Zobacz darmowe fragmenty - Księgarnia Poltax.waw.pl

Audio Kurs
Gramatyka
Wprowadzenie
J´zyk fiƒski ró˝ni si´ niewàtpliwie od lepiej nam znanych j´zyków obcych, których si´
zwykle uczymy. Ta innoÊç j´zyka fiƒskiego polega na tym, ˝e zarówno jego struktura, jak
i s∏ownictwo, ró˝nià si´ od tych spotykanych w innych j´zykach europejskich
Niemal wszystkie one nale˝à do grupy j´zyków indoeuropejskich. Obejmuje ona wiele j´zyków, zarówno j´zyk polski, jak i j´zyk szwedzki, angielski, niemiecki, francuski...
ale te˝ ... iraƒski.
J´zyk fiƒski z kolei nale˝y do niewielkiej grupy j´zyków ugrofiƒskich, która wchodzi
w sk∏ad uralskiej rodziny j´zykowej. Grupa ugrofiƒska jest stosunkowo nieliczna i odznacza si´ daleko idàcà odr´bnoÊcià oraz zupe∏nym brakiem pokrewieƒstwa z j´zykami indoeuropejskimi. Najbardziej znane ugrofiƒskie j´zyki to: w´gierski, fiƒski i estoƒski. J´zyki
w´gierski i fiƒski sà do siebie podobne tylko teoretycznie, gdy˝ w praktyce trudno zauwa˝yç miedzy nimi pokrewieƒstwo. Natomiast j´zyk fiƒski i j´zyk estoƒski sà do siebie bardzo podobne mniej wi´cej na takiej zasadzie, jak j´zyk polski i s∏owacki.
W j´zyku fiƒskim jest mimo to du˝o zapo˝yczeƒ z j´zyków skandynawskich, germaƒskich, s∏owiaƒskich i ba∏tyckich. Najbardziej widoczne w zakresie s∏ownictwa sà wp∏ywa
z j´zyka szwedzkiego.
Co takiego nietypowego jest w j´zyku fiƒskim?
W j´zyku fiƒskim nie ma rodzajników (okreÊlonych/nieokreÊlonych) jak np. w j. angielskim (a, the). Nie ma te˝ rodzajów gramatycznych, które wyst´pujà np. w j. polskim,
w którym s∏owa sà rodzaju m´skiego, ˝eƒskiego albo niejakiego, czy w j. niemieckim (der,
die, das) albo francuskim (le, la).
W j´zyku fiƒskim ró˝ne formy gramatyczne i wyrazy tworzy si´ za pomocà koƒcówek
gramatycznych – stàd ma∏o jest w fiƒskim przyimków.
talo-ssa-ni-kin = równie˝/te˝ w moim domu (talo „dom”, -ssa „w”, -ni „mój”, -kin
„równie˝”)
kadu-lla = na ulicy
Kirjoitan tietokonee-lla. = Pisz´ na komputerze.
Puhu-tte-ko suomea? = Czy mówi Pan po fiƒsku? Czy mówicie po fiƒsku? (puhu- „mówiç”,
-tte „pan / wy”, -ko „czy?”)
Puhu-i-n suomea. = Mówi∏em / mówi∏am po fiƒsku. (puhu-, -i- „czas przesz∏y”, -n „ja”)
8
F
G
H
I
J
[ef]
[ge]
[ho]
[i]
[ji]
Alfabet fiƒski
[aa]
[be]
[se]
[de]
[e]
K
L
M
N
O
[ko]
[el]
[em]
[en]
[o]
P
Q
R
S
T
[pe]
[ku]
[er]
[es]
[te]
U
V
W
X
Y
FI¡SKI KURS PODSTAWOWY
[u]
[ve]
[we]
[eks]
[y, ü]
Z
Å
Ä
Ö
[cet]
[o]
[ä]
[ö]
Puhu-isi-tte-ko suomea? = Czy móg∏by Pan mówiç po fiƒsku? (puhu-, -isi- „tryb warunkowy”, -tte „Pan / wy”, -ko „czy”)
Puhuu-ko-han Micha∏ suomea? = (Ciekawe/Zastanawiam si´), czy Micha∏ mówi po fiƒsku?
(puhuu- „mówiç”, -ko „czy”, -han „zastanawiam si´”).
A
B
C
D
E
Fonetyka
Samog∏oski
koko – koossa
öljy – Töölö
kireä – kiire
uni – uuni
hyvä – tyyny
9
J´zyk fiƒski jest j´zykiem samog∏oskowym, co od razu da si´ zauwa˝yç, porównujàc
melodi´ j´zyka fiƒskiego i np. polskiego, który jest typowo spó∏g∏oskowy. Samog∏oski
w j´zyku fiƒskim sà krótkie i d∏ugie. Ka˝da samog∏oska krótka ma swój d∏ugi odpowiednik.
Samog∏oski d∏ugie wymawia si´ wyraênie d∏u˝ej ni˝ krótkie. Samog∏oski krótkie zapisujemy
za pomocà jednej litery, d∏ugie – dwóch. Ró˝nica jednej litery /jednego dêwi´ku mo˝e
nieÊç ze sobà ró˝nic´ w znaczeniu.
pala – palaa
älä – älähtää
ero – Eero
Typowe dla jezyk finskiego sà dyftongi, czyli sasiedztwo dwoch samoglosek: Heinola,
Rovaniemi, Hauho, Oulu, Kuopio, Keuruu, Töysä.
