docDane ogólne - Ministerstwo Środowiska
download 
Reklamacja Transkrypt
Dane ogólne - Ministerstwo Środowiska
Zamierzone uwolnienie GMO Tytuł Zamierzone uwolnienie GMO Opis Wniosek o wydanie decyzji w sprawie zamierzonego uwolnienia GMO Dane ogólne INFORMACJE OGÓLNE O WNIOSKU Numer wniosku 02-01/2007 Status zgłoszenia Wydano decyzję Data zgłoszenia 2007-09-12 Znak decyzji DLOPIKgmo-431-110/01-05_2007/07 Data wydania decyzji 2008-11-20 Data decyzji 2012-12-31 Numer decyzji 82/2008 Numer uchwały 76/2007 Tytuł zamierzonego uwolnienia Ocena wpływu uprawy kukurydzy transgenicznej odpornej na glifosat na spektrum i intensywność występowania chwastów w płodozmianie w porównaniu z uprawami kukurydzy chronionymi konwencjonalnie Title Investigation of the influence of genetically modified maize resistant to glyphosate (NK603) on weed population in crop rotation compared with conventional weed control system in maize Cel zamierzonego uwolnienia Celem badań, których dotyczy niniejszy wniosek jest uzyskanie informacji o wpływie stosowania glifosatu przez 3 kolejne sezony wegetacyjne na bioróżnorodność flory segetalnej w warunkach Polski (Wielkopolska). Czy herbicyd ten stosowany do odchwaszczania kukurydzy GM uprawianej w monokulturze oraz w zmianowaniu wpływa na spektrum i nasilenie występowania chwastów w kolejnych sezonach wegetacyjnych? Czy istnieje i w jakiej skali ryzyko ograniczenia bioróżnorodności flory segetalnej w porównaniu do konwencjonalnej metody zwalczania chwastów w kukurydzy, a więc stosowania zalecanych dla tej uprawy herbicydów (innych niż glifosat). Uprawa kukurydzy rozwija się bardzo intensywnie. W roku 2004 kukurydza zajmowała areał 701 tys. ha, z czego ok. 62% to uprawa na ziarno (2,2 mln ton w 2004 r). Wg opinii ekspertów ten areał zwiększy się do ok. 1 mln ha w ciągu najbliższych 4 -5 lat. Coroczne straty w plonie kukurydzy w Polsce szacuje się w przedziale od 10-15 %, co wyłącznie w produkcji na ziarno, przyniosło polskim rolnikom tylko w 2004 roku straty w wysokości od około30 mln euro. Uodpornienie kukurydzy na herbicyd Roundup Ready® 360 SL (s.a. glifosat), umożliwia prawie całkowite wyeliminowanie strat w plonie z powodu chwastów, dzięki doskonałej skuteczności w ich zwalczaniu, przy jednoczesnej redukcji ilości wypryskiwanych na pola substancji aktywnych herbicydów, co ma istotne znaczenie dla środowiska naturalnego. Glifosat jest aktywnym składnikiem systemicznego, nieselektywnego herbicydu Roundup Ready® 360 SL o szerokim spektrum działania. Ulega on absorpcji poprzez liście i łodygi i następnie transportowany jest do podziemnych części rośliny. Opryskana herbicydem roślina ginie w czasie od kilku dni do 2 -3 tygodni w zależności od gatunku chwastu, jego fazy rozwojowej i warunków klimatycznych.. Glifosat działa poprzez zahamowanie enzymu syntazy 5-enolpyruwilshikimate-3-fosoranowej Strona 1 z 34 Zamierzone uwolnienie GMO (EPSPS), katalizującego proces biosyntezy aromatycznych aminokwasów, które pełnią zasadniczą rolę w syntezie białek roślinnych. Rośliny kukurydzy zostały zmodyfikowane genetycznie po to, by stały się odporne na glifosat. W tym celu, gen wyizolowany z pospolitych bakterii glebowych z rodzaju Agrobacterium, odpowiedzialny za kodowanie enzymu EPSPS, został wprowadzony do genomu kukurydzy. W genetycznie zmodyfikowanych roślinach, w których następuje ekspresja tego nowego białka EPSPS, szlak biosyntezy aromatycznych aminokwasów nie zostaje zatrzymany przez obecność glifosatu, rośliny te stają się odporne na ten herbicyd. Szlak biosyntezy aromatycznych aminokwasów występuje tylko w roślinach, dlatego glifosat jest całkowicie bezpieczny dla świata zwierząt. Inną zaletą jest to, że herbicyd ten charakteryzuje się szybką biodegradacją w glebie do nieszkodliwych fosforanów, azotanów, dwutlenku węglą i wody, co jest korzystne dla środowiska. Zwalczanie chwastów w przypadku kukurydzy genetycznie zmodyfikowanej jest bardziej skuteczne, proste, mniej pracochłonne i mniej zależne od warunków pogodowych, co z kolei przekłada się na obniżenie kosztów produkcji, a także wzrost ilości i jakości plonów. Celem uwolnienia jest wykonanie badań polowych, które umożliwią uzyskanie wyników na temat wpływu glifosatu stosowanego przez trzy kolejne lata w celu zwalczania chwastów w kukurydzy GM na bioróżnorodność chwastów występujących w płodozmianie w porównaniu z konwencjonalną technologią ochrony kukurydzy przed chwastami. Abstract NK603 Roundup Ready maize was modified by incorporation of a restriction fragment of plasmid DNA, designated as PV-ZMGT32L, into the maize genome using a particle acceleration method. NK603 Roundup Ready maize was generated using a particle acceleration transformation system and a gel-isolated MluI fragment, PV ZMGT32L, containing a 5-enolpyruvyl¬shikimate-3-phosphate synthase (EPSPS) gene from Agro¬bacterium sp. strain CP4 (CP4 EPSPS). The cp4 epsps gene encodes a tolerant form of EPSPS, which confers glyphosate (Roundup Ready®) tolerance to the plant The expression of glyphosatetolerant CP4 EPSPS proteins in NK603 Roundup Ready® maize plants imparts tolerance to glyphosate (N-phosphonomethyl-glycine), the active ingredient in the non-selective, foliar-applied, broad-spectrum, post-emergent herbicide Roundup Ready® EPSPS is an enzyme involved in the shikimic acid pathway for aromatic amino acid biosynthesis in plants and micro-organisms. CP4 EPSPS enzymes have been shown to have significantly reduced affinity for glyphosate when compared with the wild-type maize enzyme, and to retain catalytic activity in the presence of the inhibitor glyphosate. Strona 2 z 34 Zamierzone uwolnienie GMO Użytkownik 1.INFORMACJE O UŻYTKWONIKU GMO I OSOBACH ODPOWIEDZIALNYCH ZA PRZYGOTOWANIE I PRZEPROWADZENIE ZAMIERZONEGO UWOLNIENIA 1.1. Nazwa i siedziba lub nazwisko i adres użytkownika GMO Dane osoby prawnej Nazwa użytkownika Instytut Ochrony Roślin Kod pocztowy 60-318 Miejscowość Poznań Ulica Władysława Węgorka Numer budynku 20 Numer lokalu ..................................... Adres e-mail ..................................... Telefon ..................................... Faks ..................................... Dane osoby fizycznej Imię Marek Nazwisko Mrówczyński Kod pocztowy ..................................... Miejscowość ..................................... Ulica ..................................... Numer budynku ..................................... Numer lokalu ..................................... Adres e-mail [email protected] Telefon 061 864 90 01 Faks ..................................... 