Cukrzyca (Diabetes)

1
Cukrzyca (Diabetes)
Wprowadzenie
Jakie są oznaki i objawy cukrzycy?*
Nie jesteś sam. W Ontario jest ponad
800 000 osób chorych na cukrzycę.
• Niezwykłe pragnienie
• Częste oddawanie moczu
• Zmiana wagi ciała
(zwiększenie lub utrata)
• Krańcowe zmęczenie lub brak energii
• Zamglone widzenie
• Częste lub powtarzające się infekcje
• Trudno gojące się skaleczenia lub siniaki
• Mrowienie lub drętwienie w dłoni lub stóp
• Problemy z uzyskaniem lub utrzymaniem
erekcji
* Należy pamiętać, że wiele osób z cukrzycą typu 2
nie wykazuje żadnego z tych objawów. Zapytaj
swojego rodzinnego pracownika służby zdrowia,
czy jesteś w grupie ryzyka.
Czy można zapobiec cukrzycy?
Według naukowców, zmiana stylu
życia może pomóc zapobiec
cukrzycy typu 2 lub opóźnić jej
wystąpienie. Ważne czynniki
zapobiegawcze to zdrowe
odżywianie, zachowanie właściwej
wagi i aktywność fizyczna.
Czym jest cukrzyca?
Cukrzyca typu 1 (type 1 diabetes) zostaje zwykle zdiagnozowana u dzieci lub
nastolatków i występuje wtedy, gdy trzustka nie jest w stanie wytwarzać
insuliny. Insulina to hormon, który reguluje zawartość glukozy (cukru) we
krwi. Organizm ludzki wytwarza glukozę ze spożywanego pokarmu aby
zapewnić sobie energię, ale do jej wykorzystania potrzebuje insuliny. Około
10 procent osób z cukrzycą ma cukrzycę typu 1. Przyczyna cukrzycy typu 1
jest nieznana, wiemy jednakże, że nie da się jej zapobiec i że nie powoduje jej
nadmierne spożycie cukru. Każdy chory na cukrzycę typu 1 musi przyjmować
insulinę.
Pozostałe 90 procent chorych ma cukrzycę typu 2 (type 2 diabetes), która
występuje wtedy, gdy organizm nie wytwarza wystarczającej ilości insuliny
lub gdy nie wykorzystuje efektywnie insuliny, którą wytwarza. Cukrzyca typu
2 rozwija się zwykle u dorosłych, chociaż stwierdza się ją u coraz większej
liczby dzieci w populacjach wysokiego ryzyka. Osoby z cukrzycą typu 2
mogą jej przeciwdziałać poprzez zmiany stylu życia, takie jak zdrowe
odżywianie lub aktywność fizyczna. Mogą one także przyjmować leki
przeciwcukrzycowe lub insulinę. Więcej informacji na temat
przeciwdziałania cukrzycy typu 2 można znaleźć w arkuszu informacyjnym
“Jak chronić zdrowie - przeciwdziałanie cukrzycy typu 2” (“Staying Healthy Managing Type 2 Diabetes”), zawartym w niniejszym zestawie.
Cukrzyca ciążowa (gestational diabetes) jest stanem chorobowym
występującym podczas ciąży. Występuje ona u ok. 3,7 procent wszystkich
ciężarnych i w ośmiu do 18 procent wszystkich ciąż w populacji rdzennych
mieszkańców Ameryki Północnej. Jeśli u kobiety ciężarnej zostanie
stwierdzona cukrzyca ciążowa zarówno matce, jak i dziecku grozi zwiększone
ryzyko zachorowania na cukrzycę w przyszłości.
2
Cukrzyca - Wprowadzenie
Czy cukrzyca to poważna choroba?
W przypadku nieleczenia lub braku właściwego
postępowania, cukrzyca może powodować szereg
powikłań, a w tym:
• Choroby serca i udar
• Choroby nerek
• Choroby oczu
• Zaburzenia erekcji
(erectile dysfunction) (impotencję)
• Uszkodzenie nerwów
Właściwe postępowanie przy cukrzycy może
zapobiec tym powikłaniom lub je opóźnić –
porozmawiaj ze swoim pracownikiem służby
zdrowia.
Jakie są czynniki ryzyka dla cukrzycy?
Jeśli masz 40 lub więcej lat, jesteś w grupie zagrożonej cukrzycą typu 2 i
wymagasz zbadania co najmniej raz na trzy lata. Badania trzeba
przeprowadzić wcześniej lub częściej w przypadku, gdy:
• Należysz do jednej z grup wysokiego ryzyka: osób pochodzących od
rdzennych mieszkańców Ameryki Północnej, Latynosów, Azjatów,
mieszkańców Azji Południowej lub Afryki
• Masz nadwagę – zwłaszcza jeżeli jest ona skoncentrowana w okolicy
talii
• Twój ojciec, matka, brat lub siostra choruje na cukrzycę
• Masz jakiekolwiek powikłania kojarzone z cukrzycą, takie jak problemy
z oczami, nerwami lub nerkami
• W ciąży chorowałaś na cukrzycę ciążową (gestational diabetes)
• Masz w wywiadzie upośledzoną tolerancję glukozy (impaired glucose
tolerance), nieprawidłową glikemię na czczo (impaired fasting glucose)
lub stan przedcukrzycowy (prediabetes)
• Masz nadciśnienie (high blood pressure)
• Masz wysoki poziom cholesterolu lub innych tłuszczów we krwi
• Stwierdzono u Ciebie którąkolwiek z poniższych chorób:
Zespół wielotorbielowatych jajników
Acanthosis nigricans (ciemniejsze plamy na skórze)
Schizofrenię
Content taken from the Canadian
Diabetes Association’s consumer
fact sheet, Diabetes.
Polish Catalogue No.013119 August 2009 © Queen’s Printer for Ontario
• Urodziłaś dziecko ważące powyżej 4 kg (9 funtów)
1
Jak chronić zdrowie
Przeciwdziałanie cukrzycy typu 2
(Type 2 Diabetes)
Czy znasz swoje ABC?
Czym jest cukrzyca typu 2 ?
Porozmawiaj ze swoim rodzinnym pracownikiem
służby zdrowia o tym, jakie cele zdrowotne
powinieneś realizować oraz jak je stopniowo
osiągnąć i utrzymać.
Aby wykorzystać energię pochodzącą z pokarmu, Twój organizm potrzebuje
insuliny. Cukrzyca typu 2 jest chorobą, w której Twoja trzustka nie wytwarza
wystarczającej ilości insuliny lub Twój organizm nie wykorzystuje wytwarzanej
insuliny w odpowiedni sposób. Jeśli masz cukrzycę typu 2 glukoza, zamiast
być wykorzystana do wytwarzania energii, gromadzi się we krwi.
A1C*
Zalecane wartości docelowe:
7,0 procent lub mniej (dla większości
osób z cukrzycą)
Moje cele
Blood pressure (Ciśnienie krwi)
Zelecane wartości docelowe:
Poniżej 130/80 mm Hg
Moje cele
Cholesterol
Zalecane wartości docelowe:
LDL: 2,0 mmol/l lub niższy
Stosunek całkowitego cholesterolu do
HDL: poniżej 4
Moje cele
Postaraj się o potrzebne wsparcie
Może Ci być trudno pogodzić się z faktem, że Ty lub ktoś z rodziny ma
cukrzycę typu 2. Nierzadko można zareagować lękiem, uczuciem szoku,
bezradności lub nawet gniewu. Porozmawiaj z innymi osobami z cukrzycą:
Pozytywne i realistyczne podejście może Ci pomóc radzić sobie z chorobą.
Oprócz tego, Twój zespół opieki zdrowotnej w cukrzycy może odpowiedzieć
na wszystkie pytania dotyczące postępowania przy cukrzycy. W skład
Twojego zespołu może wchodzić pracownik służby zdrowia (Twój lekarz
rodzinny lub specjalista od cukrzycy) oraz instruktorzy w zakresie cukrzycy
(pielęgniarka i dietetyk), a także:
• Farmaceuta
• Pracownik socjalny
• Psycholog
• Specjalista od pielęgnacji stóp
* Długoterminowe pomiary poziomu glukozy. Wartości
docelowe A1C dla kobiet w ciąży i dzieci do 12 roku życia są
różne.
Dobra wiadomość
Możesz żyć długo i cieszyć się dobrym
zdrowiem pod warunkiem utrzymywania
swojego poziomu glukozy we krwi (ilości
cukru we krwi) w docelowym zakresie
ustalonym przez Twojego pracownika
służby zdrowia. Jest wiele działań, które
można podjąć aby zachować dobry stan
zdrowia i przeciwdziałać cukrzycy.
• Endokrynolog
• Okulista
Pamiętaj: Najważniejszym członkiem Twojego
zespołu opieki zdrowotnej jesteś Ty.
2
Jak chronić zdrowie - Przeciwdziałanie cukrzycy typu 2
Nad tym trzeba pracować!
Poziom glukozy we krwi
Ty i Twój zespół opieki zdrowotnej powinniście ustalić wartości docelowe dla Twojego
poziomu glukozy we krwi. Należy wiedzieć, że osiągnięcie Twoich celów w zakresie poziomu
glukozy może wymagać, obok zmian stylu życia (planowanie posiłków i zwiększenie
aktywności) również przyjmowania tabletek i/lub insuliny. Zapytaj o glukometr, który pomoże
Ci śledzić Twój poziom glukozy we krwi. Więcej informacji znajdziesz w arkuszu
informacyjnym “Jak regulować poziom glukozy we krwi” (“Managing Blood Glucose Levels”)
w niniejszym zestawie oraz w filmie wideo “Managing Your Blood Glucose”.
Aktywność fizyczna
Pamiętaj: obniżenie
poziomu glukozy we krwi i
ciśnienia krwi – nawet w
niewielkim stopniu –
pomoże Ci trwale
poprawić swój stan
zdrowia.
Aktywność fizyczna pomaga regulować poziom glukozy we krwi, pozwala stracić na wadze i
pomaga obniżyć stres. Wykonuj co najmniej 150 minut w tygodniu (np. 30 minut, przez pięć
dni w tygodniu) średnio lub bardzo intensywnych ćwiczeń aerobik. Na początek może być dla
wskazany szybki marsz przez zaledwie pięć do 10 minut dziennie. Oprócz tego należy
wykonywać ćwiczenia z oporem (np. z użyciem ciężarków) trzy razy w tygodniu. Jeśli dopiero
zaczynasz, porozum się przedtem ze swoim rodzinnym pracownikiem służby zdrowia. Więcej
informacji znajdziesz w arkuszu informacyjnym “Aktywność fizyczna” (“Physical Activity”) w
niniejszym zestawie oraz w filmie wideo “Managing Your Fitness”.
Zdrowe odżywianie
Ważną rolę w regulacji poziomu glukozy we krwi odgrywa wszystko to, co, kiedy i w jakiej
ilości jesz. Realizuj zbilansowany plan posiłków. Poproś swojego rodzinnego pracownika
służby zdrowia o skierowanie do licencjonowanego dietetyka, który wyjaśni, jak zdrowo się
odżywiać i stosuj się do wskazówek zawartych w publikacji Eating Well with Canada’s Food
Guide. Więcej informacji znajdziesz w arkuszu informacyjnym “Zdrowe odżywianie:
Podstawy” (“Healthy Eating: The Basics”) w niniejszym zestawie oraz w filmie wideo
“Managing Your Nutrition”.
Utrzymanie właściwej wagi ciała
Utrzymanie zdrowej wagi ciała jest szczególnie istotne w postępowaniu w cukrzycy typu 2.
Dopilnowanie tego pomoże Ci utrzymać właściwy poziom glukozy we krwi, ciśnienia krwi oraz
tłuszczów we krwi. Więcej informacji znajdziesz w arkuszu informacyjnym “Utrzymanie
właściwej wagi ciała” (“Maintaining a Healthy Weight”) w niniejszym zestawie oraz w filmie
wideo “Managing Your Weight”.
Lekarstwa
W niektórych przypadkach cukrzycę typu 2 można leczyć aktywnością fizyczną i zdrowym
odżywianiem. Często jednak przepisuje się leki doustne i/lub insulinę – należy je przyjmować
zgodnie z zaleceniami rodzinnego pracownika służby zdrowia. Więcej informacji znajdziesz w
arkuszu informacyjnym “Stosowanie insuliny” (“Using Insulin”) w niniejszym zestawie lub w
filmie wideo “Medication”.
