Zakres i uwarunkowania zarzdzania innowacjami w mikro

76
M. Matejun, A. Wi ckowska, Zakres i uwarunkowania zarz dzania…
M. Matejun, A. Wi ckowska, The range and determinants of innovation…
Zakres i uwarunkowania zarz dzania innowacjami
w mikro- i małych przedsi biorstwach regionu
łódzkiego
∗
∗∗
Marek Matejun , Agnieszka Wi ckowska
Słowa kluczowe: innowacje, zarz dzanie innowacjami, mikro- i małe przedsi biorstwa
Keywords: innovations, innovation management, micro and small enterprises
Synopsis: Podstawowym komponentem sukcesu oraz budowania przewagi konkurencyjnej współczesnych mikro- i małych przedsi biorstw staj si innowacje. W artykule zaprezentowano kluczowe
aspekty zarz dzania innowacjami w firmach mikro i małej wielko ci oraz okre lono rodzaje i zakres
wdro enia innowacji w praktyce gospodarczej tych podmiotów. Aby zrealizowa cel pracy, przeprowadzono badania ankietowe na próbie 40 przedsi biorstw działaj cych na terenie regionu łódzkiego, które
w ostatnich dwóch latach wdro yły innowacyjne rozwi zania.
Podstawowym warunkiem zapewnienia wysokiej pozycji konkurencyjnej oraz dynamicznego i skutecznego rozwoju współczesnych przedsi biorstw staj si innowacje. Wymóg ten dotyczy w szczególno ci firm mikro i małej wielko ci, które jako podmioty o immanentnych cechach elastyczno ci i przedsi biorczo ci mog by doskonałym polem działania dla kreatywnych innowatorów. Firmy te dzi ki wprowadzaniu innowacyjnych rozwi za
mog odpowiednio reagowa na zmiany zachodz ce na rynku oraz dostosowa swoje produkty czy usługi do wymaga stawianych przez odbiorców. Poprzez innowacje s równie
w stanie tworzy nowe potrzeby swoich klientów [Janasz, Kozioł, 2007, s. 11].
Działalno innowacyjna jest szeregiem działa o charakterze naukowym, badawczym,
technicznym, organizacyjnym, finansowym oraz handlowym. Ich celem jest opracowanie
i wdro enie nowych b d w istotnym stopniu ulepszonych produktów czy procesów. Rezultatem tak pojmowanej działalno ci s innowacje, które staj si podstawowym komponentem
budowania przewagi konkurencyjnej mikro- i małych przedsi biorstw [Sosnowska, Łobesko,
Kłopotek, 2000, s. 145]. Dodatkowym atutem jest zdolno takich przedsi biorstw do przyjmowania innowacji z zewn trz, co czyni je zdolnymi do tworzenia trwałej przewagi technologicznej [Łobesko, 2005, s. 70].
Warunkiem uzyskania tych efektów jest wła ciwe zarz dzanie innowacjami na poziomie
przedsi biorstwa, rozumiane jako uporz dkowany zbiór działa , realizowanych najcz ciej
w uj ciu funkcjonalnym, obejmuj cy planowanie i podejmowanie decyzji, organizowanie,
przewodzenie i kontrolowanie, skierowanych na zasoby organizacji dla osi gni cia zamierzonych celów w zakresie wyboru techniki, technologii i organizacji, pozyskania wiedzy
i innych rodków słu cych rozwojowi innowacji oraz ich wykorzystaniu w sposób sprawny
i skuteczny [Matejuk, 2009, s. 23].
Bior c to pod uwag za cel artykułu obrano okre lenie rodzaju i zakresu innowacji wdraanych w firmach mikro i małej wielko ci. Jego realizacj umo liwiły badania ankietowe
-
-
-
-
Wst p
-
∗
Dr Marek Matejun, Politechnika Łódzka.
Mgr Agnieszka Wi ckowska, Politechnika Łódzka.
∗∗
WSPÓŁCZESNE ZARZ DZANIE 1/2012
CONTEMPORARY MANAGEMENT QUARTERLY 1/2012
77
przeprowadzone na próbie 40 mikro- i małych przedsi biorstw działaj cych na terenie regionu łódzkiego, które w ostatnich dwóch latach wdro yły innowacje.
