docstrategia Opole Lub. - wersja ostateczna
download 
Reklamacja Transkrypt
strategia Opole Lub. - wersja ostateczna
48 Infrastruktura edukacyjna jest dosyć dobrze dostosowana do liczby uczniów i nie odbiega znacząco od wskaźników wojewódzkich. Średnio na jeden oddział w szkole podstawowej przypada 17 uczniów (przy 16 średnio w województwie), natomiast w gimnazjum na jeden oddział przypada 24 uczniów (taki sam wskaźnik dla województwa). Nieco gorzej przedstawia się sytuacja w szkolnictwie średnim, gdzie na jeden oddział w liceach ogólnokształcących przypada około 28 uczących się. Jednym ze współczesnych wyznaczników jakości kształcenia jest komputeryzacja szkół. Na tym polu Powiat Opolski nie odbiega znacząco od standardów wojewódzkich czy krajowych. Ponad 81% szkół podstawowych w powiecie wyposaŜonych jest w sprzęt komputerowy (przy 83% w województwie i 86% w kraju). W przypadku gimnazjów wskaźnik ten wynosi 80%, podczas gdy średnia dla województwa wynosi 76%, a kraju – 80%. Znacznie gorsze wskaźniki notowane są w przypadku szkolnictwa zawodowego. Udział szkół zawodowych wyposaŜonych w komputery wynosi tylko 10%. Średnio w szkołach podstawowych przypada 11,7 uczniów na komputer, natomiast w gimnazjach na jeden komputer przypada 12,9 uczniów, zaś w średnich zawodowych – 13,4 uczniów. Są to wskaźniki nieco lepszy niŜ w województwie i kraju, ale ciągle odbiegające od tego co jest notowane w innych regionach Unii Europejskiej. Infrastruktura sportowa Powiat jest stosunkowo dobrze wyposaŜony w infrastrukturę sportową, na którą składają się: 4 stadiony sportowe (w Józefowie nad Wisłą, Wilkowie, Opolu Lubelskim i Poniatowej), 17 boisk piłkarskich (w tym 7 pełnowymiarowych) oraz 20 przyszkolnych boisk do piłki noŜnej, 3 boiska do koszykówki, 4 boiska do siatkówki, 6 przyszkolnych boisk wielofunkcyjnych, kryta pływalnia w Poniatowej, 4 kąpieliska oraz 22 przyszkolne sale gimnastyczne. Niestety nie wszystkie obiekty są dostosowane do obecnych potrzeb. Część z nich wymaga pilnych prac remontowomodernizacyjnych i dostosowania do wymaganych standardów. W najbliŜszych latach naleŜy zadbać przede wszystkim o doposaŜenie w sprzęt istniejącej infrastruktury sportowej oraz o pełniejsze wykorzystanie jej przez mieszkańców. Na koniec 2007 roku na terenie powiatu funkcjonowało 25 klubów sportowych (wzrost w stosunku do roku 2002 o ponad 90%). W 40 działających sekcjach sportowych ćwiczy juŜ ponad 1,4 tys. osób. W klubach pracuje łącznie 22 instruktorów sportowych oraz 7 trenerów. Infrastruktura kultury WaŜnym elementem infrastruktury społecznej są placówki kultury. Większość instytucji kultury wyŜszego rzędu (teatr, filharmonia, operetka) znajduje się w stolicy województwa. Na terenie powiatu funkcjonują 2 kina. 49 WaŜną rolę w szerzeniu działalności kulturalno-oświatowej w powiecie pełnią biblioteki publiczne i ich filie - łącznie 29 obiektów, co daje uśrednioną wartość 1 899 mieszkańców na jedną placówkę (w województwie 2927 osób, zaś w kraju – 3771 osób). Podobnie, choć juŜ bez tak duŜych róŜnic wygląda analiza pod kątem zasobności księgozbiorów bibliotek: 3,5 wolumina przypada na mieszkańca w powiecie, przy wartości 3,5 w kraju i 3,1 w województwie. Poziom czytelnictwa jest w powiecie wyŜszy niŜ w województwie oraz kraju i wynosi 204 czytelników na 1000 mieszkańców (przy wskaźniku 176 w kraju i 185,5 w województwie). Czytelnicy w ciągu roku wypoŜyczają średnio 18 ksiąŜek, podczas gdy w województwie średnia wypoŜyczeń wynosi 19 ksiąŜek. Powiat Opolski jest silnym ośrodkiem kultury tradycyjnej. Na terenie powiatu funkcjonuje pięć ośrodków kultury, w których moŜna rozwijać zainteresowania i umiejętności oraz krzewić kulturę ludową. WaŜną funkcję kulturalną w Ŝyciu mieszkańców powiatu pełnią równieŜ zespoły artystyczne (43), zrzeszające prawie 700 osób oraz gminne remizy straŜackie, funkcjonujące przy jednostkach Ochotniczych StraŜy PoŜarnych (OSP). W powiecie funkcjonują 82 remizy straŜackie (wszystkie murowane), w tym ok. 50 z pełnym zapleczem socjalnym. Oprócz wypełniania waŜnych zadań z zakresu bezpieczeństwa publicznego, straŜnice są zwykle najwaŜniejszym centrum Ŝycia kulturalnego na wsi. Stanowią teŜ doskonałe narzędzie do mobilizowania ludzi do aktywności społecznej. Dlatego naleŜy zadbać o właściwe funkcjonowanie OSP i ich doposaŜenie w niezbędny sprzęt i środki. Na terenie powiatu odbywają się liczne imprezy kulturalne o charakterze cyklicznym, m.in. : - Majówka