Dbanie o właściwy styl życia
Stres może wpływać na poziom glukozy we krwi. Nauczenie się, jak radzić sobie z codziennym
stresem może pomóc Ci lepiej nad nim panować. Więcej informacji na temat przeciwdziałania
stresom znajdziesz w filmie wideo “Managing Your Stress” w niniejszym zestawie.
Rzuć palenie
Palenie tytoniu i cukrzyca to niebezpieczna kombinacja. Jeśli poważnie postanawiasz rzucić
palenie, Twój rodzinny pracownik służby zdrowia lub zespół opieki zdrowotnej może pomóc.
Nie ustawaj w wysiłkach; Twoje zdrowie jest tego warte.
3
O czym należy wiedzieć
Ciśnienie krwi
Wysokie ciśnienie krwi może prowadzić do choroby oczu, choroby serca, udaru i
choroby nerek. Utrzymanie ciśnienia krwi poniżej 130/80 mm Hg może wymagać
zmiany przyzwyczajeń w zakresie odżywiania, ćwiczeń fizycznych i/lub przyjmowania leków.
Cholesterol
Wysoki poziom cholesterolu i innych tłuszczów we krwi może prowadzić do choroby
serca i udaru. Utrzymanie tłuszczów we krwi na zdrowym poziomie może wymagać
zmiany przyzwyczajeń w zakresie odżywiania, ćwiczeń fizycznych i/lub przyjmowania leków. Więcej informacji znajdziesz w arkuszu informacyjnym “Jak dbać o
poziom cholesterolu” (“Managing Your Cholesterol”) w niniejszym zestawie i w
filmie wideo “Blood Pressure and Cholesterol”.
Choroby oczu
Musisz chodzić do okulisty, który rozszerzy Twoje źrenice i sprawdzi, czy nie masz
objawów choroby oczu. Rodzinny pracownik służby zdrowia, który stale się Tobą
opiekuje, nie może przeprowadzić tego specjalistycznego badania u siebie w gabinecie. Poproś o skierowanie do okulisty.
Dbanie o stopy
Przy każdej wizycie zdejmuj buty i skarpetki (nawet
jeżeli Twój rodzinny pracownik służby zdrowia lub
zespół opieki zdrowotnej zapomni Cię o to
poprosić). Wrośnięte paznokcie, skaleczenia i rany
na stopach mogą prowadzić do poważnych zakażeń.
Więcej informacji znajdziesz w arkuszu informacyjnym “Jak dbać o stopy” (“Foot Care”) w
niniejszym zestawie i w filmie wideo “Managing
Your Feet”.
Cukrzyca typu 2 to choroba
postępująca, trwająca przez całe
życie; z czasem może być coraz
trudniej utrzymać Twój poziom
glukozy we krwi w docelowym
zakresie. Twój zespół opieki zdrowotnej może pomóc, pracując wraz
z Tobą nad wprowadzaniem zmian
w Twoim planie odżywiania,
aktywności i przyjmowaniu leków.
Depresja i stany lękowe (anxiety)
Są to uczucia często występujące u osób z cukrzycą, mogące wpływać
negatywnie na przebieg choroby. Jeśli sądzisz, że możesz cierpieć na depresję lub
stany lękowe, porozmawiaj ze swoim rodzinnym pracownikiem służby zdrowia lub
zespołem opieki zdrowotnej.
Choroba nerek
Im wcześniej zauważysz objawy choroby nerek, tym lepiej. Musisz regularnie
wykonywać badania moczu pod kątem wczesnych objawów choroby nerek. Twój
rodzinny pracownik służby zdrowia może przepisać tabletki w celu opóźnienia
postępów uszkodzenia nerek.
Uszkodzenie nerwów
Jeśli kiedykowiek odczujesz drętwienie lub “ukłucia igiełek” w dłoniach lub stopach,
zgłoś to swojemu rodzinnemu pracownikowi służby zdrowia lub zespołowi opieki
zdrowotnej.
Problemy z erekcją
Problemy z uzyskaniem i utrzymaniem erekcji są bardzo częste u mężczyzn z
cukrzycą. Nie wstydź się porozmawiać o tym ze swoim rodzinnym pracownikiem
służby zdrowia lub zespołem opieki zdrowotnej.
Ważne jest śledzenie
własnego poziomu glukozy
we krwi. Regularnie analizuj
swoje zapiski z domowych
pomiarów glukozy we krwi z
rodzinnym pracownikiem
służby zdrowia. Co najmniej
raz w roku sprawdź, czy
odczyty Twojego
glukometru są prawidłowe,
porównując je z wynikami
badania krwi w laboratorium.
4
Jak chronić zdrowie - Przeciwdziałanie cukrzycy typu 2
Bądź na bieżąco z postępowaniem w cukrzycy
Bądź uświadomionym pacjentem: chroń własne zdrowie zadając właściwe pytania. Porozmawiaj ze swoim rodzinnym pracownikiem służby zdrowia o tych ważnych badaniach, podstawowych w leczeniu cukrzycy. Niektóre badania mogą Ci być potrzebne
częściej niż tu wskazano. Docelowe wartości stężenia glukozy i ciśnienia krwi mogą być różne w zależności od stanu Twojego
zdrowia.
Kiedy?
Jakie badanie?
W momencie diagnozy
• Badanie nerek: badanie moczu wykonywane w laboratorium
• Badanie oczu: poprzez rozszerzone źrenice, u okulisty
• Badanie na uszkodzenie nerwów: z użyciem 10-g monofilamentu or 128-Hz
kamertonu
• Na cholesterol i inne tłuszce we krwi: badanie krwi
Mniej więcej co 3
miesiące
• Badanie krwi A1C* (cel: 7,0 procent lub mniej dla większości osób z
cukrzycą)
* Częściej w przypadku
rozpoczęcia leczenia.
• Ciśnienie krwi (cel: poniżej 130/80 mm Hg)
Co 6 do 12 miesięcy
• Sprawdzenie stanu nerek
• Sprawdzenie wykazu odczytów z domowych badań glukozy we krwi
• Badanie stóp co najmniej raz w roku i natychmiast w przypadku wrośniętego
paznokcia lub jakiegokolwiek skaleczenia czy rany, która się nie goi
Co 1 do 2 lat
• Badanie oczu przez okulistę co 1 do 2 lat (jeśli nie ma choroby oczu),
częściej w przypadku stwierdzonej choroby oczu
Co 1 do 3 lat
• Badania na cholesterol i inne tłuszcze we krwi
Regularnie/Okresowo
• Pytania na temat problemów z erekcją
• Pytania na temat depresji i/lub stanów lękowych
• Pytania na temat zdrowego odżywiania i aktywności fizycznej
Content taken from the Canadian Diabetes
Association’s consumer fact sheet,
Staying Healthy with Diabetes.
Polish Catalogue No.013145 August 2009 © Queen’s Printer for Ontario
• Sprawdzenie glukometru przez porównanie wyników
1
Zdrowe odżywianie
Podstawy
Zdrowe odżywianie jest
ważnym elementem
leczenia cukrzycy.
Jest oczywiste, że będziesz mieć
pytania na temat odżywiania.
Licencjonowany dietetyk pomoże
uwzględnić Twoje ulubione
potrawy w indywidualnym planie
posiłków. Możesz też bezpłatnie
porozmawiać z licencjonowanym
dietetykiem EatRight Ontario,
tel. 1-877-510-510-2, lub wejść
na stronę EatRight Ontario,
adres: ontario.ca/eatright
Poproś swojego rodzinnego pracownika służby zdrowia, aby skierował Cię do
licencjonowanego dietetyka. Możesz także wejść na stronę ontario.ca/eatright lub
zadzwonić pod numer 1-877-510-510-2, aby porozmawiać z licencjonowanym
dietetykiem EatRight Ontario na temat opracowania odpowiedniego dla Ciebie planu
jadłospisów. Zanim to zrobisz, oto kilka wskazówek na początek.
Wskazówki
Powód
Spożywaj trzy posiłki dziennie o
regularnych porach i w odstępach
najwyżej co sześć godzin. Z korzyścią
może być zdrowa przekąska.
Spożywanie posiłków o stałych porach
pomaga organizmowi regulować poziom
cukru we krwi.
Ogranicz cukier i słodycze takie jak
cukier, niedietetyczne napoje gazowane,
desery, cukierki, dżem i miód.
Im więcej cukru spożywasz, tym wyższy
będzie poziom glukozy we krwi. Lepiej
używać sztucznych słodzików.
Ogranicz ilość potraw
wysokotłuszczowych, takich jak potrawy
smażone, czipsy i ciastka.
Potrawy bogate w tłuszcz mogą
powodować przyrost wagi. Odpowiednia
waga ciała jest zdrowsza dla serca.
Wybieraj przy każdym posiłku potrawy
skrobiowe, takie jak chleb pełnoziarnisty
i potrawy zbożowe, ryż, makaron lub
ziemniaki.
Skrobia z pokarmów zostaje rozłożona
na glukozę, która zapewni energię
Twojemu organizmowi.
Jedz więcej potraw bogatych w błonnik
(pełnoziarnisty chleb i potrawy zbożowe,
soczewica, sucha fasola i groch, brązowy
ryż, warzywa i owoce).
Potrawy bogate w błonnik zapewnią Ci
uczucie sytości oraz mogą obniżyć Twój
poziom cholesterolu i glukozy we krwi.
Warzywa są niskokaloryczne i bardzo
bogate w składniki odżywcze.
Porozmawiaj ze swoim rodzinnym
pracownikiem służby zdrowia o tym, czy
możesz włączyć alkohol do swojego
planu posiłków i jaka jego ilość jest
bezpieczna.
Alkohol może wpływać na stężenie
glukozy we krwi i powodować przyrost
wagi.
Jeśli chce Ci się pić, pij wodę.
Picie niedietetycznych napojów
gazowanych i soków owocowych może
zwiększać poziom glukozy.
Bądź aktywny fizycznie.
Regularne ćwiczenia fizyczne wpłyną
korzystnie na regulację poziomu
glukozy.
2
Zdrowe odżywianie - Podstawy
Znaczenie rozmiaru porcji
Przykładowe plany posiłków
Uważaj na rozmiary porcji – oprócz tego, co jesz, bardzo
ważna jest spożywana ilość. Postaraj się, aby wielkość porcji
pomagała osiągnąć lub utrzymać odpowiednią wagę ciała.
Poniższe zestawienie pomoże Ci zrozumieć, jaki jest
właściwy rozmiar porcji.
OWOCE*/KASZE i SKROBIA*:
Przy mniejszym apetycie
Przy większym apetycie
Śniadanie:
Śniadanie:
Zimne płatki śniadaniowe
(1/2 szklanki, 125 ml)
Zimne płatki śniadaniowe
(1/2 szklanki, 125 ml)
Grzanka z pieczywa pełnoziarnistego
(1 kromka)
Grzanka z pieczywa pełnoziarnistego
(2 kromki)
1 pomarańcza
1 pomarańcza
Mleko odtłuszczone+ (1 szklanka,
250 ml)
Mleko odtłuszczone+ (1 szklanka,
250 ml)
Masło fistaszkowe (2 łyżeczki,
30 ml)
Odtłuszczony ser (2 uncje, 60 g)
Kawa lub herbata
Dla każdego z tych produktów (kasze i skrobia, owoce)
wybierz rozmiar porcji wielkości Twojej pięści.
Kawa lub herbata
Lunch:
Lunch:
Zupa (1 szklanka, 250 ml)
1 kanapka
1 kanapka
2 kromki pieczywa pełnoziarnistego
lub chleb pita wielkości 6 cali
Mięso, kurczak lub ryba
(2 uncje, 60 g)
WARZYWA*:
Niehydrogenizowana margaryna
(1 łyżeczka, 5 ml)
Wybierz objętość, którą zmieścisz w obydwu dłoniach.
Kawałki surowej marchewki
Odtłuszczony jogurt bez dodatków
(3/4 szklanki, 175 ml)
Kawa lub herbata
Obiad:
MIĘSO I PRODUKTY ZASTĘPCZE*:
Wybierz ilość najwyżej wielkości Twojej dłoni oraz grubości
Twojego małego palca.