-
-
-
-
-
Wybrane aspekty zarz dzania innowacjami w mikro- i małych
przedsi biorstwach
W literaturze innowacje definiowane i opisywane s w bardzo ró norodny sposób. Mo na wyró ni cztery główne podej cia do interpretacji tego zjawiska: akcentuj ce ukierunkowanie na jednostk , na struktur , na zale no ci interakcyjne oraz podkre laj ce systemowe
kreowanie innowacji [Baruk, 2006, s. 92–93]. Podej cia te wywodz si w znacznej mierze
z klasycznej ju definicji J.A. Schumpetera, ujmuj cej innowacj jako nieci głe przeprowadzanie nowych kombinacji w zakresie wprowadzania nowego towaru lub usługi, nowej metody produkcji, nowego rynku, nowego ródła surowców lub półfabrykatów b d wprowadzenia nowej jako ciowo organizacji [Schumpeter, 1960, s. 104], przy jednoczesnym spełnieniu fundamentalnych warunków innowacji w postaci nowo ci oraz zastosowania innowacji w praktyce [Baruk, 2006, s. 95].
W efekcie rozwa a teoretycznych prezentowane s bardzo ró norodne opisy innowacji
i działalno ci innowacyjnej, od w skich definicji, a po bardzo szerokie uj cia tych konstruktów poj ciowych. Przykładem w skiego rozumowania w tym zakresie mo e by podejcie W. Nasierowskiego, który uwa a, i innowacja to pierwsze praktyczne wykorzystanie
wynalazku [Nasierowski, 1997, s. 46]. U yteczna wydaje si definicja zaproponowana
w podr czniku Oslo, zgodnie z któr za innowacj uwa a si wdro enie nowego lub znacz co udoskonalonego produktu albo procesu, metody marketingowej lub nowej metody organizacyjnej w praktyce gospodarczej, przy czym nowo ta odnosi si co najmniej do wprowadzaj cej j jednostki [Podr cznik Oslo, 2005, s. 48]. Szeroko interpretuj to poj cie W. Grudzewski oraz I. Hejduk, którzy do rozwi za innowacyjnych zaliczaj ka d my l, zachowanie lub rzecz, która jest nowa, tzn. jako ciowo ró na od form istniej cych [Grudzewski, Hejduk, 2000, s. 139].
Oprócz prób definicyjnych w literaturze mo na spotka tak e opisy syntetyzuj ce rozwaania teoretyczne. Jedn z propozycji mo e by zestawienie J. Baruka [1992, s. 36] akcentuj ce m.in. celowy i pozytywny kontekst innowacji, jej rzeczywiste wdro enie oraz pierwsze
zastosowanie, okre lony przedmiot i rezultat zmian, a tak e wymóg posiadania wiedzy technicznej, ekonomicznej, rynkowej oraz socjopsychologicznej niezb dnej do jej wdro enia.
Tak rozumiane innowacje s efektem działalno ci prowadzonej przez firmy innowacyjne,
które charakteryzuj si przede wszystkim kreatywno ci , zdolno ci wykorzystania swojego potencjału w celu utrzymania wysokiej pozycji konkurencyjnej w oparciu o strategiczne
kompetencje oraz umiej tno ci perspektywicznego my lenia i przewidywania przyszło ci.
Wa ny jest równie stały kontakt z klientami, którego celem jest poznanie ich bie cych
i przyszłych potrzeb, stosowny zakres informacji pozwalaj cych na wła ciw ocen podejmowanych decyzji, a tak e elastyczny charakter działa , podejmowanych w celu dostosowaniu si do zmieniaj cych si warunków funkcjonowania [Łobesko, 2005, s. 70]. Wymienione
cechy przedsi biorstw innowacyjnych wpisuj si z powodzeniem w charakterystyk jakociow podmiotów mikro i małej wielko ci, które jako naturalnie dynamiczne i przedsi biorcze organizacje mog sta si polem działania dla kreatywnych innowatorów.
Ró norodne kierunki podejmowanej działalno ci innowacyjnej prowadz do wyodr bnienia ró norodnych rodzajów innowacji. Jednym z podstawowych podziałów jest wyodr bnienie innowacji ze wzgl du na ich przedmiot w postaci innowacji produktowych, procesowych oraz organizacyjnych [Baruk, 2006, s. 107]. Według kryterium oryginalno ci zmian
wymienia si dwie podstawowe grupy innowacji: rozwi zania kreatywne oraz imituj ce.
Innowacje mo na równie podzieli według stopnia zło ono ci procesu i liczby twórców
post pu na innowacje niesprz one oraz sprz one [Os ka, Wipijewski, 1985, s. 20–21].
-
-
-
-
-
78
M. Matejun, A. Wi ckowska, Zakres i uwarunkowania zarz dzania…
M. Matejun, A. Wi ckowska, The range and determinants of innovation…
W podziale przyjmuj cym za podstaw obszar wyst powania rezultatów innowacji wyodr bnia si innowacje strategiczne oraz taktyczne [Kalisiak, 1975, s. 113]. Te i inne typologie wskazuj na szerokie i wieloaspektowe podej cie do problematyki innowacji wdra anych
przez współczesne firmy.
