2013 - Instytut Filologii Słowiańskiej UWr

„Miscellanea Posttotalitariana Wratislaviensia“
Pracownia Interdyscyplinarnych Studiów nad Posttotalitaryzmami
Instytut Filologii Słowiańskiej UWr
ul. Pocztowa 9, pok. 306
53-313 Wrocław
tel. 71 375-45-55
e-mail: [email protected]
http://www.ifs.uni.wroc.pl/posttot.php
Szanowni Państwo!
W
imieniu
Redakcji
rocznika
„Miscellanea
Posttotalitariana
Wratislaviensia“ zapraszam do nadsyłania artykułów, przeglądów i recenzji z
zakresu
literaturoznawstwa,
językoznawstwa,
kulturoznawstwa,
filozofii
kultury, socjologii, historii, myśli politologicznej etc. do pierwszego numeru
czasopisma, który w całości poświęcony będzie zagadnieniu traumy
posttotalitarnej i jej wpływowi na świadomość społeczno-kulturową w
latach 1989/1991 - 2012 w krajach Europy Środkowej, Wschodniej i
Południowo-Wschodniej.
Trauma posttotalitarna należy dziś do centralnych problemów społecznokulturowych byłego bloku krajów komunistycznych. Jego rozpad w latach
1989/1991 wymusił na nowo powstałych niezależnych państwach jedno z
najbardziej fundamentalnych dla ich suwerenności zadanie: konieczność
rozliczenia się z totalitarnym dziedzictwem. Przeszłość w takiej perspektywie
nabrała charakteru politycznego, a to, w jaki sposób zamierzano rozprawić się z
reżimem
komunistycznym,
miało
zadecydować
o
charakterze
międzynarodowego dyskursu politycznego tych społeczeństw.
Dzisiaj, z perspektywy minionych ponad 20 lat, wyraźnie widać, że
strategia oczyszczania się krajów postkomunistycznych z totalitaryzmu w
większości nie była i w zasadzie do chwili obecnej nie jest satysfakcjonująca. W
każdym z państw interesującego nas regionu wyraźnie też widać, jak aktualną,
wręcz palącą potrzebą jest przepracowanie totalitarnej przeszłości, w imię
swoistego katharsis, mającego na celu nie tylko pogodzenie się z bolesnym
-1-
historycznym dziedzictwem, ale potrzebne również dla dokonania trzeźwej
oceny teraźniejszości i przede wszystkim dla otworzenia się na nieskrępowane
projektowanie i konstruktywne budowanie posttotalitarnej przyszłości, wolnej
od kompleksu niepełnowartościowości, skutecznie podsycanego latami przez
dominującą w tym obszarze radziecką totalitarną opresję ideologiczną,
polityczną,
militarną,
ekonomiczną,
kulturową,
mentalną.
Natomiast
najgroźniejsze pokłosie tej strategii, choć niekoniecznie najokrutniejsze, jak
podpowiada Hannah Arendt (Korzenie totalitaryzmu, T. 2, 1993), jest
odczuwane najdotkliwiej dopiero teraz, na długo po tym, kiedy totalitaryzm
należy do przeszłości, albowiem „niewyleczona” trauma po upadku reżimu
totalitarnego skutecznie blokuje ewolucję cywilizacyjną krajów pototalitarnych,
przez zatrzymanie ich w fazie tranzycji (ang. transition), w rezultacie czego
uniemożliwiona
zostaje
skuteczna
transformacja
(ang.
transformation):
narodowa, społeczna, kulturowa, czy gospodarczo-ekonomiczna. W rezultacie
rodzi to uczucie straty, beznadziei i dezorientacji w nowej poreżimowej
rzeczywistości. Co więcej, nieoswojona trauma natrętnie aktywizuje się w
niekontrolowanych afektach, a zmuszając społeczeństwa tych państw do
ponownego jej przeżywania, staje się destrukcyjnym konstruktem ich nowej
tożsamości zbiorowej. Szczególnie niepokojące jest w takim aspekcie, jak
przekonuje Charity Scribner (Requiem for Communism, 2003), owo poczucie
straty, które przejawia się nie tyle w melancholijnej nostalgii, czy idealizacji
komunistycznej przeszłości, ale pod postacią doświadczenia, że zastanej
rzeczywistości czegoś brakuje, a mianowicie: wymiaru doświadczenia
konstytuującego to, co społeczne.