1.2. Imię i nazwisko oraz informacja o kwalifikacjach fachowych osoby (osób) odpowiedzialnej za przygotowanie i przeprowadzenie zamierzonego uwolnienia GMO do środowiska Dane osoby odpowiedzialnej Tytuł naukowy Doc. Dr hab. Imię pracownika Tadeusz Nazwisko pracownika Praczyk Telefon 061 864 90 82 Faks 061 864 91 27 Strona 3 z 34 Zamierzone uwolnienie GMO Adres e-mail [email protected] Kwalifikacje zawodowe pracownika Tadeusz Praczyk jest doktorem habilitowanym nauk rolniczych w zakresie agronomii - herbologii. Pracuje w Instytucie Ochrony Roślin w Poznaniu od 1986 roku do chwili obecnej. Przez cały okres pracy zawodowej w IOR zajmuje się badaniami nad biologią i zwalczaniem chwastów. Od 2005 roku jest kierownikiem Zakładu Badania Środków Ochrony Roślin i nadzoruje badania wykonywane dla celów rejestracji środków ochrony roślin w Polsce. Strona 4 z 34 Zamierzone uwolnienie GMO Uwolnienie 2. INFORMACJE O ZAMIERZONYM UWOLNIENIU GMO DO ŚRODOWISKA a) Tytuł zamierzonego uwolnienia GMO do środowiska Ocena wpływu uprawy kukurydzy transgenicznej odpornej na glifosat na spektrum i intensywność występowania chwastów w płodozmianie w porównaniu z uprawami kukurydzy chronionymi konwencjonalnie Title Investigation of the influence of genetically modified maize resistant to glyphosate (NK603) on weed population in crop rotation compared with conventional weed control system in maize b) Cel zamierzonego uwolnienia GMO do środowiska i krótkie streszczenie Celem badań, których dotyczy niniejszy wniosek jest uzyskanie informacji o wpływie stosowania glifosatu przez 3 kolejne sezony wegetacyjne na bioróżnorodność flory segetalnej w warunkach Polski (Wielkopolska). Czy herbicyd ten stosowany do odchwaszczania kukurydzy GM uprawianej w monokulturze oraz w zmianowaniu wpływa na spektrum i nasilenie występowania chwastów w kolejnych sezonach wegetacyjnych? Czy istnieje i w jakiej skali ryzyko ograniczenia bioróżnorodności flory segetalnej w porównaniu do konwencjonalnej metody zwalczania chwastów w kukurydzy, a więc stosowania zalecanych dla tej uprawy herbicydów (innych niż glifosat). Uprawa kukurydzy rozwija się bardzo intensywnie. W roku 2004 kukurydza zajmowała areał 701 tys. ha, z czego ok. 62% to uprawa na ziarno (2,2 mln ton w 2004 r). Wg opinii ekspertów ten areał zwiększy się do ok. 1 mln ha w ciągu najbliższych 4 -5 lat. Coroczne straty w plonie kukurydzy w Polsce szacuje się w przedziale od 10-15 %, co wyłącznie w produkcji na ziarno, przyniosło polskim rolnikom tylko w 2004 roku straty w wysokości od około30 mln euro. Uodpornienie kukurydzy na herbicyd Roundup Ready® 360 SL (s.a. glifosat), umożliwia prawie całkowite wyeliminowanie strat w plonie z powodu chwastów, dzięki doskonałej skuteczności w ich zwalczaniu, przy jednoczesnej redukcji ilości wypryskiwanych na pola substancji aktywnych herbicydów, co ma istotne znaczenie dla środowiska naturalnego. Glifosat jest aktywnym składnikiem systemicznego, nieselektywnego herbicydu Roundup Ready® 360 SL o szerokim spektrum działania. Ulega on absorpcji poprzez liście i łodygi i następnie transportowany jest do podziemnych części rośliny. Opryskana herbicydem roślina ginie w czasie od kilku dni do 2 -3 tygodni w zależności od gatunku chwastu, jego fazy rozwojowej i warunków klimatycznych.. Glifosat działa poprzez zahamowanie enzymu syntazy 5-enolpyruwilshikimate-3-fosoranowej (EPSPS), katalizującego proces biosyntezy aromatycznych aminokwasów, które pełnią zasadniczą rolę w syntezie białek roślinnych. Rośliny kukurydzy zostały zmodyfikowane genetycznie po to, by stały się odporne na glifosat. W tym celu, gen wyizolowany z pospolitych bakterii glebowych z rodzaju Agrobacterium, odpowiedzialny za kodowanie enzymu EPSPS, został wprowadzony do genomu kukurydzy. W genetycznie zmodyfikowanych roślinach, w których następuje ekspresja tego nowego białka EPSPS, szlak biosyntezy aromatycznych aminokwasów nie zostaje zatrzymany przez obecność glifosatu, rośliny te stają się odporne na ten herbicyd. Szlak biosyntezy aromatycznych aminokwasów występuje tylko w roślinach, dlatego glifosat jest całkowicie bezpieczny dla świata zwierząt. Inną zaletą jest to, że herbicyd ten charakteryzuje się szybką biodegradacją w glebie do nieszkodliwych fosforanów, azotanów, dwutlenku węglą i wody, co jest korzystne dla środowiska. Zwalczanie chwastów w przypadku kukurydzy genetycznie zmodyfikowanej jest bardziej skuteczne, proste, mniej pracochłonne i mniej zależne od warunków pogodowych, co z kolei przekłada się na obniżenie kosztów produkcji, a także wzrost ilości i jakości plonów. Celem uwolnienia jest wykonanie badań polowych, które umożliwią uzyskanie wyników na temat wpływu glifosatu stosowanego przez trzy kolejne lata w celu zwalczania chwastów w kukurydzy GM na bioróżnorodność chwastów występujących w płodozmianie w porównaniu z konwencjonalną technologią ochrony kukurydzy przed chwastami. Abstract NK603 Roundup Ready maize was modified by incorporation of a restriction fragment of plasmid DNA, designated as PV-ZMGT32L, into the maize genome using a particle acceleration method. NK603 Roundup Strona 5 z 34 Zamierzone uwolnienie GMO Ready maize was generated using a particle acceleration transformation system and a gel-isolated MluI fragment, PV ZMGT32L, containing a 5-enolpyruvyl¬shikimate-3-phosphate synthase (EPSPS) gene from Agro¬bacterium sp. strain CP4 (CP4 EPSPS). The cp4 epsps gene encodes a tolerant form of EPSPS, which confers glyphosate (Roundup Ready®) tolerance to the plant The expression of glyphosatetolerant CP4 EPSPS proteins in NK603 Roundup Ready® maize plants imparts tolerance to glyphosate (N-phosphonomethyl-glycine), the active ingredient in the non-selective, foliar-applied, broad-spectrum, post-emergent herbicide Roundup Ready® EPSPS is an enzyme involved in the shikimic acid pathway for aromatic amino acid biosynthesis in plants and micro-organisms. CP4 EPSPS enzymes have been shown to have significantly reduced affinity for glyphosate when compared with the wild-type maize enzyme, and to retain catalytic activity in the presence of the inhibitor glyphosate. Strona 6 z 34 Zamierzone uwolnienie GMO Biorca 3. INFORMACJE O GMO a) Charakterystyka biorcy; organizmu rodzicielskiego (o ile występuje) 3.1. Nazwa taksonomiczna Zea mays L. Jeżeli w powyższym słowniku wybrana została wartość "Żadne z powyższych" należy wypełnić pole: ..................................... 3.2. Taksonomia a) Królestwo: Jądrowe (Eucariota) b) Podkrólestwo: Rośliny (Phytobionta) c) Dział : Organowce (Cormophyta) d) Typ (gromada): Okrytozalążkowe (Magnoliophyta = Angiospermae) e) Klasa: Jednoliścienne (Liliopsida = Monocotyledones) f) Rząd: Wiechlinowce (trawowce) (Poales) g) Rodzina: Trawy (Poaceae [Gramineae]) f) Rodzaj: Kukurydza (Zea) g) Gatunek: Kukurydza zwyczajna (Zea mays L.) 3.3. Inne nazwy (w szczególności: nazwa zwyczajowa, nazwa szczepu, nazwa hodowlana) Kukurydza. 3.4. Cechy fenotypowe i genetyczne Ulepszona genetycznie kukurydza, będąca przedmiotem wniosku nie różni się fenotypowo i genetycznie od innych tradycyjnych odmian kukurydzy uprawianych powszechnie w Polsce i Europie. Jedyną istotną cechą wyróżniającą odmiany kukurydzy NK603 jest obecność dodatkowego genu CP4, wprowadzonego dzięki metodom inżynierii genetycznej. Kukurydza NK603 nie zawiera też genu markerowego , ponieważ gen CP4 spełnia taką rolę w procesie selekcji linii po transformacji. 3.5. Stopień pokrewieństwa pomiędzy dawcą i biorcą lub między organizmami rodzicielskimi Pomiędzy dawcą genu,bakterią Agrobacterium tumefaciens sp. CP4, a biorcą (rośliną kukurydzy) nie występuje żadne pokrewieństwo. 3.6. Opis technik identyfikacji i detekcji Kukurydza jest uprawnym gatunkiem z rodziny Gramineae i jest dobrze opisana taksonomicznie, co umożliwia detekcję poprzez zastosowanie kontroli wzrokowej. Identyfikacja roślin poddanych transformacji może zostać dokonana poprzez sprawdzenie ich odporności na glifosat przez nalistne opryskiwanie herbicydem Roundup Ready® 360 SL (glifosat, 360 g/l). Rośliny kukurydzy ulepszone genetycznie będą odporne na herbicyd i nie zostaną zniszczone. Techniki identyfikacji i detekcji, które mogą być wykorzystane to techniki Southern blot lub PCR (ang. Polymerase Chain Reaction) w celu detekcji i identyfikacji wprowadzonej sekwencji nukleotydowej oraz techniki ELISA w celu detekcji ekspresowanych białek CP4 EPSPS. 