Wprowadzanie innowacji w mikro- i małych przedsi biorstwach jest uzale nione od posiadania dost pu do ródeł tych innowacji oraz zasobów pozwalaj cych na ich wdro enie
i dyfuzj . Innowacjom mo na przyporz dkowa okre lona ródła, których mikro- i małe
jednostki gospodarcze mog poszukiwa wewn trz przedsi biorstwa, jednak z powodu ogranicze zasobowych inspiracje powinny pochodzi równie z ka dego elementu otoczenia
zewn trznego [Winkler, 2008, s. 99]. Rozumowanie takie prowadzi do wyodr bnienia dwóch
podstawowych kierunków ródeł rozwi za innowacyjnych: wewn trznych oraz zewn trznych [Baruk, 2006, s. 111–112].
Zarz dzanie innowacjami w mikro- i małych firmach powinno mie charakter procesowy
i opiera si na klasycznych modelach prezentowanych w literaturze przedmiotu, np.
uwzgl dniaj cych fazy: planowania oraz analizy makro- i mikrootoczenia, identyfikacji
i wyboru projektów innowacyjnych, zapewnienia zasobów do ich realizacji, wdro enia i
dyfuzji zaproponowanych rozwi za oraz kontroli i dalszych planów innowacyjnych [Pomykalski, 2001, s. 78].
Finansowanie innowacji w Polsce odbiega znacznie od standardów wiatowych. Uzyskanie finansowania zewn trznego jest tu zadaniem bardzo trudnym, wymagaj cym ze strony
firmy znacznego zaanga owania zasobowego. Projekty innowacyjne mikro- i małych przedsi biorstw postrzegane s negatywnie przede wszystkim z powodu problemów we wła ciwej
ocenie ich warto ci, długiego zwrotu z inwestycji oraz poprzez istotne ryzyko, jakie generuj
dla dawców kapitału [Głodek, Goł biowski, 2006, s. 9–10]. Pomimo mo liwo ci zastosowania ró norodnych form finansowania zewn trznego, polskie firmy sektora MSP finansuj
procesy innowacyjne głównie ze rodków własnych [Wojnicka, Klimczak, 2008, s. 19], co
pogł bia dodatkowo wewn trzne ograniczenia zasobowe tych podmiotów.
Trudno ci staj si równie wysokie koszty opracowania i wdro enia innowacji, które w
znacznym stopniu przekraczaj mo liwo ci finansowe wi kszo ci najmniejszych firm. Mało
rozwini ta infrastruktura komercjalizacji nauki i techniki w Polsce staje si równie problemem, przyczynia si ona bowiem do tego, i inwestowanie w nowe technologie oraz powstawanie nowych podmiotów jest zwi zane ze zbyt wielkim ryzykiem. Powoduje to zahamowanie wykorzystania bada naukowych w praktyce gospodarczej [Ejsmont, 2006, s. 255].
Z drugiej strony mikro- i małe firmy cechuj ce si innowacyjno ci w istotnym stopniu
przyczyniaj si do tworzenia i rozwijania nowych dziedzin wytwórczo ci, nowych bran
i gał zi przemysłu opartych na nowych technologiach. Nale y jednak zaznaczy , i innowacyjno polskich firm z sektora MSP znacznie odbiega od standardów, jakie istniej w krajach europejskich, co potwierdzaj liczne raporty z tego zakresu [np. Wojnicka, Klimczak,
2008, s. 10].
Procesy innowacyjne realizowane w firmach mikro i małej wielko ci napotykaj na wiele
barier i ogranicze . W literaturze mo na odnale ró norodne ich typologie [por. Matejun,
2008, s. 42–44], a w jednej z propozycji stosowanej w odniesieniu do ogranicze działalnoci innowacyjnej mikro- i małych przedsi biorstw wymienia si pi podstawowych grup:
bariery rynkowe, ekonomiczne, wynikaj ce z polityki rz du, wewn trzne, zwi zane przede
wszystkim z procesami produkcyjnymi oraz obejmuj ce problemy zwi zane z niedostatecznym dost pem do u ytecznych informacji [Stru ycki, 2008, s. 136–137].
Stosunkowo niewielka aktywno polskich mikro- i małych przedsi biorstw jest rezultatem ró nego rodzaju zmiennych o charakterze ekonomicznym, barier rynkowych, ogranicze
zwi zanych ze słabo ci sfery naukowej i badawczo-rozwojowej [Plaskacz, Plaskacz, 2007,
s. 36], a tak e cz sto niedostatecznej wiedzy kadry zarz dzaj cej firmami sektora MSP.