W związku z powyższym proponujemy w sposób szczególny przyjrzeć się
także zagadnieniu posttraumy, rozumianemu, za Dominickiem LaCaprą, jako
międzypokoleniowe przekazywanie traumy na gruncie tzw. postpamięci, czyli
pamięci
nabytej
przez
tych,
którzy
nie
doświadczyli
bezpośrednio
przełomowego (granicznego)/traumatycznego wydarzenia, ale na drodze
międzypokoleniowej wiedzy o tym fakcie, w rezultacie czego mogą oni
-2-
doświadczać i przejawiać posttraumatyczne symptomy głownie poprzez procesy
identyfikacji (rzeczywiste lub wyobrażone) z doświadczeniem osób je
przekazujących (D. LaCapra, Historia w okresie przejściowym. Doświadczenie.
Tożsamość. Teoria krytyczna, 2009).
A zatem, doświadczenie posttotalitarnej traumy i posttraumy w krajach
postkomunistycznej Europy Środkowej, Wschodniej i Południowo-Wschodniej
proponujemy
zbadać
w
następującym
interdyscyplinarnym
zakresie
problemowym:
•
zbiorowa tożsamość narodowa i kulturowo-społeczna w obliczu
zewnętrznego i wewnętrznego rodowodu procesów tranzycyjnych oraz udziału
grup społecznych biorących udział w działaniach na rzecz owych procesów;
•
universa narodowe – zbadanie istoty ich funkcjonowania w odniesieniu
do wartości, mitów i stereotypów na gruncie rodzimym, jak i w obliczu
konfrontacji z historyczno-kulturowym dziedzictwem europejskim;
•
ideowy fundament przełomu 1989/1991, w tym rola, udział i znaczenie
alternatywnych ruchów społeczno-kulturowych oraz emigracji;
•
zjawiska, wydarzenia i fakty zakazane, wyparte lub zmanipulowane
przez reżim komunistyczny z/w oficjalnej przestrzeni polityczno-społecznokulturowej, m.in. polityka kolonizacyjna II Rzeczypospolitej na tzw. kresach
wschodnich, zaprogramowany głód na Ukrainie, eksterminacja inteligencji w
krajach Związku Radzieckiego w latach 30. XX wieku, łagry, rok 1939 i II
wojna światowa w konfrontacji z hitleryzmem i stalinizmem, kolaboracja z
okupantem hitlerowskim, zbrodnie stalinowskie i hitlerowskie, UPA (z
perspektywy ukraińskiej i polskiej), repatriacje/przesiedlenia/wypędzenia,
powojenna kolaboracja intelektualistów z reżimem komunistycznym, represje
wobec Kościoła; "Zwycięski Luty" 1948 roku w Czechosłowacji; sytuacja
mniejszości narodowych w Czechosłowacji; Praska Wiosna 1968; powstanie na
Węgrzech 1956 roku, podział Niemiec murem berlińskim, kulisy rewolucji w
-3-
Rumunii 1989 roku, konflikty nacjonalistyczne, etniczne i religijne (zgubne w
skutkach zwłaszcza dla krajów byłej Jugosławii, których dramatycznymi
symbolami – wciąż krwawiącymi ranami narodowymi - stały się oblężenie
Sarajewa i tragedia w Srebrnicy) etc.
•
mass-media a symulakryczna rzeczywistość totalitarna - spojrzenie
z perspektywy XXI wieku.
Tak skonceptualizowany „pakiet problemowy”, będący tylko punktem
wyjścia do pogłębionej debaty, chcielibyśmy poddać pod dyskusję w
następujących obszarach refleksji naukowej:
•
•
•
•
instytucjonalnym
przemian obyczajowych (w tym i gender studies)
polityki kulturowej
polityki językowej.
Na Państwa teksty, o objętości nieprzekraczającej 15 stron, czekamy do
15 czerwca 2013 roku. Wydruk komputerowy w 3 egzemplarzach wraz z
wersją elektroniczną należy przesłać na adres Redakcji:
„Miscellanea Posttotalitariana Wratislaviensia“
Interdyscyplinarna Pracownia Studiów nad Posttotalitaryzmami
Instytut Filologii Słowiańskiej UWr
ul. Pocztowa 9, pok. 306
53-313 Wrocław, Polska
tel.: +48 713754-555
e-mail: [email protected]
Szczegółowe informacje dotyczące wymogów formalno-technicznych
publikowania i zasad recenzowania tekstów na łamach „Miscellanea
Posttotalitariana Wratislaviensia“ znajdą Państwo pod następującym adresem:
http://www.ifs.uni.wroc.pl/posttot.php?strona=zaspub
Z wyrazami szacunku
prof. UWr dr hab. Agnieszka Matusiak
-4-