Autofikcja. Dokument. Doświadczenie

prof. UW dr hab. Andrzej Zieniewicz
Autofikcja. Dokument. Doświadczenie - w prozie polskiej XX wieku
Seminarium magisterskie dla I roku studiów stacjonarnych drugiego poziomu kształcenia (60 h)
Rok akademicki 2010/2011
Środa 11.30 - 13.00, Gmach Polonistyki, s. 46.
Nazwa pola
Komentarz
Seminarium poświęcone jest autofikcji, w badaniach literackich
odkrytej - jako "stadium pośrednie" między paktem powieściowym
a
paktem
autobiograficznym
–
w
latach
osiemdziesiątych
(Ph. Lejeune, S. Dubrovski, R. Nycz), jednakże od dawna
funkcjonującej jako modus narracji w korpusie literatury polskiej
XX wieku, choć rozmaicie rozpoznawanej. Tej zaś kwestii autofikcji
jako
wychylania
się
prozy
powieściowej
ze
"zmyślenia"
odpowiadają symetrycznie rozważania historyków-narratywistów
(F. Ankersmit, D. Carr, H. White), którzy przeciwnie – uzależniają
"zdarzenia" od figuralności przedstawień, wskazując, że narracja
Skrócony opis przedmiotu
historyczna wychyla się z "faktualności" ku fikcji (niereferencyjny
aspekt reprezentacji językowej). Na obu zaś polach badawczych,
literackim i historycznym, centralnego znaczenia nabiera praca
pamięci, stosunek wspomnienia do dokumentu historycznego,
stwarzanie ram prezentacji pamięciowej, i ruchomość tych ram
(A. Maruszewski, J. i A. Assman, M. Hirsch), zagadnienia
asertywności, świadectwa, traumy, postpamięci.
Podczas zajęć omawiać będziemy wzory i strategie wypowiedzi
autofikcyjnej, jako instrumentu, przy pomocy którego literatura
kwestionuje
lub
kontestuje
dyskurs
dominujący
własnej
współczesności, oraz stwarza przesłanie literackie w dobie kryzysu
wielkich narracji.
Seminarium poświęcone jest współistnieniu we współczesnych
procedurach badania literatury XX wieku trzech domen tematycznoproblemowych: badań nad autofikcją, narratywizmu historycznego
i refleksji nad pamięcią (indywidualną, grupową i kulturową).
Pełny opis przedmiotu
Zasadniczym założeniem naszych rozważań (co jednak nie znaczy:
niekwestionowalnym) jest przekonanie, że synchroniczność tych
badawczych fascynacji bywa efektem podchodzenia z różnych
stron do tego samego, centralnego zagadnienia, dyskursu historii,
dyskursu fikcji i dyskursu pamięci - w warunkach kryzysu wielkich
narracji (diagnozowanego przez J-F. Lyotarda). Zajmować się
będziemy badaniami przestrzeni narracyjnych, otwierających się
przed historią, literaturą i pamięcią w sytuacji, kiedy rozpad grand
recits, głównych fikcji XX wieku, redefiniuje refleksję literacką,
a także historyczną jako z konieczności asertowaną, wychyloną
spoza
"niemożliwej"
konfrontację
z
fikcji,
czyli
autorskim
skazaną
na
nieustanną
doświadczeniem.
To
jednak
doświadczenie w badaniach narratywistów ujawnia właśnie swój
charakter
względny,
reprezentacji
uzależniający
"faktualność"
w
technik
językowej. Z trzeciej zaś strony ta reprezentacja,
czyli sam proces opowiadania bywa zagrożony
traumatycznym
charakterem przeżyć w XX wieku. Trauma unicestwia narrację,
wypiera z niej fakty, rozbija spójność i uniemożliwia przekształcenie
przeżycia w doświadczenie.
Wynikające stąd kłopoty poznawcze analizować stale przechodząc
od
zagadnień autofikcji do
problematyki dokumentu i pamięci.
Posłuży to studentom do wypracowania i przyswojenia własnych
technik
i
postępowań
badawczych,
oraz
udoskonalenia
umiejętności interpretacyjnych.
Wymagania
Student powinien mieć zaliczony trzeci rok studiów w zakresie
formalne
historycznoliterackich i metodologicznych.
