dr Ingrid Loe Dalaker Thomas Tellefsen i juste milieu Thomas

dr Ingrid Loe Dalaker
Thomas Tellefsen i juste milieu
Thomas Tellefsen był norweskim kompozytorem i pianistą przez większość życia
mieszkającym w Paryżu. To właśnie w tamtym środowisku czuł się jak w domu i brał
aktywny udział w życiu muzycznym. Owe silne związki z Paryżem stanowią punkt
wyjścia do badań nad życiem i twórczością Tellefsena w kontekście juste milieu –
jednego z dominujących prądów filozoficzno-kulturalnych we Francji w połowie XIX
wieku.
W latach 50. i 60. XIX wieku Tellefsen skomponował kilka utworów kameralnych,
z których wszystkie opierały się na dobrze znanych wzorcach formalnych, dowodząc
zarazem predylekcji Tellefsena do tradycji klasycznej (klasyczny idiom stylistyczny
wyraża się także w jego aktywności jako muzyka kameralisty). Tellefsen był członkiem
Club des Mozartistes księżnej Marceliny Czartoryskiej, uczestniczył też w koncertach
klasycznej i wczesnoromantycznej muzyki kameralnej, grając wspólnie
z najsławniejszymi ówczesnymi instrumentalistami: skrzypkiem Delphinem Alardem
i wiolonczelistą Auguste’em Franchomme’em.
Tellefsen zajmował się ponadto rozpowszechnianiem muzyki dawniejszej – brał udział
w Koncertach Historycznych François Delsartes’a i w innych z muzyką XVIII wieku
wykonywaną na instrumentach z epoki. W latach 50. i 60. był redaktorem kilku zbiorów
dzieł XVIII-wiecznych, w tym utworów C.P.E. Bacha i Rameau.
Juste milieu jest prądem ściśle związanym z eklektyzmem Victora Cousina i opisywanym
jako polityczne wyrażenie jego filozofii, dającym się nadto określić mianem francuskiego
narodowego stylu w architekturze. Główną ideą prądu była synteza najlepszych
elementów dawnej i współczesnej kultury francuskiej, w jego ramach dużą wagę miało
też unikanie wszelkich skrajności i dążenie do osiągania złotego środka (z franc. juste
milieu).
Pewne idee juste milieu znajdują także odzwierciedlenie w filozofii muzyki i w krytyce
François-Josepha Fétisa (1784–1871), najbardziej wpływowego francuskiego krytyka
muzycznego okresu 1830–1870.
Dziś badacze zgadzają się, że muzyka i kultura muzyczna nie mogą być badane
w oderwaniu od pozostałych aspektów życia społecznego, gdyż powstają, zmieniają się
i przekształcają w wyniku działania skomplikowanych procesów kulturalnych
i polityczno-społecznych. By zrozumieć muzykę Tellefsena i jego obecność w paryskim
życiu muzycznym, należy spojrzeć nań w świetle francuskiego juste milieu połowy XIX
wieku: zarówno w architekturze, jak i w ideologii Fétisa.