archeologiczna – Chodlik, - „Sady ” w Józefowie nad Wisłą, - „Ogólnopolskie zawody jeździeckie i skoki przez przeszkody -Poniatowa, - „Sobótka ” w Piotrawinie nad Wisłą – Gmina Łaziska, - „Jarmark opolski ” w Opolu Lubelskim, - „Festyn o godność osoby z niepełnosprawnością umysłową”– Poniatowa, plac przy ul. Brzozowej, - „Ogólnopolski plener malarski” w Chodlu, - „Nadwiślańskie chmielaki” w Wilkowie, Ponadto wydawana jest prasa lokalna: „Powiśle Lubelskie”, „Opolanin”, „Opolska Gazeta Powiatowa”, „Przegląd Regionalny”, „ Regionalista”. Infrastruktura ochrony zdrowia i opieki społecznej Mieszkańcy powiatu mają stosunkowo dobry dostęp do infrastruktury ochrony zdrowia. Na terenie powiatu funkcjonuje jeden publiczny szpital (w Opolu Lubelskim i Poniatowej), mogący przyjąć jednorazowo około 260 (Poniatowa – 163 osoby, Opole Lubelskie – 99) . Tym samym wskaźnik dostępności miejsc szpitalnych, 50 czyli liczba łóŜek na 10 tys. mieszkańców wynosi 57,5 (w województwie na 10 tys. mieszkańców przypada 51 łóŜek, w Polsce – 46). Podobnie jak wiele innych szpitali powiatowych w województwie, szpitale w Opolu Lubelskim i Poniatowej borykają się z wieloma problemami restrukturyzacyjnymi i wymagają duŜych nakładów inwestycyjnych związanych między innymi z dostosowaniem budynków i pomieszczeń szpitalnych do wymaganych prawem standardów, zakupem specjalistycznego sprzętu i oprzyrządowania. Poza szpitalami istnieją w powiecie placówki ambulatoryjnej opieki zdrowotnej (przychodnie, ośrodki zdrowia, poradnie). Na koniec 2007 roku funkcjonowało 20 takich placówek (w tym 7 publicznych i 13 prywatnych). W stosunku do roku 2004 liczba placówek ambulatoryjnych zmniejszyła się o 5. W 2007 roku w placówkach tych udzielono łącznie prawie 190 tys. porad lekarskich. Wykres 25. Wskaźniki dotyczące stanu ochrony zdrowia w powiecie Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDR GUS Na terenie powiatu działa równieŜ 20 gabinetów dentystycznych oraz 17 aptek i 4 punkty apteczne. Średnia liczba ludności przypadająca na jedną aptekę i gabinet stomatologiczny wynosi w powiecie odpowiednio 3 686 i 3 150 osoby i jest wyŜsza od wskaźników dla województwa lubelskiego. W skład powiatowej infrastruktury pomocy społecznej wchodzi Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie (PCPR) przy którym działa Poradnia Rodzinna oraz: • Gminne Ośrodki Pomocy Społecznej (w kaŜdej gminie Powiatu Opolskiego); • Gminne Komisje ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych; • Poradnia Terapii UzaleŜnienia od Alkoholu i WspółuzaleŜnienia w Opolu Lubelskim; • Środowiskowy Ośrodek Wsparcia dla osób z niepełnosprawnością intelektualną „Pinokio” w Poniatowej; • Warsztaty Terapii Zajęciowej w Poniatowej; • Świetlica Profilaktyczno-Wychowawcza w Poniatowej, obejmująca swoją działalnością równieŜ dzieci z gminy Karczmiska; • Świetlica Wychowawcza w Łaziskach; • Dom Samotnej Matki w Poniatowej; • Zawodowa Rodzina Zastępcza pełniąca funkcję Pogotowia Rodzinnego w Wojciechowie (gmina Łaziska). 51 Infrastruktura bezpieczeństwa publicznego O poziomie bezpieczeństwa publicznego decyduje w duŜym stopniu stan infrastruktury i wyposaŜenia będącego w posiadaniu policji i straŜy poŜarnej. Strukturę organizacyjną Powiatowej Komendy Policji w Opolu Lubelskim tworzą 2 Komisariaty – Komisariat w Poniatowej, obsługujący gminy Karczmiska, Poniatowa, Chodel oraz Komisariat w Łaziskach obsługujący gminy – Łaziska, Józefów nad Wisłą, Wilków. Ponadto funkcjonują Rewiry Dzielnicowych w kaŜdej gminie powiatu. Co roku odnotowuje się około 258 przestępstw na 10 tys. mieszkańców, w tym około 65% to przestępstwa kryminalne, 5% to przestępstwa gospodarcze, a pozostałe kwalifikują się jako przestępstwa drogowe. Liczba popełnianych przestępstw w powiecie jest o 10% niŜsza niŜ średnio w województwie. Znacznie niŜsza niŜ w województwie jest liczba wypadków na drogach, która od kilku lat w powiecie kształtują się na poziomie 9 wypadków na 10 tys. mieszkańców. Powiatowa Komenda Państwowej StraŜy PoŜarnej w Opolu Lubelskim stanowi trzon powiatowego systemu ratowniczo-gaśniczego. W ośrodkach gminnych akcje przeciwpoŜarowe prowadzone są głównie w jednostkach Ochotniczej StraŜy PoŜarnej, których na terenie powiatu funkcjonuje 82, z czego 62 z nich to jednostki typu S (posiadające samochód), a 20 to jednostki typu M (posiadające tylko motopompę). Niewielka część z nich (13 jednostek) włączona jest do Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego. W celu dalszej poprawy poziomu bezpieczeństwa mieszkańców, naleŜy przede wszystkim zadbać o lepsze doposaŜenie słuŜb policji i straŜy poŜarnej w niezbędny sprzęt, a takŜe zwiększyć świadomość mieszkańców w zakresie wspólnych działań na rzecz zapobiegania pospolitym przestępstwom i róŜnego rodzaju zagroŜeniom, w tym takŜe zagroŜeniom przeciwpowodziowym. 