3.7. Dokładność, powtarzalność i specyficzność technik identyfikacji i detekcji Opisane w pkt. 3.6 techniki detekcji są powtarzalne, specyficzne i wystarczająco dokładne do identyfikacji kukurydzy NK603. 3.8. Opis geograficznego zasięgu i naturalnego środowiska organizmu wraz z informacją o naturalnych wrogach, ofiarach, pasożytach, konkurentach, symbiontach i gospodarzach Kukurydza jest trzecim po ryżu i pszenicy, najpopularniejszym na świecie zbożem. Kukurydza nie jest autochtoniczną rośliną występującą w Polsce i Europie, wywodzi się z Meksyku. Nie może rozwijać się w temperaturze poniżej 9-10°C, a warunki optymalne do jej rozwoju to temperatura 30-33°C i duża ilość opadów atmosferycznych. W klimacie kontynentalnym (Kanada, Rosja), kukurydza jest uprawiana do 60 równoleżnika. Kukurydza może być uprawiana w większości państw europejskich. Jest ona podatna na liczne choroby grzybowe (antraknozę, helmintosporiozę, fuzarium, głownie kukurydzy i inne) oraz na szkodniki Strona 7 z 34 Zamierzone uwolnienie GMO (np. drobnica burakowa, krocionóg krwawoplamy, komarnica błotniarka, rolnice, omacnica prosowianka, zachodnia stonka kukurydziana, północna stonka kukurydziana,, mszyce i in. W trakcie wegetacji kukurydza rośnie w warunkach dużej konkurencji ze strony chwastów i bez skutecznego ich zwalczania nie jest możliwe uzyskanie plonu ziarna. 3.9. Możliwość przeniesienia informacji genetycznej do innych organizmów. Krzyżowanie z innymi gatunkami użytkowymi lub dzikimi Transfer horyzontalny. Nie ma opublikowanych danych dotyczących istnienia jakichkolwiek naturalnych mechanizmów, innych poza krzyżowaniem płciowym pomiędzy roślinami kukurydzy, poprzez które geny mogłyby być przekazywane z kukurydzy do innych organizmów. Transfer międzygatunkowy lub międzyrodzajowy. W związku z tym, że w Europie nie występują gatunki spokrewnione z kukurydzą, nie zachodzi transfer międzygatunkowy lub międzyrodzajowy. Transfer wewnątrzgatunkowy. Jeżeli zdolny do życia pyłek z genetycznie zmodyfikowanej rośliny, zostanie przeniesiony przez wiatr na podatne znamię słupka w czasie 30-minutowego okresu życia pyłku, może wówczas nastąpić transfer materiału genetycznego. Ten transfer materiału genetycznego staje się coraz mniej prawdopodobny wraz ze wzrostem odległości względem kukurydzy transgenicznej. Wg badań kanadyjskich, w odległości 1 m od pylącej rośliny spada 74 % pyłku kukurydzy i wraz ze wzrostem odległości ten procent zwiększa się do 89 % na dystansie do 5 m oraz 98 % do 25 m (źródło: Genetically modified maize: pollen movement and coexistence, Brooks et. al. Nov, 2004 ). Kwestia ta staje się nieistotna, gdy odległość ta wynosi 200 metrów. Jest to dystans zatwierdzony w odniesieniu do produkcji nasiennej, zgodnie z międzynarodowymi normami dotyczącymi czystości odmianowej (normy certyfikacyjne OECD). Ponadto na możliwość zapylania mają wpływ takie czynniki jak: wilgotność i temperatura powietrza, termin siewu i kwitnienia kukurydzy zmodyfikowanej względem odmian tradycyjnych zasianych w sąsiedztwie, różnice odmianowe, bariery mechaniczne, siła i kierunek wiatru. 3.10. Stabilność genetyczna organizmów i czynniki na nią wpływające Stabilność genetyczna kukurydzy jest prawie wyłącznie kształtowana zabiegami hodowlanymi człowieka. System rejestracji odmian i certyfikacji materiału siewnego wymaga potwierdzenia stabilności cech komercyjnych odmian kukurydzy. Kukurydza NK603 zawiera pojedyncze wprowadzenie przyłączonego DNA, które jest dziedziczone jako pojedynczy gen dominujący według reguł dziedziczenia mendlowskiego. 3.11. Cechy patologiczne, ekologiczne i fizjologiczne a) cechy patologiczne, stosownie do istniejących norm dotyczących ochrony zdrowia ludzi lub ochrony środowiska Kukurydza NK603 nie wykazuje żadnych cech patologicznych odmiennych od powszechnie uprawianej kukurydzy. b) wymiana pokoleń w naturalnym ekosystemie; płciowe i bezpłciowe cykle reprodukcyjne Kukurydza nie występuje w Europie w naturalnych ekosystemach, ponieważ nie wytrzymałby presji innych gatunków roślin, a także szkodników i chorób. W agrocenozach, w warunkach Polski, jej samoistna reprodukcja jest niemożliwa ze względu na niskie temperatury w okresie zimy, które pozbawiają nasiona kukurydzy zdolności kiełkowania oraz sposoby uprawy gleby związane ze zmianowaniem. W Polsce, prawdopodobieństwo przeżycia rośliny kukurydzy z roku na rok, jest bliskie zeru, zatem nie ma mowy o wymianie pokoleń. Cykl reprodukcyjny odbywa się pod ścisłą kontrolą hodowców ze względu na konieczność tworzenia mieszańców pierwszego pokolenia F1 kukurydzy, która tylko w takiej formie jest dostępna na rynku. c) zdolność do samodzielnego utrzymania się w środowisku, w tym wytwarzanie diaspor między innymi przez nasiona, spory. Specyficzne czynniki wpływające na przeżywalność i rozsiewanie Strona 8 z 34 Zamierzone uwolnienie GMO Kukurydza jako roślina uprawna nie jest zdolna do przeżycia bez obecności człowieka, jako chwast natomiast nie jest zdolna do przeżycia ze względu na wcześniejszą selekcję dokonaną w ewolucji. Samosiewy kukurydzy nie znajdują się jako chwasty rosnące w rowach, czy też przy drodze. Nasiona kukurydzy z uprawy z poprzedniego roku nie mogą przezimować w warunkach łagodnej zimy i następnie wykiełkować w kolejnym sezonie wegetacyjnym, nie mogą istnieć jako chwast (Hallawag.r, 1995). Pojawianie się kukurydzy w uprawach rotacyjnych poprzedzonych uprawą kukurydzy we wcześniejszych latach jest rzadkie w warunkach europejskich. Samosiewy kukurydzy zabijane są przez mróz, można też łatwo je kontrolować poprzez obecne techniki rolne włączając uprawę i zastosowanie selektywnych herbicydów. Przeżywalność nasion kukurydzy jest zależna od temperatury, wilgotności ziaren, genotypu, oraz etapu rozwoju (Rossman, 1949). Temperatury poniżej 0°C wpływaja negatywnie na kiełkowanie nasion kukurydzy uszkadzając je w sposób nieodwracalny i zostały określone jako podstawowe zagrożenie w produkcji nasion kukurydzy (Wych, 1988). Stwierdzono, że temperatury powyżej 45°C są również szkodliwe dla przeżywalności nasion kukurydzy (Craig, 1977). Kukurydza nie wytwarza sporów, ani innych form przetrwalnikowych. d) patogenność: infekcyjność, toksyczność, alergenność, nośniki (wektory) patogenów, inne wektory, wpływ na organizmy nieobjęte celowym działaniem GMO. Możliwość aktywacji wirusów utajonych (prowirusów); zdolność do kolonizacji innych organizmów Kwestie patogenności, w tym: infekcyjność, toksyczność, alergenność, nośniki (wektory) patogenów, inne wektory, nie dotyczą kukurydzy NK603, podobnie jak wpływ na organizmy nie objęte celowym działaniem GMO. Nie istnieją badania potwierdzające możliwość aktywacji wirusów utajonych (prowirusów) w wyniku wykonanej modyfikacji. Zdolność do kolonizacji innych organizmów kukurydzy NK603 jest taka sama jak każdej innej kukurydzy, czyli żadna. e) oporność na antybiotyki i możliwość wykorzystywania tych antybiotyków w leczeniu ludzi i zwierząt i w profilaktyce Kukurydza NK603 nie zawiera sztucznie wprowadzonych genów odporności na antybiotyki. f) rola w procesach środowiskowych, produkcja, przemiany metaboliczne, rozkład materii organicznej, inne Jeżeli za „proces środowiskowy” uznać zwalczanie chwastów na polu kukurydzy, to wyłącznie pośrednio, kukurydza NK603, ma wpływ na ich skuteczną eliminację przy pomocy herbicydu, na który została uodporniona. Jest to korzystna zmiana w stosunku do tradycyjnie stosowanych programów herbicydowych, ze względu na możliwość zastosowania herbicydu (glifosat) o mniejszym oddziaływaniu na środowisko glebowe w porównaniu do innych herbicydów stosowanych w konwencjonalnej ochronie przed chwastami. Ponadto w większości sytuacji agronomicznych będzie to prowadzić do redukcji stosowanych dawek substancji aktywnych. Przemiany metaboliczne i rozkład materii w przypadku kukurydzy NK 603, są identyczne jak tradycyjnej kukurydzy. 