Polityka miejska a planowanie zagospodarowania przestrzennego

XXXV Zgromadzenie Ogólne
Zabrze, 13 – 14 marca 2014
POLITYKA MIEJSKA
A PLANOWANIE
ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO
11 LAT TEMU SEJM UCHWALIŁ OBOWIĄZUJĄCĄ USTAWĘ O PLANOWANIU I ZAGOSPODAROWANIU PRZESTRZENNYM.
JEDYNĄ ORGANIZACJĄ, KTÓRA WÓWCZAS PROTESTOWAŁA PRZECIWKO JEJ ROZSTRZYGNIĘCIOM, BYŁ ZWIĄZEK MIAST
POLSKICH. NASZEGO PROTESTU NIE WZIĘTO POD UWAGĘ…
USTAWA W OBECNYM KSZTAŁCIE:
1) UCHYLIŁA BEZPODSTAWNIE WIELKĄ LICZBĘ PLANÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO;
2) WPROWADZIŁA MOŻLIWOŚĆ LOKALIZACJI INWESTYCJI W DRODZE DECYZJI ADMINISTRACYJNYCH, KTÓRE:
- OZNACZAJĄ WYJĘCIE PLANOWANIA PRZESTRZENNEGO Z GESTII RAD GMIN,
- NIE MUSZĄ BYĆ ZGODNE Z POLITYKĄ PRZESTRZENNĄ GMINY,
- SĄ PODEJMOWANE NA PODSTAWIE WADLIWIE ZDEFINIOWANYCH PRZESŁANEK,
- STANOWIĄ OGROMNE ZAGROŻENIE KORUPCYJNE,
- ICH PROJEKTY MOGĄ BYĆ OPRACOWANE PRZEZ URBANISTÓW I - DOPISANYCH W SEJMIE - ARCHITEKTÓW;
3) SPOWODOWAŁA WYSYP W WIĘKSZOŚCI FATALNEGO, DODATKOWO GMATWAJĄCEGO SYTUACJĘ, ORZECZNICTWA;
4) USANKCJONOWAŁA NIERÓWNOWAGĘ MIĘDZY WYMOGAMI DOBRA WSPÓLNEGO A INTERESEM PARTYKULARNYM,
CO SPOWODOWAŁO NARASTAJĄCE OBCIĄŻENIA FINANSOWE GMIN NIESPRAWIEDLIWYMI ROSZCZENIAMI, KOSZTEM
WAŻNYCH POTRZEB SPOŁECZNOŚCI LOKALNYCH;
5) ZACHĘCIŁA DO NIEKORZYSTNYCH, W TYM SPEKULACYJNYCH, ZJAWISK W OBROCIE NIERUCHOMOŚCIAMI;
6) WZMOCNIŁA ZJAWISKA BEZŁADNEJ URBANIZACJI, KTÓRA - OPRÓCZ ZAKŁÓCEŃ ŁADU PRZESTRZENNEGO - ZWIĘKSZA
KOSZTY BUDOWY I UTRZYMANIA INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ.
W OSTATNIM CZASIE NASTĄPIŁY WYDARZENIA, KTÓRE STWARZAJĄ NADZIEJĘ NA KORZYSTNE ZMIANY W TEJ SFERZE:
1) MRR PODJĄŁ PRACE NAD OPRACOWANIEM - PO RAZ PIERWSZY - POLSKIEJ POLITYKI MIEJSKIEJ, KTÓREJ ZAŁOŻENIA
POWSTAŁY PRZY WSPÓŁPRACY Z PRZEDSTAWICIELAMI MIAST I ZWIĄZKU;
2) POLITYKA MIEJSKA UZYSKAŁA STOSOWNĄ RANGĘ W USTAWIE O DZIAŁACH ADMINISTRACJI, W DZIALE POLITYKI
ROZWOJU, ZGODNIE Z NASZYM POSTULATEM;
3) DZIĘKI ZMIANOM W RESORTACH LOKALNE PLANOWANIE PRZESTRZENNE ZNALAZŁO SIĘ RÓWNIEŻ W MINISTERSTWIE
WŁAŚCIWYM DO SPRAW ROZWOJU.
NIESTETY ZASZŁY TEŻ ZMIANY NIEKORZYSTNE: ROZWIĄZANIA WPROWADZONE W POLITYCE ROZWOJU NIE ZBUDOWAŁY NIEZBĘDNYCH, PARTNERSKICH RELACJI MIĘDZY SAMORZĄDAMI LOKALNYMI A SAMORZĄDEM REGIONALNYM.
PROBLEMY SZCZEGÓŁOWE:
Decyzja wzizt – diagnoza sytuacji:
- do ustalenia warunków zabudowy nie jest niezbędne posiadanie przez wnioskującego praw do
nieruchomości; decyzja sama w sobie nie rodzi prawa do terenu, ani nie narusza prawa własności;
o jej wydanie dla dowolnego terenu może wystąpić każdy;
- dla tego samego terenu można wydać kilka decyzji;
- jest wyłącznie administracyjnym potwierdzeniem dopuszczalności lokalizacji inwestycji w sytuacji braku
planu miejscowego, na podstawie konkretnych (choć wadliwie opisanych w ustawie) przesłanek;
- ma wynikać z analizy urbanistycznej, zatem nie powinna budzić wątpliwości zasada zgodności tej
decyzji administracyjnej ze studium uikzp;
- nie zastępuje miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, nie może więc stanowić:

podstawy do wywłaszczenia nieruchomości na cel publiczny,

podstawy do roszczeń odszkodowawczych (zwłaszcza, gdy później następuje uchwalenie MPZP).
Wywłaszczenie nieruchomości pod drogi publiczne dokonuje się na ogół na terenach o wcześniej innym przeznaczeniu i zwykle wiąże się ze wzrostem wartości nieruchomości, który nie miałby
miejsca, gdyby nie zaplanowano na tym obszarze dróg (w ramach nowego przeznaczenia);
Interpretacja tej sytuacji wynika wprost z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca 2012 r.1, w którym Sąd
ten stwierdził, że „Istota instytucji prawnej wykupu, jako następstwa zmiany miejscowego planu, wymaga
uwzględnienia stanu (charakteru nieruchomości, sposobu jej użytkowania) istniejącego przed datą wejścia
planu w życie. Przemawia za tym jej cel zmierzający, przez zapewnienie ekwiwalentu, do usunięcia skutków ograniczenia prawa własności odnoszonego do wcześniejszego korzystania z nieruchomości (faktycznego lub potencjalnego, zgodnego z dotychczasowym przeznaczeniem), brak w ustawie kryterium spadku
/ wzrostu bądź różnicy wartości nieruchomości. Cena ma wyrównać wskazaną różnicę a nie być źródłem
dochodu albo straty wynikających z aktualnego statusu nieruchomości. Co do zamierzonego wykorzystywania decydujące znaczenie należy przypisać postanowieniom planu miejscowego, a nie późniejszym
zdarzeniom lub czynnościom prawnym, w tym zmierzającym do wydzielenia terenu pod nowe drogi
publiczne lub drogi wewnętrzne”.
Należałoby zatem:

zastąpić formułę obowiązkowego wykupu tych terenów przez gminę (nie dość, że wartość całości rośnie, to jeszcze gmina musi zapłacić za grunty pod drogi, a potem te drogi zbudować) nieodpłatnym
przekazaniem, przy jednoczesnym odstąpieniu od renty planistycznej dla pozostałych części
nieruchomości;

wprowadzić do ustawy wynikającą z wyroku SN zasadę, że wykup - jeżeli ma miejsce, zwłaszcza w sytuacji sprzed wejścia w życie ewentualnej zmiany - odbywa się po cenie gruntu użytkowanego w sposób, jaki istniał przed uchwaleniem planu.
Niewłaściwie skonstruowane relacje między różnymi kategoriami JST w polityce rozwoju,
widoczne m.in. w:
 „ODGÓRNYM” FORMUŁOWANIU
1
PROGRAMÓW ROZWOJU MIEJSKICH OBSZARÓW FUNKCJONALNYCH,