2.2.7. Jakość rządzenia w powiecie Zdolność powiatów i gmin do skutecznego rządzenia i przezwycięŜania problemów rozwojowych stanowi obecnie jedno z głównych wyzwań samorządów lokalnych w Polsce. W niniejszej analizie skoncentrowano się na krótkim omówieniu trzech najwaŜniejszych czynników decydujących o jakości rządzenia w powiecie, tj.: zdolności inwestycyjnej powiatu, zaangaŜowaniu kapitału społecznego w proces rządzenia powiatem oraz aktywności powiatu w zakresie planowania strategicznego i promowania powiatu na forum krajowym i międzynarodowym. Analiza zdolności inwestycyjnej powiatu Zdolność powiatu do inwestowania uzaleŜniona jest głównie od wielkości dochodów oraz od struktury wydatków w budŜecie powiatu oraz poszczególnych 52 gmin. W ciągu ostatnich lat moŜna zaobserwować stały wzrost dochodów Powiatu Opolskiego i gmin wchodzących w jego skład. W przypadku gmin dochody w ciągu ostatnich lat wzrosły o 94%, zaś w przypadku powiatu wzrost ten był znacznie mniejszy i wyniósł 50%. Wykres 26. Dochody budŜetów JST w Powiecie Opolskim Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDR GUS Pomimo obserwowanego stałego wzrostu dochodów gmin i powiatu, ich wielkość w przeliczeniu na jednego mieszkańca pozostaje na poziomie porównywalnym ze średnimi w województwie i kraju. Dochody gmin wchodzących w skład Powiatu Opolskiego w przeliczeniu na jednego mieszkańca kształtowały się na koniec 2007 roku na poziomie 1 915 zł i były o 17% niŜsze niŜ średnia dla gmin w województwie (2 248 zł) i o 42% niŜsze w porównaniu ze średnią dla gmin w kraju (2 725 zł). Dochody Powiatu Opolskiego w przeliczeniu na jednego mieszkańca kształtowały się w roku 2007 na poziomie 540 zł i były o 12% niŜsze niŜ średnio w województwie (607 zł) i o 18% niŜsze niŜ w kraju (637 zł). Wykres 27. Dochody budŜetów JST na 1 mieszkańca Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDR GUS 53 W wydatkach gmin i powiatu dominują wydatki bieŜące związane z realizacją zadań samorządu i zadań zleconych oraz utrzymaniem administracji. Gminy Powiatu Opolskiego około 9,5% wydatków w 2007 roku przeznaczyły na cele inwestycyjne i jest to mniej niŜ średnia w województwie dla gmin wynosząca około 16%. Wykres 28. Wydatki budŜetów JST na 1 mieszkańca Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDR GUS W porównaniu z gminami, budŜet Powiatu Opolskiego wykazuje większą zdolność inwestycyjną. W 2007 roku środki inwestycyjne powiatu kształtowały się na poziomie 3,7 mln zł i stanowiły 11,2% wydatków budŜetowych powiatu ogółem. Jest to mniej niŜ wynosi średnia notowana dla powiatów w województwie (13,5%). Wykres 29. Wydatki majątkowe inwestycyjne jako % wydatków budŜetów Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BDR GUS 54 Niska zdolność inwestycyjna powiatu powoduje konieczność poszukiwania zewnętrznych źródeł dofinansowania. W latach 2002-2007 na działania inwestycyjne udało się powiatowi pozyskać środki na poziomie około 6,3 mln złotych. Głównymi źródłami dofinansowania były takie programy jak: SAPARD i ZPORR. Dodatkowo na projekty stypendialne dla młodzieŜy, samorządowi powiatowemu udało się pozyskać środki w wysokości 1,3 mln zł. Jakość kapitału społecznego powiecie Jakość kapitału społecznego i jego zaangaŜowanie w procesy współrządzenia jest obecnie jednym z głównych przejawów dobrego rządzenia na poziomie lokalnym. Zwykle kapitał społeczny oceniany jest w takich kategoriach jak: aktywność obywatelska (mierzona między innymi udziałem w wyborach i liczbą działających organizacji społecznych), zaradność mieszkańców (połączona z chęcią współpracy i pomagania innym, np. w ramach pomocy dobrosąsiedzkiej), poziom wzajemnego zaufania i bezpieczeństwa mieszkańców (równieŜ socjalnego), religijność oraz niski poziom występowania problemów społecznych. Trudno jest jednoznacznie ocenić jakość kapitału społecznego w powiecie opolskim. Wydaje się, Ŝe jest on juŜ spory, ale wymaga dalszego uaktywnienia i rozwoju. Za takim stwierdzeniem przemawiają następujące argumenty: Stosunkowo duŜa ilość