Wa n przeszkod stanowi tu bariery ekonomiczne, zwi zane przede wszystkim z ograni-
WSPÓŁCZESNE ZARZ DZANIE 1/2012
CONTEMPORARY MANAGEMENT QUARTERLY 1/2012
79
czonym dost pem do zewn trznych ródeł finansowania, co powoduje, i działalno innowacyjna polskich firm jest realizowana w wi kszo ci przypadków z ich, cz sto mocno ograniczonych, rodków własnych. W ród innych czynników niezwykle istotn rol we wdra aniu innowacji przez mikro- i małe przedsi biorstwa odgrywa polityka innowacyjna prowadzona przez pa stwo, która nie motywuje cz sto polskich przedsi biorców do inwestowania
w badania i rozwój czy nowe technologie [Szopik, 2007, s. 41].
Metodyka bada i charakterystyka badanych przedsi biorstw
Zało ony cel zrealizowano, przeprowadzono badania empiryczne, które zostały przeprowadzone w regionie łódzkim, w okresie maj–czerwiec 2010 r., metod bada ankietowych,
na próbie 40 mikro- i małych przedsi biorstw. Jako technik badawcz wykorzystano technik ankiety rozdawanej bezpo rednio respondentem, natomiast narz dziem badawczym był
autorski kwestionariusz ankiety.
Zastosowano celowy dobór próby, koncentruj c si na mikro- i małych przedsi biorstwach, które wprowadziły innowacje w ostatnich dwóch latach. Przekazano ł cznie 42 kwestionariusze ankiet, z czego otrzymano zwrotnie 40 kwestionariuszy, które zakwalifikowano
do ostatecznej analizy.
Badaniu poddano 40 mikro- i małych przedsi biorstw, działaj cych przede wszystkim jako osoby fizyczne (80%). Wielko przedsi biorstwa okre lano na podstawie przepisów
ustawy o swobodzie działalno ci gospodarczej oraz według zapisów zał cznika nr 1 do rozporz dzenia Komisji (WE) nr 364/2004 z dnia 25 lutego 2004 r. [Definicja…]. Szczegółowe
informacje na temat badanych mikro- i małych przedsi biorstw przedstawiono w tab. 1.
Tab. 1. Szczegółowa charakterystyka mikro- i małych przedsi biorstw bior cych udział w
badaniach empirycznych (Detailed characteristics of the micro and small enterprises taking
part in the research)
Forma
Liczba
organizacyjnoprzedsi biorstw
prawna (Legal form)
osoba
fizyczna
prowadz ca
działalno
32
gospodarcz
(Single
entity)
spółka cywilna (Civil
1
partnership)
81
jawna
spółka z o.o. (Limited
company)
brak odpowiedzi (no
answer)
1
2
2
5
4
10
-
Liczba
przedsi biorstw
[%]
26
65
-
Dominuj cy sektor
działania (Dominant
sector of activity)
-
usługi (services)
Wielko firmy
(Company size)
Liczba
przedsi biorstw
[%]
mikro (micro)
28
70
mała (small)
12
30
N
[%]
4
10
10
25
26
65
Liczba
przedsi biorstw
[%]
2
-
-
spółka
(Registered
partnership)
[%]
Rok zało enia
firmy (The date of
the beginning of
activity)
po 1980 roku (after
1980)
po 1990 roku (after
1990)
po 2000 roku (after
2000)
Obszar działania
(Area of market
activity)
80
M. Matejun, A. Wi ckowska, Zakres i uwarunkowania zarz dzania…
M. Matejun, A. Wi ckowska, The range and determinants of innovation…
handel (commerce)
8
20
produkcja (production)
4
10
budownictwo (building
industry)
2
5
lokalny (local)
regionalny
(regional)
29
73
5
12
krajowy (national)
4
10
2
5
mi dzynarodowy
(international)
ródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych bada .
-
-
-
-
-
Innowacje przedsi biorstw w swietle przeprowadzonych bada
Wszystkie badane przedsi biorstwa wprowadziły w ostatnich dwóch latach innowacje.
W najwi kszej liczbie podmiotów (27 firm – 68% próby) wprowadzono w tym czasie innowacje organizacyjne. Znacznie mniej podmiotów wdro yło innowacje procesowe (14 firm)
lub produktowe (13 firm). Z punktu widzenia oryginalno ci wprowadzanych zmian dominowały innowacje imituj ce, które wprowadzono w 27 firmach, co stanowi 68% próby.
W znacznie mniejszym zakresie wprowadzano natomiast innowacje kreatywne, które wdroono jedynie w 17 podmiotach (43% próby).
Nast pnie poddano analizie obszary wyst powania rezultatów wdra anych innowacji.