3.12. Charakterystyka wcześniej wprowadzonych wektorów Ogólna chcrakterystyka wcześniej wprowadzonych wektorów Do kukurydzy NK603 nie wprowadzano wcześniej żadnych wektorów. a) sekwencja ................................................................................................................................................................................ b) częstotliwość użytkowania ................................................................................................................................................................................ c) specyficzność ................................................................................................................................................................................ Strona 9 z 34 Zamierzone uwolnienie GMO d) obecność genów nadających oporność ................................................................................................................................................................................ 3.13. Opis wcześniejszych modyfikacji genetycznych Kukurydzy NK603 będącej przedmiotem wniosku wcześniej nie modyfikowano. Strona 10 z 34 Zamierzone uwolnienie GMO Dawca 3. INFORMACJE O GMO b) Charakterystyka dawcy 3.14. Nazwa taksonomiczna Agrobacterium sp. Jeżeli w powyższym słowniku wybrana została wartość "Żadne z powyższych" należy wypełnić pole: ..................................... 3.15. Taksonomia Klasa: Eubacteriae Rząd: Eubacteriales (bakterie właściwe) Rodzina: Rhizobiaceae Rodzaj: Agrobacterium Gatunek: Agrobacterium sp. 3.16. Inne nazwy (w szczególności: nazw zwyczajowa, nazwa szczepu, nazwa hodowlana) Szczep: CP4. 3.17. Cechy fenotypowe i genetyczne Cechy te są bez znaczenia dla oceny bezpieczeństwa wnioskowanych badań polowych z kukurydzą NK603 3.18. Stopień pokrewieństwa pomiędzy dawcą i biorcą lub między organizmami rodzicielskimi Pomiędzy dawcą genu (bakterią Agrobacterium tumefaciens sp. CP4) a biorcą (rośliną kukurydzy) nie występuje żadne pokrewieństwo. 3.19. Opis technik identyfikacji i detekcji Identyfikacji i detekcji dawcy służyć mogą tradycyjne metody powszechnie stosowane w przypadku bakterii: obserwacje mikroskopowe i hodowla na pożywkach agarowych. 3.20. Dokładność, powtarzalność i specyficzność technik identyfikacji i detekcji Opisane w pkt. 3.19 techniki są w pełni specyficzne, dokładne i powtarzalne. 3.21. Opis geograficznego zasięgu i naturalnego środowiska organizmu wraz z informacją o naturalnych wrogach, pasożytach, konkurentach, symbiontach i gospodarzach Nie dotyczy 3.22. Możliwość przeniesienia informacji genetycznej do innych organizmów Krzyżowanie z innymi gatunkami użytkowymi lub dzikimi Związek pomiędzy kukurydzą NK603, a „dawcą” czyli Agrobacterium, kończy się na etapie opracowania kaset genowych, z genem CP4 EPSPS z bakterii. Genom dawcy nie został zmieniony i dawca nie ma dalszego związku ze zmodyfikowaną kukurydzą NK603, ponieważ nie został użyty do jej transformacji. Dalsze rozpatrywanie charakterystyki dawcy nie ma wpływu na określenie bezpieczeństwa badań, czy też oceny ryzyka dla środowiska kukurydzy NK603. Agrobacterium sp. to powszechnie występująca w glebie bakteria, która posiada naturalną zdolność przekazywania swojego materiały genetycznego do genomu biorcy. Jest ona standardowo używana do transformacji. Raczej nieprawdopodobne jest krzyżowanie dawcy z innymi gatunkami użytkowymi lub dzikimi. 3.23. Stabilność genetyczna organizmów i czynniki na nią wpływające patrz pkt. 3.22 3.24. Cechy epidemiologiczne (patologiczne i fizjologiczne oraz ekologiczne) a) cechy patologiczne, stosownie do istniejących norm dotyczących ochrony zdrowia ludzi lub ochrony środowiska Strona 11 z 34 Zamierzone uwolnienie GMO patrz pkt. b, 3.22 b) Wymiana pokoleń w naturalnym ekosystemie; płciowe i bezpłciowe cykle reprodukcyjne patrz pkt. b, 3.22 c) zdolność do samodzielnego utrzymania się w środowisku, w tym wytwarzanie diaspor między innymi przez nasiona, spory. Specyficzne czynniki wpływające na przeżywalność i rozsiewanie patrz pkt. b, 3.22 d) patogenność: infekcyjność, toksyczność, alergenność, nośniki (wektory) patogenów, inne wektory, wpływ na organizmy nieobjęte celowym oddziaływaniem GMO; możliwość aktywacji wirusów utajonych (prowirusów); zdolność do kolonizacji innych organizmów patrz pkt. b, 3.22 e) oporność na antybiotyki i możliwość wykorzystywania tych antybiotyków w leczeniu ludzi i zwierząt i w profilaktyce patrz pkt. b, 3.22 f) rola w procesach środowiskowych, produkcja, przemiany metaboliczne, rozkład materii organicznej, inne patrz pkt. b, 3.22 3.25. Charakterystyka wcześniej wprowadzonych wektorów Charaktetystyka wcześniej wprowadzonych wektorów Do bakterii z gatunku Agrobacterium - dawcy genu, który posłużył do zmodyfikowania genomu kukurydzy NK603, nie wprowadzano żadnych wektorów. Bakterie gatunku Agrobacterium tumefaciens są same wykorzystywane jako wektory różnych genów w procesie transformacji. W tym celu, wcześniej wprowadza się do ich genomu pożądaną informację genetyczną. Nie dotyczy to jednak omawianego przypadku. a) sekwencja ................................................................................................................................................................................ b) częstość mobilizacji ................................................................................................................................................................................ c) specyficzność ................................................................................................................................................................................ d) obecność genów nadających oporność ................................................................................................................................................................................ 