aktywnie działających organizacji pozarządowych na terenie powiatu (126 organizacji zarejestrowanych w KRS, co daje nieco prawie 2 organizacje na 1000 mieszkańców, przy średniej dla województwa 2,2), Spore zaangaŜowanie mieszkańców powiatu w Ŝycie społeczno-kulturalne (np. liczba działających zespołów artystycznych, aktywność sportowa, wydawanie gazet lokalnych, itd.), Coraz większe angaŜowania się mieszkańców w sprawy nowatorskie (samozatrudnienie, zakładanie gospodarstw agroturystycznych i ekologicznych, itd.), Stosunkowo wysoki poziom partycypacji w wyborach samorządowych (nieco ponad 47% w ostatnich wyborach do samorządu lokalnego w 2006 roku). Praktyka planowania strategicznego i promowania powiatu O jakości rządzenia w powiecie decyduje w duŜym stopniu praktyka planowania strategicznego i jakość przygotowywanych dokumentów. Powiat Opolski posiada większość wymaganych prawem dokumentów strategicznych. Ogólna polityka rozwoju powiatu prowadzona jest w oparciu o strategię opracowaną w 2001 roku i uszczegółowioną w 2004 w postaci Planu rozwoju lokalnego dla Powiatu Opolskiego na lata 2004-2006. Polityka w zakresie ochrony środowiska została szczegółowo uregulowana w dokumencie, pt. Programie ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami na lata 2003-2015. Zaś kwestie związane z polityką społeczną zostały ujęte w Strategii rozwiązywania problemów społecznych na lata 2005-2015. 55 Działalność promocyjna powiatu prowadzona jest na dość szeroką skalę. Funkcjonuje strona internetowa powiatu, która zawiera elementy wyraźnie promujące powiat i jego walory turystyczne. Ponadto Starostwo Powiatowe wydało dwujęzyczny folder „Walory przyrodnicze i kulturowe Powiatu Opolskiego”, ulotki „Powiat Opolski zaprasza”, „Weekend w Powiecie Opolskim” oraz „Nałęczowska Kolej Dojazdowa” a takŜe mapę turystyczną. Powiat prowadzi współpracę międzynarodową z obwodem Kaszyrsko-Kaminskim na Ukrainie. Prowadzona jest wymiana młodzieŜy oraz odbywają się spotkania z władzami tego obwodu. Współpraca ta moŜe być waŜnym instrumentem promowania się i przyciągania turystów z zewnątrz. W przyszłych działaniach naleŜy w dalszym ciągu dąŜyć do zwiększenia aktywności powiatu w zakresie promocji i współpracy międzynarodowej, szczególnie tej w wymiarze transgranicznym z partnerami z Białorusi i Ukrainy. 2.2.8. Ocena pozycji konkurencyjnej powiatu w kraju i województwie Od czasu powstania samorządów powiatowych jednostki te były przedmiotem róŜnych badań i ocen rankingowych. W latach 2000–2002 Centrum Badań Regionalnych prowadziło publikowane przez dziennik Rzeczpospolita rankingi powiatów w Polsce. Punkty przyznawano kierując się przede wszystkim atrakcyjnością inwestycyjną i jakością Ŝycia. Biorąc pod uwagę te kryteria, Powiat Opolski został zaszeregowany do ostatniej IV klasy, podobnie jak niemal wszystkie powiaty województwa, z wyjątkiem powiatów grodzkich, powiatu puławskiego, ryckiego i świdnickiego. Aktualnie stałą ocenę pozycji konkurencyjnej powiatów w kraju prowadzi Związek Powiatów Polskich. Według ostatniego rankingu z 2007 roku Powiat Opolski został sklasyfikowany na 54 miejscu na 379 ocenianych jednostek. Oceniając pozycję konkurencyjną Powiatu Opolskiego w województwie warto posłuŜyć się rankingiem opracowanym przez Urząd Statystyczny w Lublinie, biorącym pod uwagę warunki Ŝycia mieszkańców województwa i powiatów na przestrzeni ostatnich lat. 56 W rankingu tym Powiat Opolski został sklasyfikowany na 23 miejscu na 24 oceniane jednostki. Pod uwagę były brane takie kryteria jak: demografia (gęstość zaludnienia, współczynnik obciąŜenia demograficznego, wiek ludności) – 16 pozycja powiatu, uwarunkowania społeczne (ilość przedsiębiorstw na 1000 mieszkańców, udział pracujących w sektorze usług rynkowych, stopa bezrobocia, zgłoszone przestępstwa) – 24 pozycja, środowisko naturalne (ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków, emisja zanieczyszczeń gazowych, wytworzone odpady) – 20 pozycja, dostępność infrastruktury społecznej (liczba ludności na 1 łóŜko w szpitalach, przeciętna liczba uczniów na 1 oddział w gimnazjum, liczba ludności na 1 instytucję kulturalną, dzieci w placówkach wychowania przedszkolnego) – 7 pozycja, mieszkania i infrastruktura techniczna (przeciętna liczba osób na 1 mieszkanie, mieszkania oddane do uŜytku na 1000 zawartych małŜeństw, zuŜycie energii elektrycznej na 1 mieszkańca) – 22 pozycja, dochody gmin i powiatów (dochody własne gmin i powiatów na 1 mieszkańca, wydatki inwestycyjne gmin i powiatów na 1 mieszkańca) – 24 pozycja powiatu. 