina. W 1911 roku założył on razem z Maxem Pechsteinem szkołę malarstwa – MUIM-Institut (MUIM – Nowoczesne Lekcje w Malarstwie), która nie cieszyła się wielkim zainteresowaniem. W 1913 roku Kirchner spisał kronikę „Mostu”, w której podkreślał znaczenie własnej osoby i twórczości dla tej grupy artystycznej. W wyniku tego doszło do rozłamu w grupie, a artysta ostatecznie z niej wystąpił. 12 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Po wybuchu I wojny światowej Kirchner zgłosił się na ochotnika do wojska. Służył jako kierowca. Na początku roku 1915 roku w wyniku dużego obciążenia fizycznego oraz dyscypliny załamał się nerwowo. W jednym ze swoich autoportretów przedstawił się wtedy bez ręki (Autoportret jako żołnierz). W listopadzie 1915 roku Kirchner ze względu na swój stan zdrowia, a także uzależnienie od morfiny został urlopowany z wojska. Stan zdrowia Kirchnera uległ jednak pogorszeniu w wyniku poważnych obrażeń odniesionych w wyniku potrącenia przez samochód i w 1917 roku przeprowadził się do Szwajcarii. Nadal cierpiał na depresję. W zdobyciu szacunku w towarzystwie pomogły mu krytyczne recenzje własnych prac, które pisał skrywając się pod pseudonimem Louis de Marsalle. Obok szczegółowych opisów własnych dzieł i promocji własnego nazwiska stworzył on sobie przestrzeń darmowego rozpowszechniania reprodukcji własnych prac. Aby jeszcze bardziej przedstawić swoją osobę i twórczość w pozytywnym świetle Kirchner stosował również inne techniki kreowania własnego wizerunku. Przemalował on część swoich starszych prac, a następnie antydatował je, aby zasugerować, że wyprzedził nurt fowizmu; wszystko po to, by wyprzeć się czerpania inspiracji z tego kierunku oraz od artystów z nim związanych. Jego twórczość w czasach narodowego socjalizmu (nazizmu) w oczach władz nie przedstawiała żadnej wartości. W lipcu 1937 roku został wykluczony bezapelacyjnie z Pruskiej Akademii Sztuki. W tym samym miesiącu 639 jego prac zostało usuniętych z niemieckich muzeów, a 32 z nich zaprezentowano na zorganizowanej przez nazistów wystawie zatytułowanej „Entartete Kunst”, mającej na celu zniesławienie artystów tworzących sztukę inną, niż akceptowana przez władze III Rzeszy. W niedługim czasie około 600 jego prac zostało zniszczonych, co spowodowało kolejne załamanie nerwowe artysty. Rok później Kirchner popełnił samobójstwo. 13 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Opisz: a) kolorystykę obrazu ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. b) stosunek artysty do rzeczywistości ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. Max Pechstein (1881-1955) Pod koniec studiów w Dreźnie poznał Ericha Heckela, który wprowadził go do ekspresjonistycznej grupy Die Brücke. Po studiach wiele podróżował po Europie, co zaowocowało całym szeregiem prac, głównie malarskich. W 1911 roku poślubił Charlottę Kaprolat, a rok później rozpadła się grupa ekspresjonistów. W czasie jednej ze swych podróży po koloniach japońskich, Pechstein dowiedział się o wybuchu I wojny światowej. Uciekł do Manili, po czym powrócił do ojczyzny i został wcielony do armii. Po zakończeniu się wojny, wyruszył z Berlina w dalszą podróż. W 1921 roku, po raz pierwszy znalazł się w Łebie, gdzie stworzył liczne obrazy i grafiki oraz poznał córkę miejscowego restauratora, Martę Möller, którą poślubił po rozwodzie z pierwszą żoną. W 1937 roku, wskutek hitlerowskiego programu oczyszczania kultury niemieckiej ze sztuki zwyrodniałej, Pechstein zostaje wydalony z uczelni. W wyniku prześladowania awangardowych artystów w Niemczech, ucieka z Berlina do Łeby, gdzie przeżywa II wojnę światową. Są to najcięższe chwile w życiu artysty. By nie umrzeć z głodu, Pechstein namalował jedyny w swoim życiu religijny obraz, przedstawiający Matkę Boską (obecnie znajduje się w kościele pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Łebie). Wskutek wojny, dzieła ekspresjonisty w większej części ulegają spaleniu. W 1945 roku wraca wraz z rodziną do Berlina. 14 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Wassily Kandinsky (1866-1944) - rosyjski malarz, grafik, teoretyk sztuki. Jeden z najwybitniejszych twórców sztuki XX w. Kształcił się w Moskwie (w dziedzinie prawa), a od 1897 w Monachium (studia artystyczne). W latach 1903-1908 podróżował do Rosji, Francji i Tunezji. W 1908 osiadł w Monachium. W latach 1914-1921 przebywał w Rosji - praca w Komisariacie Oświaty Ludowej i na uniwersytecie w Moskwie. Od 1922 był wykładowcą Bauhausu. Z powodu nazistowskich prześladowań w 1933 wyjechał do Francji. Aktywnie uczestniczył w niemieckim życiu artystycznym. W swojej twórczości początkowo ulegał wpływowi ludowej sztuki rosyjskiej (stąd niezwykła kolorystyka jego dzieł), secesji niemieckiej i francuskiemu postimpresjonizmowi. Od 1910 skłaniał się ku abstrakcji. W 1912 przedstawił pierwszą teorię sztuki abstrakcyjnej w O duchowości w sztuce. W okresie moskiewskim odchodząc od abstrakcji poddał swą twórczość dyscyplinie i geometryzacji pod wpływem konstruktywizmu i suprematyzmu. W latach 20. w jego twórczości pojawiały się coraz częściej elementy geometryczne i organiczne, ograniczył ekspresję, a plama stała się bardziej zwarta, jego malarstwo nie miało odniesień do rzeczywistości. Ostatni okres twórczości charakteryzuje się abstrakcjonizmem, bujną kolorystyką i nawiązuje do malarstwa P. Klee. Rola muzyki u Kandinskiego: Artysta poszukiwał relacji między muzyką a malarstwem, porównywał odziaływanie barw do brzmienia instrumentów muzycznych. Dokonywał próby klasyfikacji psychologicznego oddziaływania barw. Np. cynober miał wyrażać pasję i brzmieć jak tuba, błękit działać uspokajająco i zależnie od natężenia brzmieć jak flet, wiolonczela lub organy. 15 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Twórczość Kandinskiego dzieli się na fazy: Faza początkowa jego twórczości to wpływ neoimpresjonizmu, potem ekspresjonizmu. Główną rolę w jego malarstwie odgrywał kolor i rytm kompozycyjny, który kojarzy się z muzyką. Pozbywanie się przedmiotowości następowało w tych obrazach powoli. Wszelkie formy obiektów, postaci i elementów krajobrazu stawały się coraz bardziej sylwetowe, wyzbyte szczegółów, nabierały charakteru płaskich plam. Wszystko to intensywne i o rozedrganej linii obrysu. Widoki z Murnau: Przypadek sprawił całkowity zwrot w twórczości Kandinskiego. Wracając do domu zobaczył na ścianie dziwny obraz. Obraz-zagadka miał w sobie tylko formy i barwy bez treści i okazal się być jego własnym obrazem zawieszonym do góry nogami. Jak sam wtedy mówił, zrozumiał, że przedmioty szkodzą jego malarstwu. 16 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Lata 1910–20; obrazy z tego okresu cechuje dynamiczny układ plam barwnych z elementami graficznymi. Nadawał im ciekawe tytuły: Impresja, Improwizacja, Kompozycja, opatrywał je numerami. Mamy tu do czynienia z całkowitym odejściem od przedmiotowości. Kompozycją rządzi porządek, a układ podlega geometryzacji; gama kolorystyczna stała się bardziej powściągliwa. Był to okres zwany „Dramatycznym”. Ten okres to częsta obecność reminiscencji przedmiotowych np.: motyw jeźdźca i pejzażu, choć są też prace całkiem abstrakcyjne. Improwizacje: Bitwa morska, Senna Kompozycje: VI, VII Lata 1920-25 to faza „architekturalna”, powstała pod wpływem Malewicza i rosyjskiego konstruktywizmu. Artysta operował geometrycznymi formami, lecz nadal pojawiała się dynamiczna ekspresja. 