Raport z działania Lokalnej Grupy Przyrodniczej

Raport z działania
Lokalnej Grupy Przyrodniczej
1. Informacje ogólne:
a) realizator działań LGP: Stowarzyszenie Aktywności Społecznej TREK i Wydział
Nauk Biologicznych Uniwersytetu Wrocławskiego.
b) obszar działania LGP: Gmina miejska Szczawno-Zdrój, Gmina miejska
Wałbrzych, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Wałbrzychu
c) osoba prowadząca: Anna Kucmus, [email protected], Uniwersytet
Wrocławski, Wydział Nauk Biologicznych
d) ilość godzin odbytych spotkań/zajęć/szkoleń: 31
2. Opis inwentaryzacji miejsc przyrodniczo cennych na obszarze działalności
LGP
Obszarem jaki zinwentaryzowali studenci z LGP Państwowej Wyższej Szkoły
Zawodowej w Wałbrzychu był głównie teren Parku Szwedzkiego oraz Parku
Zdrojowego w Szczawnie-Zdroju, a także najbliższe okolice uczelni przy ulicy
Zamkowej, do której należy teren parkowo-pałacowy dawniej własność rodu
Czettritzów. Celem badań było ustalenie miejsc wykorzystywanych przez nietoperze
jako kryjówki oraz żerowiska, a także zweryfikowanie pod kątem bogactwa
przyrodniczego, które sprzyja różnorodności biologicznej.
Szczwno-Zdrój to miasto uzdrowiskowe, którego około 60% powierzchni
stanowią tereny zielone. 2 zinwentaryzowane parki znajdują się w centrum, otaczają
zespół zabudowań zdrojowych. Park szwedzki położony jest w północno-zachodniej
części Szczawna i zajmuję obszar ok. 14 ha. Po swojej zachodniej stronie naturalnie
łączy się z łąkami. Charakteryzuję się średnio zróżnicowaną rzeźbą terenu, co ważne
znajdują się tam dwa stawy, które stanowią unikatowe miejsca żerowania dla
nietoperzy, a także dla innych zwierząt. Obserwuję się tam regularnie dzikie gatunki
kaczek oraz łabędzie. Drzewostan parku jest zróżnicowany. Występują tam gatunki
drzew iglastych i liściastych rodzimych, ale także obcych- introdukowanych.
Możemy wyróżnić obszary nieprzekształcone, gdzie rosną drzewa charakterystyczne
dla lasów mieszanych takie jak: modrzew europejski Larix decidua , sosna zwyczajna
Pinus sylvestris, świerk pospolity Picea abies, klon pospolity Acer platanoides i klon
jawor Acer pseudoplatanus, dąb szypułkowy Quercus robur, buk zwyczajny Fagus
sylvatica, jesion wyniosły Fraxinus excelsior. Natomiast obszary przekształcone
cechują gatunki zawleczone jak miłorząb dwuklapowy Ginkgo biloba, skrzydłorzech
kaukaski Pterocarya fraxinifolia, modrzewnik chiński Pseudolarix amabilis czy jodła
grecka Abies cephalonica i kalifornijska Abies concolor. Podszyt budują licznie
występujący bez czarny Sambucus nigra, leszczyna pospolita Corylus avellana, głóg
jednoszyjkowy Crataegus monogyna, cyprysiki Chamaecyparis i żywotniki Thuja.
Park Szwedzki jest tak ważny dla wielu gatunków nietoperzy, ale także
bezkręgowców przede wszystkim z powodu pozostawienia w nim starych,
dziuplastych drzew. Wiele z nich zdobyło status pomników przyrody m.in. cypryśnik
błotny Taxodium distichum o wysokości 26 metrów, rozpiętości korony 10 m,
obwodzie pnia 296 cm; miłorząb japoński- rzadkie i wyjątkowe drzewo- wysokość
17 m, rozpiętość korony 8 m, obwód pnia 164 cm; odmiana purpurowa buka
zwyczajnego- wysokość 25 m, rozpiętość korony 20 m, obwód pnia 331 cm.
