Dr hab - Home.pl
Transkrypt
Dr hab - Home.pl
Biuro Edukacji Urząd m.st. Warszawy III EDYCJA KONFERENCJI SZKOŁA PARTNERSKA „Wpływ rodziców na sukcesy edukacyjne dzieci” dr hab. Małgorzata Żytko Wpływ rodziców na osiągnięcia szkolne uczniów na podstawie „Badań umiejętności podstawowych uczniów trzecich klas szkoły podstawowej”. Status socjoekonomiczny rodziny a osiągnięcia szkolne uczniów w świetle badań uczniów klas trzecich szkoły podstawowej: W 2006 roku Centralna Komisja Egzaminacyjna uruchomiła projekt, współfinansowany przez Europejski Fundusz Społeczny, pod tytułem: „Badanie podstawowych umiejętności uczniów trzecich klas szkoły podstawowej”. Celem projektu jest monitorowanie zakresu oraz poziomu podstawowych umiejętności uczniów kończących I etap edukacji. Głównym zadaniem jest stworzenie narzędzia polityki edukacyjnej, pozwalającego na doskonalenie jakości pracy szkoły na poziomie wczesnej edukacji oraz wspierającego podnoszenie jakości i efektywności funkcjonowania szkoły podstawowej. Zadanie to jest realizowane poprzez systematyczne prowadzenie badań wybranych umiejętności językowych i matematycznych uczniów klas trzecich oraz analizę kontekstów mających związek z tymi umiejętnościami. Konteksty dotyczą działań szkoły, w szczególności nauczyciela, ale również środowiska rodzinnego, w którym wychowuje się dziecko. Ostatnie badanie zostało zrealizowane w 2008 roku. Wzięło w nich udział 4756 uczniów z 262 klas trzecich z 262 szkół podstawowych z terenu całej Polski oraz 262 nauczycieli. Szukano odpowiedzi na trzy podstawowe pytania: 1. Jaki jest poziom opanowania podstawowych umiejętności językowych dzieci kończących edukację początkową? 2. Jaki jest poziom opanowania podstawowych umiejętności matematycznych dzieci kończących edukację początkową? 3. Jakie uwarunkowania szkolne, zwłaszcza związane z nauczycielem, różnicują poziom osiągnięć szkolnych trzecioklasistów? Biuro Edukacji Urząd m.st. Warszawy W zakresie umiejętności językowych badano: umiejętność czytania, pisania oraz umiejętności gramatyczne i zasób słownikowy uczniów. Wśród umiejętności matematycznych skoncentrowano się na: umiejętnościach rachunkowych, umiejętności rozwiązywania zadań tekstowych oraz umiejętności dostrzegania i wykorzystywania prawidłowości. Wśród czynników tworzących kontekst szkolnych osiągnięć uczniów szczególną rolę odgrywa środowisko rodzinne, w którym wychowuje się dziecko. W badaniach trzecioklasistów charakteryzował je wskaźnik określany jako SES rodziców ucznia, czyli status społecznoekonomiczny rodziny dziecka. Został on utworzony z czterech zmiennych: poziom wykształcenia rodziców sytuacja zawodowa rodziców subiektywna ocena sytuacji materialnej rodziców dostępność materiałów edukacyjnych w domu (książki, komputer, czasopisma dla dzieci). Analiza związku między wynikami uczniów w testach szkolnych osiągnięć a statusem socjoekonomicznym rodziny i czynnikami związanym bezpośrednio ze szkołą wskazuje, że od 20 do 43% zróżnicowania w wynikach między klasami trzecimi jest efektem zmiennych związanych ze statusem socjoekonomicznym rodziny dziecka. Tak więc na rozwój wielu umiejętności, między innymi czytania, decydujący wpływ ma potencjał kulturowy domu rodzinnego a nie oddziaływania szkoły. Systematycznie obserwowane w tych badaniach lepsze wyniki szkół wielkomiejskich, w porównaniu z innymi warstwami środowiskowymi, nie są konsekwencja różnic związanych z jakością pracy szkoły, ale zróżnicowanego rozdysponowania między warstwami zmiennej dotyczącej wykształcenia rodziców. W dużym mieście jest znacznie więcej wykształconych rodziców niż w małym mieście lub na wsi. Spośród wymienionych czynników tworzących wskaźnik SES rodziców, a także wszystkich uwzględnionych w badaniu najsilniejszy związek istnieje między osiągnięciami dzieci a wykształceniem rodziców. Dzieci z rodzin, gdzie przynajmniej jedno z rodziców ma wyższe wykształcenie osiągały znacznie lepsze rezultaty w zakresie umiejętności czytania (wyższe o 21,9 pkt procentowych) i umiejętności matematycznych (wyższe o 15 pkt) w porównaniu z dziećmi, których rodzice mają „przeciętny” poziom wykształcenia (żadne z rodziców nie ma wykształcenia wyższego, a przynajmniej jedno ma wykształcenie średnie). Poza