17 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Lata 1926-28 to „okres kół”. Kompozycje składały się z koncentrycznych lub przenikających się kręgów. Dominowały układy bardzie statyczne. Koła Święta struktura Akcent w różu Lata 1934-1944 to „okres paryski”. To synteza form z poszczególnych okresów. Rygor ustępuje poetyckiej fantazji. Kompozycja IX Kompozycja X Wassily Kandinsky a pojęcie „abstrakcji” Według teoretyków: 1. jedynie natura jest zdolna wpłynąć na malarza i obudzić jego intuicję 2. malarz abstrakcyjny nie korzysta z natury i chce się od niej uniezależnić 3. malarstwo abstrakcyjne wyklucza intuicję i staje się przez to „rozumowe” Według Kandinskiego: Natura, życie i świat otaczający artystę są jednym źródłem każdej sztuki. Malarz żywi się wrażeniami zewnętrznymi, przetwarza je w swej duszy. Rezultatem jest dzieło. Malarstwo naturalistyczne to przedstawienie jakiegoś fragmentu przyrody. I gdy maluje to realista – chce wiernie wszystko skopiować, naturalista przekształca fragment natury według swojego temperamentu. Zależnie od wielkości takiej zmiany nazywa się „impresjonistą”, „kubistą” etc. Malarz abstrakcyjny poddaje się inspiracjom nie dowolnej części natury, lecz natury we wszystkich jej najróżniejszych przejawach, które się w nim gromadzą i doprowadzają do powstania dzieła. Forma abstrakcyjna jest bogatsza treściowo niż przedmiotowa. 18 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Franz Marc (1880-1916) Uchodzi za pierwszego przedstawiciela ekspresjonizmu w Niemczech. W latach 1900–1903 studiował sztukę w Monachium, a w 1904 otworzył tam pracownię. W czasie podróży do Paryża (w 1903 i 1907) Franz Marc miał kontakt z dziełami Gauguina, van Gogha, Picassa, które wywarły na niego ogromny wpływ. Malował głównie zwierzęta jako bliższe naturze. Starał się syntetyzować stylizowane kształty i bezprzedmiotowe zarysy w całość o niemal mistycznej intensywności. Marc zginął pod Verdun w wieku 36 lat. W wielu pracach Marca pojawia się tęsknota za idealnym związkiem człowieka z naturą. W prywatnej mitologii Marca zwierzęta odgrywają taką rolę, jak dla artystów Odrodzenia anioły: są wysłannikami i świadectwami prawdy, piękna i łaski. Franz Marc nadawał kolorom symboliczne znaczenie, według niego niebieski łączył się z emocjami związanymi z męskością i duchowością, żółty z kobiecą radością, natomiast czerwony z przemocą. August Macke (1887-1914) Jego prace odznaczają się czystą kolorystyką i poetyckim nastrojem. Tworzył również drzeworyty, projektował ceramikę, dywany, hafty, gobeliny i zasłony. Największe zmiany w życiu i twórczości Macke zaszły w 1909 r., gdy ożenił się z Elizabeth Gerhardt i poznał Franza Marca. Ich przyjaźń zaowocowała wspólną pracą i kolejnymi eksperymentami pod wpływem dzieł fowistów. W następnym roku związali się z grupą ekspresjonistów niemieckich z Monachium Blaue Reiter (Niebieski Jeździec), sponsorem i mecenasem grupy był przemysłowiec i koneser sztuki – Bernhard Koehler, stryj żony Macke. W 1912 artysta poznał Roberta Delauneya i eksperymentował z elementami kubizmu i orfizmu. W 1914 wspólnie z Paulem Klee podróżował po Tunezji, plonem tej wyprawy była seria akwareli uważanych obecnie za jego najcenniejsze prace. Po wybuchu I wojny światowej zgłosił się do wojska na ochotnika i zginął w czasie pierwszych walk na froncie. August Macke zmarł w wieku zaledwie 27. lat, tuż przed śmiercią namalował swój ostatni obraz Pożegnanie, utrzymany w ponurej tonacji zdaje się zapowiadać śmierć autora i upadek grupy Blaue Reiter. 19 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Oskar Kokoschka (1886-1980) Oskar Kokoschka w latach 1905- 1909 uczęszczał do Kunstgewerbeschule w Wiedniu. W 1906 wielkie wrażenie wywarła na nim wystawa prac van Gogha, interesowała go twórczość Klimta i sztuka Dalekiego Wschodu. W 1907 roku Kokoschka podjął współpracę z Wiener Werkstätten – stowarzyszeniem wspierającym sztukę i rzemiosło – gdzie pracował jako ilustrator. Dzięki współpracy tej w 1908 roku została wydana pierwsza książka artysty pt. Marzący chłopcy”. Twórczość artysty początkowo kształtowana była w klimacie wiedeńskiej secesji, która jednak ok. 1908 weszła w nurt ekspresjonizmu. Pierwsze wiedeńskie wystąpienia Kokoschki wywoływały ostre skandale – dotyczyły one zwłaszcza jego autorskich dramatów, np. Mörder, Hoffnung der Frauen (1909 r). Wciąż na nowo wywoływał zgorszenie, nie tylko swoim malarstwem czy dziełami literackimi, lecz także prowokacyjnymi wypowiedziami na forum publicznym. Po 1916 roku malarstwo artysty w sposób szczególny odznacza się nerwowymi, dynamicznymi pociągnięciami pędzla, a także przytłumionymi kolorami. Prawdopodobnie styl ten był odbiciem psychicznego i fizycznego kryzysu artysty, który dał się odczuć tuż po tym, jak w 1917 roku – w czasie I Wojny Światowej – został ranny, w wyniku czego osiadł w Dreźnie. W latach 1920-24 Kokoschka pełnił funkcję profesora na Akademii drezdeńskiej, po czym przeniósł się do Wiednia. Rozwój sytuacji politycznej skłonił go w 1934 do emigracji. Uciekł do Pragi, a stąd w 1938 do Londynu. Hitlerowcy skonfiskowali około 417 jego dzieł. Od 1953 żył w Villeneuve w Szwajcarii, kierując stąd założonymi przez siebie szkołami artystycznymi w Salzburgu i Sionie. W zakresie malarstwa był samoukiem. 20 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Nowa Rzeczowość to ......................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................ George Grosz (1893-1959) Chodził do gimnazjum w Słupsku. W roku 1909, mimo sprzeciwu matki, rozpoczął studia na Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych w Dreźnie. Po uzyskaniu dyplomu przeniósł się 1912 do Berlina i dzięki uzyskanemu stypendium zapisał się do szkoły rzemiosł artystycznych. Po wybuchu I wojny światowej Grosz zgłosił się do wojska na ochotnika, ale już w maju 1915 został zwolniony jako niezdatny do służby. Przekonał się, że „wojna jest dla mnie grozą, kalectwem i zniszczeniem”. Przybrał angielsko brzmiące imię George oraz słowiańskie nazwisko Grosz. Chciał tym sprowokować złość antyangielsko nastawionego mieszczaństwa. Swoje rysunki poświęcił ukazywaniu okropności wojny. W roku 1917 Grosz został powtórnie powołany do wojska. Po wojnie zaczął coraz ostrzej manifestować swój lewicowy światopogląd. Wtedy stworzył duży obraz, nazwany „Niemcy. Baśń zimowa”. Pośrodku obrazu gruby, tchórzliwy niemiecki mieszczuch. Poniżej widnieją trzy „podpory społeczeństwa”: Wojsko, Kościół i Szkoła. Świat się chwieje wokół mieszczucha. Marynarz symbolizuje nadchodzącą rewolucję, prostytutka upadek tradycyjnego społeczeństwa. W roku 1932 zaproponowano Groszowi wykłady w Nowym Jorku. Po czterech miesiącach powrócił do Niemiec, ale w obliczu grożącego przewrotu 12 stycznia 1933 wyjechał na stałe z Niemiec do Stanów Zjednoczonych. 8 marca 1933 został oficjalnie pozbawiony obywatelstwa niemieckiego. Część jego dzieł udało się berlińskiemu właścicielowi galerii Alfredowi Flechtheimowi wywieźć do Francji, pozostałe w Niemczech obrazy padły w roku 1937 ofiarą nagonki na „sztukę zdegenerowaną” i zostały zniszczone lub po niewspółmiernie niskich cenach sprzedane za granicę. Gdy Grosz dowiedział się, że znaczna część jego dzieł została spalona, przeżył załamanie nerwowe. W swoich dziełach malarskich piętnował on stosunki w Republice Weimarskiej, ukazywał rozkład ówczesnego społeczeństwa niemieckiego. Karykatury Grosza są tematycznie związane z gospodarką, polityką, przemysłem militarnym, klerem w latach 20. XX wieku. Przedstawiają mroczną stronę życia w wielkich miastach: morderstwa, perwersję, przemoc. 