BRAKU PARTNERSKICH RELACJI MIĘDZY PLANAMI PRZESTRZENNYMI WOJEWÓDZTW I GMIN,

ZIGNOROWANIU STRATEGII ROZWOJU LOKALNEGO W NOWYM SCHEMACIE POLITYKI ROZWOJU.
sygn. akt IV CSK 619/11 (LexPolonica nr 4451355)
STANOWISKO ZGROMADZENIA OGÓLNEGO ZMP
1. Planowanie zagospodarowania przestrzennego jest zagadnieniem o znaczeniu ustrojowym,
dotyczy bowiem kwestii ładu przestrzennego, który jest regulowany - w granicach określonych
ustawowo - aktami prawa miejscowego. Akty te, które muszą być w określonym zakresie zgodne
z KPZK oraz planami regionalnymi, stanowią podstawę polityki przestrzennej państwa, w tym
dotyczącej lokalizacji wszelkich obiektów budowlanych.
Dlatego błędem jest dyskutowanie na temat tej problematyki łącznie z kwestiami kodeksu
budowlanego, który dotyczy całkowicie odmiennej materii - zagadnień technicznych procesów
budowlanych oraz administracji budowlanej. Łączne dyskutowanie o tych z samej natury różnych
zagadnieniach może rodzić niepożądane konsekwencje, np. wynikające z lobbingu deweloperów, którego rezultatem jest m.in. aktualny kształt upzp. Warto przypomnieć fakt dopisania
w trakcie prac sejmowych do osób uprawnionych do sporządzania projektów decyzji WZiZT poza urbanistami - także architektów. Efektem jest architektoniczne, zamiast urbanistycznego,
podejście do lokalizacji wielu inwestycji.
2. Oczekiwane zmiany w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym trzeba
podzielić na dwie grupy:
a) zmiany doraźne, które możliwie szybko zahamują degradację przestrzeni;
b) zmiany systemowe, które ułatwią procesy planowania przestrzennego.
3. Do zmian doraźnych należy zaliczyć:
a) bardzo pilne wprowadzenie wymogu zgodności decyzji WZiZT ze studium UiKZP;
b) możliwie szybką likwidację decyzji WZiZT (prócz inwestycji celu publicznego), a przynajmniej bardzo pilną zmianę ich zdefiniowania w ustawie (nie są aktami planistycznymi !);
c) pilne wprowadzenie możliwości uchwalenia uproszczonych przepisów urbanistycznych
dla terenów zagospodarowanych, umożliwiając lokalizację np. zabudowy uzupełniającej;
d) zastąpienie niekonstytucyjnych uzgodnień mpzp opiniowaniem przez wskazane instytucje;
e) wprowadzenie równowagi między poszanowaniem praw indywidualnych a wymogami
dobra publicznego, w tym w zakresie zobowiązań i roszczeń uczestników procesu; skreślenie w ustawie art. 36 i 37 (wobec wprowadzenia art. 417 w kodeksie cywilnym).
4. Zmiany systemowe powinny być przygotowane odrębnie, najlepiej przez specjalnie powołaną w tym celu komisję kodyfikacyjną, złożoną ze specjalistów z zakresu szeroko pojętej urbanistyki, rozwoju, prawa własności i ustroju samorządu terytorialnego. Powinny usytuować
planowanie zagospodarowania przestrzeni nie - jak dotąd - jako narzędzie restrykcji wobec
właścicieli i użytkowników nieruchomości, lecz jako instrument prowadzenia polityki rozwoju
przez państwo (jego struktury centralne, regionalne i lokalne). Niezbędne jest m.in.:
a) wzmocnienie rangi studium UiKZP (plan kierunkowy);
b) całkowita likwidacja decyzji administracyjnych, a także „specustaw”;
c) wprowadzenie zasady opracowywania planów miejscowych przede wszystkim dla obszarów, na których zachodzą procesy rozwojowe (zmienia się ich przeznaczenie); na
pozostałych wystarczą uproszczone przepisy urbanistyczne;
d) uproszczenie i skrócenie procedur opracowywania i uchwalania planów, przeniesienie
konsultacji na etap prac nad projektem uchwały o przystąpieniu do sporządzania mpzp;
e) wprowadzenie wymogu oceny aktualności planu i studium (art. 32) w I roku kadencji.