2 kromki pieczywa pełnoziarnistego
lub chleb pita wielkości 6 cali
Chude mięso, kurczak lub ryba
(3 uncje, 90 g)
Plasterki pomidora
Niehydrogenizowana margaryna
(1 łyżeczka, 5 ml)
Kawałki surowej marchewki
Odtłuszczony jogurt bez dodatków
(3/4 szklanki, 175 ml)
Kawa lub herbata
1 średni ziemniak lub ryż
(2/3 szklanki, 150 ml)
Podwieczorek:
Warzywa
1 średnie jabłko lub mały banan
Niehydrogenizowana margaryna
(1 łyżeczka, 5 ml)
Obiad:
Chude mięso, kurczak lub ryba
(2 uncje, 60 g)
1 duży ziemniak lub gotowany makaron
(1 1/2 szklanki, 375 ml)
Warzywa
Kantalup (1 szklanka, 250 ml)
Mleko odtłuszczone+ (1 szklanka,
250 ml)
TŁUSZCZE*:
Zielona sałata z niskotłuszczowym sosem
Chude mięso, kurczak lub ryba
(4 uncje, 120 g)
Kawa lub herbata
Ogranicz ilość tłuszczów do rozmiaru czubka Twojego
kciuka.
1 średnia gruszka
Wieczorna przekąska:
Mleko odtłuszczone+ (1 szklanka,
250 ml)
Odtłuszczony ser (1 uncja, 30 g)
Kawa lub herbata
MLEKO i PRODUKTY ZASTĘPCZE*:
Krakersy pełnoziarniste (4)
Wypijaj do 250 ml (8 uncji) odtłuszczonego mleka+ przy
posiłku.
Wieczorna przekąska:
Masło fistaszkowe (4 łyżeczki, 60 ml)
Krakersy pełnoziarniste (4)
* Nazwy grup produktów pochodzą z publikacji Więcej niż podstawy:
Planowanie posiłków dla zdrowego odżywiania, zapobiegania i
przeciwdziałania cukrzycy (Beyond the Basics: Meal Planning for
Healthy Eating, Diabetes Prevention and Management) © Kanadyjskie
Stowarzyszenie ds. Cukrzycy (Canadian Diabetes Association), 2005.
Możesz w niej znaleźć więcej szczegółów na temat planowania posiłków.
Mleko odtłuszczone+ (1 szklanka,
250 ml)
+
Jeśli źle tolerujesz laktozę, spróbuj pić wzbogacony napój sojowy.
3
Przeczytaj dane o wartości odżywczej i spójrz na etykietę opakowania
żywności, aby móć wybrać zdrowe produkty.
Zbilansowana dieta
Rozmiar porcji
Porównaj rozmiar porcji podany na opakowaniu z ilością spożywanego
pokarmu.
% dziennej wartości oznacza ilość danego składnika
pokarmowego w jednej porcji. Porównaj podobne produkty. Wybieraj
produkty o niższym % dziennej wartości tłuszczu i wyższym % dziennej
wartości błonnika.
WARZYWA
(co najmniej 2 rodzaje)
KASZE i
SKROBIA
(ziemniaki, ryż,
makaron)
Tłuszcze
MIĘSO i
RÓWNOWAŻNIKI
(ryby, chude
mięso, kurczak,
fasola,
soczewica)
• Wybieraj produkty o niższej zawartości tłuszczu (fat)
• Wybieraj produkty z małą ilością lub pozbawione tłuszczów nasyconych
(saturated fat)
• Wybieraj produkty bez tłuszczów typu trans (trans fat)
MLEKO
Cholesterol
OWOCE
• Wybieraj produkty z małą ilością lub bez cholesterolu
• Staraj się spożywać mniej niż 200 mg cholesterolu dziennie
Błonnik
• Wybieraj produkty o dużej zawartości błonnika (fibre)
• Staraj się spożywać co najmniej 25 g do 35 g błonnika dziennie
Przeczytaj listę składników na opakowaniu żywności. Unikaj produktów
zawierających następujące tłuszcze:
• Oleje hydrogenizowane (hydrogenated) lub częściowo hydrogenizowane,
utwardzane tłuszcze (shortening)
• Tłuszcze/oleje tropikalne, takie jak kokosowy, palmowy, z nasion palm
(coconut, palm, palm kernel)
Więcej informacji o etykietach żywności znajdziesz na stronie
healthyeatingisinstore.ca. Więcej informacji o zdrowym żywieniu zapewni
Ci film wideo “Managing Your Nutrition”, zawarty w niniejszym zestawie.
• W każdym posiłku uwzględniaj produkty z co
najmniej trzech spośród czterech głównych
grup wymienionwych w publikacji Eating Well
with Canada’s Food Guide:
Warzywa i owoce
Produkty zbożowe
Mleko i produkty zastępcze
Mięso i produkty zastępcze
• Posiłek powinien zawieraać ryby, chude mięso,
odtłuszczone sery, jaja lub bezmięsne źródła
białka (tofu, rośliny strączkowe, soczewicę).
• Zakończ posiłek szklanką mleka i kawałkiem
owocu.
Koniecznie zjedz śniadanie.
Zapewnia ono dobry początek dnia.
4
Zdrowe odżywianie - Podstawy
Rada, jak zmniejszyć porcje: Jedz z
mniejszego talerza. Badania wykazują, że
osoby jedzące z większych pojemników
zjadają więcej niż osoby jedzące z
mniejszych.
Wskazówki, jak odżywiać się poza domem
• Przestań jeść gdy poczujesz się syty; zabierz do domu resztę jedzenia
• Zrezygnuj z przystawek i przekąsek lub podziel się nimi
• Poproś o podanie osobno sosu i jedz go niewiele
Wybieraj produkty ubogie w
tłuszcze (np. maślankę,
odtłuszczony ser i chudą mieloną
wołowinę, odkrawaj tłuszcz od
mięsa, kurczaka, itp. i ograniczaj
tłuszcze dodane, takie jak olej i sos
do sałatek).
• Zamawiaj z karty zamiast korzystać z bufetu
Cukier i potrawy słodzone w małych ilościach są
dozwolone dla osób z cukrzycą. Ich wpływ na poziom
glukozy bywa różny. Porozmawiaj z dietetykiem o tym,
jak uwzględnić słodziki i potrawy słodzone w Twoim
jadłospisie.
Content taken from the Canadian Diabetes
Association’s consumer fact sheet, Just
the Basics © 2009.
Polish Catalogue No.013197 August 2009 © Queen’s Printer for Ontario
• Staraj się równoważyć mniej zdrowe produkty zdrowszymi
(np. pieczony ziemniak zamiast frytek do smażonego kurczaka)
1
Aktywność fizyczna
Bezpieczeństwo przede wszystkim
• Po okresie braku aktywności, poradź się
rodzinnego pracownika służby zdrowia zanim
rozpoczniesz jakikolwiek program ćwiczeń
intensywniejszych niż szybki marsz.
• Koniecznie noś wygodne, dobrze dopasowane
obuwie.
• Noś bransoletkę lub naszyjnik MedicAlert® .
• Uważaj na to, co odczuwasz. W przypadku silnej
zadyszki lub bólu w klatce piersiowej poradź się
rodzinnego pracownika służby zdrowia.
• Mierz poziom glukozy we krwi przed, podczas i
na wiele godzin po zażyciu ruchu, aby zobaczyć,
jak aktywność fizyczna wpływa na twój poziom
glukozy.
• Noś przy sobie szybko działające węglowodany
na wypadek potrzeby wyrównania spadku
poziomu glukozy (hipoglikemia)
(hypoglycemia) – na przykład glukozę w
tabletkach (najlepiej) lub Life Savers®.
Zarówno aerobik jak ćwiczenia z oporem są
ważne dla osób z cukrzycą.
Dlaczego aktywność fizyczna jest tak ważna?
Regularne ćwiczenia przynoszą korzyści dla zdrowia, w tym utratę na wadze,
wzmocnienie kości, lepszą regulację ciśnienia krwi, mniej zachorowań na
choroby serca i raka, a także przypływ energii. Jeśli chorujesz na cukrzycę
typu 2 (type 2 diabetes), regularne ćwiczenia dają dodatkowe korzyści:
poprawę wrażliwości organizmu na insulinę i lepszą regulację poziomu
glukozy we krwi.
Jaki rodzaj aktywności jest najlepszy?
Ćwiczenia aerobik (aerobic exercises) (takie jak szybki marsz, bieg,
pływanie, taniec, gra w hokeja czy jazda na nartach) zmuszają do pracy serce i
płuca oraz dostarczają mięśniom tlenu.
Ćwiczenia z oporem (resistance exercises) (takie jak podnoszenie ciężarów)
zwiększają siłę mięśni i uzupełniają korzyści z ćwiczeń aerobik. Jeśli
decydujesz się na podjęcie ćwiczeń z oporem, należy najpierw skorzystać z
porad wykwalifikowanego specjalisty od ćwiczeń fizycznych i zaczynać
powoli.
Jaka ilość jest wystarczająca?
Twoim celem powinno być wykonywanie ćwiczeń aerobik, od średnio do
bardzo intensywnych, przez 150 minut tygodniowo (np. 30 minut przez pięć
dni w tygodniu).
Możesz być zmuszony zaczynać powoli, ćwicząc tylko przez 10 minut
dziennie, stopniowo dochodząc do formy. Dobrą nowiną jest fakt, że
wielokrotne, krótsze sesje ćwiczeń, nawet trwające tylko pięć do 10 minut, są
prawdopodobnie równie korzystne, jak jedna dłuższa sesja o tej samej
intensywności.
Jeśli możesz i gdy jesteś gotów, spróbuj dodać ćwiczenia z oporem, takie jak
podnoszenie ciężarów, trzy razy w tygodniu.
Zaczynaj powoli. Małe dawki
ćwiczeń, np. marsz przez pięć do 10
minut dziennie, mają znaczenie.
2
Aktywność fizyczna
Zwiększaj aktywność fizyczną
Nie ustawaj!
• Włącz aktywność fizyczną do swoich
codziennych zajęć.
Zmiana przyzwyczajeń może być trudna, więc przygotuj plan na wypadek
obniżenia motywacji lub entuzjazmu:
• Staraj się być aktywny przez większość dni w
tygodniu.
• Chodź pieszo gdy tylko możesz, zamiast
korzystać z auta.
• Rób coś, co lubisz! Trudno jest regularnie wykonywać coś, co Cię nie cieszy.
Znalezienie odpowiedniego dla Ciebie typu aktywności może wymagać
wypróbowania kilku opcji.
• Zaczynaj powoli i stopniowo zwiększaj ilość
wysiłku; na przykład zacznij od spaceru i
przejdź do szybkiego marszu.
• Postaraj się o sieć wsparcia. Poproś rodzinę, przyjaciół i kolegów z pracy o
pomoc motywacyjną poprzez towarzyszenie Ci na spacer lub do siłowni.
• Spędzaj czas z rodziną na ćwiczeniach; takich
jak wspólne pływanie lub jazda na łyżwach,
zamiast oglądania telewizji czy filmu.
• Ustal małe, osiągalne cele i wynagradzaj się w zdrowy sposób gdy je osiągniesz.
• Wypróbuj nowe formy aktywności, naucz się
tańczyć, grać w koszykówkę lub jeździć na
rowerze.
• Ciesz się poprawą swojego zdrowia i
samopoczucia!
• Zapytaj znajomych, którzy ćwiczą regularnie, w jaki sposób udało im się zacząć
ćwiczyć.
• Kup obuwie przeznaczone do marszu.
• Przygotuj sobie listę powodów, skłaniających do uwzględnienia w Twoim życiu
aktywności fizycznej.
Planuj aktywność!
Przykład
Niedziela
Poniedziałek
Wtorek
Środa
Czwartek
Piątek
Sobota
Poranny spacer
Spacer po
obiedzie
Zagrać w
hokeja z
chłopcami
Pojechać do
biblioteki na
rowerze
zamiast autem
Pływanie z
rodziną
Wieczór gry w
kręgle
Grabienie liści
Tydzień 1
Tydzień 2
Tydzień 3
Twoim celem powinno być wykonywanie ćwiczeń od średnio do bardzo intensywnych przez co najmniej przez 150 minut tygodniowo
(np. 30 minut pięć razy w tygodniu).
Content taken from the Canadian Diabetes
Association’s consumer fact sheet, Physical
Activity and Diabetes © 2009.