W tym przypadku dominowały innowacje taktyczne (które wprowadzono w 23 firmach, 58%
próby), a wi c rozwi zania nastawione raczej na efekty krótkookresowe. Innowacje o charakterze strategicznym wprowadzono w 18 firmach (45% próby), co oznacza, i badane
przedsi biorstwa w mniejszym stopniu skupiaj si na długookresowych perspektywach
swojego działania.
Jako przykłady innowacji wprowadzonych w badanych firmach wymieniono przede
wszystkim:
– działania zwi zane ze wzbogaceniem oferty firmy (np. wprowadzenie nowych zaj
do oferty firmy, które dopiero powstaj i rozwijaj si w Polsce; sprzeda nowych
produktów potrzebnych do prowadzenia zaj ; poszerzenie asortymentu),
– wprowadzenie nowych rozwi za organizacyjnych (np. informatycznej platformy
kontaktu z klientem; nowych procesów zwi zanych z przepływem informacji),
– działania o charakterze inwestycyjnym (np. zakup oraz zmiana oprogramowania;
zmiana wn trza; zakup nowoczesnego sprz tu i szkole pracowników; zakup
nowej, ulepszonej maszyny produkcyjnej).
W badanych firmach dominuj zatem innowacje, które cz sto s widoczne jedynie
w wymiarze wewn trznym (głównie innowacje organizacyjne), o niewielkim zakresie oddziaływania (taktyczne) oraz b d ce jedynie powieleniem rozwi za stosowanych przez
liderów rynkowych (innowacje imituj ce). W zwi zku z tym wi kszo respondentów (62%)
ma trudno ci z jednoznacznym stwierdzeniem, czy ich firmy mo na okre li jako firmy innowacyjne. Na takie stwierdzenie zdecydowało si jedynie 18% osób bior cych udział
w badaniach, natomiast a 20% ankietowanych uwa a, i reprezentowane przez nich przedsi biorstwa nie powinny by zaliczane do grona podmiotów innowacyjnych.
Te ostro ne oceny przekładaj si nast pnie na ocen maksymalnego obszaru, na którym
badane firmy mog by uznane za przedsi biorstwa innowacyjne. Zdecydowana wi kszo
respondentów odnosi innowacyjno swoich przedsi biorstw do obszaru lokalnego (72%
wskaza ). Niewiele osób wskazywało natomiast na pozostałe obszary, w kolejno ci s to:
ponadregionalny (12% wskaza ), regionalny (10% wskaza ) oraz ponadlokalny i krajowy
(3% wskaza ). aden z respondentów nie uznał za maksymalny obszar, na jakim dane przedsi biorstwa mog by uznawane za innowacyjne, obszaru europejskiego i wiatowego.
W kolejnej cz ci bada poddano analizie ródła słu ce jako inspiracje dla działa innowacyjnych w badanych firmach. Respondenci oceniali znaczenie poszczególnych ródeł w
-
-
-
-
-
WSPÓŁCZESNE ZARZ DZANIE 1/2012
CONTEMPORARY MANAGEMENT QUARTERLY 1/2012
81
skali od 1 (najmniej istotne ródło działa innowacyjnych) do 5 (najwa niejsze ródło).
W ród ródeł wewn trznych wiod c rol pełni wła ciciel (dominanta wyniosła w tym przypadku 5, natomiast rednia ocena ustaliła si na poziomie 3,7). Pozostałe ródła wewn trzne
(w tym pracownicy i kadra kierownicza firmy) zostały ocenione na niskim lub bardzo niskim
poziomie.
Inspiracje do działa innowacyjnych w badanych firmach pochodz równie z otoczenia.
W tym przypadku istotn rol odgrywaj : obserwacja firm konkurencyjnych (dominuj ca
ocena w tym przypadku wyniosła 5, natomiast rednie wskazanie 3,4) oraz sugestie zgłaszane przez klientów firm (dominanta 4, rednie wskazanie 3,4). Pozostałe czynniki zewn trzne
zostały ocenione na niskim b d bardzo niskim poziomie.
W kolejnej cz ci bada respondenci oceniali znaczenie poszczególnych ródeł wykorzystywanych do finansowania wdra anych innowacji w skali od 1 (najmniej istotne ródło) do
5 (najwa niejsze ródło). Wyniki bada wskazuj , i analizowane firmy finansuj wdra ane
innowacje przede wszystkim ze rodków własnych, których rola została oceniona na wysokim poziomie (dominanta 4, rednie wskazanie 4,1). W procesie finansowania innowacji
redni rol odgrywaj w badanych firmach kredyty bankowe, natomiast nisk i bardzo –
rodki z funduszy Unii Europejskiej i inne ródła finansowania.