21 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Otto Dix (1891-1969) 22 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Max Beckmann (1884-1950) Max Beckmann był zagorzałym przeciwnikiem wojny, gdyż uważał ją za narodowe nieszczęście. W 1915 przeżył załamanie nerwowe. Te wydarzenia znacznie wpłynęły na jego twórczość. Zaczął tworzyć dzieła o tematyce religijnej i mitologicznej. Po powstaniu III Rzeszy został wykładowcą we Frankfurcie. W 1937 roku emigrował do Amsterdamu. Latem 1947 otrzymał wizę do USA. Zmarł na udar mózgu na ulicy na Manhattanie. ARCHITEKTURA EKSPRESJONISTYCZNA Idee architektury na podstawie listów grupy korespondencyjnej Szklany łańcuch ............................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................... Peter Behrens, Fabryka farb w ……………….. 23 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni EKSPRESJONIŚCI MEKSYKAŃSCY: Byli po stronie rewolucyjnych zmian i programowo tworzyli sztukę dla ludu, dla całego narodu. Zapoczątkowali sztukę monumentalną, wyrosłą na podłożu rodzimych tradycji. Zaangażowani byli politycznie i społecznie, ich sztuka budziła świadomość narodową, walczyła o sprawiedliwość i wolność. Używali języka symboli nierozerwalnie związanego z całą kulturą i historią Meksyku. Diego Riwiera (1886-1957) Po studiach w Meksyku odbył podróż do Europy (1906-21). Wrócił do kraju z gotowym już programem stworzenia narodowej szkoły malarstwa, opartej na tradycjach sztuki Majów, Azteków, sztuce hiszpańskiej, ludowej (drzeworyty). Freski dla Państwowej Szkoły Rolniczej w Chapingo (Śpiąca ziemia, Zbiór owoców, Tworzenie się, Chaos, Zapata, Montanos: formy są zawiłe, miękkie, silnie uproszczone, modelunek bryły lekki. Treści malowideł są tajemnicze, związki człowieka z żywiołami z ziemią, stawanie się, życie, narodziny, śmierć. Człowiek na rozdrożu, 1932-34, zniszczone przed ukończeniem, Rockefeller Center. Fundator dzieła, sam Nelson Rockefeller, nakazał zniszczenie dzieła, gdy zorientował się, że jedną z postaci na nim umieszczonych był Włodzimierz Lenin. 24 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni W Pałacu Narodowym w Meksyku (1929-34 i 1946) powstały malowidła o treści historycznej ukazujące dzieje ziemi meksykańskiej od scen przedstawiających życie Azteków poprzez podbój przez najeźdźców hiszpańskich aż po czasy współczesne. Ameryka prekolumbijska 25 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Josē Chemente Orozco (1883-1949) Był malarzem ludu, dziejów narodów, rewolucyjnych przemian. Orozco był jednoręki, miał poważną wadę wzorku, a swe monumentalne realizacje zaczął tworzyć w 40 roku życia. Dzieła reprezentują sztukę gwałtowną, mroczną, żarliwą, pełną siły o uderzającym, bezpośrednim działaniu. Heroiczne postacie Orozca są symbolami buntu, walki, czynu i formy są ostre, gesty uwznioślone. Mural w Dartmouth (1932–1934) Reforma i upadek imperium Zapatyści David Alfaro Siqueiros (1896-1975) Od początku związał swe malarstwo z działalnością polityczną i społeczną, za którą był wielokrotnie więziony. Jego sztuka jest również bezkompromisowa i gwałtowna, dynamiczne „barokowe” formy zdają się rozsadzać ramy architektury, podporządkowują je sobie. Charakterystyczne dla tego artysty są zaskakujące iluzjonistyczne efekty, bliskie barokowym wykorzystujące prawa perspektywy skośnej. Malowidła zdają się wylewać z płaszczyzny, atakując widza lub wchłaniać świat rzeczywisty. Eksperymentował w dziedzinie technik ściennych, zrezygnował z klasycznego fresku na korzyść nowych materiałów (piroxylina, mozonit, nitrdok). Nasze czasy (1947), Narodowy Instytut Sztuk Pięknych w Madrycie. Atletyczna postać pozbawiona rysów głowa – kamieniem, wyciągająca ku widzowi dłonie złączone gestem rozpaczy, błagania. 26 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Rufino Tamayo (1899-1991) Najbardziej świadomie czerpał ze sztuki ludowej (którą studiował pracując w dziale etnograficznym Muzeum Antropologii), prekolumbijskiej. Zajmował się malarstwem ściennym i sztalugowym, forma ostra, niepokojąca, tajemniczość, często pracował w jednorodnej gamie barw, kształty geometryzował, sięgał do abstrakcji. Noc i dzień, mural Zwierzęta(1941) Prometeusz, Gmach UNESCO, Paryż (1958) Narodziny narodu- Meksyk dzisiejszy– ASP w Meksyku (1950) Frida Kahlo, właśc. Magdalena Carmen Frieda Kahlo y Calderón (1907-1954) W roku 1910, kiedy Frida miała 3 latka, rozpoczęła się meksykańska rewolucja. Malarka, chcąc być utożsamianą z postępową i radykalną rewolucją, podawała rok swoich urodzin właśnie jako 1910. Charakterystyczną tematyką poruszaną przez Kahlo w malarstwie było cierpienie i ból fizyczny. Nawiązania te związane były bezpośrednio z jej problemami zdrowotnymi ciągnącymi się od wieku dziecięcego. W wieku 6 lat Frida zachorowała na polio, co spowodowało że jej prawa noga była chudsza aniżeli lewa. W dorosłym życiu próbowała maskować ten defekt nosząc długie, kolorowe spódnice. Przypuszcza się, że Frida mogła posiadać również wadę wrodzoną w postaci rozszczepu kręgosłupa przejawiającego się m.in. deformacją kręgosłupa i dolnych kończyn. W wieku nastoletnim Frida interesowała się sportem, trenując m.in. boks. W 1925 Frida została ofiarą wypadku komunikacyjnego. Zderzyły się ze sobą autobus i tramwaj. Frida znalazła się w grupie najbardziej poszkodowanych pasażerów. W następstwie awarii u dziewczyny doszło do szeregu poważnych urazów: złamania kręgosłupa, złamania obojczyka, połamania żeber, złamania miednicy, 11 złamań prawej nogi, złamania i zwichnięcia prawej stopy, zwichnięcia ramienia. Ponadto stalowy uchwyt poręczy autobusu przebił jej podbrzusze i macicę, co przekreśliło jej szanse na macierzyństwo. W wyniku odniesionych urazów, Frida 3 miesiące spędziła w odlewie gipsowym, którym unieruchomiono jej ciało. W trakcie rekonwalescencji, Frida usilnie pracowała nad tym, aby powtórnie stanąć o własnych siłach i nauczyć się chodzić. Pomimo że wyznaczony cel osiągnęła, przez resztę życia doświadczała nawrotów bólu i dolegliwości pourazowych, które nieraz zmuszały ją do pobytu w szpitalu. Z tego powodu w swoim życiu przeszła także 35 operacji, głównie nakierowanych na usprawnienie prawej nogi, prawej stopy oraz krzyża. W dorosłym życiu Frida 27 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Kahlo trzykrotnie zachodziła w ciążę, jednakże z uwagi na doznane w wypadku obrażenia ciała nigdy nie doczekała się upragnionego dziecka. W malarstwie Fridy uwidoczniły się wyraźnie wpływy rdzennej kultury meksykańskiej, co przejawia się w dramatycznej symbolice i inspirowanych sztuką ludową elementach. Stosowanie jasnych barw i wyrazistych kresek, cechy realizmu i uproszczone środki wyrazu stosowane do wyrażenia przesłania malowideł stały się jedyną w swoim rodzaju, oryginalną wizytówką Fridy Kahlo, którą doceniono na całym świecie. W swoich pracach Frida częstokroć używała symbolu małpy, która – choć w meksykańskiej kulturze i mitologii utożsamia żądzę i pragnienie – to na obrazach malarki przedstawiana była jako delikatna, wrażliwa i chroniąca przed złem postać. Frida eksperymentowała łącząc w swoich pracach elementy kultury, religii i tradycji meksykańskiej z surrealistycznymi akcentami. Przez dużą część życia związana z meksykańskim artystą Diego Riverą. 28 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni EKSPRESJONIZM FRANCUSKI Chaim Soutine (1893-1943) Urodził się jako dziesiąte dziecko w przymierającej głodem żydowskiej rodzinie krawca w miasteczku Smiłowicze niedaleko Mińska. W 1913 wyemigrował do Paryża i blisko związał się z grupą malarzy, nazwaną później Ecole de Paris. Wypracował własny styl, wyróżniający się jaskrawymi kolorami, energicznymi ruchami pędzla, smugami impastów. Jego obrazy nasycone są gorączkowymi emocjami. W latach 20. malował groteskowe postacie z wykrzywionymi twarzami i zdeformowanymi ciałami. Od 1925 coraz częściej w jego twórczości pojawiała się martwa natura, m.in. oskubane ptactwo i zabite zwierzęta obdarte ze skóry. Anegdota głosi, że wraz ze znajomymi malarzami wyniósł z rzeźni ubitego woła, którego później przez wiele dni trzymał w mieszkaniu. Czekał aż mięso nabierze "właściwych barw", by móc je namalować. Lokatorzy kamienicy wezwali straż miejską z powodu roznoszącego się smrodu. Soutine uchodził za jednego z najbrudniejszych malarzy. Przez wiele lat podobno nie znał nawet szczoteczki do zębów. 