Polish Catalogue No.013223 August 2009 © Queen’s Printer for Ontario
Spróbuj wypełnić podaną tabelę i odhaczaj każdą czynność po jej wykonaniu,
aby ułatwić przyzwyczajenie się do nich przez pierwszych kilka tygodni!
W miarę, jak Twój organizm się dostosuje, dopilnuj, aby zwiększyć intensywność
ćwiczeń i przedłużyć je do 30 minut dziennie – i więcej! Bliższe informacje o tym,
jak zacząć ćwiczyć, znajdziesz na filmie wideo “Managing Your Fitness”,
zawartym w niniejszym zestawie.
1
Utrzymanie
właściwej wagi ciała
Jak mogę ustalić, czy moja waga jest właściwa?
Utrzymanie właściwej wagi ciała jest
bardzo istotne w postępowaniu w
cukrzycy typu 2 (type 2 diabetes).
Pomoże ono regulować stężenie
glukozy we krwi, ciśnienie krwi i
poziom tłuszczów we krwi.
Istnieje wiele sposobów, aby ustalić, czy Twoja waga ciała sprzyja zdrowiu.
Zapytaj swój zespół opieki zdrowotnej o swój docelowy wkaźnik masy ciała
(BMI), obwód talii i wagę.
Wskaźnik masy ciała (Body Mass Index (BMI)) porównuje wagę danej osoby
do jej wzrostu. Dla większości dorosłych w wieku od 18 do 64 lat, BMI równy
25 lub wyższy oznacza nadwagę. Nie dotyczy to kobiet w ciąży ani karmiących
piersią, bardzo muskularnych dorosłych ani dorosłych o bardzo szczupłej
budowie ciała.
Odpowiednia waga ciała pomaga
Możesz obliczyć BMI według następującego wzoru:
zmniejszyć ryzyko powikłań, takich
BMI = waga (kg)
jak choroba serca i udar mózgu, a
przy tym dzięki niej po prostu czujesz
się lepiej i masz więcej energii!
[wzrost (m) x wzrost (m)]
Na przykład jeśli ważysz 69 kg i masz 1,73 m wzrostu, Twój BMI wynosi w
przybliżeniu 23, co odpowiada
normalnej wadze.
Obwód talii (Waist Circumference
(WC)) również jest ważny. Nadmierne
otłuszczenie w okolicy talii (kształt
jabłka) wiąże się z problemami
zdrowotnymi takimi jak choroby
serca i nadciśnienie. Docelowy
obwód w talii różni się w zależności
od pochodzenia etnicznego i płci. Na
ogół, zdrowy obwód talii wynosi dla
mężczyzn mniej niż 40 cali (102
cm), a dla kobiet mniej niż 35 cali
(88 cm).
Zdrowe odżywianie i aktywność
fizyczna to podstawowe elementy
stylu życia wpływające na Twoją
wagę.
2
Utrzymanie właściwej wagi ciała
Cel
Wskazówki
Znajdź czas na
codzienne
ćwiczenia
fizyczne
Ćwiczenia fizyczne pomagają mięśniom w
zużywaniu glukozy i spalaniu kalorii.
Wykonuj ćwiczenia aerobik, takie jak
szybki marsz, jazdę na nartach lub na
rowerze przez co najmniej 150 minut w
tygodniu (np. 30 minut przez pięć dni w
tygodniu). Jeśli możesz, stopniowo
zwiększaj ilość czasu i intensyność. Dodaj
do tego ćwiczenia z oporem, takie jak
podnoszenie ciężarów, trzy razy w
tygodniu. Zanim zaczniesz, porozmawiaj z
rodzinnym pracownikiem służby zdrowia.
Jedz tylko
wtedy, gdy
odczuwasz
głód
Zadaj sobie pytanie, czy naprawdę
odczuwasz głód. Unikaj jedzenia z
przyzwyczajenia, z nudów lub z przyczyn
emocjonalnych. Staraj się zrozumieć,
czego naprawdę potrzebujesz.
Stwórz
warunki
sprzyjające
zdrowemu
odżywianiu
Podawaj posiłki w kuchni zamiast przy
stole. Jedz przy stole zamiast przed
telewizorem czy komputerem. Jedz
powoli. Twój mózg potrzebuje ok. 20
minut aby ustalić, że masz pełny żołądek.
Spożywaj
regularne,
zbilansowane
posiłki
Zjadanie trzech posiłków dziennie
przeciwdziała przejadaniu się. Zacznij od
zdrowego śniadania. Posiłki powinny być
w odstępach co cztery do sześciu godzin i
zawierać produkty ze wszystkich grup
żywności.
Wybieraj
odpowiedni
rozmiar porcji
Zbyt wiele jedzenia, zdrowego lub nie,
prowadzi do przybrania na wadze. Jeśli
możesz, sprawdzaj swoje porcje używając
wagi lub naczyń z podziałką. Omów z
dietetykiem, ile powinieneś jeść.
Jedz produkty
bogate w
błonnik
Produkty bogate w błonnik mogą sprzyjać
uczuciu sytości przez dłuższy czas. Bogate
w błonnik są produkty pełnoziarniste,
warzywa, owoce i rośliny strączkowe
(sucha fasola i soczewica).
Wybieraj
zdrowe napoje
i przekąski
Gaś pragnienie wodą. Napoje gazowane,
gorące lub zimne napoje słodzone, sok i
alkohol to źródło wielu niepotrzebnych
kalorii. Małe przekąski mogą pomóc w
regulacji uczucia głodu. Trzymaj pod ręką
pokrojone warzywa i umyte owoce, aby
łatwo znaleźć coś do przegryzienia. Unikaj
przekąsek smażonych, intensywnie
słonych i słodkich.
Jaki styl życia zapewni
Ci właściwą wagę
Kluczem do osiągnięcia i utrzymania wagi
korzystnej dla zdrowia są takie zmiany
stylu życia, jakie jesteś w stanie
zaakceptować. Ustal realistyczne cele.
Wprowadzaj naraz tylko jedną lub dwie
niewielkie zmiany. Gdy już przyzwyczaisz
się do nich, wprowadź nowe.
Zmiany do
wprowadzenia
3
Problemy z utrzymaniem wagi i możliwe rozwiązania
Planowanie zapewnia gotowe rozwiązania problemów z utrzymaniem wagi.
Możliwe problemy
Możliwe rozwiązania
• Nie wiem, jak zacząć.
• Spotkaj się z rodzinnym pracownikiem
służby zdrowia, aby:
• Nie mam ochoty na zmiany.
• Zniechęcam się i rezygnuję.
omówić swoją sytuację i gotowość
wprowadzenia zmian;
• Gdy schudnę, trudno mi utrzymać
spadek wagi.
ustalić realistyczne cele i opracować
indywidualny plan; oraz
• Myślę, że moja choroba nie
pozwala mi na zmianę stylu życia.
uzyskać pomoc w rozwiązywaniu
swoich problemów.
• Moja rodzina i przyjaciele czasem
mi w tym przeszkadzają.
• Omów swoje cele z rodziną i
przyjaciółmi. Powiedz im, jak mogą
pomóc. Poszukaj wsparcia i/lub
środków w swoim środowisku.
• Wybieram niezdrowe opcje pod
wpływem stresu, nudy lub emocji.
• Przygotuj plan zawczasu (np. tygodniowe jadłospisy i listy zakupów, czas
przeznaczany na ćwiczenia fizyczne).
• Nie wiem, co jeść lub w jakiej
ilości.
• Miej na oku czynniki, które wpływają
na to, co wybierasz.
• Nie mam czasu na aktywnośc
fizyczną i/lub dobre odżywianie.
• Czuję się zubożony gdy jestem na
“diecie”.
• Trudno jest zdrowo się
odżywiać/być aktywnym fizycznie
będąc poza domem.
• Aktywność fizyczna i dobre
odżywianie zbyt wiele kosztują.
• Inne:
• Znajdź informacje o spożywaniu
rozsądnych porcji oraz zbilansowanych
posiłków i przekąsek. Unikaj modnych
diet. Więcej informacji znajdziesz w
arkuszu informacyjnym “Zdrowe
odżywiane: Podstawy” (“Healthy
Eating: The Basics”) w niniejszym
zestawie.
• Oszczędzaj pieniądze: Rób zakupy
według listy, aby kupować tylko to, co
potrzebne do przygotowania zdrowych
posiłków, unikaj kupowania pod
wpływem impulsu. Kupuj owoce i
warzywa oszczędnie – świeże w
sezonie, mrożone poza sezonem.
Aktywność fizyczna nie wymaga
zapisania się do siłowni; szybki marsz
pomoże Ci uzyskać te same wyniki.
• Inne:
Ciało każdej osoby ma swój
indywidualny rozmiar i kształt.
Akceptuj siebie i zmiany stylu
życia, które wprowadzasz.
Pamiętaj, aby myśleć
długofalowo, ale stopniowo
wprowadzaj zmiany.
4
Utrzymanie właściwej wagi ciała
Szczególne czynniki dotyczące osób z cukrzycą
Osoby z cukrzycą muszą zrównoważyć właściwą wagę z pożądanym poziomem glukozy we krwi.
Porozmawiaj ze swoim zespołem opieki zdrowotnej o tym, co jest odpowiednie dla Ciebie.
• Utrata na wadze i zmiany stylu życia mogą wpływać na regulację glukozy we krwi. Zbadaj tę
zależność poprzez pomiary poziomu glukozy we krwi o zalecanych porach i śledzenie swoich
postępów. Może być potrzebna zmiana przyjmowanych leków.
• Staraj się, aby lęk przed spadkiem poziomu gukozy nie zniechęcał Cię do aktywności fizycznej
i/lub jedzenia mniejszych porcji.
• Niektóre leki przeciwcukrzycowe mogą wpływać na wagę ciała.
• Pewne powikłania, takie jak nadciśnienie, owrzodzenie stóp lub uszkodzenie oka mogą
ograniczać zakres dozwolonych dla Ciebie ćwiczeń.
• Jeśli zmiany stylu życia nie doprowadzą do odpowiedniego spadku wagi, omów ze swoim
zespołem opieki zdrowotnej inne opcje.
Więcej informacji o utrzymaniu zdrowej wagi znajdziesz w filmie wideo “Jak dbać o właściwą
wagę” (“Managing Your Weight”), zawartym w niniejszym zestawie.
Jesteś w grupie podwyższonego
ryzyka jeśli Twój ciężar ciała jest
skupiony przede wszystkim w
rejonie brzucha. Jeśli masz
nadwagę, utrata 5 do 10 procent
obecnej wagi ciała w tempie 2 do 4
funtów (1 do 2 kg) na miesiąc jest
celem korzystnym dla zdrowia. Dla
osoby ważącej 200 funtów (90 kg),
5 do 10 procent wynosi 10 do 20
funtów (4,5 do 9 kg).
Mój BMI:
Moj docelowy BMI:
Mój obwód w talii:
Mój docelowy obwód w talii:
Moja obecna waga:
Mój spadek wagi o 5 do 10 procent:
Content taken from the Canadian
Diabetes Association’s consumer fact
sheet, Managing Weight and Diabetes.
Polish Catalogue No.013236 August 2009 © Queen’s Printer for Ontario
Moje wskaźniki dotyczące wagi
1
Alkohol i cukrzyca
Pamiętaj, że w każdym przypadku
alkohol może:
Czy cukrzyca oznacza, że nie możesz pić
alkoholu?
• Wpływać na ocenę rzeczywistości
• Dostarczać dodatkowych kalorii, które mogą utrudniać
utratę wagi lub jej utrzymanie
• Powodować wzrost ciśnienia krwi i triglicerydów
• Przyczyniać się do trudności seksualnych i zapalenia trzustki
• Z czasem uszkadzać mózg, nerwy i wątrobę
• Odwadniać organizm, co jest bardzo niebezpieczne dla osób
z wysokim poziomem glukozy we krwi
Niekoniecznie.
Na ogół cukrzyca nie wyklucza spożycia alkoholu. Większość osób z
cukrzycą utrzymywaną skutecznie pod kontrolą może bezpiecznie spożywać
alkohol w umiarkowanych ilościach: na ogół nie więcej niż dwa standardowe
drinki dziennie, tzn. maksymalnie do 14 standardowych drinków na tydzień
dla mężczyzn i do dziewięciu standardowych drinków na tydzień dla kobiet.
