instytut studiów podatkowych

instytut studiów podatkowych
Czy na pewno gminne jednostki budżetowe nie są podatnikami VAT?
Od chwili podjęci przez NSA w dniu 24 czerwca 2014 r. uchwały, w której arbitralnie stwierdzono, że jednostki budżetowe
nie są (jakoby) podatnikami tego podatku, trwa i pogłębia się chaos w tym zakresie. Należy przypomnieć, że w ustnym
uzasadnieniu do tej uchwały stwierdzono, że wszystkie jednostki budżetowe nie są podatnikami, bo (jakoby) nie prowadzą
„samodzielne” działalności gospodarczej, o czym świadczy – zdaniem sądu – fakt, że nie dysponują swoim dochodem. W
uzasadnieniu jednak stwierdzono, że tylko gminne jednostki budżetowe nie są podatnikami, choć państwowe już są, mimo że
również „nie dysponują swoim dochodem”, bo w sensie prawnofinansowym niczym się nie różnią.
Są to poglądy co najmniej wątpliwe, bo wiele podmiotów będących od zawsze podatnikami tego podatku, „nie dysponuje swoim
dochodem”, czyli „nie wykonuje samodzielnie działalności gospodarczej”. Każdy może dać dowolną ilość przykładów. Są to m.in.:
1.
2.
3.
stałe miejsca prowadzenia działalności gospodarczej,
spółki cywilne, które nie mają jakiegokolwiek dochodu: dochód mają tylko wspólnicy,
spółki komandytowe jawne i partnerskie też nie mają żadnego dochodu – bo podobnie jak spółki cywilne, dochód mają
tylko wspólnicy,
4.
podatnicy nie mający siedziby lub stałego miejsca prowadzenia działalności na terytorium kraju, a prowadzący działalność
wyłącznie na podstawie rejestracji w rozumieniu art. 96 ustawy o podatku od towarów i usług: dochodem w całości dysponuje
podatnik innego państwa w kraju miejsca siedziby, a polski podatnik nie jest nawet oddziałem tej firmy, nie posiadając na
terytorium kraju ani majątku ani personelu.
Wystarczy? Czy możemy się spodziewać, że gdy z wnioskiem o wydanie interpretacji wystąpi znowu renomowana (tak same siebie
nazywają) zagraniczna firma doradcza kwestionując podatkową podmiotowość powyższych jednostek, sądy – kierując się
dotychczasową linią orzecznictwa – uznają je za podmioty „niesamodzielne”, czyli nie będące podatnikami tego podatku? Bezspornie
takimi są, bo nie mają nic do powiedzenia o swoim dochodzie, bo go nie mają. Jest to możliwe, bo trzeba być konsekwentnym.
Ale żarty na bok. Pogląd, że o samodzielnym wykonywaniu działalności gospodarczej decyduje (jakoby) dysponowanie dochodem
przez podatnika, jest błędny, zarówno co do meritum jak i stanu faktycznego. Istnieją tysiące spółek, które „nie dysponują swoimi
dochodami”, bo mają charakter celowy (nie mają dochodów i nigdy nie będą miały) a nikt nie kwestionuje ich podmiotowości w tym
podatku.
Po drugie, istotna część jednostek budżetowych jednak dysponuje swoimi dochodami, bo zgodnie z przepisami ustawy o
finansach publicznych mogą je przeznaczać na swoje wydatki. O tym nie poinformowano NSA w czasie, gdy orzekał w tej sprawie, a
on chyba nie zbadał stanu prawnego, a prawo finansowe to bardzo złożona dziedzina, wymagająca dobrego przygotowania
prawniczego (nie wystarczy być np. dobrym cywilistą). Ale te przepisy zna lub powinien znać każdy student, który chce zdać prawo
finansowe na IV roku Wydziału Prawa. Czyli zarówno uchwała jak i niedawny wyrok TSUE (zadano zresztą sugerujące pytanie, że
jednostki budżetowe są z istoty niesamodzielne), są prawdopodobnie błędne w sensie prawnym, a powstałym zamieszaniem
zainteresowani są tylko ci, którzy chcą „odzyskać” zwroty nadpłat lub ich pełnomocnicy.
Należy więc uchylić tę uchwałę, ale tego sąd ze względów prestiżowych raczej nie zrobi. Może mu pomóc ustawodawca, który w
nowej ustawie o podatku od towarów i usług powinien stwierdzić wprost, że jednostki budżetowe są podatnikami tego podatku gdy
wykonują samodzielnie czynności podlegające opodatkowaniu, a zwłaszcza gdy na podstawie uchwały rady gminy lub miasta
zgodnie z art. 223 ustawy o finansach publicznych niektóre ich dochody są przeznaczane na wydatki tych jednostek. Wtedy dana
jednostka jest bezsprzecznie – nawet zgodnie z powyższymi poglądami NSA – podatnikiem podatku od towarów i usług, bo
„dysponuje swoimi dochodami”.
Można więc pomóc sądowi wybrnąć z tej sytuacji. Ale czy ustawodawca powinien tak postąpić?
Moim zdaniem może ale nie musi. Sąd musi sam znaleźć rozwiązanie, bo – być może – został wprowadzony w błąd. Przypomnę, że
całą sprawę wywołało Miasto Wrocław. Chyba istnieje jednak uchwała Rady Miejskiej Wrocławia ustanawiająca w kilkuset
jednostkach budżetowych obowiązek gromadzenia ich dochodów na wydzielonych rachunkach i do przeznaczenia tych dochodów na
wydatki tych jednostek. Czy wnioskodawcy, którzy zainicjowali ten bałagan, nie znali tej uchwały? Czy też wprowadzili –
świadomie lub nieświadomie – w błąd organy podatkowe oraz sądy? Przypomnę, że powyższa uchwała jest powszechnie znana, a jej
obowiązywanie przeczy tezie sądu.
Jeden z profesorów prawa powiedział, że sądy kiedyś wzięły „kuratelę nad nieudolnym ustawodawcą podatkowym”. Widzimy tego
efekty, ale pozostawiam ten fakt bez komentarza.
Witold Modzelewski
Profesor Uniwersytetu Warszawskiego
Instytut Studiów Podatkowych
http://ksiegowosc.infor.pl/podatki/vat/rozliczenia-vat/733095,Czy-na-pewno-gminne-jednostki-budzetowe-nie-sa-podatnikami-VAT.html
Materia³y prasowe