3.26. Opis wcześniejszych modyfikacji genetycznych Dawcę, czyli bakterie Agrobacterium poddaje się różnym modyfikacjom genetycznym, kiedy spełniają rolę wektora informacji genetycznej do genomu roślin wyższych. Nie dotyczy to analizowanego przypadku. Strona 12 z 34 Zamierzone uwolnienie GMO Wektor 3. INFORMACJE O GMO c) Charakterystyka wektora 3.27. Właściwości i źródło wektora Nie dotyczy 3.28. Sekwencja transpozonów, wektorów i innych niekodujących odcinków genetycznych, użytych do konstrukcji GMO i zrobienia wektorów wprowadzających oraz pozwalających na ich funkcjonowanie w GMO Nie dotyczy 3.29. Częstość mobilizacji wbudowanego wektora lub zdolność przenoszenia i metody określenia tych procesów Nie dotyczy 3.30. Informacje o tym, w jakim stopniu wektor jest ograniczony do DNA wymaganego do spełnienia planowanych funkcji Nie dotyczy Strona 13 z 34 Zamierzone uwolnienie GMO GMO 3. INFORMACJE O GMO d) Charakterystyka GMO 3.31. Informacje związane z modyfikacjami genetycznymi a) metody modyfikacji Kukurydza NK603 została zmodyfikowana poprzez wbudowanie fragmentu restrykcyjnego plazmidu DNA, oznaczonego jako PV-ZMGT32L, do genomu kukurydzy, przy zastosowaniu metody akceleracji cząsteczkowej. b) metody konstrukcji i wprowadzenia insertu bądź insertów do biorcy lub usunięcia sekwencji Fragment liniowego DNA oznaczony jako PV-ZMGT32L stworzony przez Monsanto Company, St. Louis, Missouri, U.S.A., został wykorzystany do transformacji kukurydzy NK603 poprzez akcelerację cząsteczkową. Roślinny wektor służący do uzyskania ekspresji w roślinie, PV-ZMGT32L, zawiera dwie przylegające do siebie kasety ekspresji genów roślinnych, z których każdy zawiera pojedynczą kopię genu cp4 epsps, nadającą odporność na herbicyd glifosat. Wektor zawiera także selekcyjny marker genowy nptII umożliwiający selekcję bakterii zawierających plazmid oraz źródło replikacji (ori) niezbędne do replikowania plazmidu w Escherichia coli. Fragment restrykcyjny wektora plazmidowego PV-ZMGT32L, który został wykorzystywany do transformacji kukurydzy NK603 zawiera jedynie kasety ekspresji genów roślinnych CP4 EPSPS, a nie zawiera selekcyjnego markera genowego nptII bądź źródła replikacji wektora plazmidowego PV-ZMGT32L. Kukurydza NK603 Roundup Ready® była otrzymana poprzez zastosowanie systemu transformacji cząsteczkowego przyspieszenia i żelowej izolacji fragmentu MluI, PV-ZMGT32L, zawierającego gen syntazy 5-enolopyruwylshikimate-3-fosforanowej (EPSPS) ze szczepu Agrobacterium sp. CP4 (CP4 EPSPS). Gen cp4 epsps koduje produkcję w nadmiarze enzymu EPSPS, co nadaje odporność roślinie na glifosat. c) opis insertu i/ lub konstrukcji wektora Tabela 1: Elementy genowe obecne we fragmencie restrykcyjnym, oznaczonym PV-ZMGT32L, wykorzystywane do transformacji kukurydzy NK603 Dane w tabeli przedstawione są w następującej kolejności: Element genowy-Rozmiar w kb-Pochodzenie-Charakterystyka / Funkcja; Pierwsza kaseta genowa cp4 epsps; Intron P-ract1/ract1-1.4-Oryza sativa-region 5’ genu 1 aktyny ryżowej zawierający promotor, obszar startowy transkrypcji i pierwszy intron; ctp 2-0.2-Arabidopsis thaliana-sekwencja DNA dla chloroplastowego peptydu tranzytowego, wyizolowanego z Arabidopsis thaliana EPSPS, obecnego w celu skierowania białka CP4 EPSPS do chloroplastu, obszaru gdzie ma miejsce synteza aromatycznych aminokwasów; cp4 epsps-1.4-Agrobacterium sp. szczep CP4-Sekwencja DNA dla CP4 EPSPS, wyizolowana z Agrobacterium sp. szczep CP4, która nadaje tolerancję na glifosat; NOS 3’-0.3Agrobacterium tumefaciens-obszar 3’ genu syntazy nopaliny, który nie uległ translacji, pochodzący z Agrobacterium tumefaciens T-DNA, który kończy transkrypcję i ukierunkowuje poliadenylację mRNA; Druga kaseta genowa cp4 epsps ; e35S-0.6-Wirus mozaiki kalafiora-Promotor wirusa mozaiki kalafiora (CaMV) ze zduplikowanym regionem wzmocnienia; Zmhsp 70-0.8-Zea mays L.-Intron z genu kukurydzy hsp70 (białko szoku termicznego) obecne w celu stabilizacji poziomu transkrypcji genowej; ctp 2-0.2-Arabidopsis thaliana-Sekwencja DNA dla chloroplastowego peptydu tranzytowego, wyizolowana z Arabidopsis thaliana EPSPS, obecna w celu skierowania białka CP4 EPSPS do chloroplastu, obszaru, gdzie ma miejsce synteza aromatycznych aminokwasów; cp4 epsps l214p1-1.4-Agrobacterium sp. szczep CP4-Sekwencja DNA dla CP4 EPSPS, wyizolowanego z Agrobacterium sp. szczep CP4, który nadaje tolerancję na glifosat.; NOS 3’-0.3-Agrobacterium tumefaciens-obszar 3’ syntazy nopaliny, który nie uległ translacji, pochodzący z Agrobacterium tumefaciens T-DNA, który kończy transkrypcję i ukierunkowuje poliadenylację mRNA. ; d) metody użyte do selekcji Strona 14 z 34 Zamierzone uwolnienie GMO Otrzymane po transformacji, embriony były przenoszone do pożywki inicjującej rozwój kallusa zawierającej glifosat, będący czynnikiem selekcyjnym. Rozwijające się z embrionów rośliny, które nie uległy skutecznej transformacji zamierały na pożywce selekcyjnej. Embrionom, które przeżyły i wytworzyły zdrową, odporną na glifosat tkankę kalusową, nadawano unikatowy kod identyfikacyjny charakteryzujący domniemane odmiany transgeniczne i przenoszono je na świeżą pożywkę. Następnie rośliny kukurydzy były rozmnażane z tkanek otrzymanych z każdej unikatowej odmiany i przenoszone do szklarni. Próbki liści zostały pobrane w celu przeprowadzenia analizy PCR potwierdzającej obecność wprowadzonych genów oraz analizę ELISA w celu potwierdzenia obecności białka EPSPS. e) czystość insertu - obecność sekwencji o nieznanych funkcjach NK603 zawiera pojedynczy intron przyłączonego DNA, a szczegółowa analiza molekularna została wykonana przez Monsanto i potwierdziła brak sekwencji niepożądanych. Przeprowadzona ona została w celu opisania wprowadzonego do kukurydzy NK603 DNA, z wykorzystaniem analizy Southern blot, reakcji łańcuchowej polimerazy (PCR) oraz sekwencjonowania DNA. f) sekwencja, lokalizacja i funkcja wprowadzonych/ usuniętych/ zmienionych fragmentów DNA, ze szczególnym odniesieniem do jakiejkolwiek znanej szkodliwej sekwencji Automatyczne sekwencjonery pozwalają z dużą precyzją potwierdzić umiejscowienie wprowadzonego fragmentu DNA w chromosomie, jak również jego czystość (na podstawie specyficznej sekwencji nukleotydów). Potwierdzona „czystość” insertu pozwala wnioskować o braku innej, nieprzewidzianej i ewentualnie szkodliwej sekwencji. W przypadku NK603 potwierdzono czystość insertu. g) umiejscowienie insertu w komórce (chromosomy, mitochondria, chloroplasty, cytoplazma) i metody identyfikacji umiejscowienia insertu Insert jest wbudowany do genomu jądra komórkowego kukurydzy. Dzięki znajomości chromosomów kukurydzy, przy pomocy PCR i automatycznych sekwencjonerów można wykazać w którym chromosomie i w którym miejscu chromosomu został ulokowany insert. Ekspresja białka CP4 EPSPS powinna się pojawić w całej roślinie ze względu na to, że wykazano, że promotory aktyny ryżowej i CaMV e35S przeprowadzają konstytucyjną ekspresję kodowanego białka w genetycznie zmodyfikowanej kukurydzy. Ekspresja insertu została oceniona poprzez zastosowanie metody analitycznej ELISA (Immunosorbcyjna Próba Wiązania Enzymu). h) wielkość usuniętego fragmentu i jego funkcje Nie usuwano żadnego fragmentu genomu kukurydzy. 