Mimo niewielkiego zakresu wdra anych innowacji badane firmy dostrzegaj szereg korzy ci z działalno ci innowacyjnej. Nale y do nich zaliczy przede wszystkim popraw jakoci oferowanych produktów i usług (korzy ta została oceniona bardzo wysoko w skali od 1
(najmniej istotna korzy ) do 5 (najbardziej istotna korzy ). W ród korzy ci zidentyfikowanych na wysokim poziomie mo na wymieni :
– zwi kszon liczb klientów,
– popraw uzyskiwanych wyników finansowych, w tym zysku firmy,
– polepszenie pozycji rynkowej oraz popraw wizerunku rynkowego i rozpoznawalno ci przedsi biorstwa,
– pozyskanie szans na dalszy rozwój firmy,
– obni enie kosztów działania oraz unowocze nienie metod zarz dzania.
W efekcie 75% respondentów jest ogólnie zadowolona z korzy ci osi gni tych w wyniku
wdro enia innowacji. W 7 firmach oceniono wr cz, i osi gni te korzy ci przerosły zakładane oczekiwania. Jedynie w 3 przedsi biorstwach (co stanowi 8% próby) krytycznie oceniono efekty wynikaj ce z podj cia i wdro enia działa innowacyjnych. Nale y przy tym
zaznaczy , i wła nie zdolno do wprowadzania innowacji, obok przedsi biorczo ci
i zaradno ci wła cicieli przedsi biorstw zostały uznane przez respondentów za kluczowe
czynniki zwi kszaj ce konkurencyjno badanych podmiotów.
Z drugiej jednak strony wdra ane innowacje napotkały na bariery utrudniaj ce sprawn
oraz skuteczn realizacj tych innowacji. Ankietowani zostali poproszeni o zidentyfikowanie
oraz ocen znaczenia barier w skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza najmniejszy, a 5 najwi kszy
problem w procesie wdra ania innowacji.
W grupie barier rynkowych jako najpowa niejszy problem (dominanta na poziomie 5)
zidentyfikowano i oceniono siln konkurencj rynkow . Czynnik ten ma zatem specyficzne
znaczenie w procesie zarz dzania innowacjami w badanych firmach. Z jednej strony stanowi
bowiem barier dla działalno ci innowacyjnej, z drugiej natomiast jest ródłem inspiracji dla
nowych pomysłów i kreatywnych rozwi za .
W grupie barier ekonomicznych dwa czynniki oceniono na wysokim poziomie (dominanta wyniosła 4). Zaliczono do nich: ograniczony dost p do rodków pieni nych oraz trudnoci ze zdobyciem zewn trznych ródeł kapitału, zarówno krajowych, jak i zagranicznych.
W obszarze ogranicze wynikaj cych z polityki rz du dotycz cych rozwoju innowacyjno ci
jako najpowa niejsz barier wymieniono wysokie podatki i inne obci enia publicznoprawne (przede wszystkim wysoko obci e ZUS), cz ste zmiany przepisów prawnych
oraz skomplikowane procedury administracyjne.
82
M. Matejun, A. Wi ckowska, Zakres i uwarunkowania zarz dzania…
M. Matejun, A. Wi ckowska, The range and determinants of innovation…
W grupie barier wewn trznych zwrócono uwag przede wszystkim na ograniczenia zasobowe w postaci niewielkich mo liwo ci produkcyjnych oraz niedostatecznej bazy lokalowej
badanych przedsi biorstw. Du y wpływ miały bariery zwi zane z niskim dost pem do informacji prawnych, ekonomicznych, technicznych czy dotycz cych usług biznesowych
wspieraj cych działalno proinnowacyjn , szczególnie na szczeblu lokalnym.
Ostatni cz
bada po wi cono ocenie perspektyw rozwoju innowacji w badanych firmach. W tym obszarze a 40% respondentów stwierdziło, i widzi szanse na dalszy rozwój
działalno ci innowacyjnej w reprezentowanych przez siebie przedsi biorstwach. 60% ankietowanych jest bardziej ostro nych w prognozach i uzale nia dalszy rozwój innowacji od
ogólnej sytuacji społeczno-gospodarczej, przede wszystkim w obszarze swojego działania
rynkowego.
Ankietowani zwrócili równie uwag na pewne czynniki, które mog usprawni
i poprawi skuteczno zarz dzania innowacjami w badanych przedsi biorstwach. W tym
przypadku respondenci zwracali przede wszystkim uwag na czynniki wewn trzne, takie jak
konieczno jasno i dokładnie sprecyzowanego planu wdro enia innowacji, zwi kszenie
zaanga owania pracowników firmy w proces innowacyjny oraz wzrost wiedzy przedsi biorców w obszarze zarz dzania innowacjami. Zdecydowanie ni sz ocen uzyskały aspekty
zewn trzne, w tym szkolenia organizowane przez instytucje wspieraj ce firmy w zakresie
wdra ania innowacji.