2.3. Analiza SWOT Analiza SWOT jest podsumowaniem mocnych i słabych stron powiatu wynikających z uwarunkowań wewnętrznych oraz szans i zagroŜeń zdeterminowanych w duŜej mierze przez czynniki zewnętrzne. 57 Mocne strony • Korzystna lokalizacja (niedaleko Lublina) • RóŜnorodne i cenne przyrodniczo środowisko naturalne • Dobrze rozwinięta sieć wodna (atrakcyjne rzeki, jeziora i stawy) • Bogate dziedzictwo kulturowe (duŜa ilość obiektów zabytkowych, bogate Ŝycie kulturalne) • Obecność wąskotorowej Nałęczowskiej Kolei Dojazdowej – jedynej w Województwie Lubelskim. • Dobre gleby do produkcji rolnej • DuŜy udział obszarów chronionych w ogólnej powierzchni powiatu • Stosunkowo dobrze wyposaŜone w sprzęt gospodarstwa rolne • Zaplecze surowcowe do przetwórstwa rolno-spoŜywczego • Dość rozwinięta sieć gazowa w powiecie • Dobrze rozwinięta infrastruktura edukacyjna w powiecie i sportowa • Dostępność terenów do rozwoju usług rekreacyjno- turystycznych (w tym agroturystyki) • Zasoby kapitału społecznego • Dobre zaplecze do skupu i przetwarzania produktów rolnych • Dość dobrze rozbudowana sieć szlaków turystycznych • Silna działalność promocyjna powiatu Szanse • Wykorzystanie szans rozwoju powiatu i jego społeczności wynikających z programów wspólnotowych • Rozbudowa Nałęczowskiej Kolei Dojazdowej • Rozwój odnawialnych źródeł energii oraz wzrost popytu na surowce energetyczne • Włączenie się powiatu w szeroki nurt rozwoju turystyki w Polsce (promocja, budowa infrastruktury, rozwój róŜnych produktów turystycznych, itd.) • Modernizacja i postępująca specjalizacja rolnictwa (w tym produkcja ekologiczna, produkcja na potrzeby energetyki odnawialnej) • Rozwój społeczeństwa informacyjnego (dostęp mieszkańców do informacji, wiedzy i zatrudnienia) • Korzyści płynące z przynaleŜności gmin powiatu do Lokalnej Grupy Działania „Owocowy szlak ” Słabe strony • Niekorzystna struktura osadnicza (niska gęstość zaludnienia, słabość ośrodków miejskich) • Trwale spadająca liczba mieszkańców oraz emigracja ludzi młodych • Niskie dochody mieszkańców oraz wysoki stopień uzaleŜnienia gospodarstw domowych od sfery socjalnej • Niska dochodowość gospodarstw rolnych • DuŜe bezrobocie • Słabo rozwinięta przedsiębiorczość oraz niska konkurencyjność i zdolność inwestycyjna przedsiębiorstw (wskaźnik przedsiębiorczości 53,5) • Zły stan dróg powiatowych i gminnych • DuŜa dysproporcja w zakresie wyposaŜenia powiatu w infrastrukturę wodną i kanalizacyjną (10:1) • Dość słabo rozwinięta baza noclegowogastronomiczna (tylko 3 obiekty zbiorowego zakwaterowania) • Niska zdolność inwestycyjna powiatu • Dość mała ilość gospodarstw agroturystycznych (13) • Zły stan infrastruktury drogowej ZagroŜenia • Marazm i niechęć mieszkańców do zmiany swojej sytuacji Ŝyciowej (zwiększająca się zaleŜność od tzw. transferów socjalnych) • Wyludnianie się obszaru powiatu oraz postępująca degradacja społeczna • Coraz większe obciąŜenia budŜetu powiatu wydatkami społecznymi (pomoc społeczna, słuŜba zdrowia) • Postępująca marginalizacja powiatu (w tym trudności w dostępie do środków rozwojowych z UE) • ObniŜanie się konkurencyjności powiatu (spowodowane niskim stanem infrastruktury, niskim poziomem rozwoju przedsiębiorczości, itd.) 58 3. Wizja strategicznego rozwoju powiatu Przy określaniu wizji rozwoju powiatu wzięto pod uwagę następujące czynniki: uwarunkowania zewnętrzne, czyli otoczenie zewnętrzne rozwoju powiatu zdefiniowane w analizie SWOT jako potencjalne szanse i zagroŜenia, uwarunkowania wewnętrzne, określone w analizie SWOT jako mocne i słabe strony powiatu, obowiązujące dokumenty strategiczne, zarówno te na poziomie powiatu, jak i wyŜszym – na poziomie województwa i kraju, kompetencje samorządu powiatowego, które stanowią punkt wyjścia do określenia działań i kluczowych projektów dla rozwoju powiatu, instrumenty i programy finansowe, dostępne dla powiatów w ramach obecnej perspektywy finansowej Unii Europejskiej, konsultacje społeczne, przeprowadzone w formie warsztatów i badań ankietowych (wyniki zostały omówione w Załączniku 1). Z przeprowadzonej analizy SWOT wynika, Ŝe Powiat Opolski boryka się z wieloma powaŜnymi problemami rozwojowymi. Ogólnie moŜna stwierdzić, Ŝe problemy te są charakterystyczne dla wielu powiatów Polski wschodniej i dotyczą głównie niedorozwoju podstawowej infrastruktury technicznej