Pytania / Odpowiedzi

Zwalczanie wścieklizny
poprzez doustne szczepienia lisów wolnożyjących przeciwko wściekliźnie
Wścieklizna jest chorobą odzwierzęcą, i w przypadku nie podjęcia szczepień interwencyjnych,
śmiertelna dla człowieka, Do zakażenia dochodzi głównie w wyniku pogryzienia przez chore lub
będące w okresie inkubacji choroby zwierzęta i przedostania się wirusa znajdującego się
w ślinie przez uszkodzoną skórę lub błony śluzowe. Okres inkubacji choroby jest różny w
zależności od: ilości wprowadzonego do organizmu wirusa, jego zjadliwości, wrót zakażenia
(miejsca zranienia) i charakteru (rozległości) ran oraz gatunku i wieku wrażliwego osobnika (ogólnie
okres inkubacji u młodych osobników jest krótszy niż u dorosłych). Przyjmuje się, iż okres inkubacji
choroby u człowieka wynosi 15 – 150 dni i dłużej (najczęściej 20 – 80 dni).
W Europie wścieklizna przenoszona jest głównie przez dzikożyjące zwierzęta mięsożerne, takie jak
lisy, jenoty, borsuki i kuny.
Lisy wolnożyjące są głównymi nosicielami wirusa wścieklizny w Europie, która od lat trzydziestych
ostatniego stulecia, rozprzestrzeniła się na większą części naszego kontynentu.
Ponad dwie trzecie wszystkich przypadków wścieklizny w ostatnim dziesięcioleciu wystąpiło u
lisów wolnożyjących.
W następstwie zostały zanotowane liczne przypadki wścieklizny u zwierząt gospodarskich,
domowych, wolnożyjących oraz przypadki zakażenia wirusem tej jednostki chorobowej u ludzi.
W związku z powyższym, efektywne działania prewencyjne (szczepienia lisów wolnożyjących)
stanowią główny punkt w strategii zwalczania wścieklizny.
Przemysłowa produkcja przynęty ze szczepionką w postaci tzw. "kęsów" od 1985 roku w
niektórych krajach europejskich umożliwiła wprowadzenie powszechnego programu doustnego
szczepienia lisów wolnożyjących. Od tego czasu, ww. działania sprawdziły się jako
najskuteczniejsza metoda zwalczania wścieklizny zarówno w Europie jak i w Ameryce Północnej.
W celu zwalczania wścieklizny u lisów wolnożyjących, zgodnie z przepisami o ochronie zdrowia
zwierząt, dwa razy w roku (na wiosnę i jesień) prowadzi się powszechne akcje wykładania przynęt
ze szczepionką.
Na wolnych terenach polnych oraz leśnych, a także na terenach niezurbanizowanych zalecana jest
dystrybucja szczepionki z samolotu. Natomiast na terenach zurbanizowanych szczepionkę należy
wykładać ręcznie.
Pytania / Odpowiedzi
Z czego składa się przynęta ze szczepionką przeciwko wściekliźnie?
Zawartość przynęty składa się ze specjalnej masy (mączka rybna, parafina oraz oleje na bazie
nieroślinnej), która przyciąga lisy. Płynna zawiesina z osłabionym szczepem wirusa wścieklizny
znajduje się natomiast w szczelnie zamkniętym folią aluminiową, plastykowym tzw. blisterze/kapsułce,
która jest zatopiona w masie przynęty.
Jak funkcjonuje przynęta szczepionki?
Lisy wyczuwają przynętę nawet z dużej odległości. Podczas próby konsumpcji przynęty dochodzi do
uszkodzenia kapsułki ze szczepionką (po jej przegryzieniu następuje zetknięcie się wirusa z błonami
śluzowymi), zawartość szczepionki dostaje się do jamy ustnej lisa. Przez błony śluzowe wirus
szczepionki dociera do organizmu, gdzie wywołuje odpowiednie reakcje obronne.
Co mam zrobić, jak znajdę przynętę szczepionki?