Należy jednak porozmawiać ze swoim zespołem opieki zdrowotnej,
zwłaszcza jeśli dotyczy Ciebie któreś z poniższych stwierdzeń:
• Zwiększać ryzyko depresji lub agresji
• Masz powikłania cukrzycowe, takie jak chorobę trzustki lub oka,
nadciśnienie lub wysoki wskaźnik triglicerydów, problemy z wątrobą,
uszkodzenie nerwów lub udar mózgu.
• Pograszać stan w chorobach oczu
• Masz problemy z zapobieganiem i leczeniem niedoboru glukozy we krwi.
• Zwiększać z czasem ryzyko różnych nowotworów
Jeśli wypijasz dwa standardowe drinki w ciągu dnia (do dziewięciu
standardowych drinków tygodniowo dla kobiet i do 14 standardowych
drinków dla mężczyzn), musisz koniecznie ograniczyć spożycie
alkoholu. Alkohol spożywany w dużych ilościach może utrudniać
regulację glukozy we krwi i stwarzać inne zagrożenia dla zdrowia,
takie jak nowotwór.
Nie należy pić alkoholu, jeśli:
• Jesteś w ciąży lub ją planujesz;
• Karmisz piersią;
• Ty lub ktoś z rodziny miał problemy z alkoholem;
• Planujesz prowadzenie pojazdu lub inne zajęcia wymagające uwagi lub
umiejętności;
Miej świadomość czynników ryzyka dla osób z
cukrzycą
• Dla osób przyjmujących insulinę: Opóźniona
hipoglikemia (hypoglycemia) (niski poziom
glukozy we krwi) może wystąpić w okresie do 24
godzin po wypiciu alkoholu.
• Dla osób z cukrzycą typu 1 (type 1 diabetes):
Może wystąpić poranna hipoglikemia w
przypadku spożycia alkoholu w dwie do trzech
godzin po wieczornym posiłku poprzedniego dnia.
Jeśli pijesz alkohol, musisz wiedzieć, jak
zapobiegać i przeciwdziałać niskiemu
poziomowi glukozy we krwi.
• Przyjmujesz pewne leki. Zapytaj farmaceutę o swoje leki i ich możliwe
interakcje z alkoholem.
Dla osób przyjmujących insulinę i niektóre leki:
Zmniejsz ryzyko niskiego poziomu glukozy we
krwi spowodowanego spożyciem alkoholu,
podejmując działania opisane na końcu
niniejszego arkusza.
2
Alkohol i cukrzyca
• Spożywaj regularnie posiłki, przyjmuj leki i często
sprawdzaj swój poziom glukozy we krwi (noś przy sobie
glukometr).
• Zawsze noś przy sobie środek zaradczy przeciwko
niskiemu poziomowi glukozy we krwi (np. trzy tabletki
glukozy lub ¾ szklanki niedietetycznego napoju
gazowanego, lub sześć Life Savers®).
• Gdziekolwiek jesteś, dopilnuj, aby towarzysząca Ci
osoba znała Twoje oznaki i objawy niskiego poziomu
glukozy we krwi i wiedziała, jak im przeciwdziałać.
Zawartość węglowodanów i kalorii w niektórych popularnych napojach i
mieszankach alkoholowych (wymienione ilości są tylko orientacyjne)
Napój
Piwo:
zwykłe
lekkie (light)
Bezalkoholowe
(non-alcoholic)*
Niskokaloryczne
(low-carb)*
Standardowa
porcja
Energia
(kcal)
Zawartość
węglowodanów
(g)
360 ml (12 uncji)
360 ml (12 uncji)
360 ml (12 uncji)
140
100
50-75
10
5
11-15
360 ml (12 uncji)
90-97
2,5
• Wiedz, że glucagon, lek przeciwko niskiemu poziomowi
glukozy we krwi, nie działa jeśli w organizmie obecny
jest alkohol, więc dopilnuj, aby ktoś wiedział, że jeśli
zemdlejesz trzeba wezwać karetkę.
Wódka/Alkohol
wysokoprocentowy
45 ml (1,5 uncji)
98
0
Likiery i kordiały
45 ml (1,5 uncji)
163-190
17-21
• Noś identyfikator cukrzyka, np. bransoletę lub naszyjnik
MedicAlert®.
Wino:
zwykłe
deserowe
bezalkoholowe
150 ml (5 uncji)
150 ml (5 uncji)
150 ml (5 uncji)
102-108
231-243
9
1-2,5
17-21
1,6
Cooler:
zwykły (regular)**
lekki (light)**
360 ml (12 uncji)
360 ml (12 uncji)
310
210
48
26
240 ml (8 uncji)
2
0,2
240
240
240
240
240
240
84-120
0
84
110
41
116
22-31
0
22
25
9
26
PODCZAS picia alkoholu
• Gdy pijesz alkohol, jedz produkty bogate w
węglowodany (carbohydrates).
• Spożywaj dodatkowe produkty bogate w węglowodany
przy aktywności fizycznej.
• Zawsze sam nalewaj sobie drinka. Używaj mniej
alkoholu i rozcieńczaj go płynami bezcukrowymi.
• Pij powoli. Niech Twój drugi drink będzie bez alkoholu.
PO wypiciu alkoholu
• Powiedz osobie odpowiedzialnej, że piłeś. Niech
obserwuje Cię pod kątem oznak niskiego poziomu
glukozy.
• Sprawdź poziom glukozy we krwi przed pójściem do
łóżka. Jeśli Twój poziom glukozy jest niższy niż zwykle,
zjedz przekąskę zawierającą węglowodany.
• Nastaw budzik lub poproś osobę odpowiedzialną o
budzenie Cię w ciągu nocy i wczesnym rankiem –
opóźniony spadek poziomu glukozy może wystąpić w
każdej chwili, w okresie do 24 godzin po wypiciu
alkoholu.
• Wstań wcześnie następnego dnia, zjedz posiłek i
przyjmij wszelkie normalnie przyjmowane leki i insulinę.
Nieprzyjęcie leku lub insuliny może prowadzić do
wysokiego poziomu glukozy i ketonów (ketones) we krwi
oraz kwasicy ketonowej (diabetic ketoacidosis - DKA).
Content taken from the Canadian
Diabetes Association’s consumer
fact sheet, Alcohol and Diabetes.
Mieszanki:
Napój gazowany bez
cukru
Zwykły napój gazowany
Club soda
Tonik
Sok pomarańczowy
Sok pomidorowy
Sok pomidorowy + woda
z małży†
ml
ml
ml
ml
ml
ml
(8
(8
(8
(8
(8
(8
uncji)
uncji)
uncji)
uncji)
uncji)
uncji)
Źródło: Kanadyjski Indeks Składników Pokarmowych (Canadian Nutrient File),
2005 *Rzeczywiste etykiety **Producent †USDA, 2004 (Wydanie 17)
Więcej informacji znajdziesz na stronie: Wskazówki, jak ograniczyć ryzyko
picia (Low-Risk Drinking Guidelines), adres: www.lrdg.net
Co to jest “standardowy drink”?
Jeden standardowy drink (13,6 g alkoholu):
Piwo: 360 ml (12 uncji) piwa o normalnej mocy (5% alkoholu)
Wódki: 45 ml (1,5 uncji) wódki (40% alkoholu)
Wino: 150 ml (5 uncji) wina (12% alkoholu)
Uwaga: Jeśli liczysz spożywane węglowodany, nie przyjmuj insuliny na
okoliczność węglowodanów zawartych w napojach alkoholowych.
Więcej informacji na temat alkoholu i cukrzycy znajdziesz w filmie wideo “Jak dbać o
styl życia” (“Managing Your Lifestyle”), zawartym w niniejszym zestawie. Osoby z
cukrzycą powinny też omówić spożycie alkoholu ze swoimi pracownikami służby
zdrowia leczącymi cukrzycę.
Polish Catalogue No.013132 August 2009 © Queen’s Printer for Ontario
PRZED wypiciem alkoholu
1
Jak dbać o poziom
cholesterolu
Czy miałeś niedawno badany cholesterol?
Osoby z cukrzycą typu 2 (type 2 diabetes) bardzo
często cierpią na choroby serca. Najczęstszą
Osoby z cukrzycą są bardziej zagrożone zawałem serca i udarem mózgu, nawet
jeżeli ich cholesterol LDL (“zły” cholesterol) jest “normalny”. Ryzyko to jest
jeszcze większe jeśli ich poziom cholesterolu LDL jest powyżej normy.
chorobą serca jest choroba wieńcowa (coronary
artery disease). Rozwija się ona gdy tętnice
zaopatrujące w krew serce lub mózg ulegają
zwężeniu lub zablokowaniu przez złogi tłuszczu,
co może prowadzić do ataku serca lub udaru
mózgu. W istocie, do 80 procent osób z cukrzycą
umrze w wyniku ataku serca lub udaru mózgu.
Osoby z cukrzycą często wykazują szereg
Osoby z cukrzycą powinny wykonywać badania na cholesterol w odstępach od
roku do trzech lat; częściej jeśli przyjmują leki na obniżenie cholesterolu.
Porozmawiaj ze swoim rodzinnym pracownikiem służby zdrowia i innymi
członkami Twojego zespołu opieki zdrowotnej o tym, jak utrzymać Twój
poziom cholesterol LDL w pożądanym zakresie. Większość osób dorosłych z
cukrzycą wymaga leków (takich jak statyny), niezależnie od dbania o wagę,
zdrowego odżywiania i regularnej aktywności fizycznej.
wskaźników ryzyka dla chorób serca, takich jak:
Wszystko na temat cholesterolu: definicje
• Wysoki poziom glukozy we krwi
Cholesterol: substancja tłuszczowa występująca naturalnie w krwi i komórkach.
Są dwa główne rodzaje cholesterolu: LDL i HDL.
• Nadwaga
(zwłaszcza w okolicy brzucha)
• Siedzący tryb życia
• Nadciśnienie
• Wysoki poziom cholesterolu
• LDL (low-density lipoprotein – lipoproteiny o małej gęstości): często zwany
“złym” cholesterolem ponieważ wyższe poziomy LDL mogą zwiększać ryzyko
choroby wieńcowej.
• HDL (high-density lipoprotein – lipoproteiny o dużej gęstości): często zwany
“dobrym” cholesterolem ponieważ wyższe poziomy HDL mogą zmniejszyć
ryzyko choroby wieńcowej.
Stosunek całkowitego cholesterolu do HDL: miara zagrożenia chorobą
wieńcową obliczana przed podzielenie całkowitego poziomu cholesterolu przez
poziom cholesterolu HDL.
Osoby palące lub w których rodzinie
wystąpiły choroba serca albo udar
mózgu są jeszcze bardziej zagrożone.
Porozmawiaj ze swoim rodzinnym
pracownikiem służby zdrowia i
zespołem opieki zdrowotnej o
sposobach poprawy Twojego poziomu
cholesterolu i zmniejszenia zagrożenia!
Trigliceryd (triglyceride): rodzaj tłuszczu, jaki organizm wytwarza z cukru,
alkoholu lub innych składników pokarmowych.
Choroba wieńcowa (Cardiovascular disease): uszkodzenie serca i naczyń
krwionośnych. Jedną z przyczyn choroby wieńcowej jest zwężenie naczyń
krwionośnych spowodowane złogami tłuszczu na ścianach naczyń, co powoduje
ograniczenie przepływu krwi.
2
Jak dbać o poziom cholesterolu
Czy robisz wszystko co możliwe aby obniżyć
Twój poziom cholesterolu LDL?
Tak
Nie
Biorę leki na obniżenie cholesterolu przepisane przez mojego
rodzinnego pracownika służby zdrowia
Moja waga jest w zalecanym zakresie
Mój obwód w talii jest w zalecanym zakresie
Wybieram potrawy niskotłuszczowe i unikam tłuszczów
nasyconych i tłuszczów trans
Ograniczam pokarmy zawierające cholesterol
Wybieram pokarmy bogate w błonnik (takie jak produkty
pełnoziarniste)
Codziennie zjadam dostateczną ilośc porcji warzyw i owoców
Regularnie zażywam ruchu
Więcej informacji na temat cholesterolu
i cukrzycy uzyskasz z filmu wideo
“Blood Pressure and Cholesterol”,
zawartego w niniejszym zestawie.
