Gieldowe ABC
Transkrypt
Gieldowe ABC
Giełdowe ABC – Artykuł 1: Wprowadzenie do giełdy W naszym cyklu publikacji „Giełdowe ABC” pragniemy przybliżyć wszystkim tematykę związaną z giełdą i z rynkiem kapitałowym. Mamy nadzieję, że okaże się on pomocny w poznawaniu tego trudnego zakresu wiedzy i już wkrótce każdy z Państwa będzie bez problemu i z pełną swobodą operował nie tylko takimi pojęciami jak akcje i obligacje, ale także – kontrakty terminowe, jednostki indeksowe czy też krótka sprzedaż. Rynek kapitałowy jest częścią znacznie szerszego pojęcia, jakim jest rynek finansowy. Rynek finansowy definiowany jest jako ciągły proces transakcji finansowych o charakterze kupna i sprzedaży instrumentów finansowych. Możemy wyróżnić następujące segmenty rynku finansowego: 1. Rynek pieniężny – to część rynku finansowego, na której zawierane są transakcje instrumentami finansowymi o charakterze wierzycielskim i okresie zapadalności do jednego roku. Na tym rynku podmioty dokonują finansowania bieżącej działalności, a jego najpopularniejszymi instrumentami są depozyty, bony skarbowe i bony pieniężne oraz certyfikaty depozytowe i krótkoterminowe papiery wierzycielskie. 2. Rynek kapitałowy – to część rynku finansowego, na której zawierane są transakcje instrumentami zarówno o charakterze wierzycielskim, jak i właścicielskim, przy czym ich okres zapadalności jest dłuższy niż rok. Cele funkcjonowania tego segmentu rynku finansowego oraz jego instrumenty zostaną szerzej omówione w dalszej części niniejszego opracowania. 3. Rynek walutowy – to segment rynku finansowego, na którym następują transakcje kupna – sprzedaży instrumentów finansowych wyrażonych w jednej walucie (nazywanej walutą bazową, bądź rezydualną) za instrumenty wyrażone w innych walutach. 4. Rynek instrumentów pochodnych – to miejsce transakcji instrumentami będącymi pochodnymi papierów wartościowych (ich cena zależy od ceny instrumentu bazowego). Najpopularniejszymi instrumentami na tym rynku są opcje, warranty i kontrakty terminowe. Instrumentem finansowym nazywamy kontrakt zawierany pomiędzy dwoma stronami, określający zależność finansową, w której pozostają obie strony. Możemy wyróżnić następujące instrumenty finansowe. • instrumenty wierzycielskie – jedna strona kontraktu udziela drugiej stronie kredytu, a druga strona zobowiązuje się zwrócić kredyt i zapłacić odsetki (np. obligacje), • instrumenty właścicielskie – jedna strona kontraktu sprzedaje drugiej stronie prawo własności przedsiębiorstwa (np. akcje), • instrumenty terminowe – strony określają przyszłe przepływy pieniężne, do których dojdzie pomiędzy nimi (np. kontrakty terminowe). W ramach opisywanego rynku kapitałowego możemy wyróżnić dwa elementy – rynek pierwotny i rynek wtórny. Na rynku pierwotnym następuje sprzedaż nowych emisji papierów wartościowych przez emitenta tym inwestorom, którzy ocenili, że inwestycja w te papiery jest korzystną lokatą oszczędności. Na rynku tym może wystąpić pierwsza oferta publiczna oraz kolejne emisje tego samego emitenta. Istotne jest przy tym, że na rynku pierwotnym następuje zasilenie w kapitał emitenta papierów wartościowych – pieniądze od inwestorów trafiają właśnie do niego. Z kolei wtórny rynek kapitałowy charakteryzuje się tym, że nie następuje zasilenie emitenta papierów wartościowych w kapitał – kupno i sprzedaż papierów wartościowych występuje między inwestorami. Jest to możliwe dzięki istniejącemu systemowi publicznego obrotu papierami wartościowymi, którego elementami są rynek giełdowy i rynek pozagiełdowy. Rynek giełdowy oznacza zawieranie transakcji kupna – sprzedaży w ściśle określonym miejscu i czasie, według ściśle określonych zasad (w Polsce takim miejscem jest Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie). Oprócz rynku giełdowego istnieją tzw. rynki pozagiełdowe (OTC – Over The Counter Markets). Rynek pozagiełdowy to rynek nie posiadający ściśle określonego miejsca transakcji – odbywają się one bezpośrednio pomiędzy inwestorami lub też np. za pośrednictwem biur maklerskich (w tym drugim przypadku mówimy o regulowanym rynku pozagiełdowym, którego przykładem może być funkcjonująca w Warszawie Centralna Tabela Ofert). Giełda jest najważniejszą instytucją rynku papierów wartościowych. Podstawowym zadaniem giełdy jest umożliwianie przepływu kapitałów od tych, którzy