3.32. Informacje o uzyskanym GMO Informacje o uzyskanym GMO ................................................................................................................................................................................ a) opis zmienionych cech genetycznych i fenotypowych GMO We wcześniejszych próbach polowych, rośliny transgeniczne wydawały się normalne pod każdym względem. Były one nie do odróżnienia od roślin kukurydzy, które nie były zmodyfikowane genetycznie, z wyjątkiem tego, że wykazywały odporność na herbicyd Roundup Ready® 360 SL, cechę wynikającą z ich modyfikacji genetycznej. Sposób(y) i/lub tempo rozmnażania. Sposób rozmnażania roślin genetycznie zmodyfikowanych jest taki sam jak roślin niezmodyfikowanych genetycznie. Rośliny genetycznie zmodyfikowane zachowują się tak samo jak ich niezmodyfikowane odpowiedniki w odniesieniu do rozsiewania pyłku i wytwarzania nasion. Przeżywalność. Zdolność do przeżycia jest taka sama; genetycznie zmodyfikowana roślina pozostaje rośliną jednoroczną. Wprowadzony gen nie ma żadnego wpływu na zdolność rośliny do tworzenia kolonii. W warunkach centralnej Europy, kukurydza nie jest zdolna do rozwoju Strona 15 z 34 Zamierzone uwolnienie GMO poza obszarem uprawy i nawet w przypadku, gdyby doszło do rozsiania po żniwach nie byłaby w stanie przetrwać zimy; w związku z tym nie będzie roślin zdolnych do rozmnożenia w następnym roku. b) struktura i liczba kopii każdego wektora lub dodanego kwasu nukleinowego w GMO NK603 zawiera pojedynczy intron przyłączonego DNA, a szczegółowa analiza molekularna została wykonana przez Monsanto i pozytywnie oceniona przez odpowiednie struktury rejestracyjne Unii Europejskiej. c) stabilność genetyczna i fenotypowa Kukurydza NK603 zawiera pojedyncze wprowadzenie przyłączonego DNA, które jest dziedziczone jako pojedynczy gen dominujący według reguł dziedziczenia mendlowskiego. Stabilność fenotypowa kukurydzy nie została zmieniona w najmniejszych stopniu w wyniku modyfikacji. d) charakterystyka i poziom ekspresji nowego materiału genetycznego; metody i czułość pomiaru; części organizmu, gdzie występuje ekspresja (np. korzeń) Kukurydza NK603 zawiera pojedyncze wprowadzenie przyłączonego DNA (genu CP4, kodującego powstawanie w nadmiarze białka EPSPS). Dzięki niemu kukurydza nabywa naturalnej odporności na glifosat substancję aktywną herbicydu Roundup Ready® 360 SL, ponieważ szlak biosyntezy aromatycznych aminokwasów biorący udział w syntezie podstawowych aminokwasów nie zostaje zatrzymany, pomimo obecności glifosatu. Umożliwia to dalszy rozwój roślin genetycznie zmodyfikowanych. Ekspresja białka CP4 EPSPS powinna się pojawić w całej roślinie ze względu na to, że wykazano, że promotory aktyny ryżowej i CaMV e35S przeprowadzają kontytucyjną ekspresję kodowanego białka w całej genetycznie zmodyfikowanej kukurydzy. Ekspresja insertu została oceniona poprzez zastosowanie metody analitycznej ELISA (Immunosorbcyjna Próba Wiązania Enzymu). e) funkcja nowego białka Funkcja wprowadzonego genu, kodującego produkcję enzymu EPSPS polega na zapewnieniu roślinie nadmiaru tego enzymu, w celu niezakłóconej produkcji aminokwasów, po wniknięciu do rośliny glifosatu. f) techniki identyfikacji i detekcji wprowadzonej sekwencji, wektorów i białka oraz metabolitów będących produktami wprowadzonego genu Techniki fenotypowe: Kukurydza jest uprawnym gatunkiem z rodziny Gramineae i jest dobrze opisana taksonomicznie, co umożliwia detekcję poprzez zastosowanie kontroli wzrokowowej. Identyfikacja roślin poddanych transformacji może zostać dokonana poprzez sprawdzenie ich odporności na glifosat (nalistne opryskiwanie herbicydem Roundup Ready® 360 SL). Rośliny kukurydzy zmodyfikowane genetycznie nie będą uszkodzone po zastosowaniu tego herbicydu. Techniki genotypowe (zademonstrowanie specyficznych sekwencji w genomie rośliny). Wprowadzony gen może być rozpoznany przez zastosowanie analiz PCR (ang. Polymerase Chain Reaction) lub Southern blot. g) czułość, wiarygodność (w rozumieniu ilościowym) i specyficzność technik identyfikacji i detekcji Wymienione techniki detekcji są wystarczająco czułe i wiarygodne, aby odróżnić roślinę kukurydzy zmodyfikowanej od niezmodyfikowanej i wykryć działanie wprowadzonego genu. h) zmiany współczynnika rozmnożenia, zdolności do rozsiewania i przeżywalności GMO w porównaniu do organizmu biorcy Sposób rozmnażania roślin genetycznie zmodyfikowanych jest taki sam jak roślin niezmodyfikowanych genetycznie. Rośliny genetycznie zmodyfikowane zachowują się tak samo jak ich niezmodyfikowane odpowiedniki w odniesieniu do rozsiewania pyłku i wytwarzania nasion. Zdolność do przeżycia jest taka sama; genetycznie zmodyfikowana roślina pozostaje rośliną jednoroczną. Wprowadzone geny nie mają żadnego wpływu na zdolność rośliny do tworzenia kolonii. W warunkach europejskich kukurydza nie jest zdolna do rozwoju poza obszarem uprawy. W przypadku, gdyby nawet doszło do rozsiania ziarna po Strona 16 z 34 Zamierzone uwolnienie GMO żniwach, kukurydza nie byłaby w stanie przetrwać zimy. W związku z tym, nie będzie roślin zdolnych do rozmnożenia w następnym roku. 3.33. Opis wcześniejszych uwolnień GMO Dopuszczenie do obrotu na rynku Stanów Zjednoczonych kukurydzy NK603 zostało zatwierdzone we wrześniu 2000 przez amerykańskie agendy rządowe (USDA, EPA, FDA) i stosownie do otrzymanych pozwoleń, kukurydza NK603 jest w obrocie komercyjnym, pod zarejestrowanym znakiem towarowym Roundup Ready®. Dodatkowo, kukurydza NK603 uzyskała zgodę na import do Australii, Kolumbii, Korei, Japonii, Meksyku, Filipin, Rosji i Tajwanu oraz na uprawę w Argentynie, Bułgarii, Kanadzie, Japonii i w Południowej Afryce. Dopuszczenie do obrotu na rynku Unii Europejskiej importu kukurydzy NK603 i jej przetwarzanie zostało zatwierdzone 19 lipca 2004 r. przez Komisję Europejską (decyzja Komisji z 19 lipca 2004 r., Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej). W żadnym przypadku uprawy komercyjnej czy badań polowych nie zanotowano jakiegokolwiek negatywnego wpływu na środowisko, na zdrowie ludzi czy zwierząt. 3.34. Ustalenia zdrowotne Ustalenia zdrowotne Pełne bezpieczeństwo kukurydzy NK603 zostało potwierdzone przez ESFA (European Food Safety Authority – Europejska Agencja ds. Bezpieczeństwa Żywności) w opinii z 25 listopada 2003 roku. Wcześniej pozytywne opinie wyraziły odpowiednie jednostki rejestracyjne w Stanach Zjednoczonych i w innych krajach, które zaaprobowały użycie kukurydzy NK603 w żywności. Nie stwierdzono żadnych różnic dla zdrowia ludzi i zwierząt, pomiędzy kukurydzą niezmodyfikowaną, a kukurydzą NK603. a) efekty toksyczne lub alergiczne GMO lub produktów ich metabolizmu Żadna z instytucji rejestracyjnych w różnych państwach świata poddająca ocenie bezpieczeństwo zdrowotne kukurydzy NK603 dla ludzi i zwierząt, nie stwierdziła występowania efektów toksycznych lub alergicznych. b) produkty stwarzające zagrożenie Żadna z instytucji rejestracyjnych w różnych państwach świata poddająca ocenie bezpieczeństwo zdrowotne kukurydzy NK603 dla ludzi i zwierząt, nie stwierdziła występowania produktów stwarzających zagrożenie. c) porównanie GMO z dawcą, biorcą lub organizmem rodzicielskim (o ile występuje), w odniesieniu do patogenności Porównanie linii kukurydzy NK603 z liniami wyjściowymi (użytymi do transformacji), nie wskazuje w najmniejszym stopniu na powstanie jakiejkolwiek patogenności będącej wynikiem transformacji. d) zdolność do kolonizacji Kukurydza nie wykazuje zdolności do kolonizacji. e) patogenność organizmu dla ludzi, którzy są immunokompetentni (o sprawnym układzie odpornościowym) Szerokie spektrum badań przeprowadzonych w najbardziej zaawansowanych technologicznie krajach, pozwoliło wykluczyć jakąkolwiek patogenność kukurydzy NK603 dla ludzi, w tym dla immunokompetentnych jak i nieimmunokompetentnych. f) wywołane dolegliwości i mechanizm patogenności, włączając inwazyjność i złośliwość (zjadliwość) choroby Kukurydza NK 603 nie jest patogenna, inwazyjna, nie wywołuje chorób i jest w