Natomiast Park Zdrojowy imienia H. Wieniawskiego zajmuje około 100 ha
powierzchni i jest bardzo zróżnicowany pod względem dendrologicznym, a także
ukształtowania terenu. W granice parku wchodzi szereg zabudowań jak teatr, wieża
widokowa Anna czy pijalnia wód mineralnych. Ich konstrukcja stanowi potencjalne
miejsce kryjówek nietoperzy (rozległe strychy, drewniane obicia, liczne szczeliny,
piwnice). Park Zdrojowy znany jest z szeregu gatunków drzew rzadko spotykanych,
ale co ważniejsze z wiekowego drzewostanu. Znajdziemy tam 89 gatunków drzew i
krzewów liściastych, a także 38 iglastych. Do ciekawostek należą liczne obce taksony
jak tulipanowiec amerykański Liriodendron tulipifera, miłorząb dwuklapowy,
skrzydłorzech kaukaski, grujecznik japoński Cercidiphyllum japonicum. Na terenie
parku możemy też zaobserwować cisa pospolitego Taxus baccata (gatunek
chroniony, długowieczny), pięknie kwitnące rododendrony Rhododendron, buki
zwyczajne, lipy drobnolistne Tilia cordata (które stwarzają idealne warunki dla
występujących tam wiewiórek), 3 dęby szypułkowe (które są pomnikami przyrody,
jeden z nich jest najstarszy w Szczawnie), świerk pospolity (też pomnik przyrody).
Rośnie tu wiele innych pomnikowych drzew: lipa przy Solnej Grocie- 428 cm w
obwodzie oraz naprzeciw teatru 382 cm, wierzba biała Salix alba przy bramie
wejściowej do parku- 363 cm w obwodzie. Tak duża różnorodności biologiczna
parków Szczwana-Zdroju stanowi idealne miejsce występowania nietoperzy. Wysoka
ilość gatunków roślin stwarza doskonałe warunki dla bezkręgowców, którymi żywią
się te ssaki. Stare dziuplaste drzewa są miejscem kryjówek rozrodczych, godowych
czy zimowych. Dzięki monitoringowi przy użyciu detektorów akustycznych udało
nam się stwierdzić obecność nietoperzy w parku, a także stwierdzić kryjówki godowe
w licznych dziuplastych drzewach. Szczawno- Zdrój jest dogodnym miejscem
występowania wielu gatunków zwierząt ze względu na duży udział terenów
zielonych (parki, łąki, lasy), a także zabytkowy i uzdrowiskowy charakter tego
miasta, co pomaga współistnieniu z ludźmi. Dodatkowo gmina Szczawno-Zdrój
znajduje się na Obszarze Specjalnej Ochrony ptaków Natura 2000 PLB020010, gdzie
występują 22 gatunki ptaków z załącznika I Dyrektywy Ptasiej, gdzie 10 z nich
zostało uznane za przedmioty ochrony w obszarze. Możemy tu zaobserwować takie
rzadkie gatunki jak: bocian czarny Ciconia nigra, trzmielojad Pernis apivorus,
puchacz Bubo bubo, włochatka Aegolius funereus czy dzięcioł zielonosiwy Picus
canus.
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa imienia Angelusa Silesiusa przy ulicy
Zamkowej położona jest na terenie pałacowo- parkowym (który jest wpisany do
krajowego rejestru zabytków). W swoim zasięgu posiada budynki gospodarcze oraz
techniczne, a także niewielki park o powierzchni ok. 5 ha. W bezpośrednim
sąsiedztwie znajduje się cmentarz komunalny wraz z zabudową sakralną- potencjalne
miejsca- często wybierane przez nietoperze. Uczelnia mieści się w centrum
Wałbrzycha, co ogranicza znacznie tereny zielone. Na terenie parku oprócz budynku
PWSZ zbudowanego w latach 80' znajduje się odrestaurowany zamek Czettritzów,
dwie wille księżnej Daisy (które obecnie są remontowane), zabytkowe budynki z
muru pruskiego oraz pałacowe stajnie i wozownie (w ruinie). Tak bogata zabudowa
stanowi potencjalne miejsce kryjówek letnich i zimowych. Drzewostan parku składa
się w większości ze starych, dziuplastych drzew, lecz jest mało liczny i mało
zróżnicowany.
3. Efekty inwentaryzacji stanowisk oraz miejsc związanych z aktywnością
roczną nietoperzy.