tym uzyskane wyniki wskazują także na to, że dzieci pochodzące z rodzin o przeciętnym wykształceniu rodziców uzyskują wyższe wyniki w zakresie często ćwiczonych umiejętności w szkole, niż dzieci z rodzin o najniższym wykształceniu rodziców (oboje poniżej średniego). Biuro Edukacji Urząd m.st. Warszawy Natomiast w przypadku umiejętności matematycznych rzadziej ćwiczonych w szkole, wymagających zaangażowania myślenia, wyniki dzieci ze środkowej grupy są podobne do wyników dzieci rodziców z najniższym wykształceniem. Kolejnym czynnikiem dotyczącym obszaru statusu socjoekonomicznego, który analizowano była sytuacja zawodowa rodziców. W zakresie wszystkich rodzajów umiejętności językowych i matematycznych fakt, że rodzice pracują ma istotny pozytywny wpływ na osiągnięcia szkolne dzieci. Uzyskują one znacznie lepsze wyniki niż ich koledzy, których rodzice nie są nigdzie zatrudnieni. Ciekawe wnioski nasuwają się po analizie związku między subiektywną oceną sytuacji materialnej rodziny a wynikami uczniów. Analiza bezpośredniego związku tych dwóch czynników pokazuje, że im wyższy poziom zadowolenia, tym lepsze wyniki uczniów. Ale zestawienie tej zmiennej z innymi wchodzącymi w skład SES (wykształcenie, praca zawodowa, biblioteka w domu) spowodowało, że jej związek okazał się ujemny. A więc po uwzględnieniu pozostałych czynników informujących o środowisku rodzinnym dziecka wysoka subiektywna ocena sytuacji materialnej wiąże się z niższymi wynikami uczniów. Jest to interesujący efekt, który wymaga jeszcze pogłębionych analiz. Ostatni wyodrębniony czynnik w statusie socjoekonomicznym rodziny to obecność w domu książek, czasopism dla dzieci, komputera. Stwierdzono istotny statystycznie związek między tym czynnikiem a wynikami uczniów. Podsumowanie uzyskanych wyników badań po raz kolejny wskazuje, że wśród czynników środowiskowych opisujących rodziców najsilniejszy związek z osiągnięciami szkolnymi dzieci ma potencjał kulturowy domu rodzinnego wyrażony w poziomie wykształcenia rodziców oraz obecności książek i innych materiałów wspomagających edukację. Podobne wyniki uzyskano między innymi w międzynarodowych badaniach 15-latków PISA (Programme for International Student Assessment). Na zakończenie trzeba podkreślić, że tak duże znaczenie SES rodziców i związek z wynikami uczniów skłaniają do refleksji na temat jakości pracy szkoły. Czy potrafi ona stworzyć szansę na rozwój tym dzieciom, które nie mają tak korzystnych warunków i doświadczeń środowiskowych? Z badań trzecioklasistów wynika, że nauczyciele na poziomie edukacji początkowej efektywnie uczą tylko gramatyki, ortografii i umiejętności związanych z mechanicznym liczeniem. Reszta jest zasługą środowiska rodzinnego. Biuro Edukacji Urząd m.st. Warszawy Literatura: M. Dąbrowski, M. Żytko (red.), Badanie umiejętności podstawowych uczniów klas trzecich szkoły podstawowej. Raport 2, CKE 2008 M. Dąbrowski (red), Badanie umiejętności podstawowych uczniów klas trzecich szkoły podstawowej. Trzecioklasista i jego nauczyciel M. Dagiel, M. Żytko (red.), Nauczyciel kształcenia zintegrowanego 2008 - wiele różnych światów? CKE 2009 (w druku) Wyniki badań PISA są dostępne na stronie internetowej Instytutu Filozofii i Socjologii PAN: www.ifispan.waw.pl Dr hab. Małgorzata Żytko - pedagog, kierownik pracowni Pedagogiki Wczesnoszkolnej Wydziału Pedagogicznego UW, autorka wielu publikacji dotyczących rozwoju i edukacji dzieci w wieku wczesnoszkolnym oraz kształcenia nauczycieli dla wczesnej edukacji. Współkoordynator projektu: Badanie umiejętności podstawowych (językowych i matematycznych) uczniów klas trzecich szkoły podstawowej (koordynator części badań dotyczącej umiejętności językowych). Członek Zespołu Edukacji Elementarnej Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN oraz ATEE (Association for Teacher Education in Europe). Ważniejsze publikacje: M. Żytko, Pisanie-żywy język dziecka. Wydawnictwa UW 2006 M. Żytko (współred), Badanie umiejętności podstawowych uczniów klas trzecich szkoły podstawowej. Raport z badania ilościowego cz.1, CKE Warszawa 2007, Konteksty szkolnych osiągnięć dzieci cz.II, CKE 2008 M. Żytko (współred.), Nauczyciel kształcenia zintegrowanego 2008 - wiele różnych światów?, CKE 2009