tych aspektach identyczna z każdą inną kukurydzą. Podobnie jak produkty z niej pochodzące. g) zaraźliwość (zakaźność) Strona 17 z 34 Zamierzone uwolnienie GMO Kukurydza NK603 nie jest ani zaraźliwa, ani zakaźna. h) dawka infekcyjna Nie istnieje dawka infekcyjna kukurydzy NK 603. i) zakres gospodarzy i możliwość ich zmiany Kukurydza NK 603 jest rośliną wyższą i nie posiada organizmu gospodarza. j) możliwość przeżycia poza organizmem gospodarza Zob. pkt. j/w k) obecność wektorów lub możliwość rozprzestrzeniania się Jedynym wektorem dla kukurydzy może być człowiek transportujący nasiona. l) stabilność biologiczna Stabilność biologiczna odmian kukurydzy NK 603 jest identyczna ze stabilnością ich linii wyjściowych. Stabilność biologiczna nie ulega zmianie pod wpływem transformacji genem CP4 EPSPS. m) formy oporne na antybiotyki Kukurydzy NK 603 nie posiada genów markerowych kodujących oporność na antybiotyki i z tego powodu nie może mieć żadnego wpływu na powstawanie takiej oporności u konsumentów lub zwierząt skarmianych paszą zawierającą taką kukurydzę. n) możliwość leczenia W świetle powyższych informacji, punkt n) nie ma zastosowania do przypadku kukurydzy NK 603. Strona 18 z 34 Zamierzone uwolnienie GMO Warunki uwolenienia 4. Informacje dotyczące warunków zamierzonego uwolnienia GMO do środowiska a) Informacje o zamierzonym uwolnieniu do środowiska 4.1. Opis proponowanych zamierzonych uwolnień do środowiska, zawierający zamierzone i przewidywane skutki Doświadczenia z kukurydzą NK603 planuje się prowadzić wyłącznie na polach należących do Instytutu Ochrony Roślin (Winna Góra, woj. wielkopolskie, pow. Środa Wlkp.). Celem tych badań jest ocena wpływu stosowania glifosatu przez trzy kolejne sezony wegetacyjne na skład gatunkowy i liczebność chwastów w porównaniu do konwencjonalnego systemu ochrony kukurydzy przed chwastami. Analizy populacji chwastów będą wykonywane na polach, na których w kolejnych latach kukurydza NK603 będzie uprawiana w płodozmianie oraz w monokulturze. 4.2. Dane dotyczące zamierzonego uwolnienia do środowiska a) termin zamierzonego uwolnienia początek ..................................... koniec ..................................... czas uwolnienia Planuje się przeprowadzenie prób polowych w ciągu trzech kolejnych sezonów wegetacyjnych, od roku 2008 do roku 2010 włącznie. Tabela 2. Przewidywana data i czas trwania wprowadzenia. Dane w tabeli przedstawione sa w natępującej kolejności: ROK-OKRES WEGETACYJNY; 2008-początek kwietnia do końca listopada; 2009-początek kwietnia do końca listopada; 2010-początek kwietnia do końca listopada; b) charakter zamierzonego uwolnienia (jednorazowe, wielokrotne, czasowe) Wnioskuje się o wielokrotne tj. 3 letnie zezwolenie na uwolnienie do środowiska. 4.3. Przygotowanie miejsca i jego charakterystyka Pola doświadczalne będą przygotowane i zarządzane zgodnie z typowymi warunkami wymaganymi przy prowadzeniu badań ze środkami ochrony roślin. Dla potrzeb badań nie ma potrzeby zbierania próbek roślin kukurydzy NK603. Na końcu danego sezonu wegetacyjnego, cały materiał roślinny będzie zniszczony poprzez wycięcie, rozdrobnienie i przyoranie resztek pożniwnych w glebie. 4.4. Metody używane do uwolnienia do środowiska Badania prowadzone będą w jednej lokalizacji w Polowej Stacji Doświadczalnej Instytutu Ochrony Roślin w Winnej Górze koło Środy Wielkopolskiej. Pola pod doświadczenia GMO będą przygotowywane w standardowy sposób, tak jak pod inne doświadczenia z kukurydzą: orka zimowa, agregat uprawowy wczesną wiosną wraz z nawożeniem mineralnym, agregat uprawowy bezpośrednio przed siewem (ok. 20 kwietnia). Nasiona kukurydzy NK603 będą wysiewane siewnikiem punktowym, tak jak w doświadczeniach z kukurydza konwencjonalną W doświadczeniach będzie stosowany glifosat (Roundup Ready 360 SL) za pomocą opryskiwacza plecakowego oraz standardowe opryskiwania herbicydami (wg. zaleceń IOR) i insektycydami (wg. zaleceń IOR), a także mechaniczne spulchnianie międzyrzędzi, w zależności od potrzeb.Nie planuje się zbioru roślin. Po zakończeniu doświadczenia w danym sezonie wegetacyjnym rośliny kukurydzy zostaną rozdrobnione (rozdrabniacz bijakowy typu Orkan) i natychmiast przyorane. Mapy poletek i obszarów przylegających stanowią załącznik do niniejszego wniosku. 4.5. Planowana ilość uwolnionego do środowiska GMO Strona 19 z 34 Zamierzone uwolnienie GMO Badania będą prowadzone na 2 poletkach o powierzchni 1600 m2 (40 x 40 m) każde z nich. Na 1 poletko doświadczalne będzie przypadać około 13000 nasion odmiany transgenicznej, co daje razem około 26000 roślin. 4.6. Zmiany siedliska (typ i metoda uprawy, nawadnianie lub inne działania i ich znaczenie) W planowanych doświadczeniach przewiduje się typowe zabiegi agrotechniczne dla uprawy kukurydzy. Nie przewiduje się nawadniania. Terminy siewu kukurydzy GM i kukurydzy uprawianej na sąsiednich polach będą oddalone o co najmniej 7 dni, w celu zróżnicowania terminu kwitnienia roślin. Poletka z kukurydzą transgeniczną będą oddalone od innych upraw kukurydzy o co najmniej 200 metrów. 4.7. Sposoby ochrony pracowników w czasie zamierzonego uwalniania GMO do środowiska Nie przewiduje się specjalnych warunków ochrony pracowników w czasie prowadzenia badań, innych niż wynikające z przepisów BHP. 4.8. Traktowanie terenu po zakończeniu uwolnienia do środowiska GMO (typ i metoda uprawy, nawadnianie lub inne działania i ich znaczenie) Obszar poletek doświadczalnych oraz pasów ochronnych po zakończeniu badania w danym roku, zostanie zaorany na głębokość ok. 35 cm, w celu zapewnienia humifikacji i mineralizacji resztek pożniwnych kukurydzy. Ze względu na potwierdzone bezpieczeństwo kukurydzy NK603 dla ludzi, zwierząt i środowiska naturalnego, nie ma potrzeby inaktywacji terenu lub sprzętu po zakończeniu danego sezonu badań. 4.9. Przewidywane techniki eliminacji lub inaktywacji GMO po zakończeniu eksperymentu Na końcu sezonu badań polowych (uwolnienia do środowiska), cały materiał roślinny będzie zniszczony poprzez wycięcie, rozdrobnienie i dalsze przyoranie resztek pożniwnych w glebie. Dotyczy to również pasa ochronnego z kukurydzy konwencjonalnej, która zostanie potraktowana tak samo jak kukurydza transgeniczna. 4.10. Informacje i wyniki dotyczące wcześniejszego wprowadzenia do środowiska GMO, zwłaszcza w różnych skalach i różnych ekosystemach Od roku 2001 kukurydzę NK603 uprawia się na obszarze kilku milionów ha w USA oraz na mniejszą skalę w Argentynie, Bułgarii, Kanadzie, Japonii i w Południowej Afryce. Uprawa kukurydzy NK603 w wymienionych krajach pozwala na bardzo dobrą ocenę interakcji NK 603 z różnymi ekosystemami. Od dłuższego czasu trwa proces uzyskiwania zgody na uprawę odmian kukurydzy NK603 w Unii Europejskiej oraz przeprowadza się w tym celu liczne próby polowe. W żadnym przypadku uprawy komercyjnej czy badań polowych nie zanotowano jakiegokolwiek negatywnego wpływu na ekosystem. Strona 20 z 34 Zamierzone uwolnienie GMO Środowisko 5. CHARAKTERYSTYKA ŚRODOWISKA, DO KTÓREGO MA NASTĄPIĆ ZAMIERZONE UWOLNIENIE GMO 5.1. Jednostka podziału administracyjnego, lokalizacja geograficzna Jednostka podziału administracyjnego, lokalizacja geograficzna Tabela 3. Lokalizacja, w której prowadzone będą badania . W tabeli dane przedstwione są w kolejności: Jednostka Upoważniona-Adres-Gmina-Województwo-Osoba odpowiedzialna-Tel.; Instytut Ochrony Roślin w Poznaniu Zakład Badania Środków Ochrony Roślin- Winna Góra 13 63-013 Szlachcin tel. (061)2871312Środa-wielkopolskie-Tadeusz Praczyk-(061)8649082; Województwo 5.2. Wielkość terenu Każdorazowo badanie zostanie wykonane na 2 polach o powierzchni 1600 m2 (40 x 40 m) każde, przy czym na jednym z nich kukurydza będzie uprawiana w monokulturze (3 lata), a na drugim zostanie zastosowane zmianowanie. Pole obsiane kukurydzą GM będzie oddalone od innych upraw kukurydzy o co najmniej 200 metrów. Powierzchnia z kukurydzą GM zostanie otoczona obsiewem kukurydzy konwencjonalnej (co najmniej 8 rzędów). 