Student
zaliczyć
przedmioty
historycznoliterackie
i metodologiczne z III roku studiów. Korzystna byłaby też orientacja
Wymagania
wstępne
powinien
Założenia
w
wstępne
np. politologicznych czy kulturoznawczych, oraz znajomość języka
problematyce
angielskiego
w
historiozoficznej
zakresie
i
umożliwiającym
jej
implikacjach,
lekturę
tekstów
fachowych.
Student
po odbyciu seminarium
posiądzie
wszechstronną
orientację w zagadnieniach prozy XX i XXI wieku z pogranicza
fikcji, biografii, dokumentu (eseje, diarystyka, memuarustyka, sylwa,
reportaż). Wykształci też dobre rozpoznanie kierunków i tendencji
badawczych z pogranicza literaturoznawstwa i historii (metodologii
Efekty uczenia się
badań historycznych w zakresie narratywizmu, badań nad pamięcią
i autofikcją). Po odbyciu seminarium student będzie w stanie
obronić przygotowaną rozprawę magisterską. Zdobędzie też
zdolność samodzielnej interpretacji i oceny artefaktów literackich
oraz umiejętności aplikowania metodologii badawczej omawianej
podczas zajęć.
Punkty ECTS
8
Praca studenta oceniana jest na podstawie jego aktywności
Metody i kryteria oceniania
na zajęciach. Ma też wygłosić (oceniany) co najmniej jeden referat
w semestrze i dokonać prezentacji (ocenianej) tematu i konspektu
rozprawy magisterskiej, ze szczególnym uwzględnieniem rozdziału
metodologicznego i bibliografii. W jednym semestrze student może
mieć najwyżej dwie nieobecności. Następna nieobecność wymaga
odbycia (ocenianej) konsultacji na temat przerabianych lektur.
Szczegóły:
ocena
ciągła
(bieżące
przygotowanie
do
zajęć
i aktywność) – 30 %, kontrola obecności – 40 %, inne – 30 %.
Sposób zaliczenia
Zaliczenie na ocenę.
Język wykładowy
Język polski.
Semestr 1.
1. Spotkanie wprowadzające w problematykę seminarium i w
zasady organizacji zajęć. Ustalenie kolejności przygotowywanych
referatów i prezentacji.
I. Zagadnienia autofikcji – wstęp
2. Zagadnienie paktu autobiograficznego
Ph. Lejeune, Wariacje na temat pewnego paktu
3. Czemu służy autofikcja
A. Rudnicki, Krakowskie Przedmieście pełne deserów
4.W. Woroszylski, Literatura
St. Balbus, Zagłada gatunków, "Teksty Drugie' 1999 n. 6
II. Narratywizm historyczny – zasadnicze ustalenia
Zakres tematów
5.H. White, Poetyka pisarstwa historycznego
6. I. Newerly, Zostało z uczty Bogów
A,. Mencwel, Rodzinna Europa po raz pierwszy
7.J. Stempowski, W dolinie Dniestru
Pamięć, etyka i historia, pod red. E. Domańskiej
8. T. Konwicki, Zorze wieczorne
R. Nycz, Intertekstualność i jej zakresy: teksty, gatunki, świat
[w:] Problemy teorii literatury (seria 4)
III. Studia nad pamięcią – rozpoznanie
9. A. Sandauer, Proza
M. Steinlauf, Pamięć nieprzyswojona
10. T. Maruszewski, Pamięć autobiograficzna
J. Czapski, Proust w Griazowcu
11. Al. Wat, Mój wiek. Pamiętnik mówiony
12.D. LaCapra, Writting History, Writting Trauma
Studia przedmiotowe – interpretacje
13. Cz. Miłosz, Rok myśliwego
T. Konwicki, Kalendarz i klepsydra
M. Czermińska, Autobiograficzny trójkąt
14. A. Tomaszewska, Rodzinna historia lęku
15. Zajęcia podsumowujące semestr
Semestr 2.
I. Zagadnienia autofikcji – rozwinięcie
16.T. Różewicz, Nożyk profesora
17. A. Danto, Świat sztuki
18. M. Witkowski, Lubiewo
O. Marguard, Sztuka jako antyfikcja
19. M. Leiris
„Konteksty” 2007 nr 3-4 poświęcony M. Leirisowi
II. Narratywizm – rozwinięcie. Spory i polemiki
20. W. Gombrowicz, Trans-Atlantyk
21. F. Ankersmit, Narracja, reprezentacja, doświadczenie
23. Ch. Lorenz, Przekraczanie granic
24. A. Rudnicki, Sto lat temu umarł Dostojewski
III. Pamięć, postpamięć
25. Sh. Ronan, Polin - A Land of Forests and Rivers
26. K. T. Toeplitz, Książka mojego ojca
M. Hirsch, Family Frames
27. P. Szewc, Zmierzchy i poranki
28. Nowoczesność jako doświadczenie,
pod red. R. Nycza
i A. Zeidler-Janiszewskiej
29 - 30. Zajęcia powtórzeniowe.