29 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Georges Rouault (1871- 1958) Rouault urodził się w Paryżu w biednej rodzinie. Jego matka popierała zamiłowanie syna do sztuki, dzięki czemu w 1885 roku 14-letni Rouault zaczął uczyć się i pracować jako asystent w warsztacie restauratora witraży kościelnych (do 1890 roku). Ten początkowy okres nabierania doświadczeń miał znaczący wpływ na rozwój jego stylu. Wywodzić można z niego późniejszą tendencję do używania grubych kresek i podłużnych, niewyraźnych, miękkich kształtów, a także wczesne religijne motywy jego dzieł. Jego sztuka oscyluje między fowizmem a ekspresją. Praca domowa: Sporządź krótką notatkę związaną z pojęciem ekspresjonizmu w kinie. ............................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................ 30 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Egon Schiele (1890-1918) Informacje o artyście: KUBIZM Kubizm – kierunek w sztukach plastycznych, głównie malarstwie i rzeźbiarstwie, który rozwinął się we Francji na początku XX wieku ok. 1907 roku, poszukujący nowych zasad budowy przestrzennej dzieła przez odrzucenie reguł perspektywy i geometryczne uproszczenie elementów kompozycji. Prekursorem kubizmu był Georges Braque. Po raz pierwszy określenia kubizm użył krytyk sztuki Louis Vauxcelles. W języku francuskim brzmi ono cubisme i pochodzi od francuskiego słowa cube (od łacińskiego cubus), które oznacza kostkę lub sześcian. Ten termin przyjął się i szybko wszedł do powszechnego użytku, jednak twórcy tego kierunku długo unikali jego stosowania. Później Picasso i Braque zaczęli pracować razem, tworząc podstawy kubizmu analitycznego, a następnie kubizmu syntetycznego (od roku 1912). W kubizmie syntetycznym w obrazach pojawiały się wklejane kawałki gazet, tapet czy kolorowych kawałków papieru, a także trójwymiarowe formy wbudowywane w płaszczyznę obrazu. Zakres czasowy kierunku: ............................................................................................ Zasięg oddziaływania: ............................................................................................ Znaczenie nazwy: ............................................................................................. Główni przedstawiciele: ........................................................................................................................................ Inspiracje: ......................................................................................................................................... …………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………… 31 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Pod wykresem wpisz charakterystyczne cechy poszczególnych faz kubizmu. Uwzględnij tematykę, kolorystykę i formę obrazów. KUBIZM geometryczny analityczny hermetyczny syntetyczny 1907-09 1909-12 1912/13 1913-14 Kolaż (collage) to ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. Poliperspektywa to …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. Braque: „Tradycyjna perspektywa nigdy nie zadowalała mnie. W swym zmechanizowaniu perspektywa nigdy nie daje pełnego posiadania rzeczy. Ma ona jeden punkt widzenia, poza który nie może wyjść. Ten punkt widzenia jest czymś bardzo małym. To tak, jakby ktoś całe życie rysował profile, każąc wierzyć, że człowiek ma jedno oko". 32 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Pablo Picasso (1881-1973) Informacje o artyście: Twórczość przed kubizmem: 1. Okres błękitny. Wpływy hiszpańskie. 2. Okres różowy. Wpływy francuskie. Ten obraz Picassa przedstawia rodzinę cyrkowców zwanych "saltimbanques". Była to grupa bardzo specyficznych artystów, którzy podróżowali z miasta do miasta oferując rozrywkę. Przyjmowani byli raczej chłodno, a ich obecność była tolerowana jedynie na krótki czas ich występów. Grupa przedstawiona na tym obrazie, to postacie związane z XVI-wieczną tradycją włoskiej commedi dell’arte. Jedną z nich jest Arlekin, błazen w kostiumie w kolorowe trójkąty. 33 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Prekubizm (kubizm cezannowski/geometryczny) Wiosną 1907 roku Picasso przystąpił do tworzenia wielkiego dzieła. Układ kompozycji ustalił w siedemnastu szkicach: węglem, ołówkiem i kredką, akwarelą, olejne na płótnie i drzewie. Powstanie obrazu związane jest z pewnym młodzieńczym wspomnieniem Picassa, jak gdyby jego ostatni pobyt w Barcelonie ożywił w pamięci malownicze szczegóły okresu młodości. „Avignon — opowiadał Picasso Kahnweilerowi — to była zawsze nazwa wiążąca się z moim życiem. Mieszkałem o dwa kroki od carrer d'Avinyo, tam kupowałem papier i akwarelowe farby.” Kiedy nazwa ta pojawiła się po raz pierwszy, Max Jacob wspominał, że jego babka pochodziła z Avignonu, wobec czego jedna z przedstawionych kobiet nazywana była „babką Maxa”. Pierwszy pomysł tego obrazu miał przedstawiać studenta z czaszką w ręku w otoczeniu wesołej kompanii: to przypomnienie znikomości wszystkiego, będące dziedzictwem tradycji hiszpańskiej, to memento mori, tak znane w jej sztuce, musiało najnaturalniej w świecie powstać u Picassa jako przeciwstawienie pokazanych nagości. Zapewne jako wspomnienie jakiejś widzianej sceny wprowadził wówczas Picasso marynarza, tradycyjnego klienta domów publicznych. W jednym z pierwszych szkiców do kompozycji w ołówku i pastelach przykucnięty marynarz był postacią centralną pośrodku nagich kobiet, kwiatów i owoców. „Kobiety wówczas właśnie jadły, stąd pochodzi koszyk, który pozostał” - objaśniał później Picasso. W jednym ze szkiców olejnych na drzewie któryś z aktów zajął miejsce przykucniętego marynarza. W innym szkicu akwarelą wchodzącego studenta zastąpiła kobieta odrzucająca zasłonę. Kompozycja stawała się coraz bardzie uproszczona. W innym szkicu wnętrze zaczęło się ograniczać do sceny w głębi, gdzie tańczą dwie sylwetki. W jeszcze innym z tych szkiców w centrum tła pozostała już tylko jedna tancerka, podczas gdy na prawo umieszczona została naga kobieta, widziana od pleców. Pomysł tancerki w głębi utrzymywał się przez jakiś czas. Picasso powtarzał go parokrotnie. Cała seria rysunków poświęcona została rozłożeniu postaci w przestrzeni, ich ustawieniu i ustaleniu stosunku odległości pomiędzy nimi. Początkowo w większości szkiców widocznych było sześć postaci, następnie kompozycja coraz bardziej się zacieśniała i jedna z postaci znikła. W studiach szczegółów najdłużej przetrwał marynarz. W tych wszystkich szkicach Picasso poszukiwał fizycznego typu swoich postaci. Dzieło, o jakim myślał, było wciąż jeszcze tak dalece nieustalone, że nawet w chwili gdy rozpoczynał malowanie swojego wielkiego obrazu, typu tego jeszcze definitywnie nie sprecyzował. Dwie kobiety zbliżone będą do tych, które pojawiły się po powrocie artysty z Gosol: z nierównym owalem twarzy, z wielkimi egipskimi oczyma, asymetrycznym nosem, o ustach wypadających zbyt nisko, uszach zbyt wysoko. Ostateczna nazwa obrazu brzmiała Panny z Awinionu (Panny z Avignon). „Jakżeż drażni mnie ten tytuł - powiedział kiedyś Picasso - to Salmon go wymyślił.” Istotnie trudno, by coś bardziej kłóciło się z obrazem niż ten romantyczny tytuł. 