-
-
-
-
-
Podsumowanie
Zaprezentowane wyniki bada wskazuj , i mikro- i małe firmy poddane analizie prowadz działalno innowacyjn na niewielk skal i w ograniczonym jako ciowo zakresie.
Dominuj bowiem taktyczne innowacje imituj ce o stosunkowo niewielkim oddziaływaniu
na rynek (mały zakres wdro enia nowo ci produktowych). Ich głównym inspiratorem staje
si wła ciciel firmy, w istotnym stopniu innowacje s równie wynikiem sugestii zgłaszanych przez klientów oraz obserwacji aktywno ci firm konkurencyjnych. Wydaje si , i badane firmy nie wykorzystuj w pełni posiadanego potencjału jako ciowego, zwi zanego przede
wszystkim z naturaln przedsi biorczo ci , kreatywno ci i elastycz-no ci mniejszych
podmiotów, do rozwoju działalno ci innowacyjnej.
Istotnym problemem s tu ograniczenia zasobowe, które dodatkowo pot guje ograniczony zakres wykorzystania zewn trznych ródeł finansowania innowacji, jak równie bardzo
niewielki zakres współpracy z otoczeniem okołobiznesowym nastawiony na wspieranie
przedsi biorczo ci i stymulowanie procesów innowacyjnych w mikro-, małych oraz rednich
przedsi biorstwach.
Z powodu celowego doboru próby przedstawione wyniki bada nie ukazuj zakresu
wdra ania innowacji przez mikro- i małe przedsi biorstwa, a obrazuj jedynie wybrane
aspekty procesu zarz dzania innowacjami w firmach obj tych analiz . Mimo ograniczonego
zakresu bada mo na jednak sformułowa pewne rekomendacje dla mikro- i małych przedsi biorstw, które zamierzaj rozwija działalno innowacyjn :
– w procesie zarz dzania innowacjami podmioty te powinny w wi kszym zakresie
wykorzystywa ukryt wiedz i kreatywno pracowników oraz kadry kierowniczej,
jak równie nastawi si w wi kszym stopniu na współprac z innymi organizacjami. W tym celu nale y rozwija kapitał intelektualny firm, ze szczególnym
uwzgl dnieniem komponentów wiedzy i zasobów ludzkich oraz relacji z interesariuszami,
– w celu ograniczenia barier działalno ci innowacyjnej mikro- i małe przedsi biorstwa powinny w wi kszym stopniu wykorzystywa swoje mocne strony
wynikaj ce z cech jako ciowych, w tym przede wszystkim naturaln elastyczno
WSPÓŁCZESNE ZARZ DZANIE 1/2012
CONTEMPORARY MANAGEMENT QUARTERLY 1/2012
–
83
działania, przedsi biorczo i zdolno do rozpoznawania i zagospodarowywania
nisz rynkowych,
wa nym czynnikiem stymuluj cym rozwój innowacji w tych podmiotach staje si
równie wi ksze otwarcie na współprac z otoczeniem okołobiznesowym (przede
wszystkim ze sfer nauki, B+R oraz instytucjami wspieraj cymi i finansuj cymi
działalno innowacyjn ). Warunkiem staje si tu przede wszystkim poszukiwanie
i wykorzystywanie dynamicznych (cz sto krótkotrwałych) szans rynkowych zwi zanych np. z finansowaniem innowacji, transferem technologii czy komercjalizacj
efektów bada naukowych.
Bibliografia
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
17.
18.
-
-
16.
20.
-
-
19.
-
21.
22.
Baruk J., (1992), Innowacje czynnikiem efektywnego rozwoju przedsi biorstwa, UMCS, Lublin.
Baruk J., (2006), Zarz dzanie wiedz i innowacjami, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toru .
Definicja małych i rednich przedsi biorstw, (2004), Zał cznik nr 1 do rozporz dzenia Komisji
Wspólnot Europejskich nr 364/2004 z dnia 25 lutego 2004 r.
Ejsmont A., (2006), Innowacyjno małych i rednich przedsi biorstw w Polsce w latach 2000–
2006, [w:] J. Szabłowski (red.), Zarz dzanie innowacjami. Teoria i praktyka, Wydawnictwo
Wy szej Szkoły Finansów i Zrz dzania w Białymstoku, Białystok.
Głodek P., Goł biowski M., (2006), Finansowanie innowacji w małych i rednich
przedsi biorstwach, Vademecum innowacyjnego przedsi biorcy, t. II, Stowarzyszenie
Organizatorów O rodków Innowacji i Przedsi biorczo ci w Polsce, Warszawa.