oraz niskiej jakości kapitału ludzkiego. Czynniki te mają decydujący wpływ na słabo funkcjonującą gospodarkę lokalną, zdominowaną w duŜym stopniu przez rozdrobnione i mało dochodowe rolnictwo oraz słabo rozwiniętą przedsiębiorczość pozarolniczą. Z kolei słabo funkcjonująca gospodarka nie jest w stanie zapewnić mieszkańcom wystarczającej ilości miejsc pracy, przez co sytuacja materialna i jakość Ŝycia wielu gospodarstw domowych w powiecie uzaleŜniona jest w zbyt duŜym stopniu od dochodów socjalnych. Z drugiej strony powiat dysponuje znaczącymi atutami, które jeśli zostaną we właściwy sposób wykorzystane, mogą doprowadzić do uruchomienia pozytywnych mechanizmów rozwoju powiatu i jego społeczności. Atuty te to przede wszystkim korzystne połoŜenie blisko Lublina, czysta i róŜnorodna przyroda, bogate dziedzictwo kulturowe oraz znaczne zasoby zdolnych do pracy i współdziałania ludzi. Wykorzystanie tych atutów, w połączeniu z szansami jakie stoją przed Polską i województwem w związku z realizacją unijnej polityki spójności, powinno stanowić podstawę do przyjęcia strategicznych kierunków rozwoju powiatu. Przyjęta logika strategicznych działań Głównym kierunkiem działań przyczyniających się do zmiany niekorzystnej sytuacji w powiecie powinno być zwiększenie efektywności lokalnej gospodarki. Przede wszystkim naleŜy zadbać o lepsze wyposaŜenie powiatu w podstawową infrastrukturę techniczną. Chodzi tu głównie o poprawę stanu nawierzchni dróg oraz rozwój infrastruktury wodno-kanalizacyjnej i informatycznej, decydującej w duŜym stopniu o atrakcyjności inwestycyjnej powiatu i jakości Ŝycia mieszkańców. 59 Jednym z poŜądanych kierunków zwiększania efektywności lokalnej gospodarki powinny być działania w kierunku poprawy atrakcyjności turystycznej powiatu. Powiat dysponuje licznymi atutami w zakresie rozwoju turystyki, które na obecnym etapie rozwoju są wykorzystywane w niewielkim zakresie. Główną barierą ograniczającą rozwój sektora turystyki w powiecie jest słabo rozwinięta infrastruktura turystyczna, sportowo-rekreacyjna oraz brak atrakcyjnej oferty promującej lokalne produkty i usługi turystyczne. NaleŜy zatem dąŜyć do poprawy sytuacji w tym zakresie poprzez lepsze wyposaŜenie powiatu w podstawową infrastrukturę turystyczną oraz wszechstronny rozwój kultury i kapitału społecznego w powiecie. Równolegle naleŜy doprowadzić do poprawy poziomu zatrudnienia mieszkańców powiatu, szczególnie na obszarach wiejskich i w sektorze pozarolniczym. Powinno to się odbywać głównie poprzez aktywne wspieranie lokalnej przedsiębiorczości, szczególnie tej na obszarach wiejskich prowadzącej do róŜnicowania działalności rolnej i zmniejszania ukrytego bezrobocia na wsi. Niemniej waŜnym kierunkiem działań powinien być rozwój lokalnego rynku pracy, między innymi poprzez wzmocnienie funkcjonujących słuŜb zatrudnienia, w tym powiatowego urzędu pracy, oraz przez optymalne wykorzystanie dostępnych instrumentów w zakresie kreowania aktywnej polityki zatrudnienia na poziomie lokalnym, w tym rozwój inicjatyw oddolnych (np. inicjatyw partnerskich). Uzupełniającym, chociaŜ niezmiernie waŜnym kierunkiem działań strategicznych powinno być doprowadzenie do poprawy jakości kapitału ludzkiego i ograniczenia wykluczenia społecznego w powiecie. Oczekuje się, Ŝe lepsza jakość kapitału ludzkiego i społecznego wpłynie korzystnie na ogólną atrakcyjność powiatu oraz wywoła dodatkowe mechanizmy rozwojowe. Środkiem do osiągnięcia tego celu powinny być nie tylko inwestycje w rozwój infrastruktury społecznej, ale równieŜ – a moŜe przede wszystkim - działania nakierowane na podnoszenie poziomu wykształcenia mieszkańców oraz mobilizowanie ich do większej aktywności społecznej. WaŜną rolę w uaktywnianiu kapitału społecznego będą miały instytucje kultury oraz władze powiatowe i gminne. Od jakości funkcjonowania administracji publicznej i stopnia współpracy z organizacjami społecznymi zaleŜeć bowiem będzie w duŜym stopniu jakość rządzenia i efektywność pozyskiwania środków zewnętrznych na działania rozwojowe w powiecie. Równie waŜnym kierunkiem działań strategicznych powinno być doprowadzenie do poprawy stanu bezpieczeństwa publicznego oraz zwiększenie poziomu integracji społecznej. WaŜną rolę w uaktywnianiu kapitału społecznego będą miały władze powiatowe i gminne oraz słuŜby społeczne: straŜ, policja i instytucje ochrony zdrowia. Od jakości funkcjonowania administracji publicznej i stopnia współpracy z