34 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Panny z Awinionu powstały jako odpowiedź artysty na dzieło Matisse’a pt …………………………………………………………………. W 1904 roku Picasso wynajął pracownię w starej, rozsypującej się kamienicy, miejscu działań licznych artystów i poetów. Mieściła się ona przy ulicy Rue Ravignan pod numerem 13. Nazwę Bateau-Lavoir (czyli barka z praniem) nadał jej mieszkający tam poeta, Max Jacob. Le Bateau-Lavoir, Plac Émile'a Goudeau, Montmartre, Paryż To wtedy Picasso po raz pierwszy spotkał się z francuskim malarzem, Henri Matisse'em, oraz z emigrantką ze Stanów Zjednoczonych, Gertrudą Stein. W 1905 roku, mniej więcej w tym samym czasie kiedy jej brat Leo Stein kupił Radość życia Matisse'a, Gertruda zleciła Picassowi namalowanie sobie portretu. Potężna kobieca postać z obrazu Picassa może sugerować, że Gertruda Stein budziła strach i respekt w Paryskim środowisku z początków XX wieku. Ta wpływowa pisarka, razem ze swoim bratem, była cenioną opiekunką wielu artystów, słynącą z organizowania salonów, na których spotykali się najbardziej znani artyści, pisarze czy intelektualiści tamtych czasów. Historia głosi, że Stein tak wiele razy (około 90) siadała do pozowania przed Picassem, że artysta w końcu stwierdził, iż patrząc na nią, tak naprawdę już jej nie widzi. Zmył więc jej twarz z płótna i wybrał się w podróż do Hiszpanii. Wrócił do Paryża jesienią i szybko dokończył portret—prawdopodobnie z pamięci. Stworzył tym sposobem obraz, który podważył wszelkie dotychczasowe oczekiwania na temat sztuki portretu. Typowe portrety opowiadają przedstawianych osobach poprzez charakterystyczne dla nich cechy fizyczne oraz magię szczegółów. Picasso zaprezentował zamiast tego nieco bezkształtną postać o pustych oczach, patrzącą z obojętnością w dal. „Byłam i nadal jestem usatysfakcjonowana moim portretem, według mnie to ja, to jedyny obraz, który pokazuje jaka ja jestem zawsze, według mnie”. Kubizm analityczny Portret Vollarda (1910) / Ma Jolie (1911-12) 35 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Kubizm hermetyczny polegał na Kubizm syntetyczny Kubistyczna Martwa natura z plecionym krzesłem Picassa z 1912 roku na pierwszy rzut oka wydaje się być zlepkiem form, a nie zrozumiałym obrazem. To dzieło jak i inne mu podobne jesteśmy bowiem w stanie zrozumieć jedynie rozkładając na części pierwsze obrazkowy język kubizmu. Zacznijmy od prawego, górnego rogu: niemal na skraju płótna widnieje rękojeść noża. Prowadzi nas ona w lewo, do ostrza. Nóż przecina kawałek cytrusa. W prawym, dolnym rogu ostrza rozpoznajemy skórkę i cząstki jego plasterka. Pod owocem, który najprawdopodobniej jest cytryną, znajduje się biały, przypominający muszlę brzeg serwetki. Wyżej na lewo od tych przedmiotów, w centrum obrazu widnieje kieliszek wina. Tuż nad plecionką widać podstawę kieliszka, powyżej jego nóżkę (grubszą niż moglibyśmy się spodziewać) i czaszę. Na obrazie ciężko jest odnaleźć znane nam kształty ponieważ Picasso przedstawił kieliszek z wielu perspektyw. Na obrazie widnieje słynny napis “JOU” czyli pierwsze litery francuskiego słowa oznaczającego gazetę (lub bardziej dosłownie "dziennik"). Kształty na obrazie bez trudu przywodzą nam namyśl pozaginany papier. Nie dajmy się jednak zwieść fajce leżącej na gazecie. Czy widzimy gdzieś jej cybuch i główkę? Istnieje cała masa dręczących nas pytań na temat tego obrazu: dlaczego znajduje się tam plecione krzesło? Czym są szare przekątne na dole? Dlaczego rama obrazu jest ze sznurka? (Zastanówmy się nad wyglądem bulaja na statku. Odniesienie do takiego okienka to ważna wskazówka). Dlaczego, na przykład, litery nie są lepiej osadzone na papierze? I koniec końców, dlaczego płótno jest owalne? Powiedzieliśmy już, że ta martwa natura składa się z plasterka cytryny, kieliszka, gazety i fajki. Być może jest to śniadanie, na którym podano citron pressé (francuską lemoniadę). Na pewno wiemy, że przedmioty te ułożone są na szklanym stole. Wskazują na to odbicia widoczne na szkle. Szkło umożliwia nam dostrzeżenie również tego co znajduje się pod powierzchnią blatu. To właśnie dlatego dlatego możemy zobaczyć jak wygląda plecionka na krześle wsuniętym pod stół. Dlaczego stół ma kształt elipsy? Prawdopodobnie jest to stolik kawowy, a te bywają zwykle okrągłe lub kwadratowe. Kiedy jednak patrzymy na okrągły blat stołu, to raczej nie bezpośrednio z góry. Kiedy podchodzimy do niego by przy nim usiąść, widzimy go pod pewnym kątem - stolik przybiera wówczas istotnie staje się elipsą. A co ze sznurkiem? Nie był on ani produkowany masowo ani zrobiony przez Picassa, raczej wykonany specjalnie dla niego. Wygląda zupełnie jak brzeg niektórych stolików widywanych w kawiarniach lub jak obramowanie okienka na statku, przez które patrzymy na obraz. Ułożenie sznurka, jednocześnie pionowe i poziome sprawia, że odbiorca może widzieć obraz na dwa sposoby: może patrzeć na niego oraz przez niego. Mówiąc krótko, Picasso chciał abyśmy zapamiętali, że obraz jest czymś innym niż to co sam przedstawia. Jak powiedziała Gertuda Stein: “Róża jest różą, jest różą”. 36 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Twórczość po kubizmie: Guernica, 1937, Muzeum ………………………………………………………………….. Informacje o obrazie: …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 37 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Picasso w Warszawie ……………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 38 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Georges Braque (1882-1963) Młody, francuski fowista, Georges Braque, w 1907 roku odwiedza pośmiertną wystawę Cézanne'a w Paryżu, a mniej więcej w tym samym czasie styka się z nowatorskimi Pannami z Awinionu Picassa. Oba wydarzenia mają na niego ogromny wpływ. Jeśli chodzi o dzieło Picassa, to mówi się, że Braque, na początku go nienawidził. Podobnie jaki wielu innych ludzi—Matisse, na przykład, miał powiedzieć, że Picasso zawiśnie kiedyś za swoim obrazem. Jak bardzo się on mylił! Tak czy inaczej, Braque stwierdził potem, że obraz prześladował go przez całą zimę roku 1908. Gdy nadeszło lato, jako przykładny paryżanin, opuścił on swoje miasto i udał się do Prowansji, a dokładniej do tej jej części, w której żył i tworzył Cézanne. Lato roku 1908 upłynęło mu na wyzbywaniu się kolorów fowizmu i zgłębianiu tajników stylu, który wcześniej zdobył serce Cézanne'a, a który teraz pochłaniał Picassa. Napisał on: To [wpływ Cézanne'a] było czymś więcej niż tylko zwykłą inspiracją, to było zaproszenie. Cézanne był pierwszym, który porzucił wyuczoną, mechaniczną perspektywę… Latem, 1912 roku Braque opuścił Paryż udając się na wakacje do Prowansji. Spacerując po sklepie żelaznym natrafił na rolkę ceraty. Materiał ten był wczesną wersją przylepnego papieru używanego do wykładania półek i szuflad. Dokładnie tak jak dzisiaj, był on dostępny w olbrzymiej liczbie wzorów. Braque kupił trochę ceraty przedstawiającej sztuczne drzewne słoje. Przyciągnęły one jego uwagę ponieważ pracował właśnie nad kubistycznym rysunkiem gitary i miał zamiar oddać strukturę słojów w ołówku. Zamiast tego, wyciął kawałek ceraty i umieścił go na swoim rysunku. W ten sposób powstał kolaż, którym Braque zmienił kierunek w sztuce na następne dziewięćdziesiąt lat. Kubizm cezanowski Kubizm analityczny Kubizm hermetyczny Juan Gris (1887-1927) 39 Kubizm syntetyczny Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Section d’Or (1912-1914) ugrupowanie założone przez kubistówzafascynowanych proporcją i rozmieszczeniem form geometrycznych w sztuce. Głównymi członkami grupy byli: Jacques Villon, Robert Delaunay, Marcel Duchamp, Raymond