szukają jak najlepszej lokaty do tych, którzy potrzebują kapitałów i potrafią z tych kapitałów zrobić jak najlepszy użytek. Na rynku giełdowym codziennie dokonywana jest ocena notowanych na nim spółek, a pośrednio także całej gospodarki. Dodatkowym plusem notowania na giełdzie dla spółki jest bezpłatna reklama, a także podniesienie wiarygodności i prestiżu. Z kolei inwestorom daje to pewność, że wszystkie ważne informacje ze spółki zostaną podane do publicznej wiadomości. Dwa najczęściej spotykane na rynku rodzaje papierów wartościowych to: • obligacje (instrumenty wierzycielskie), • akcje (instrumenty udziałowe). Obligacje są papierami wartościowymi, w których emitent stwierdza, że jest dłużnikiem wobec właściciela obligacji (wierzyciela) i zapłaci kwotę pieniężną oraz ustalone oprocentowanie w sposób i w terminach określonych w obligacji. Emitowane obligacje mogą zawierać zobowiązanie emitenta do spełnienia dodatkowych świadczeń na rzecz nabywcy obligacji, które mogą polegać m.in. na prawie do zamiany obligacji na akcje emitenta (coraz bardziej popularne wśród naszych spółek giełdowych). Ostatnio na świecie pojawia się też wiele bardziej złożonych rodzajów obligacji – np. obligacje denominowane w walutach obcych oraz obligacje z opcją wykupu na żądanie emitenta (opcja call) lub właściciela (opcja put). Emisja obligacji jest swego rodzaju formą zaciągnięcia kredytu – kredytobiorcą jest emitent obligacji, a kredytodawcą jej nabywca (obligatariusz). Oczywiście od momentu emisji obligacji do chwili ich wykupu przez emitenta, mogą one wielokrotnie zmieniać właściciela – w takim przypadku wierzycielem emitenta nie jest nabywca obligacji na rynku pierwotnym lecz jej aktualny właściciel. Obligacje są bardzo ważnym instrumentem rynku kapitałowego i to zarówno dla podmiotów potrzebujących środków pieniężnych na realizację zaplanowanych inwestycji, jak i dla podmiotów poszukujących korzystnych form zainwestowania nadwyżek finansowych. Dla emitentów obligacje stanowią formę pozyskiwania kapitału długoterminowego 2 alternatywną w stosunku do kredytów bankowych. Obligacje emitują więc zarówno przedsiębiorstwa z sektora produkcji i usług (obligacje przedsiębiorstw), jak i podmioty sektora publicznego, charakteryzującego się nadwyżką wydatków nad dochodami (obligacje skarbowe i obligacje komunalne). Dla posiadaczy wolnych środków pieniężnych z kolei obligacje stwarzają możliwość zainwestowania kapitału przy stosunkowo niskim ryzyku. Drugim – obok obligacji – najistotniejszym instrumentem na rynku kapitałowym są akcje. Akcje są papierami wartościowymi o charakterze właścicielskim, są bowiem dokumentami emitowanymi przez spółki akcyjne stwierdzającymi udział posiadacza akcji (akcjonariusza) w spółce akcyjnej. Akcja przedstawia sobą ułamek kapitału akcyjnego, z objęciem którego związane jest prawo akcjonariusza do udziału w spółce akcyjnej. Posiadacz akcji staje się w ten sposób współwłaścicielem majątku całej spółki, ma m.in. prawo do głosu na Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy, prawo do udziału w zyskach (dywidenda) i prawo poboru akcji nowych emisji. Podobnie jak obligacje, tak i akcje spełniają bardzo istotną rolę na rynku finansowym, dając możliwość zarówno pozyskiwania, jak i lokowania kapitału. Przedsiębiorstwa aktywnie uczestniczące w procesach gospodarczych poszukują możliwości zaangażowania i pomnażania kapitału – potrzebując środków na realizację nowych projektów i inwestycji często sięgają właśnie po emisję akcji. Z kolei inwestorzy decydują się na inwestycje w akcje danych przedsiębiorstw oczekując wyższej od rynkowej stopy zwrotu. Podstawowym i długookresowym celem działalności każdej spółki akcyjnej powinna być maksymalizacja korzyści finansowych jej współwłaścicieli (w domyśle: maksymalizacja ceny rynkowej akcji). Dlatego dla inwestorów podstawowym miernikiem oceny działalności podmiotu gospodarczego (tu: spółki akcyjnej) będzie zysk, który będzie można wypłacić akcjonariuszom w formie dywidendy lub też będzie on miał „przełożenie” na wzrost rynkowej wyceny akcji. Inwestorzy akceptując niewątpliwie wyższe niż w przypadku obligacji ryzyko inwestycji w akcje oczekują w zamian relatywnie wyższej stopy zwrotu. Decyzja inwestycyjna jest natomiast swego rodzaju wypadkową oczekiwanej stopy zwrotu i akceptowanego poziomu ryzyka. 3