Zajęcia prowadzone są w formie dyskusji, w jej ramach jednak
Metody dydaktyczne
studenci kolejno przygotowują referaty. Są to problematyzowane
omówienia zaleconych do lektury rozpraw, i interpretacyjne studia
nad utworami beletrystycznymi. Są to także kolejne prezentacje
(zsynchronizowane
z
tokiem
problemowym
zajęć)
metodologicznych (wstępnych) rozdziałów prac magisterskich.
Dokładny wykaz lektur zostanie podany na pierwszym spotkaniu
seminaryjnym.
A.
Ph. Lejeune, Wariacje na temat pewnego paktu
M. Czermińska, Autobiograficzny trójkąt
R. Nycz, Intertekstualność i jej zakresy: teksty, gatunki, światy [w:}
Problemy teorii literatury (seria 4)
St, Balbus, Zagłada gatunków, "Teksty Drugie" 1999 z.6
M. Foucault, Powiedziane, napisane, Szaleństwo i literatura, r. Kim
jest autor?
„Konteksty”, 2007 nr 3-4 (Numer poświęcony Michelowi Leirisowi
A. Zawadzki, Nowoczesna eseistyka filozoficzna w piśmiennictwie
polskim XX wieku, r. Filozoficzny dziennik intymny
O. Marquard, Rozważania filozoficzne, r. Sztuka jako antyfikcja
A. Danto, Świat sztuki
R. Nycz, Literatura jako trop rzeczywistości
M.P. Markowski, Polska literatura nowoczesna. Leśmian, Schulz,
Literatura
Witkacy
B.
H. White, Poetyka pisarstwa historycznego
F. Ankersmit, Narracja, reprezentacja, doświadczenie
Ch. Lorenz, Przekraczanie granic. Eseje z filozofii historii i teorii
historiografii.
D. LaCapra, Historia w okresie przejściowym. Doświadczenie.
Tożsamość. Teoria krytyczna, r. Historia, psychoanaliza, teoria
krytyczna
D. LaCapra, Writting History, Writting Trauma
Pamięć, etyka i historia. Anglo-amerykańska teoria historiografii lat
dziewięćdziesiątych, pod. red. Ewy Domańskiej
Nowoczesność jako doświadczenie, pod red. R.Nycz i A. ZeidlerZborowska
C.
H. White, Proza historyczna
J. Assman, Pamięć kulturowa
Pamięć
zbiorowa
i
kulturowa.
Współczesna
niemiecka, pod red. M. Saryusz-Wolskiej
T. Maruszewski, Pamięć autobiograficzna
M. Hirsch, Family Frames
P. Novick, The Holocaust and Collective Memory
S. Sontag, Regarding the Pain of Others
M. Steinlauf, Pamięć nieprzyswojona
Cz. Miłosz, Rodzinna Europa
A. Mencwel, Rodzinna Europa po raz pierwszy
Cz. Miłosz, Rok myśliwego
A. Wat, Mój wiek. Pamiętnik mówiony
J. Stempowski, W dolinie Dniestru
A. Sandauer, Proza
W. Gombrowicz, Trans-Atlantyk
T. Konwicki, Kalendarz i klepsydra
T. Konwicki, Zorze wieczorne
G. Herling-Grudziński, Dziennik pisany nocą (fragm.)
A. Rudnicki, Krakowskie Przedmieście pełne deserów
A. Rudnicki, Sto lat temu umarł Dostojewski
W. Woroszylski, Literatura
M. Witkowski, Lubiewo
J. Pilch, Moje pierwsze samobójstwo
P. Huelle, Byłem samotny i szczęśliwy
M. Abramowicz, Każdy przyniósł co miał najlepszego
A. Tuszyńska, Rodzinna historia lęku
P. Szewc, Zmierzchy i poranki
M. Wilk, Wilczy notes
Limit miejsc w grupie
15
perspektywa