Samog∏oski fiƒskie dzieli si´ w trzy grupy: przednie, tylne i Êrednie.
przednie: ä, ö, y
tylne: a, o, u
Êrednie: i, e
W gramatyce fiƒskiej obowiàzuje zasada harmonii samog∏osek: w danym wyrazie
fiƒskim znajdziemy na ogó∏ samog∏oski nale˝àce do tej samej grupy, tzn. albo przednie,
albo tylne. Tylko tzw. Êrednie samog∏oski (i, e ) mogà ∏àczyç zarówno z samog∏oskami
tylnymi jak i z przednimi.
www.jezykiobce.pl
Jez. finski sklad
14/11/2007
17:22
Page 32
Lekcja 3 Cz∏owiek i rodzina
15
Wys∏uchaj s∏ówek i zwrotów, powtarzaj za lektorem s∏ówka fiƒskie:
m´˝czyzna – mies
kobieta – nainen
dziewczyna – tyttö
ch∏opak – poika
cz∏owiek – ihminen
ludzie – ihmiset
osoba – henkilö
dziecko – lapsi
niemowl´ – vauva
nastolatek – teini-ikäinen
m∏ody – nuori
doros∏y – aikuinen
stary – vanha
starszy – vanhempi
m∏odszy – nuorempi
w tym samym wieku – samanikäinen
Ma∏˝eƒstwo i rodzina:
randka – treffit
Êlub – vihkiminen lub vihkiäiset
ma∏˝eƒstwo – avioliitto (zwiàzek
ma∏˝eƒski) lub aviopari (para ma∏˝eƒska)
wesele – häät
rodzina – perhe
rozwód – avioero
separacja – asumusero
zar´czyny – kihlaus
wolny zwiàzek, konkubinat – avoliitto
Cz∏onkowie rodziny:
matka – äiti
ojciec – isä
syn – poika
córka – tytär
dziadek – isoisä lub vaari
babcia – isoäiti lub mummo
siostrzeniec – sisarenpoika
siostrzenica – sisarentytär
kuzyn, kuzynka – serkku
ciocia – täti
wujek – setä
rodzice – vanhemmat
˝ona – vaimo
mà˝ – aviomies
brat – veli
siostra – sisko
32
rodzeƒstwo – sisarukset
bliêni´ta – kaksoset
szwagier – lanko
szwagierka – käly
teÊç – appi
teÊciowa – anoppi
zi´ç – vävy
synowa – miniä
wdowa, wdowiec – leski
ch∏opak (sympatia) – poikaystävä
dziewczyna (sympatia) – tyttöystävä
macocha – äitipuoli
ojczym – isäpuoli
matka chrzestna – kummitäti
ojciec chrzestny – kummisetä
Jez. finski sklad
CD 1
16
14/11/2007
17:22
Page 33
FI¡SKI KURS PODSTAWOWY
Wys∏uchaj uwa˝nie zdaƒ, powtarzaj je za lektorem:
Ile masz lat? – Miten vanha olet?
Mam 20 lat. – Olen kaksikymmentä vuotta (vanha).
Czy masz rodzeƒstwo? – Onko sinulla sisaruksia?
Tak, mam starszego brata i m∏odszà siostr´. – Kyllä, minulla on isoveli ja pikkusisko.
Ile lat ma twoja siostra? – Kuinka vanha siskosi on?
Ona ma 30 lat. – Hän on kolmekymmentä vuotta (vanha).
Kiedy si´ urodzi∏eÊ? – Milloin olet syntynyt?
Urodzi∏em si´ w 1960 roku. – Olen syntynyt vuonna 1960
(tuhatyhdeksänsataakuusikymmentä).
Czy masz dzieci? – Onko sinulla lapsia?
Nie, nie mam dzieci. – Ei, minulla ei ole lapsia.
JesteÊ ˝onaty? JesteÊ m´˝atkà? – Oletko naimisissa?
Tak, jestem m´˝atkà. – Kyllä, olen naimisissa.
Nie, jestem rozwiedziona. – Ei, olen eronnut.
Nie, ale mam dziewczyn´. – Ei, mutta minulla on tyttöystävä.
17
Pos∏uchaj dialogu, najpierw w wersji oryginalnej, póêniej z t∏umaczeniem:
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
Mikä sinun nimesi on? (Jak si´ nazywasz?)
Tommi Laine. (Tommi Laine.)
Milloin olet syntynyt? (Kiedy urodzi∏eÊ si´?)
Olen syntynyt kahdeskymmeneskahdeksas marraskuuta 1960. (Urodzi∏em si´
28 listopada 1960 roku.)
Missä olet syntynyt? (Gdzie si´ urodzi∏eÊ?)
Olen syntynyt Varsovassa. (Urodzi∏em si´ w Warszawie.)
Oletko naimisissa? (Czy jesteÊ ˝onaty?)
Kyllä. (Tak.)
Onko sinulla lapsia? (Czy masz dzieci?)
Kyllä, minulla on kaksi tytärtä ja poika. (Tak, mam dwie córki i syna.)
Kuinka vanhoja he ovat? (Ile majà lat?)
Poika on kahdeksanvuotias, tyttäret ovat kaksosia, he ovat viisivuotiaita.
(Ch∏opak ma 8 lat, a dziewczynki sà bliêniaczkami i majà po 5 lat.)
www.jezykiobce.pl
33