Duchamp-Villon, Albert Gleizes, Juan Gris, Louis Marcoussis, Jean Metzinger, Francis Picabia, Fernand Léger, František Kupka. Nazwę zaproponował Jacques Villon po przeczytaniu dzieła Leonarda da Vinci o tytule Traktat o malarstwie. Opracował on wraz z innymi założenia teoretyczne tego ruchu artystycznego. Artyści szukali nowego uzasadnienia w fizyce optycznej dla zagadnienia światła i barwy. Nawiązywali do pojęcia kontrastu symultanicznego, współdziałania opozycyjnych barw dopełniających (zieleń-czerwień etc.). Grupa urządziła swoją pierwszą wystawę pod nazwą Section d’Or w 1912 roku w Galerie de la Boétie w Paryżu. Działalność grupy została przerwana przez wybuch I wojny światowej w 1914 roku. Po wojnie próby reaktywacji Section d’Or nie miały większego znaczenia. Fernand Léger (1881-1955) Od około 1910 roku tworzył w charakterystycznym stylu, komponując abstrakcyjne i półabstrakcyjne prace z formami cylindrycznymi. Postać człowieka ograniczał do czystego kształtu. Formy mechaniczne w jego pracach są stałymi elementami, np. w projektach dla Baletu Szwedzkiego (1921-1922), freskach (takich jak polichromia stadionu w Brukseli, 1935), a także w abstrakcyjnym filmie Ballet mécanique 1924. Uczniem tego artysty był Polak, ............................................................................................. 40 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Orfizm termin określający styl malarski, ukuty około 1912 roku przez Guillame’a Apollinaire’a w odniesieniu do prac niektórych artystów tworzących w Paryżu, zastosowany na określenie nowego rodzaju sztuki abstrakcyjnej, której korzenie tkwiły w kubizmie. Słowo orphique (orficzny), pochodzące z greckiego mitu o Orfeuszu, zostało po raz pierwszy użyte przez symbolistów jako określenie idealnego artysty. Choć Apollinaire zastosował swój termin na określenie prac Roberta Delaunaya, później zaczął łączyć go z pracami innych artystów, tworzących w podobnych stylu. Malarstwo orfistyczne było połączeniem cech fowizmu (kolor), kubizmu (fragmentaryczne płaszczyzny) i futuryzmu (zmysł ruchu). Stanowiło w pewnym sensie bardzo wczesny rodzaj lirycznej abstrakcji. To odwołanie się do zmysłów za pomocą nakładających się płaszczyzn kontrastujących kolorów i specyficznych ich kombinacji oparte było na teorii barw XIX-wiecznego francuskiego chemika Chevreula, zawartej w eseju O prawie jednoczesnego kontrastu kolorów. Sam Delaunay unikał terminu orfizm, preferując nowocześniej brzmiący, nawiązujący do futuryzmu termin symultanizm, który stosował opisując swoją metodę chwytania ulotnych wrażeń wizualnych. Robert Delaunay (1885-1941) František Kupka (1871-1957) 41 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Ćwiczenia utrwalające wiedzę o kubizmie Uzupełnij poniższe zdania: Obraz Panny z Avignon namalowany przez ........................................................... w roku ...................... uważany jest za dzieło rozpoczynające kierunek malarski zwany .......................................................... . współtwórcą kierunku, obok autora Panien z Avignon był .............................................................. Rozpoznaj przedstawione dzieło. Wpisz we wskazane miejsca: a) Nazwisko autora b) Nazwę techniki plastycznej, w której wykonano dzieło c) Charakterystyczne cechy tej techniki plastycznej Uzupełnij zdania: Monumentalna dzieło Guernica namalował (kto) .................................................. w ............................ roku, w technice ..................................................................... . Dzieło, które znajduje się obecnie w muzeum ........................... .................................................................. w (miasto) powstało jako reakcja na wiadomość o ........................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................ Kim był Guillaume Apollinaire? Wyjaśnij, jaki był jego związek ze sztuką kubistyczną. ............................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................ 42 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni W których fazach kubizmu powstały dzieła? Podkreśl właściwe zakończenie zdania. Technika kolażu typowa była dla twórczości a) Alfonsa Muchy b) Georgesa Bracque’a c) Umberto Boccioniego d) Francisa Bacona 43 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Praca domowa: Porównaj przedstawione poniżej dzieła i wykonaj polecenia. Opłakująca Maria Magdalena Quentin Massys Płacząca kobieta Pablo Picasso Obraz A Rozpoznaj styl lub kierunek, który reprezentuje każde z dzieł. Podaj po cztery cechy formalne każdego obrazu. Sformułuj wniosek dotyczący różnic stylistycznych prezentowanych obrazów. 44 Obraz B Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni FUTURYZM Awangardowy kierunek w kulturze (zwłaszcza w literaturze), który narodził się we Włoszech na początku XX wieku. Założeniem futuryzmu było „patrzenie w przyszłość”, odrzucanie przeszłości i tradycji. Futuryzm w swoim żywiołowym manifeście proponował unicestwienie akademii, bibliotek i muzeów, winnych jego zdaniem utrzymywania i utrwalania kultury przestarzałej i niedołężnej, a przez to szkodliwej i niebezpiecznej. Futuryści zawładnęli w pełni sferą estetyki. Wierzyli w profetyczną rolę artysty, którego uznawali za prawdziwego przewodnika duchowego i demiurga nowego społeczeństwa. W 1909 roku poeta Filippo Tommaso Marinetti i malarz Umberto Boccioni ogłosili pierwszy manifest futuryzmu w paryskim dzienniku Le Figaro, w którym sformułowali w 11 punktach główne założenia kierunku mającego nieść rewolucję kulturalną 1. Chcemy wyśpiewywać miłość do niebezpieczeństwa, praktykę energii i zuchwałość. 2. Podstawowymi elementami naszej poezji będą odwaga, śmiałość i bunt. 3. Dotąd literatura wychwalała pełen zadumy bezwład, ekstazę i sen, my zaś chcemy sławić agresywny ruch, gorączkową bezsenność, gimnastyczny krok, ryzykowny skok, policzkowanie i cios pięścią. 4. Oświadczamy, że wspaniałość świata wzbogaciła się o piękno prędkości. Samochód wyścigowy z bagażnikiem zdobnym w grube rury jak węże o buchającym oddechu, samochód rozgrzany do czerwoności, który wygląda jak pędzący pocisk piękniejszy jest niż Nike z Samotraki. 5. Chcemy śpiewać na cześć człowieka trzymającego kierownicę, której idealna oś przecina ziemię, a ta z kolei wystrzelona krąży po swej orbicie. 6. Trzeba, by poeta podejmował wysiłki z zapałem, błyskotliwością i roztropnością, aby podsycać entuzjastyczny zapał pierwotnych żywiołów. 7. Jedynie walka jest piękna. Arcydziełem jest tylko to, co ma agresywny charakter. Poezja musi być gwałtownym szturmem na nieznane siły, ma zmuszać je, by leżały pokornie przed człowiekiem. 8. Jesteśmy na samym krańcu przylądka wieków! Wczoraj umarły Czas i Przestrzeń. Żyjemy już w absolucie, stworzyliśmy już bowiem wieczną i wszechobecną prędkość. 9. Chcemy wysławiać wojnę – jedyną higienę świata – militaryzm, patriotyzm, niszczycielski gest anarchistów, piękne idee, które zabijają, oraz głosić pogardę dla kobiety. 10. Chcemy zniszczyć muzea, biblioteki, zwalczyć moralizm, feminizm i wszelkie przejawy oportunistycznego i użytkowego tchórzostwa. 11. Będziemy wyśpiewywać na cześć wielkich tłumów wzburzonych pracą, przyjemnością lub buntem, wielobarwnych i polifonicznych fal rewolucji w nowoczesnych miastach, arsenałów i fabryk wibrujących nocą pod gwałtownie rozświetlonym blaskiem elektrycznych księżyców, na cześć żarłocznych dworców, wężów, które kopcą, fabryk zawieszonych pod chmurami na sznurkach dymów, mostów skaczących jak gimnastyk nad diabolicznym ostrzem rozświetlonych słońcem rzek, awanturniczych parowców węszących po horyzontach, żelaznych koni zaprzęgniętych do długich rur i na cześć szybowcowego lotu aeroplanów, których śmigło łopocze jak chorągiew i hałasuje jak oklaski rozentuzjazmowanego tłumu. 