organizacjami społecznymi zaleŜeć bowiem będzie w duŜym stopniu kondycja społeczeństwa, poczucie bezpieczeństwa i stabilności oraz jakość rządzenia i efektywność pozyskiwania środków zewnętrznych na działania rozwojowe w powiecie. NaleŜy oczekiwać, iŜ pozytywne zmiany, jakie zajdą w wyniku realizacji działań w ramach wyŜej zarysowanych kierunków strategicznych, przyczynią się w dłuŜszej perspektywie czasu do poprawy jakości Ŝycia mieszkańców, co jest celem 60 nadrzędnym niniejszej strategii. Uproszczoną logikę strategicznych działań przedstawiono w układzie graficznym poniŜej. Podniesienie poziomu jakości Ŝycia mieszkańców Zwiększenie konkurencyjności lokalnej gospodarki Poprawa atrakcyjności turystycznej powiatu Obszary działań: infrastruktura techniczna, sektor rolny i jego specjalizacja, tereny inwestycyjne Obszary działań: rozwój kultury i sportu, infrastruktury turystycznej, współpraca międzynarodowa i promocja powiatu w kraju i za granicą Wzrost poziomu zatrudnienia mieszkańców powiatu Obszary działań: lokalna przedsiębiorczość instytucje i instrumenty aktywnej polityki zatrudnienia Poprawa jakości kapitału ludzkiego oraz ograniczenie wykluczenia społecznego Obszary działań: infrastruktura społeczna, wykształcenie i kwalifikacje, zdrowie i bezpieczeństwo, pomoc społeczna, aktywność obywateli, jakość rządzenia Pożądany stan rozwoju powiatu Zakłada się, Ŝe w wyniku wdroŜenia działań zaproponowanych w niniejszej strategii, nastąpi zauwaŜalna poprawa sytuacji społeczno-gospodarczej w powiecie. PoniŜej dokonano krótkiej projekcji poŜądanego stanu rozwoju powiatu, do jakiego naleŜy dąŜyć wdraŜając poszczególne elementy strategii. Oczekuje się, Ŝe Powiat Opolski w roku 2015 będzie: miejscem bardziej atrakcyjnym do zamieszkania i prowadzenia działalności gospodarczej, dysponował lepiej rozwiniętą gospodarką lokalną, charakteryzującą się większą ilością miejsc pracy i bardziej efektywnym rolnictwem, miał bardziej wykształconych i aktywnych społecznie mieszkańców, borykał się z mniejszym poziomem ubóstwa i wykluczenia społecznego. 61 Sposób i zakres monitorowania zakładanych zmian został szczegółowo przedstawiono w rozdziale dotyczącym systemu monitorowania realizacji strategii. 4. Misja oraz cele strategii W niniejszej strategii obowiązuje hierarchiczny układ celów strategii, składający się z trzech poziomów: misji strategii, stanowiącej swego rodzaju cel nadrzędny działań strategicznych, priorytetów, czyli celów strategicznych pozwalających na strategiczne ukierunkowanie działań powiatu w dłuŜszym horyzoncie czasowym, celów operacyjnych, uszczegóławiających cele strategiczne i będących podstawą do zaplanowanych działań realizacyjnych. Misja strategii Misja rozwoju powiatu wskazuje na cel nadrzędny, do jakiego naleŜy dąŜyć realizując poszczególne elementy strategii. Zwykle misja formułowana jest w sposób ogólny i adresowana jest do ogółu osób zamieszkujących dany obszar. W niniejszym dokumencie przyjęto następujące sformułowanie misji rozwoju dla powiatu opolskiego: Misją Powiatu Opolskiego jest podniesienie poziomu jakości Ŝycia mieszkańców oraz zrównowaŜony rozwój, wykorzystujący walory przyrodnicze, krajobrazowe i kulturowe, tworząc korzystne warunki do rozwoju rolnictwa, przedsiębiorczości i turystyki. Tak sformułowana misja rozwoju powiatu zakłada osiągnięcie celu nadrzędnego, jakim jest wyŜszy poziom Ŝycia mieszkańców, zgodnie z zasadami zrównowaŜonego rozwoju i przy jednoczesnym zwiększaniu konkurencyjności powiatu. WyŜszy poziom Ŝycia mieszkańców będzie moŜliwy do zweryfikowania za pomocą wskaźników dochodowości mieszkańców oraz ich dostępu do wybranych elementów infrastruktury technicznej i społecznej. ZrównowaŜony rozwój naleŜy rozumieć jako harmonijny rozwój społeczno-gospodarczy całego obszaru powiatu, prowadzący do poprawy jakości Ŝycia obecnych i przyszłych pokoleń, przy zachowaniu zasobów przyrodniczych i kulturowych oraz właściwej struktury demograficznej społeczności lokalnej. Z kolei konkurencyjność powiatu naleŜy rozpatrywać w kategoriach ogólnej zdolności powiatu do radzenia sobie z narastającą konkurencją w róŜnych obszarach Ŝycia społeczno-gospodarczego. Konkurencyjność powiatu jest pojęciem szerszym niŜ konkurencyjność gospodarki i obejmuje szereg czynników odnoszących się na przykład do oceny kapitału 62 ludzkiego lub społecznego, czy teŜ jakości funkcjonowania administracji publicznej w powiecie. Cele strategii Misja rozwoju