- obszary leśne: Park Zdrojowy, Park Szwedzki
- obszary zabudowane: zespół parkowo-pałacowy Czettritzów przy ul. Zamkowej
(zamek z XVII wieku, pałacowe stajnie i wozownie, dwie wille księżnej Daisy,
dawny budynek przypałacowy), zabudowa uzdrowiskowa z XIX w. w SzczawnieZdroju (hala zdrojowa, pijalnia wód mineralnych, teatr zdrojowy), ale także
Sanatorium Uzdrowiskowe nr 1, kościół parafialny Wniebowzięcia NMP , pawilon
usługowo-handlowy, drewniany, ul. Kościuszki 50, z 1935 r., dawny pensjonat
„Kynast”, obecnie sanatorium „Zuch”, ul. Sienkiewicza 10, z drugiej poł. XIX w.,
dawny pensjonat „Dom Nauczycielek”, obecnie szkoła sanatoryjna, ul. Ogrodowa 5,
z XIX w./XX w. Te obiekty wpisane są na listę zabytków Narodowego Instytutu
Dziedzictwa.
- strychy/poddasza/piwnice: zespół parkowo-pałacowy Czettritzów przy ul.
Zamkowej, zabudowa uzdrowiskowa w Szczawnie-Zdroju, sztolnia Gustaw w
Szczawnie-Zdroju
- głównymi zagrożeniami dla występujących w tych miejscach nietoperzy są wycinki
starych, dziuplastych drzew, osuszanie terenów, fragmentacja siedlisk, drapieżnictwo,
ale także remonty budynków i ich dachów (głównie tych przy ulicy Zamkowej w
Wałbrzychu), stosowanie szkodliwych środków ochrony drewna; musimy pamiętać
żeby dostosowywać prace na tym obszarze do biologii i wymagań ekologicznych
gatunków.
4. Rozpowszechnianie informacji o nietoperzach w swoim środowisku działania.
Studenci z LGP wzięli udział w pogadankach w swoim najbliższym otoczeniu, w
których to opowiadali o projekcie, zinwentaryzowanym obszarze oraz o tym jak
zdobyta wiedza może przydać się im w projektowaniu krajobrazu przyjaznemu
nietoperzom.
5. Szkolenie w zakresie budowanych skrzynek dla nietoperzy, ilość powieszonych
skrzynek
Członkowie LGP przy Wyższej Szkole Zawodowej w Wałbrzychu jako
studenci architektury krajobrazu muszą posiadać wiedzę jak projektować przestrzeń
przyjazną nie tylko ludziom, a także zwierzętom- szczególnie tym chronionym jak
nietoperze. Zostali oni przeszkoleni w zakresie kryjówek nietoperzy, jak budować
skrzynki, gdzie je wieszać i jak je kontrolować. Dodatkowo dowiedzieli się jak
projektować krajobraz, wkomponowywać elementy przyjazne nietoperzom i ich
orientacji w terenie. Łącznie wykonano 8 skrzynek, w dwóch różnych planach
budowy, które zostały powieszone w najbliższym otoczeniu WPSZ oraz w ogródkach
członków LGP. W najbliższym czasie- na wiosnę zaplanowane jest zbudowanie i
powieszenie kolejnych budek, które mogą być zamieszkane tuż po zakończeniu
hibernacji przez nietoperze.
6. Nagrania video, w tym video-opisy miejsc w których była prowadzona
inwentaryzacja.
W załączeniu
7. Zajęcia z zasady działania i obsługi detektorów, zajęcia terenowe z nasłuchu
aktywności nietoperzy, ilość potwierdzonych miejsc aktywności nietoperzy.
Zajęcia z budowy, zasad działania i obsługi detektorów akustycznych „Lunabat” oraz
rejestratorów odbyły się w Szczawnie-Zdroju i składały się z części merytorycznej i
praktycznej. Po wysłuchaniu prelekcji, członkowie LGP zostali podzieleni na 3
grupy, które wykonały po zachodzie słońca trzy transekty o różnych trasach
przebiegu, mające na celu zbadanie jak największej liczby siedlisk pod kątem
występowania tam nietoperzy. Udało nam się ustalić obecność nietoperzy w Parku
Szwedzkim oraz Parku Zdrojowym. Dzięki nasłuchom ustaliliśmy kryjówki godowe
w dziuplach drzew Parku Zdrojowego, oraz w pobliżu Sanatorium Uzdrowiskowego
nr 1. Członkowie grupy samodzielnie wykonali transekty, używali sprzętu oraz
wypełniali kartę obserwacji.
8. Uwagi
brak