45 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Futuryści napisali również kilka innych manifestów, m.in. Zabijmy światło księżyca!, Manifest przeciw staroświeckiej Wenecji, Manifest przeciw Montmartre’owi. Zakres czasowy kierunku: ............................................................................................ Zasięg oddziaływania: ............................................................................................ Główni przedstawiciele: .................................................................................................................................................... Cechy sztuki futurystycznej: ● tematyka: życie miejskie, maszyny, tłum, gloryfikacja postępu technicznego (ruch, pęd, wirowanie, migotanie etc.) ● działania propagandowe zmierzające do obalenia istniejącego porządku estetycznego (manifest nowej futurystycznej rzeźby, nowego malarstwa, nowej muzyki) ● początkowo futuryści stosowali bardzo wąską gamę barw, obejmującą brązy, ugry i zielenie, z czasem zaczęli używać także innych, czystych, nasyconych kolorów ● symultanizm (równoczesność zdarzeń) ● multiplikacja linii, kształtów, plam w obrazie w celu oddania ruchu ● dywizjonizm (metoda malarska) ● brak głębi ● inspiracja fotografiami Mareya i Muybridge'a (poklatkowe przedstawienie ruchu) ● gęsta siatka linii potęgująca wrażenie ruchu ● przenikanie się płaszczyzn, kubistyczna dekompozycja ● odczuwalny rytm w obrazie ● w rzeźbie: zerwanie z formą zamkniętą, rozbicie bryły, poliperspektywa ● częsta publikacja manifestów Antonio Sant’Elia (1888-1916) 46 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Umberto Boccioni (1882-1916) Giacomo Balla (1871-1958) Carlo Carrà (1881 – 1966) Kim był Angelo Galli? ......................................................................................................................................................... 47 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Luigi Russolo (1885-1947) Intonarumori to .............................................................................. ......................................................................................................... ......................................................................................................... Gino Severini (1883-1966) 48 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni FUTURYZM W ROSJI Impuls do rozkwitu rosyjskiego futuryzmu ustanowił futuryzm włoski, jednakże rosyjskie dokonania na tym polu różniły się znacząco od włoskich. Sukces kierunku okazał się być tak duży, że ok. 1910 roku lewicowi rosyjscy artyści i krytycy sztuki zaprzeczyli jakoby włoski futuryzm miał jakikolwiek znaczący wpływ na swój rosyjski odpowiednik. Nadmienić należy, że określenie „Rosyjski Futuryzm“ zawiera w sobie wiele znaczeń. We wczesnych latach XX w. słowa „futuryzm” używano w obraźliwym kontekście do określenia jakiejkolwiek nowoczesności we wszelkich formach sztuki wizualnej, przeciwnej kanonom zrodzonym w dobie renesansu, nieważne czy był to symbolizm, naturalizm, czy realizm. Ok. 1913 r. kiedy nowoczesna awangarda była w największym rozkwicie, rosyjskim słowem „futuryzm“ określano to, co dziś znamy jako Rosyjską Awangardę. W konsekwencji tego miano "Rosyjski Futuryzm" nie odnosi się do całości tak stylistycznie ustalonej, jak w przypadku futuryzmu włoskiego. Natalia Gonczarowa (1881-1962), Cyklista Kubofuturyzm – awangardowy kierunek, łączący w sobie elementy kubizmu i futuryzmu. Niektórzy malarze i pisarze tworzący w tym nurcie to: Władimir Majakowski, Welimir Chlebnikow, Natalia Gonczarowa, Michaił Łarionow. Pierwszą zbiorową manifestacją kubofuturystów była książka Sadzawka Sędziów wydrukowana na papierze toaletowym w 1909 roku; zaś pierwszy ich manifest to artykuł pt. Policzek powszechnemu smakowi. Łuczyzm to ......................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................... Spośród podanych tematów i cech zaznacz trzy, które są charakterystyczne dla malarstwa futurystycznego. A. B. C. D. E. F. Kompozycje statyczne, bezruch. Przedstawienia stechnicyzowanego życia nowoczesnego miasta. Pastoralne krajobrazy. Przedstawianie różnych faz ruchu. Wprowadzenie czwartego wymiaru – czasu. Zastosowanie perspektywy linearnej. 49 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni DADAIZM Zakres czasowy kierunku: ............................................................................................ Pod wykresem dopisz reprezentantów poszczególnych ośrodków rozwoju sztuki dadaistycznej. Główne ośrodki dadaizmu Nowy Jork Zurich Paryż Niemcy Beriln Hanover Kolonia Znaczenie nazwy: ...................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................ Nowe techniki artystyczne: Ready-made to ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. Asamblaż to ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. Environment to ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 50 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Podaj autora słów: „Nie uznajemy żadnej teorii. Dość już mamy akademii kubistycznych i futurystycznych: laboratoriów idei formalnych […] Dla twórcy dzieło nie ma przyczyny ani teoretycznych założeń” ..................................................................................................................... Marcel Duchamp (1887-1968) Informacje o artyście Studiował na Academie Julian do roku 1905. Po raz pierwszy wystawiał swoje dzieła w 1909 na Salonie Niezależnych i Salonie Jesiennym w Paryżu. Początkowo obracał się w kręgu fowistów, nawiązywał też do Cezanne’a (Portret ojca artysty), symbolizmu (Portret doktora Dumouchel), kubizmu (Portret szachistów), działał, wraz z Picabią, w grupie Złoty podział. Repertuar kubistycznych środków wzbogacał o zagadnienia prezentacji ruchu na obrazie, jak w Ivonne i Madelaine rozerwane na strzępy i Akt schodzący po schodach nr 2. Ten ostatni, prezentowany na wystawie Armory Show w Nowym Jorku w 1913, wzbudził wielkie zainteresowanie, czyniąc z Duchampa uznanego malarza. Akt schodzący po schodach, 1912 Opisz krótko wystawę Armory Show …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. Inspiracje Eadweardem Muybridgem: 51 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Podaj termin, którym określa się tego rodzaju układ przestrzenny …………………………….. Co jest tematem dzieła? Wymień kilka elementów, zaznaczając je na schemacie. Inne dzieła Duchampa: ...................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................ Kim była Rrose Sélavy? ……………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………….. 52 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Raul Hausmann (1886-1971) Man Ray, właściwie Emmanuel Rudnitzky (1890-1976) Rayografia ............................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................ Pseudosolaryzacja (zjawisko Sabattiera) ............................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................ Fotomontaż ............................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................ 