Czy osiągnąłeś swój docelowy poziom LDL? Czy jesteś
gotów zrobić więcej dla zdrowia Twojego układu krążenia?
Następny krok: obniż swój stosunek całkowitego cholesterolu do HDL i poziom
triglicerydów. Zalecany stosunek całkowitego cholesterolu do HDL wynosi
poniżej 4,0. Zapytaj swojego rodzinnego pracownika służby zdrowia, jaki jest
ten stosunek w Twoim przypadku.
Jednym ze sposobów obniżenia tego stosunku jest podniesienie poziomu HDL.
Możesz podnieść swój poziom HDL wybierając niewielkie ilości produktów
wymienionych poniżej zamiast tłuszczów nasyconych i tłuszczów trans:
• Oliwki, owoce awokado
• Miękka niehydrogenizowana margaryna
• Orzechy i nasiona takie jak fistaszki, migdały, mielone siemię lniane
Jeśli masz bardzo wysoki poziom triglicerydów, Twój rodzinny pracownik
służby zdrowia może zalecić obniżenie go poprzez przyjmowanie leków i wybór
zdrowszego stylu życia. Poniżej przedstawiamy działania, które mogą pomóc
poprawić Twój poziom triglicerydów:
• Ogranicz ilość spożywanego alkoholu
• Uzyskaj i utrzymaj doskonałą regulację poziomu glukozy we krwi
• Osiągnij i utrzymaj zdrową wagę
• Ogranicz produkty z dodatkiem cukru i o niskiej zawartości błonnika, takie jak
niedietetyczne napoje gazowane, cukierki, płatki śniadaniowe słodzone cukrem
Content taken from the Canadian
Diabetes Association’s consumer
fact sheet, Cholesterol and Diabetes.
Polish Catalogue No.013158 August 2009 © Queen’s Printer for Ontario
• Oleje roślinne: rzepakowy, z oliwek, arachidowy
1
Jak dbać o stopy
Cukrzyca i Twoje stopy
Codzienna pielęgnacja stóp
Problemy ze stopami u osób z cukrzycą
występują bardzo często i mogą prowadzić do
poważnych powikłań.
Jak zawsze, najlepszym lekarstwem jest zapobieganie. Stała, właściwa troska
o stopy pomoże Ci zadbać o ich zdrowie.
Cukrzyca wpływa na układ krążenia i
odpornościowy, co utrudnia organizmowi
samoleczenie. Z czasem, cukrzyca może
uszkodzić nerwy czuciowe (nazywa się to
“neuropatią” (“neuropathy”)), zwłaszcza dłoni i
stóp. Wskutek tego, osoby z cukrzycą mogą nie
odczuwać urazu stopy, takiego jak pęcherz czy
skaleczenie. Nawet niewielkie urazy stóp,
niezauważone i nieleczone, mogą szybko ulec
zakażeniu, co może prowadzić do poważnych
powikłań.
Zacznij od przygotowania zestawu do pielęgnacji stóp, w którym znajdą się
przybory do obcinania paznokci, pilnik do paznokci, lotion, pumeks i
nietłukące się lusterko ręczne. Przechowywanie wszystkich potrzebnych
przedmiotów w jednym miejscu ułatwi codzienne wykonywanie poniższych
rutynowych czynności pielęgnacji stóp:
1. Umyj stopy w ciepłej (nie gorącej) wodzie, z użyciem łagodnego mydła.
Nie zanurzaj stóp w wodzie na dłuższy czas, gdyż może to wysuszać skórę.
2. Gdy stopy są jeszcze wilgone, zetrzyj pumeksem zgrubienia skóry na
podeszwach.
3. Starannie wysusz stopy, szczególnie między palcami.
4. Dokładnie obejrzyj stopy i przestrzenie między palcami aby sprawdzić,
czy nie ma skaleczeń, pęknięć, wrośniętych paznokci, pęcherzy, itp.
Obejrzyj podeszwy stóp z pomocą lusterka lub poproś kogoś innego o
obejrzenie ich.
5. Oczyść skaleczenia i zadrapania wodą z łagodnym mydłem, i załóż
opatrunek odpowiedni dla skóry wrażliwej.
6. Przytnij paznokcie stóp w linii prostej i spiłuj wszelkie ostre krawędzie.
Nie przycinaj paznokci zbyt krótko.
7. Posmaruj pięty i podeszwy stóp bezzapachowym płynem do pielęgacji
typu lotion. Wytrzyj niewchłonięty nadmiar płynu. Nie stosuj płynu
pomiędzy palcami, gdyż nadmiar wilgoci może wywołać zakażenie.
Wytrząśnij obuwie lub załóż je na
ręce zanim założysz je na stopy,
gdyż nie wiadomo, co jest
wewnątrz.
8. Codziennie zakładaj świeże, czyste skarpetki i noś dobrze dopasowane
obuwie. Gdy jest to możliwe, noś białe skarpetki – w przypadku skaleczenia lub rany będzie łatwo zauważyć krew lub ropny wyciek.
2
Jak dbać o stopy
Kiedy należy zwrócić się do
rodzinnego pracownika służby
zdrowia
• Jeśli wystąpi opuchnięcie, uczucie ciepła,
zaczerwienienie lub ból w nogach lub stopach,
natychmiast zgłoś się do swojego rodzinnego
pracownika służby zdrowia.
• Postaraj się, aby Twój rodzinny pracownik
służby zdrowia obejrzał Twoje nagie stopy
przynajmniej raz na rok. Oprócz tego poproś
rodzinnego pracownika służby zdrowia o
badanie przesiewowe pod kątem neuropatii i
upośledzenia krążenia co najmniej raz w roku.
• Przy każdej wizycie w związku z cukrzycą u
swojego rodzinnego pracownika służby
zdrowia, zdejmij skarpetki i poproś o
obejrzenie Ci stóp. .
Jak należy i jak nie należy dbać o stopy w cukrzycy
Należy nosić dobrze dopasowane
obuwie. Powinno ono zapewniać
stopie oparcie, mieć niski obcas
(mniej niż 5 cm wysokości) i nie
powinno obcierać ani uciskać.
Kupuj obuwie w dobrym sklepie,
z wykwalifikowaną obsługą, która
może dokonać profesjonalnego
dopasowania obuwia.
Nie wolno nosić wysokich
obcasów, obuwia ze spiczastym
noskiem, sandałów (z otwartym
palcem lub piętą) ani znoszonego
obuwia.
Należy zakładać na noc skarpetki
jeśli miewasz zimne stopy.
Nie wolno nigdy chodzić boso,
nawet wewnątrz budynków.
Zastanów się nad kupnem dobrze
dopasowanego obuwia do noszenia
wyłącznie wewnątrz budynków.
Należy trzymać stopy uniesione
gdy siedzisz.
Należy poruszać palcami stóp i
nogami w kostkach przez kilka
minut dziennie, aby poprawić
krążenie krwi w Twoich stopach i
nogach.
Należy regularnie wykonywać
ćwiczenia fizyczne dla poprawy
krążenia.
Należy codziennie oglądać stopy,
a zwłaszcza sprawdzać, czy nie ma
różnic temperatury pomiędzy
jedną a drugą.
Nie wolno nosić wokół nóg nic
ciasnego, np. ciasnych skarpet lub
podkolanówek.
Nie wolno kłaść na stopy grzałek
z wodą ani poduszek elektrycznych.
Nie wolno zakładać nogi na nogę
na dłuższy czas.
Nie wolno palić. Palenie
upośledza krążenie i gojenie oraz
znacznie zwiększa ryzyko
amputacji.
Nie wolno zlecać pedikiuru
osobie spoza profesjonalnej służby
zdrowia.
Więcej informacji znajdziesz w filmie wideo “Managing Your Feet” zawartym
w niniejszym zestawie.
Content taken from the Canadian Diabetes
Association’s consumer fact sheet, Foot
Care: A step toward good health © 2008
Polish Catalogue No.013210 August 2009 © Queen’s Printer for Ontario
• Jeżeli masz odciski (zgrubiała lub twarda
skóra na palcach nóg), modzele (zgrubiała
skóra na podeszwach stóp), wrośnięte
paznokcie, brodawki lub utkwione zadry,
wylecz je u swojego rodzinnego pracownika
służby zdrowia lub specialisty od pielęgnacji
stóp (takiego jak lekarz, specjalista od stóp lub
doświadczona w tej dziedzinie pielęgniarka).
Nie próbuj leczyć ich samodzielnie.
1
Jak regulować poziom
glukozy we krwi
(blood glucose level)
Co to jest glukoza we krwi
(blood glucose)?
Osoby chore na cukrzycę powinny starać się
utrzymywać swój poziom glukozy krwi w zakresie
jak najbliższym zalecanego. Pomoże to zapobiec
powikłaniom cukrzycowym lub je opóźnić.
Glukoza we krwi to ilość glukozy (cukru) we krwi
w danym momencie.
Dlaczego należy sprawdzać swój poziom glukozy we krwi?
Jak można regulować poziom
glukozy we krwi?
Sprawdzanie poziomu glukozy we krwi przynosi szereg korzyści:
Do domowych pomiarów glukozy we krwi służy
glukometr. Glukometry można kupić w większości
aptek. Omów ze swoim instruktorem do spraw
cukrzycy lub farmaceutą, jaki model będzie dla
Ciebie odpowiedni. Gdy już kupisz glukometr,
pamiętaj o tym, aby się odpowiednio przeszkolić
zanim zaczniesz z niego korzystać.
• Pozwala ustalić, czy w danej chwili masz wysoki, czy niski poziom glukozy
we krwi.
• Zapewnia szybki pomiar poziomu glukozy w danym momencie.
• Pokazuje, jak Twój styl życia i przyjmowane leki wpływają na poziom
glukozy we krwi.
• Pomaga Tobie i Twojemu zespołowi cukrzycowej opieki zdrowotnej
wprowadzić zmiany do Twojego stylu życia i przyjmowanych leków,
które przyniosą poprawę w Twoim poziomie glukozy we krwi.
Docelowe wartości poziomu glukozy we krwi dla osób z cukrzycą według
Kanadyjskiego Stowarzyszenia ds. Cukrzycy (Canadian Diabetes
Association)*
Zapytaj swojego instruktora do
spraw cukrzycy o:
• rozmiar potrzebnej kropli krwi;
• rodzaj pasków do pomiary glukozy
(glucose strips), jakich należy
używać;
• jak czyścić swój glukometr;
• jak sprawdzać, czy glukometr jest
dokładny; oraz
• jak zakodować swój glukometr.
Pożądana
wartość dla
większości
pacjentów z
cukrzycą
A1C
Poziom
glukozy we
krwi na czczo
Poziom glukozy we
krwi w dwie godziny po
rozpoczęciu posiłku
≤7,0%
4,0 to 7,0
mmol/l
5,0 to 10 mmol/l.
5,0 to 8,0 mmol/l
jeśli nie są osiągane
docelowe wartości A1C
* Te wartości dotyczą większości dorosłych osób z cukrzycą i służą jako wytyczne.
Nie dotyczą one dzieci do 12 roku życia ani kobiet w ciąży. Zapytaj swojego
rodzinnego pracownika służby zdrowia, jakie są Twoje docelowe zakresy
poziomu glukozy we krwi.
2
Jak regulować poziom glukozy we krwi
Jak regulować poziom glukozy we krwi podczas choroby
Gdy jesteś chory, Twój poziom glukozy we krwi może ulegać wahaniom i być
nieprzewidywalny. Dobrze jest w tych okresach sprawdzać poziom glukozy co dwie do
czterech godzin. Bardzo ważne jest także kontynuowanie przyjmowania przepisanych leków
przeciwcukrzycowych. Przy przeziębieniu lub grypie, gdy bierzesz leki na przeziębienie lub
syrop na kaszel, poproś farmaceutę, aby pomógł Ci dokonać właściwego wyboru. Staraj się
wybierać produkty bez cukru, gdyż wiele środków na przeziębienie i syropów od kaszlu
zawiera cukier.
Gdy jesteś chory, jest BARDZO WAŻNE aby:
• Pić dużo płynów bezcukrowych lub wody; staraj się unikać kawy, herbaty i coli
zawierających kofeinę, która może powodować odwadnianie organizmu.