Grudzewski W., Hejduk I., (2000), Rozwój i implementacja organizacji inteligentnej, [w:] W.
Grudzewski, I. Hejduk (red.), Przedsi biorstwo przyszło ci, Difin, Warszawa.
Janasz W., Kozioł K., (2007), Determinanty działalno ci innowacyjnej przedsi biorstw, PWE,
Warszawa.
Kalisiak J., (1975), Nowy produkt. Planowanie i organizacja, PWN, Warszawa.
Łobesko S., (2005), Systemy informacyjne w zarz dzaniu wiedz i innowacj w przedsi biorstwie,
Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa.
Matejun M., (2008), Barriers to Development of High-technology Small and Medium-sized
Enterprises, Technical University of Lodz Press, Lodz.
Matejun M., (2009), Zarz dzanie innowacjami ekologicznymi we współczesnym przedsi biorstwie,
[w:] R. Gr dzki, M. Matejun (red.), Rozwój zrównowa ony – zarz dzanie innowacjami
ekologicznymi, Wydawnictwo Media Press, Łód .
Nasierowski W., (1997), Zarz dzanie rozwojem techniki, Poltext, Warszawa.
Os ka M., Wipijewski J., (1985), Innowacyjno przedsi biorstw. Ekonomiczne i organizacyjne
determinanty, PWN, Warszawa.
Plaskacz ., Plaskacz W., (2007), Wybrane problemy innowacyjno ci małych i rednich
przedsi biorstw, [w:] M. Cisek, B. Doma ska-Szaruga (red.), Innowacyjno przedsi biorstw,
Wydawnictwo Akademii Podlaskiej, Siedlce.
Podr cznik Oslo. Zasady gromadzenia i interpretacji danych dotycz cych innowacji, (2005),
wspólna publikacja OECD i Eurostatu.
Pomykalski A., (2001b), Zarz dzanie innowacjami, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa –
Łód .
Schumpeter J., (1960), Teoria rozwoju gospodarczego, PWN, Warszawa.
Sosnowska A., Łobesko S., Kłopotek A., (2000), Zarz dzanie firm innowacyjn , Difin,
Warszawa.
Stru ycki M. (red.), (2008), Małe i rednie przedsi biorstwa w wietle Strategii Lizbo skiej, SGH,
Warszawa.
Szopik K., (2007), Instrumenty wspierania innowacyjno ci w polskich przedsi biorstwach, [w:]
M. Cisek, B. Doma ska-Szaruga (red.), Innowacyjno przedsi biorstw, Wydawnictwo Akademii
Podlaskiej, Siedlce.
Ustawa z dnia 2 lipca 2004r. o swobodzie działalno ci gospodarczej, Dz. U. Nr 173, poz. 1807 z
pó n. zm.
Winkler D., (2008), Innowacyjno technologiczna jako element poprawy konkurencyjno ci
84
23.
M. Matejun, A. Wi ckowska, Zakres i uwarunkowania zarz dzania…
M. Matejun, A. Wi ckowska, The range and determinants of innovation…
przedsi biorstwa, [w:] S. Lachiewicz, A. Adamik, M. Matejuk (red.), Zarz dzanie innowacjami w
przedsi biorstwie, Politechnika Łódzka, Łód .
Wojnicka E., Klimczak P., (2008), Procesy innowacyjne w sektorze MSP w Polsce i regionach,
[w:] A. ołnierski (red.), Raport: Innowacyjno 2008. Stan innowacyjno ci, projekty badawcze,
metody wspierania, społeczne determinanty, PARP, Warszawa.
The range and determinants of innovation management
in micro and small enterprises of the Lodz region
Summary
-
-
-
-
-
The ongoing processes of integration and globalization, as well as the emphasis on innovativeness, constantly change the source of success of not only large companies, but also
micro and small enterprises. In order to effectively compete locally and globally, such entities should possess an established model of behavior in a competitive environment, one
which is infused with the spirit of innovativeness and entrepreneurship. Therefore their development should be focusing on implementation of change and innovation related to it.
Micro and small enterprises are characterized by specific characteristics when it comes to
managing innovation. On one hand, they exhibit a natural dynamism and flexibility of smaller entities, while on the other hand they are subject to various limitations in terms of resources, that make it more difficult for small business entities to implement innovation. In
view of the above considerations, the aim of the paper is to identify the particular aspects of
innovation management in micro and small enterprises and to determine the extent to which
innovation is used by these business entities. To achieve the aim of this paper, research has
been conducted among 40 micro and small enterprises operating in the Lodz region, which
have implemented some kind of innovation within the period of the last two years.