Znalezioną przynętę należy pozostawić w danym miejscu, albo odsunąć butem na bok, tak żeby lis
mógł ją znaleźć i zjeść. Należy również zwrócić uwagę, na fakt, iż "zapach ludzki" pozostawiony na
przynęcie sprawia iż staje się ona mniej atrakcyjna dla lisa. Ponadto, przynęta nie jest niebezpieczna dla
ludzi.
Co mam zrobić, jak znajdę kapsułkę tzw. "blister" ze szczepionką?
Należy pozostawić kapsułkę w znalezionym miejscu. Wielokrotne badania szczepionki potwierdzają, iż
jest ona bezpieczna, jednakże nie powinno się zapominać, iż zawiera ona tzw. osłabiony wirus, dlatego
też wymagana jest duża ostrożność. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) określa konkretne sposoby
zachowania się w momencie znalezienia bilstra/kapsułki. W przypadku, kontaktu człowieka z płynną
zawartością kapsułki, należy niezwłocznie skontaktować się z najbliższym lekarzem medycyny lub
właściwą terytorialnie placówką służby zdrowia. Dodatkowo, należy również bezzwłocznie umyć bieżącą
wodą z mydłem, ręce oraz wszystkie inne części ciała, które zetknęły się płynną szczepionką.
Informacja
o sposobie doustnego szczepienia lisów oraz postępowaniu w przypadku kontaktu
człowieka ze szczepionką
1
Lis jest głównym nosicielem wirusa wścieklizny, dlatego też stanowi on główny element w
badaniach związanych z zapobieganiem oraz zwalczaniem wścieklizny, w celu uniknięcia zakażeń
zwierząt i ludzi.
2
Wraz z konsekwentnym zmniejszaniem populacji (odstrzał) lisów wolnożyjących oraz ich
uodparnianiem poprzez akcje szczepień ochronnych udaje się coraz efektywniej eliminować
wściekliznę. Tereny, na których wykładana jest przynęta ze szczepionką są odpowiednio
oznakowane (plakaty informacyjne).
3
Przynęta ze szczepionką, tzw. "kęs", jest brązowa, o kwadratowym kształcie i wielkości, ok. 40
mm długości, 12-14 mm wysokości (zob. zdjęcie poniżej). Płynna szczepionka zawarta jest
w plastykowej, szczelnie zamkniętej folią aluminiową, kapsułce. Kapsułki są odpowiednio
oznakowane i łatwe do rozpoznania.
4
Dla zwierząt domowych, gospodarskich oraz wolnożyjących przynęta ze szczepionką jest
nieszkodliwa! Dla zdrowia ludzkiego może stanowić pewne niebezpieczeństwo w momencie nie
zachowania odpowiedniej ostrożności i zaleceń. Przynęty szczepionek nie należy dotykać oraz
zbierać, ponieważ działanie to wpływa na ograniczanie jej podjęcia przez lisy.
Jeżeli ktoś, pomimo wszelkich ostrzeżeń, zetknął się z płynną zawartością kapsułki/blistra,
powinien niezwłocznie umyć bieżącą wodą z mydłem ręce oraz wszystkie inne części ciała, które
miały z nią/nim kontakt. W takich przypadkach należy natychmiast skonsultować się
z najbliższym lekarzem medycyny, który zadecyduje o dalszym postępowaniu!
5
Szczepionka nie jest przeznaczona dla zwierząt domowych oraz gospodarskich, ponieważ na te grupy
zwierząt nie działa wystarczająco skutecznie.
6
Na terenach objętych wykładaniem szczepionki, które są odpowiednio oznakowane, należy zwrócić
uwagę, że w okresie dwóch tygodni po zakończeniu akcji szczepień nie można samowolnie
wypuszczać psów. Ponadto, wszelkie polowania w tym okresie są zabronione.
7
Szczegółowych informacji dotyczących szczepień ochronnych lisów wolnożyjących udzielają
właściwi terytorialnie powiatowi i wojewódzcy lekarze weterynarii.