• Zastąp pokarm w postaci stałej płynami zawierającymi glukozę, jeśli nie możesz realizować
swojego normalnego planu posiłków;
• Staraj się spożywać co godzinę 15 gramów węglowodanów;
• Skontaktuj się ze swoim rodzinnym pracownikiem służby zdrowia lub udaj się na pogotowie
ratunkowe jeśli wymiotujesz i/lub miałeś atak biegunki dwa lub więcej razy w ciągu czterech
godzin; oraz
• Jeśli przyjmujesz insulinę, przyjmuj ją nadal podczas choroby.
Poproś swoich pracowników opieki zdrowotnej o wskazówki, jak dostosować dawki insuliny
podczas choroby.
3
Niskie i wysokie: poziomy glukozy we krwi poza
docelowym zakresem
Czym jest niedobór glukozy we krwi?
Gdy ilość glukozy we krwi (cukru we krwi) spadnie poniżej docelowego zakresu
(poniżej 4 mmol/l), nazywa się to niedoborem glukozy lub hipoglikemią
(hypoglycemia).
Jakie są oznaki niedoboru glukozy we krwi?
Możesz mieć następujące objawy:
• Roztrzęsienie, mdłości, zawroty głowy
• Zdenerwowanie, irytacja, niepokój
• Zdezorientowanie, niemożność skupienia się
Jak postępować w przypadku
niedoboru glukozy we krwi?
• Głód
• Przyspieszona akcja serca
• Pocenie się, bóle głowy
• Osłabienie, senność
• Drętwienie lub mrowienie języka lub warg
Co powoduje niedobór glukozy we krwi (hiperglikemię)
(hypoglycemia)?
Niedobór glukozy we krwi maże być wynikiem:
• Większej niż zwykle aktywności fizycznej
• Niespożyciem posiłku o ustalonej porze
• Jedzeniem zbyt mało
• Przyjęciem zbyt dużej dawki leków
• Spożyciem alkoholu
Niedobór glukozy we krwi może wystąpić szybko, a więc ważne jest podjęcie
natychmiast odpowiednich kroków. Jeśli poziom glukozy we krwi znacznie się
obniży, może wystąpić:
• Zdezorientowanie i splątanie
• Utrata przytomności
• Napad padaczkowy
Będziesz wymagać pomocy ze strony innej osoby. Pamiętaj, aby zawsze nosić
przy sobie identyfikator MedicAlert® i omówić ze swoim pracownikiem służby
zdrowia lub instruktorem do spraw cukrzycy zapobieganie i pierwszą pomoc
przy ostrym niedoborze glukozy.
Jeśli odczuwasz oznaki niedoboru glukozy we
krwi, natychmiast zmierz swój poziom glukozy.
Jeśli nie masz przy sobie glukometru, zastosuj
mimo to leczenie objawowe, na wszelki wypadek.
Zjedz lub wypij szybko działający węglowodan
(15 gramów):
• 15 g glukozy w postaci tabletek (najlepsza opcja)
• 15 ml (3 łyżeczki) lub 3 torebki cukru stołowego
rozpuszczone w wodzie
• 175 ml (3/4 szklanki) soku lub zwykłego
(niedietetycznego) napoju gazowanego
• 6 sztuk Life Savers® (1 = 2,5 g węglowodanów)
• 15 ml (1 łyżeczka) miodu
Odczekaj 10 do 15 minut, potem ponownie zmierz
swój poziom glukozy. Jeśli nadal jest niski:
• Powtórz kurację
• Jeśli masz jeszcze ponad godzinę do następnego
posiłku i zamierzasz być aktywny fizycznie,
zjedz przekąskę, np. pół kanapki lub krakersy z
serem (coś, co zawiera 15 gramów
węglowodanów i źródło białka).
Więcej informacji na temat poziomu glukozy we
krwi znajdziesz w filmie wideo “Managing Your
Blood Glucose” w niniejszym zestawie.
4
Jak regulować poziom glukozy we krwi
Co to jest nadmiar glukozy we krwi (high blood glucose) i jakie są jego
niektóre oznaki?
Gdy poziom glukozy we krwi przekroczy docelowy zakres (sprawdź w tabeli na pierwszej
stronie niniejszego arkusza), mogą wystąpić następujące objawy:
• Pragnienie
• Częstsze oddawanie moczu
• Zmęczenie
Co powoduje nadmiar glukozy we krwi (hiperglikemię)?
Nadmiar glukozy we krwi (high blood glucose) może wystąpić w przypadku niezbilansowania
odżywiania, aktywności fizycznej lub przyjmowanych leków.
Nadmier glukozy we krwi może wystąpić podczas choroby lub pod wpływem stresu.
Co robić, jeśli mam nadmiar glukozy we krwi?
Zdrowe nawyki w zakresie żywienia i aktywny tryb życia oraz przyjmowanie leków w razie
potrzeby pomogą Ci utrzymać swój poziom glukozy we krwi w pożądanym zakresie. Jeśli Twój
poziom glukozy we krwi jest wysoki, omów ze swoim rodzinnym pracownikiem służby zdrowia:
• Dostosowanie dawek leków i/lub insuliny
• Dostosowanie planu posiłków
Content taken from the Canadian Diabetes Association’s
consumer fact sheets, Managing Blood Glucose and
Lows and Highs: Blood Glucose Levels © 2008.
Polish Catalogue No.013171 August 2009 © Queen’s Printer for Ontario
• Zwiększenie aktywności fizycznej
1
Stosowanie insuliny
Rodzaje insuliny
Dostępnych jest wiele różnych rodzajów
insuliny, zapewniających większą
elastyczność w zakresie liczby i pory
podawania potrzebnych Ci zastrzyków, co
ułatwi utrzymanie Twojego poziomu glukozy
we krwi w pożądanym zakresie. Dla lepszej
regulacji poziomu glukozy możesz
potrzebować jednego lub więcej wstrzyknięć
dziennie.
Insuliny różnią się czasem działania (jak
długo są skuteczne), początkiem działania
(jak szybko zaczynają działać) i szczytem
działania (kiedy są najbardziej skuteczne).
Zrozumienie, jak działa insulina pozwoli Ci
odpowiednio zaplanować swoje posiłki,
przekąski i zakresy aktywności fizycznej.
Co to jest insulina?
Insulina jest hormonem wytwarzanym przez trzustkę w celu regulacji ilości
glukozy (cukru) we krwi. U osób z cukrzycą trzustka nie wytwarza insuliny
lub jej dostatecznej ilości, lub nie jest w stanie efektywnie wykorzystać
insuliny, którą wytwarza. W wyniku tego glukoza gromadzi się w krwiobiegu,
co może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, takich jak ślepota,
choroby serca, problemy z nerkami, amputacja, uszkodzenie nerwów i
zaburzenia erekcji.
Insulina i cukrzyca typu 1 (type 1 diabetes)
Osoby z cukrzycą typu 1 w ogóle nie wytwarzają insuliny w naturalny sposób.
W rezultacie muszą one przyjmować insulinę codziennie.
Insulina i cukrzyca typu 2 (type 2 diabetes)
Osoby z cukrzycą typu 2 mogą być w stanie utrzymywać swój poziom glukozy
we krwi w pożądanym zakresie poprzez zdrowe odżywianie, aktywność
fizyczną i przyjmowanie leków przeciwcukrzycowych.
Jednak wiele osób z cukrzycą typu 2 będzie zmuszonych, na pewnym etapie,
stosować insulinę w celu odpowiedniej regulacji poziomu glukozy we krwi.
Najważniejsze jest utrzymywanie cukrzycy pod kontrolą i unikanie powikłań.
Na szczęście współczesne urządzenia do wstrzyknięć, takie jak pióra
insulinowe, są proste w użyciu i w zasadzie bezbolesne.
Aby była skuteczna, insulina musi
zostać wstrzyknięta pod skórę, ale nie
bezpośrednio do krwi. Insulina jest
wchłaniana w różnych częściach ciała
w różnym tempie i wpływa na nią także
ilość wykonywanych ćwiczeń
fizycznych. Różne urządzenia do
wstrzyknięć mogą wymagać
wstrzykiwania w różne miejsca. Zapytaj
swojego rodzinnego pracownika służby
zdrowia lub instruktora do spraw
cukrzycy o zasady wykonywania
wstrzyknięć w Twoim przypadku.
2
Stosowanie insuliny
Jaki plan insulinowy jest dla Ciebie odpowiedni?
Przed zaleceniem Ci planu insulinowego, Twój rodzinny pracownik służby
zdrowia rozważy kilka czynników, tkaich jak Twoje cele leczenia, wiek, styl
życia, plan posiłków, ogólny stan zdrowia, ryzyko i świadomość niedoboru
glukozy we krwi (hipoglikemia) (hypoglycaemia), oraz motywacja. Czynniki
społeczne i finansowe mogą także wchodzić w grę. Nie ma czegoś takiego, jak
jeden plan dla wszystkich.
Twój zespół opieki zdrowotnej także omówi z Tobą, jaki plan insulinowy
najlepiej zaspokoi Twoje potrzeby. Pamiętaj, że dokładne dopracowanie trybu
stosowania insuliny wymaga czasu i że ten tryb może z czasem ulec zmianom w
zależności od biegu wypadków (np. poważnej choroby) i zmian stylu życia
(takich jak nowy plan ćwiczeń fizycznych).
Porozmawiaj ze swoim rodzinnym pracownikiem służby zdrowia lub instruktorem do spraw cukrzycy jeśli masz jakieś pytania lub wątpliwości w kwestii
swojego rozkładu wstrzyknięć insuliny lub gdy nie wiesz, jak sobie radzić z
pewnymi sytuacjami, np. dostosowaniem dawek insuliny podczas podróży.
Znaczenie pomiarów poziomu
glukozy we krwi
Mierz regularnie swój poziom glukozy we krwi.
Regularne pomiary to najlepszy sposób
ustalenia, że Twój poziom glukozy we krwi
mieści się w docelowym zakresie. Regularne
sprawdzanie dostarczy Ci także ważnych
informacji o tym, jak poziom glukozy zmienia
się w zależności od pory dnia, ile insuliny
potrzebujesz i czy Twoja cukrzyca jest pod
kontrolą.
Jak stosować insulinę?
Insulinę można podawać za pomocą strzykawki, pióra lub pompy –
w zależności od Twoich osobistych preferencji.
• Pióro insulinowe (insulin pen) posiada bardzo cienką igłę i wkład insulinowy
w jednej obudowie, co ułatwia wielokrotne wstrzykiwanie. Niektóre osoby
noszą przy sobie dwa lub więcej piór, jeśli stosują więcej niż jeden rodzaj
insuliny o różnych porach dnia. Jeśli stosujesz równocześnie dwa rodzaje
insuliny, będziesz potrzebować dwóch osobnych piór, do zaaplikowania sobie
dwóch wstrzyknięć. Jedną z głównych zalet piór insulinowych jest ich
przenośność.
• Wstrzykiwacz bezigłowy (jet injector) w ogóle nie posiada igły. Urządzenia te
wypuszczają maleńki strumień insuliny, który przebija się przez skórę pod
wpływem ciśnienia. U niektórych osób może wystąpić siniak w miejscu
wstrzyknięcia.
• Strzykawki są dziś mniejsze niż kiedykolwiek i posiadają cieńsze igły ze
specjalną powłoką, dzięki czemu wstrzykiwanie wiąże się tylko z niewielkim
dyskomfortem. Jeśli używasz dwóch rodzajów insuliny równocześnie, możesz
zmieszać insulinę i wykonać tylko jeden zastrzyk lub może zostać Ci
przepisana mieszanka insulinowa.
Twój rodzinny pracownik służby
zdrowia lub instruktor do spraw
cukrzycy odpowie na wszelkie
pytania dotyczące insuliny, także
na temat sposobu mieszania lub
wstrzykiwania jej dwóch różnych
rodzajów.
• Pompa insulinowa (insulin pump) jest bezpiecznym, efektywnym sposobem
podawania intensywnej terapii insulinowej. Urządzenie składa się z małego
cewnika, wprowadzonego pod skórę, i pompy, która ma podobny rozmiar jak
pager i jest noszona na zewnątrz ciała. Pompa posiada zbiorniczek i można ją
zaprogramować na dostarczanie niewielkich ilości insuliny o ustalonych
porach. W celu podania dodatkowych dawek insuliny (na przykład przy
posiłkach) po prostu naciskasz przycisk na urządzeniu.