powiatu będzie moŜliwa do spełnienia dzięki realizacji następujących priorytetów / celów strategicznych: Priorytet 1: Zwiększenie konkurencyjności lokalnej gospodarki Priorytet 2: Poprawa atrakcyjności turystycznej powiatu Priorytet 3: Wzrost poziomu zatrudnienia mieszkańców powiatu Priorytet 4: Poprawa jakości kapitału ludzkiego oraz ograniczenie wykluczenia społecznego Na niską konkurencyjność lokalnej gospodarki wpływa przede wszystkim niski stopień uprzemysłowienia powiatu, dominująca pozycja mało efektywnego rolnictwa, słabo rozwinięta przedsiębiorczość oraz brak przedsiębiorstw o ugruntowanej pozycji rynkowej, wokół których mógłby rozwijać się rynek usług kooperacyjnych. Dodatkowym ograniczeniem dla lokalnej gospodarki jest słaby stan wyposaŜenia powiatu w podstawową infrastrukturę techniczną, szczególnie jeŜeli chodzi o transport i ochronę środowiska. Zły stan infrastruktury wpływa niekorzystnie na atrakcyjność inwestycyjną powiatu i jego niską zdolność do konkurowania o inwestorów zewnętrznych i turystów. Jak juŜ wcześniej zasygnalizowano, niezbędnym warunkiem poprawy sytuacji społeczno-gospodarczej w powiecie jest dobrze funkcjonująca gospodarka lokalna. Od jej rozwoju – zarówno w sferze rolnej, jak i pozarolnej – zaleŜą w duŜym stopniu źródła dochodów mieszkańców. Obecnie konkurencyjność lokalnej gospodarki jest bardzo ograniczona, czego przejawem są niskie dochody mieszkańców oraz duŜy poziom bezrobocia, równieŜ tego, ukrytego w rozdrobnionych i mało dochodowych gospodarstwach rolnych. Brak moŜliwości zatrudnienia powoduje, Ŝe duŜy odsetek osób utrzymuje się ze źródeł niezarobkowych oraz jest zmuszonych korzystać z róŜnych form pomocy społecznej. Niskie lub brak stałych źródeł utrzymania wpływa negatywnie na ogólne warunki Ŝycia mieszkańców, a takŜe często prowadzi do licznych zjawisk patologii i wykluczenia społecznego. Innym czynnikiem ograniczającym konkurencyjność powiatu i jego gospodarki jest ciągle niska jakość kapitału ludzkiego i społecznego w powiecie. Ogólnie niskie wykształcenie mieszkańców, a takŜe brak wiedzy i kluczowych kwalifikacji, powoduje, Ŝe duŜy odsetek mieszkańców ma niewielkie szanse na znalezienie 63 zatrudnienia lub załoŜenia własnej działalności gospodarczej. Prowadzi to do ogólnej apatii i niewiary we własne moŜliwości. Przejawem tego jest niska aktywność gospodarcza mieszkańców oraz niechęć do samoorganizowania się i działania na rzecz społeczności lokalnej. WyŜej wymienione słabości i bariery będą mogły być w znacznym stopniu ograniczone poprzez działania operacyjne zaproponowane w ramach przyjętych priorytetów. W strategii przewidziano realizację następujących celów operacyjnych w ramach poszczególnych priorytetów: Priorytet 1: Zwiększenie konkurencyjności lokalnej gospodarki 1.1 1.2. 1.3. Rozwój infrastruktury poprawiającej atrakcyjność inwestycyjną powiatu Rozwój zrównowaŜonego rolnictwa, w tym rolnictwa ekologicznego oraz przetwórstwa rolno-spoŜywczego Rozwój instytucji otoczenia rolnictwa w powiecie Priorytet 2: Poprawa atrakcyjności turystycznej powiatu 2.1 2.2. 2.3. Rozwój infrastruktury poprawiającej atrakcyjność turystyczną powiatu Rozwój kultury i kapitału społecznego w powiecie Zintegrowana promocja atrakcji turystyczno-rekreacyjnych powiatu oraz rozwój współpracy międzynarodowej Priorytet 3: Wzrost poziomu zatrudnienia mieszkańców powiatu 3.1 3.2. Rozwój przedsiębiorczości w powiecie opolskim Rozwój instytucji rynku pracy i aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu Priorytet 4: Poprawa jakości kapitału ludzkiego oraz ograniczenie wykluczenia społecznego 4.1 4.2. 4.3. Podniesienie poziomu wykształcenia i wiedzy mieszkańców powiatu Promowanie zdrowia i profilaktyka uzaleŜnień wśród mieszkańców powiatu Poprawa stanu bezpieczeństwa publicznego i jakości rządzenia w powiecie Cele strategiczne i operacyjne nie mają układu hierarchicznego i będą realizowane równocześnie, w zaleŜności od dostępnych źródeł finansowania oraz zaangaŜowania się we wdraŜanie strategii poszczególnych instytucji i podmiotów. Przyjęty układ celów jest w pełni zgodny z priorytetami strategicznymi Strategii Rozwoju Kraju na lata 2007-2015, a takŜe wpisuje się w strukturę celów Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2006-2020. Uwzględnia równieŜ obowiązujące dokumenty strategiczne na poziomie powiatowym, w tym: Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla Powiatu Opolskiego na lata 2003– 2015.
