GUNNERA (PARZEPLIN) (Gunnera manicata Lindl.)

GRYKA ZWYCZAJNA (Fagopyrum esculentum Moench.)
Rodzina: Rdestowate (Polygonaceae)
Pochodzi z Azji, być może z dorzecza Amuru.
Roślina roczna, zaliczana do zbóż. Łodyga czerwonawa, wys. 60 cm, drewnieje pod koniec wegetacji.
Liście sercowate, czerwonawe w okolicach nerwów. Kwiat drobny, biały lub różowy. Owoc to trójgraniasty orzeszek, ciemnobrunatny lub srebrzysty.
Gryka kwitnie przez cały lipiec. Kwiaty rozwinięte
rano, wydzielają nektar do południa; na ich dnie znajdują się miodniki. Ciemnobrązowy miód gryczany
ma mocny smak i aromat.
Ziarno przerabia się na kaszę gryczaną, grysik i bezglutenową mąkę; z ziaren prażonych i grubo zmielonych powstaję „kaszka krakowska”. Dostarcza paszy
zielonej już w kilka tygodni po zasiewie. Stosowana
jako roślina zagłuszająca chwasty, przeciwperzowa.
Jest niezbyt wymagająca. Obecnie uprawiana na
niewielkim areale w Europie oraz w Japonii. W Pol-
ORZESZEK
DYMORFIZM KWIATÓW
sce znana od średniowiecza, być może przywleczona przez Tatarów.
JK
GUNNERA (PARZEPLIN) (Gunnera manicata Lindl.)
Rodzina: Parzeplinowate (Gunneraceae)
Rodzaj Gunnera (od nazwiska norweskiego biskupa
i botanika J.E. Gunnerusa, 1718-1773) obejmuje ok.
50 gat. szeroko rozpowszechnionych na półkuli
południowej. Wszystkie gatunki rosną na terenach
bagiennych i w wilgotnych górskich lasach. Są to
rośliny wieloletnie, o pełzającym kłączu lub
tworzące rozłogi. Liście długoogonkowe o blaszce
liściowej sztywnej, szorstkiej i bruzdowatej,
wielkości od 5 cm do prawie 3 m! G.manicata,
pochodząca z Brazylii, ma niezwykle kolczaste pędy
i liście, jedne z największych wśród roślin
lądowych. Kwiaty są drobne, dwupłatkowe,
zebrane w bezlistne kłosy lub wiechy, dochodzące do
prawie 2 m u form wielkolistnych. Owocami są
jaskrawo zabarwione pestkowce, często zjadane
przez ptaki lub ryby. Nasiona z bielmem.
Praktyczne zastosowanie tych roślin jest niewielkie.
TKANKA Z GLONAMI
(SINICAMI Z RODZAJU NOSTOC)
SYMBIOZA DOBROTLIWA
MŁODY PĘD GUNNERY,
Z KTÓREGO ODCIĘTO
OGONKI LIŚCIOWE
Pewne znaczenie mają garbniki uzyskiwane z kłącza
(do 9% suchej masy). Wywar z G.perpensa stosowany jest w Afryce jako środek uspokajający dla
dzieci. Ogonki liściowe niektórych gatunków używane są do przyrządzania sałatek owocowych.
W naszej strefie klimatycznej najodporniejsza jest
G.magellanica (darniowa, 7 cm wys.). Inne wymagają bardzo dobrego zabezpieczenia na zimę.
– 83 –
JK