Porozmawiaj ze swoim rodzinnym pracownikiem służby zdrowia lub instruktorem do spraw cukrzycy o tym, jake urządzenie jest dla Ciebie odpowiednie.
Więcej informacji na temat stosowania insuliny znajdziesz w filmie wideo
“Medication”, zawartym w niniejszym zestawie.
3
Typy insuliny (zatwierdzone do użytku w Kanadzie)
Typ insuliny
(wygląd)
Działanie
Nazwy firmowe
(generyczna nazwa leku
w nawiasie)
Dawkowanie
Bardzo szybko
działająca - analog
(przejrzysta)
Początek: 10-15 minut
Szczyt: 60-90 minut
Czas działania: 3-5
godzin
Apidra® (insulina glulizynowa)
Humalog® (insulina lispro)
NovoRapid® (insulina aspart)
Zwykle podawana tuż przed
posiłkiem, lub w celu obniżenia
wysokiego poziomu glukozy
Szybko działająca
(przejrzysta)
Początek: 30 minut
Szczyt: 2-3 godziny
Czas działania: 6,5
godziny
Humulin®-R
Novolin®ge Toronto
Podawana na ok. 30 minut przed
posiłkiem lub w celu obniżenia
wysokiego poziomu glukozy
O przedłużonym
działaniu (mętna)
Początek: 1-3 godziny
Szczyt: 5-8 godzin
Czas działania: do 18
godzin
Humulin®-N
Novolin®ge NPH
Często podawana przed pójściem
spać, lub dwa razy dziennie (rano i
przed snem)
O długotrwałym
działaniu (przejrzysta i
bezbarwna)
Początek: 90 minut
Szczyt: brak
Czas działania: do 24
godzin (Lantus 24
godziny, Levemir 16-24
godziny)
Lantus® (insulina glargine)
Levemir® (insulina detemir)
Zwykle podawana raz lub dwa
razy dziennie
Wstępnie zmieszana
(mętna)
Jedna fiolka lub wkład
zawiera ustalony
stosunek insuliny
(cyfry dotyczą
procentowej zawartości
bardzo szybko lub
szybko działającej
insuliny do zawartości
procentowej insuliny o
przedłużonym okresie
działania)
Wstępnie zmieszana zwykła
insulina
NPH
Humulin® (30/70)
Novolin®ge (30/70, 40/60, 50/50)
Zależy od kombinacji
Wstępnie zmieszane analogi
insuliny
Humalog® Mix25 i Mix50
NovoMix 30
Opracowano na podstawie arkusza informacyjnego dla konsumentów Kanadyjskiego Stowarzyszenia ds. Cukrzycy (Canadian Diabetes Association), pt.
“Insulina: Co należy wiedzieć” (Insulin: Things you should know) © 2008.
4
Stosowanie insuliny
Dobre rady dotyczące insuliny
• Prowadź rejestr, notując nazwę (nazwy) oraz ilości stosowanej insuliny, pory dnia
gdy należy podawać insulinę, jak długo ona działa i kiedy jest najbardziej skuteczna.
• Dopilnuj, aby insulina nie uległa zamrożeniu ani przegrzaniu (nie przekraczać 37°C
lub 98,6°F).
Content taken from the Canadian
Diabetes Association’s consumer fact sheet,
Insulin: Things you should know © 2008
Polish Catalogue No.013184 August 2009 © Queen’s Printer for Ontario
• Nieotwartą insulinę przechowuj w lodówce, w temperaturze od 2°C do 10°C (35°F
to 50°F). Po otwarciu, insulinę można przechowywać przez 28 dni. Nieotwarte
fiolki są zdatne do użytku aż do upływu terminu ważności – pamiętaj o sprawdzeniu
daty ważności na fiolce przed jej użyciem.
1
Ubezpieczenie zdrowotne
Opcje przydatne dla osób z cukrzycą
Osobom z cukrzycą mogą grozić wysokie koszty opieki medycznej:
zaopatrzenia, leków i sprzętu medycznego.
Dla ulżenia im stworzono szereg opcji, dostępnych dla osób spełniających określone warunki.
Świadczenia okulistyczne
Ubezpieczyciel: Plan Ubezpieczeń Zdrowotnych Ontario (Ontario Health Insurance Plan (OHIP))
Kto się kwalifikuje?
Jakie świadczenia?
Pacjenci w wieku 65 lat i starsi oraz pacjenci w wieku 19 lat i młodsi.
Jedno rutynowe badanie oczu co 12 miesięcy i wszelkie wymagane
badania dodatkowe.
Patienci w wieku od 20 do 64 lat z którąkolwiek z wymienionych
chorób: cukrzyca, jaskra (glaucoma), katarakta (cataract), choroba
siatkówki (retinal disease), niedowidzenie (amblyopia), upośledzenie
pola widzenia (visual field defects), choroba rogówki (corneal
disease) i zez (strabismus).
Dokładne badanie oczu przez optometrę lub lekarza co 12 miesięcy i
wszelkie wymagane badania dodatkowe.
Pacjenci w każdym wieku.
Niezbędne medycznie usługi leczenia oczu świadczone przez lekarza.
Informacje kontaktowe:
• ServiceOntario: 1-800-268-1154 (bezpłatny tylko w Ontario). W Toronto: 416-314-5518
• Wejdź na stronę www.health.gov.on.ca/english/public/pub/ohip/eyecare.html
2
Ubezpieczenie zdrowotne - Opcje przydatne dla osób z cukrzycą
Leki i środki dostępne na receptę
Ubezpieczyciel: Ministerstwo Zdrowia i Długoterminowej Opieki (Ministry of Health and Long-Term Care),
Plan Refundacji Leków Ontario (Ontario Drug Benefit Plan (ODB))
Kto się kwalifikuje?
Na jakie środki?
Pacjenci objęci prowincjonalnym programem opieki społecznej oraz
osoby w wieku 65 i więcej lat.
Środki cukrzycowe, w tym większość typów insuliny (insulins), oraz
leki doustne (hipoglikemiczne) (hypoglycemics) i paski testowe do
badania krwi (blood testing strips).
Uwaga: Jeśli masz 65 lub więcej lat, korzystasz z ODB i Twój roczny dochód wynosi $16 018 lub więcej (lub łączny dochód dla małżeństwa
wynosi $24 175 lub więcej), musisz z góry uiścić dopłatę w kwocie $100 rocznie. Potem będziesz płacić do $6,11 za jedną receptę. Jeśli Twój
roczny dochód jest poniżej $16 018 lub $24 175 dla małżeństwa, nie jest wymagana żadna opłata z góry i będziesz płacić $2 od recepty.
Produkty wymienione w Formularzu ODB dla cukrzycy to:
• Doustne środki przeciwcukrzycowe (Oral antidiabetic agents)
• Insuliny (Insulins)
• Paski testowe (testing strips)
Informacje kontaktowe:
• Twój lokalny urząd opieki społecznej, aby ustalić, czy się kwalifikujesz do uzyskania tego ubezpieczenia. Zwróć się do biura regionalnego,
aby uzyskać informacje o Twoim lokalnym urzędzie opieki społecznej: www.mcss.gov.on.ca/mcss/english/ministry/regionaloffices
• Twój farmaceuta
• Odwiedź stronę www.health.gov.on.ca/english/providers/program/drugs/odbf_mn.html
Ubezpieczyciel: Ministerstwo Zdrowia i Długotermiowej Opieki, Program Refundacji Leków Trillium (Trillium Drug Program)
Kto się kwalifikuje?
Na jakie środki?
Pacjenci, którzy wydają na leki kwoty wysokie w porównaniu z ich
rocznymi dochodami. Aby skorzystać z tego programu musisz
dokonać wpłaty z góry, w czterech ratach rozłożonych na przestrzeni
roku. Opłata ta jest ustalana na podstawie dochodów rodziny.
Środki cukrzycowe, w tym większość typów insuliny oraz leki
doustne (hipoglikemiczne) i paski testowe do badania krwi (blood
testing strips).
Informacje kontaktowe:
• 1-800-575-5386
• Odwiedź stronę www.health.gov.on.ca/english/public/pub/drugs/trillium.html
3
Ubezpieczyciel: Ministerstwo Zdrowia i Długotermiowej Opieki, Program Sprzętu Pomocniczego (Assistive Devices Program (ADP))
Kto się kwalifikuje?
Na jakie środki?
Pacjenci w wieku 65 i więcej lat, otrzymujący codzienne zastrzyki
insuliny.
Doroczna dotacja w kwocie $170, wypłacana raz w roku, na zakup
igieł i strzykawek stosowanych do wstrzykiwania insuliny.
• 100 procent kosztu pompy insulinowej znajdującej się na liście
programu, która musi być sprzedana pacjentowi za cenę $6300,
zatwierdzoną przez ADP.
Dzieci, młodzież i dorośli z cukrzycą typu 1, którzy spełniają
medyczne warunki dopuszczenia. Musisz poddać się ocenie i kontroli
Programu Edukacji Cukrzycowej (Diabetes Education Program)
zarejestrowanego przez ADP.
Pacjenci, którzy będą się nadal kwalifikować będą musieli wykazać,
że spełniają warunki dopuszczenia.
• Refundacja pomp insulinowych może być wznawiana co pięć lat,
jeśli pompa przestała działać prawidłowo.
• Coroczna dotacja w kwocie $2400 na związane z tym wydatki,
wypłacana w czterech równych ratach (po $600 każda)
bezpośrednio pacjentowi lub jego legalnemu przedstawicielowi.
Dotacja musi zostać wykorzystana na zakup środków potrzebnych
do korzystania z pompy i musi być co roku odnawiana.
Informacje kontaktowe:
• Program Sprzętu Pomocniczego (Assistive Devices Program): 1-800-268-6021 (bezpłatny tylko w Ontario). W Toronto: 416-327-8804
Ubezpieczyciel: Ministerstwo Zdrowia i Długotermiowej Opieki, Program Sprzętu Pomocniczego,
administrowany przez Kanadyjskie Stowarzyszenie ds. Cukrzycy (Canadian Diabetes Association)
Kto się kwalifikuje?
Pacjenci spełniający warunki, którzy używają insuliny lub chorują na
cukrzycę ciążową.
Na jakie środki?
• 75 procent kosztu glukometru (blood glucose monitor), do $75, lub
75 procent kosztu mówiącego glukometru, do $300. Pacjenci mogą
skorzystać z tej dotacji co pięć lat.
• 75 procent kosztu lancetów i pasków testowych, do kwoty $820
rocznie.
Informacje kontaktowe:
Kanadyjskie Stowarzyszenie ds. Cukrzycy: 1-800-361-0796
4
Ubezpieczenie zdrowotne - Opcje przydatne dla osób z cukrzycą
Dietetycy
Licencjonowani dietetycy pracujący w Ośrodkach Edukacji Cukrzycowej (Diabetes Education Centres) w ośrodkach ostrego pogotowia i
przychodniach rejonowych podlegają ubezpieczeniu OHIP. Prywatne ubezpieczenie może pokryć koszt wizyty u licencjonowanego dietetyka
prowadzącego prywatną praktykę. Aby ustalić, czy ubezpieczenie pokryje świadczenia zarejestrowanego dietetyka prowadzącego prywatną
praktykę, skontaktuj się ze swoim ubezpieczycielem. Aby znaleźć Ośrodek Edukacji Cukrzycowej lub licencjonowanego dietetyka prowadzącego
praktykę prywatną, zadzwoń pod numer telefonu podany poniżej lub odwiedź wymienioną poniżej stronę internetową.
Informacje kontaktowe:
• Licencjonowany dietetyk, prowadzący prywatną praktykę, tel.: 1-877-510-510-2
• Odwiedź stronę www.ontario.ca/eatright
Pielęgnacja stóp
Kto się kwalifikuje?
Na jakie środki?
Osoby zamieszkałe w Ontario
Badania przeprowadzane osobiście przez lekarzy pod kątem
wszyskich okoliczności związanych z cukrzycą, w tym badanie stóp.
OHIP nie płaci za świadczenia takie jak obcinanie lub przycinanie
paznokci u nóg.
Informacje kontaktowe:
• ServiceOntario: 1-800-268-1154 (bezpłatny tylko w Ontario). W Toronto: 416-314-5518
Polish Catalogue No.013106 August 2009 © Queen’s Printer for Ontario
Ubezpieczyciel: Plan Ubezpieczeń Zdrowotnych Ontario (OHIP)