53 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Kurt Schwitters (1887-1948) Był czołowym przedstawicielem niemieckiej sztukiokresu międzywojennego. Pisał dla czasopisma "Der Sturm", następnie związał się z ruchem dada. W 1923 roku założył własne czasopismo "Merz" (magazyn dadaistyczny i konstruktywistyczny), był także członkiem ugrupowania Abstraction-Creation. Swoją sztukę określał jako "Merz" (Merzkunst), a słowo to stworzył z części nagłówka prasowego ogłoszenia: "KOMMERZBANK" i skompilował znaczeniowo ze słowami: "ausmerzen" (usuwać), "Scherz" (figiel), "Nerz" (norka), "Herz" (serce), "März (marzec)". W dziedzinie sztuk plastycznych zasłynął jako twórca dadaistycznych asamblaży (Merzbilder), tworzonych z przeróżnych, przypadkowych materiałów (sznurki, drewno, papier, drobne przedmioty, blacha, farby), zgodnie ze swoim założeniem "tworzenia nowego świata ze szczątków" (lata 1919-1921). Na przełomie lat 20. i 30. stworzył dzieła swego życia: Merzbau – była to abstrakcyjna forma architektury wnętrz. Powstały trzy Merzbau (jedno w Hanowerze, drugie w Norwegii, trzecie – niedokończone – w Ambleside w północnej Anglii), które ilustrowały ideę Schwittersa o sztuce totalnej, łączącej w sobie artystyczną ekspresję rzeźby, architektury i malarstwa. Merzbau były ogromnymi przedsięwzięciami, wymagającymi nakładów pracy i czasu. Schwitters pokrywał ściany trójwymiarowymi kształtami, tworzył groty, nisze, zapełniał je przypadkowymi przedmiotami, odpadkami, resztkami. Twierdził – w sensie fizycznym i ideologicznym – że Merzbau zawierają wszystko, co miało dla niego znaczenie. Hans (Jean) Arp (1886-1966) Do 1914 roku, czyli do 28. roku życia, Hans Arp, syn fabrykanta cygar ze Strasburga, nie miał powodu uskarżać się na los. Wybitnie uzdolniony, uczęszczał do Szkoły Rzemiosła Artystycznego. Następnie, niezadowolony z metod nauk, uczył się malarstwa prywatnie. Nawiązał kontakty z artystycznym ugrupowaniem "Sturm", interesował się twórczością niemieckich romantyków. Edukację, jak większość ówczesnych artystów, kontynuował w Paryżu. Jednak Paryż, a zwłaszcza sposoby nauczania w Académie Julian, do której Arp uczęszczał, także nie zachwyciły młodego artysty. Wyjechał do swej rodziny, zamieszkałej w Szwajcarii. Tu nawiązał kontakty z twórcami awangardowymi: Wassilym Kandinskym, Robertem i Sonią Delaunay, Paulem Klee. Tę znakomitą passę przerwał wybuch I wojny światowej. Zaskoczony międzynarodowym konfliktem, chcąc uniknąć mobilizacji w Niemczech, Arp uciekł do Paryża, a stamtąd do neutralnej Szwajcarii. W 1915 roku znów prezentuje w Zurychu swe prace, a w katalogu do wystawy zamieszcza artystyczne credo: "Odtwarzanie jest imitacją, sztuka natomiast jest rzeczywistością". Rok później to spokojne szwajcarskie miasto nieoczekiwanie przeobraziło się w centrum anarchistycznej sztuki. W Zurychu spotkało się kilku młodych, utalentowanych dezerterów z różnych krajów Europy, niechętnych do narażania życia w imię niepojętych dla nich ideałów. Prym wśród nich wodzili Niemiec Hugo Ball i Rumun Tristan Tzara. Grupa, która ochrzciła się mianem dadaistów, pierwsze popisy dawała w podrzędnej knajpie, jako Cabaret Voltaire. Arp zasmakował w prowokacyjnych działaniach dadaistów, spodobał mu się sposób komponowania prac ze skrawków pociętego bądź podartego papieru, zaakceptował przypadek jako regułę twórczą. Kolaż z 1917 roku zatytułowany 54 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni "Kompozycja" bynajmniej nie sprawia wrażenia układu przypadkowego. Przeciwnie, każdy kolor i kształt położono w takim miejscu, że całość wygląda na dokładnie przemyślaną. Wówczas od trzech lat partnerką Arpa była Sophie Taeuber, uzdolniona malarka i projektantka. Para artystów chętnie razem pracowała, a pierwszym tego efektem okazała się seria nazwana "Duo-Collage". Były to abstrakcyjne pionowo-poziome struktury, ułożone z maszynowo pociętych papierowych prostokątów. Arp nazwał te kolaże "mandalami i tablicami medytacyjnymi", a charakter tych prac pozostawał w całkowitym kontraście z dadaistyczną anarchią. Kompozycja, 1917 Duo-collage, 1918 Po wojnie Arp i Sophie (którzy w 1922 roku zalegalizowali związek) poszukiwali kontaktów z innymi centrami dadaistycznymi; przyłączyli się też do paryskiej grupy skupionej wokół André Bretona, Paula Eluarda i Louisa Aragona, czyli przyszłych surrealistów. Arpa zainteresowały wówczas kompozycje z form organicznych, o opływowych kształtach pokrytych gładko płasko położonymi kolorami - jak na plakatach. Z takimi właśnie pracami, wykonanymi na jednej płaszczyźnie lub reliefowo, najczęściej bywa kojarzone jego nazwisko. Pojawiające się na nich kształty przypominały uproszczone sylwetki ludzkie, rośliny, zwierzęta, elementy twarzy mają coś z naiwności i wdzięku dziecięcych rysunków. Codzienne życie małżeństwa Arpów dalekie jednak było od beztroski. Hansowi władze szwajcarskie odmówiły obywatelstwa, o które się starał. W 1925 roku, roku wybuchu surrealistycznej "rewolucji", Arpowie mieszkali w Paryżu, żywo uczestnicząc w tym nowym ruchu. Arp, od dawna piszący wiersze, publikował swe teksty w surrealistycznych periodykach. Rok potem Arpowie przenoszą się do Strasburga, uzyskują obywatelstwo francuskie. W tym okresie pasjonują ich poszukiwania abstrakcjonistów i konstruktywistów. Mają też związki z Polską: w 1930 roku ich dzieła zakupuje łódzkie Muzeum Sztuki, Jan Brzękowski publikuje eseje o ich twórczości, zaś Arp wykonuje okładki do tomików poezji tego autora. Sam także pisze wiersze i utwory prozą, wydaje teksty teoretyczne. W 1940 roku II wojna światowa zmusiła ich do kolejnej ucieczki - najpierw do Francji, potem znów do Szwajcarii. Na początku 1943 roku Sophie niespodziewanie zmarła, w wyniku przypadkowego zatrucia gazem. Po kilku latach przerwy artysta wrócił do pracy twórczej – głównie rzeźby. Uniwersytet w Caracas zlecił Arpowi zaprojektowanie monumentalnej rzeźby (autor zatytułował ją "Pasterz chmur"). 55 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Francis Picabia (1879-1953) Jego życie artystyczne było bardzo wszechstronne. Zaczynając od przewodniego w karierze malarstwa kończąc na poezji. Był to twórca, który przez całe życie poszukiwał nowych wyzwań i eksperymentował na wielu polach malarstwa i sztuki. Początkiem jego drogi artystycznej były studia na paryskich uczelniach artystycznych. W ich trakcie pozostawał po silnym wpływem impresjonistów. Po studiach od 1909 roku obracał się w towarzystwie kubistów. Zaowocowało to tym, że w latach 1911-1912 został aktywnym członkiem grupy kubistycznej wśród takich osobowości jak: Apollinaire czy Metzinger. Później jednak Picabia odłączył się od grupy na rzecz innych poszukiwań odmiennych inspiracji. Trafił aż do Nowego Jorku pod skrzydła dadaistów. Tam poznał Marcela Duchampa, z którym założył czasopismo „391”. Później wrócił do Europy i rozpoczął podróż po Barcelonie, Zurychu i Paryżu gdzie wcielał w życie swoje dadaistyczne wizje, aż do roku 1921, kiedy ostatecznie i definitywnie rozstał się z tym nurtem. Przez kolejne cztery lata eksperymentował z surrealizmem, by końcowo, u schyłku II wojny światowej, zająć się malarstwem abstrakcyjnym. Parada miłości, 1917 Machine Turn Quickly, Idylla, 1927 1916-1918 Jak rozumiesz termin antysztuka ? ............................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................ 56 Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni Podaj nazwy kierunków artystycznych, do których zalicza się twórczość wymienionych poniżej artystów: ARTYSTA KIERUNEK Ernst Ludwig Kirchner Gino Severini Marcel Duchamp Henri Matisse Uzupełnij tabelkę, przyporządkowując nazwiska literatów kierunkom sztuki awangardowej, z którymi byli związani. Literaci: Stanisław Przybyszewski, Guillaume Apollinaire, Włodzimierz Majakowski, André Breton, Filippo Tommaso Marinetti, Emil Zola KIERUNKI AWANGARDOWE LITERACI Kubizm Futuryzm Surrealizm Konstruktywizm Modernizm 57