5.3. Fizyczne lub biologiczne pokrewieństwo uwalnianego organizmu z ludźmi lub innymi ważnymi organizmami (gatunki pokrewne dzikie i użytkowe) Kukurydza nie jest spokrewniona z ludźmi, ani zwierzętami. W Polsce nie ma gatunków z nią spokrewnionych, nie licząc odległego pokrewieństwa z całą rodziną traw – nie kompatybilnych seksualnie z kukurydzą. 5.4. Sąsiedztwo ważnych biotopów lub obszarów chronionych Pola doświadczalne Instytutu Ochrony Roślin nie leżą w najbliższej odległości od znanych biotopów i obszarów chronionych. Występujące tu fauna i flora nie charakteryzują się żadnymi specjalnymi cechami. 5.5. Odległość od najbliższego obszaru chronionego wody pitnej i obiektów wyróżniających się cennymi walorami przyrodniczymi Patrz pkt. 5.4. 5.6. Charakterystyka klimatyczna regionu Obszary prób polowych są umieszczone w tradycyjnych strefach uprawy kukurydzy, warunki klimatyczne typowe dla Wielkopolski. 5.7. Charakterystyka geograficzna, geologiczna i gleboznawcza Dane w tabeli przedstawione są w następującej kolejności: Jednostka wykonująca badanie-LokalizacjaKompleks glebowy-Klasa gleby; Instytut Ochrony Roślin w Poznaniu -Polowa Stacja Doświadczalna Winna Góra 13 63-013 Szlachcin -Pszenny dobry-IIIA; 5.8. Flora i fauna, włączając rośliny uprawne, żywy inwentarz i gatunki wędrowne Strona 21 z 34 Zamierzone uwolnienie GMO Poletka doświadczalne będą umieszczone w tradycyjnej strefie uprawy kukurydzy, gdzie występują również typowe warunki dla fauny i flory, żywego inwentarza i gatunków wędrownych. 5.9. Opis ekosystemów będących i niebędących celem wprowadzenia, na których może wystąpić efekt Nie przewiduje się żadnego „efektu” badań na ekosystem, gdzie będą one prowadzone, a tym bardziej na inne ekosystemy 5.10. Porównanie naturalnego środowiska organizmu biorcy z proponowanym terenem uwolnienia do środowiska Naturalny teren występowania biorcy obejmuje agrocenozy na większości terenów rolniczych na świecie. Proponowany teren badań polowych jest typowy dla występowania biorcy. 5.11. Informacja o planowanych zmianach zagospodarowania terenu i planach rozwoju regionu, które mogą mieć wpływ na środowiskowe oddziaływanie zamierzonego uwolnienia „Zamierzone uwolnienie” nie ma żadnego wpływu na zmiany zagospodarowania terenu i plany rozwoju regionu. 5.12. Liczebność społeczności lokalnej w zależności od obszaru zamierzonego uwolnienia Liczebność społeczności lokalnej w promieniu 5 km kilometrów od pól doświadczalnych z kukurydzą NK603, będzie liczyć kilkaset osób. 5.13. Główne kierunki działalności gospodarczej społeczności lokalnej, korzystającej z naturalnych zasobów obszaru W planowanej lokalizacji głównym kierunkiem aktywności ekonomicznej lokalnej społeczności jest rolnictwo. Strona 22 z 34 Zamierzone uwolnienie GMO Oddziaływanie 6. Informacje o oddziaływaniach między GMO a środowiskiem a) Charakterystyka oddziaływań środowiska na przeżycie, rozmnażanie i rozpowszechnianie GMO 6.1. Cechy biologiczne mające wpływ na przetrwanie, rozmnażanie i rozprzestrzenianie Kukurydza jest gatunkiem wiatropylnym, jednopiennym z odrębnymi dwoma kwiatostanami. Kwiatostany męskie są zebrane w postaci wiechy na szczycie łodygi i posiadają jedynie pręciki otoczone łuskami kłosowymi. One pojawiają się jako pierwsze. Kwiatostany żeńskie zebrane w jedną albo wiele kolb w pochwie liścia i są rozpoznawalne przez ich długie szyjki słupków nazywane kolbami wychodzących z łusek (zmodyfikowanych liści), które otaczają kolby. Każdy kwiat zawiera pojedynczą zalążnię. Kukurydza jest typowym gatunkiem alogamicznym (obcopylnym). Zapylenie w naturalnych warunkach jest zazwyczaj zapyleniem krzyżowym (przeszło 95%). Jednakże, samozapylenie rzadko, ale może się także pojawiać (poniżej 5%). Wytwarzanie pyłku, komórek jajowych i zapylenie są najważniejszymi etapami w rozwoju kukurydzy, a wilgotność powietrza, opady i temperatura mogą mieć bardzo duży wpływ na wydajność plonu ziarna. Zdolność do przeżycia pyłku kukurydzy jest krótka. W warunkach wysokiej temperatury (Herrero i Johnson, 1980) i suszy (Hoekstra et al., 1989), zdolność do życia pyłku jest mierzona w minutach; takie warunki mogą nawet zniszczyć woreczek zalążkowy zanim pyłek zostanie rozpylony (Lonnquist i Jugenheimer, 1943). Bardziej umiarkowane warunki mogą wydłużyć życie pyłku do kilku godzin (Jones i Newell, 1948). 6.2. Cechy biologiczne mające wpływ na przetrwanie, rozmnażanie i rozprzestrzenianie ................................................................................................................................................................................ 6.3. Wrażliwość na specyficzne warunki Rozprzestrzenie pyłku z kwiatostanów męskich jest uzależnione od grawitacji i wiatru. Rozprzestrzenienie pyłku ogólnie rozpoczyna się na dwa lub trzy dni przed pojawieniem się komórek jajowych na kolbach. Kwiaty męskie mogą przetrwać od 6 do 10 dni. Kukurydza jest jednoroczną rośliną uprawną i nasiona są jej jedyną formą przetrwalnikową. Przetrwanie nasion kukurydzy jest uzależnione od temperatury, wilgotności, genotypu, ochrony przez łuski oraz etapu rozwoju (Rossman, 1949). Nieodłączną cechą kukurydzy jest obecność łusek (liściaste pochwy) obejmujące kolbę a sposób przyczepienia pojedynczych ziaren w kolbie (sztywny centralnie położony kłos), ogranicza możliwość naturalnego rozprzestrzeniania nasion. Rozprzestrzenienie kukurydzy jest ograniczone do pól uprawnych i nasion, poprzez działanie człowieka. Zdolność do przeżycia kukurydzy jest w bardzo dużym stopniu ograniczona przez jej wrażliwość na choroby i zimno. Z tego powodu, nie występuje samorzutne rozprzestrzenianie się kukurydzy. W warunkach bardzo łagodnej zimy (Europa Zachodnia i południowa) nie wymłócone kolby umożliwiają nasionom utrzymanie ich zdolności do kiełkowania w następnym roku.Kukurydza, aby skiełkować potrzebuje temperatur gleby – min. 6°C. Temperatury poniżej zera zabijają wschodzące rośliny lub zdolność kiełkowania ziarna kukurydzy. W ten sposób pędy roślin nie uzyskują stadium reprodukcyjnego. Dlatego kukurydza nie jest w stanie przetrwać zimy w polskich warunkach klimatycznych. Stwierdzono, że temperatury powyżej 45°C są również szkodliwe dla przeżywalności nasion kukurydzy (Craig, 1977). b) Oddziaływanie ze środowiskiem 6.4. Przewidziane środowisko GMO Środowiskiem kukurydzy NK603 mają być pola uprawne na terenie Polowej Stacji Doświadczalnej Instytutu Ochrony Roślin w Winnej Górze (woj. wielkopolskie). 6.5. Wyniki badań nad zachowaniem i charakterystyką GMO w kontrolowanych warunkach wzrostu, takich jak laboratoryjnie odtworzone ekosystemy, komory wzrostu, cieplarnie i inne Strona 23 z 34 Zamierzone uwolnienie GMO Wszystkie badania przeprowadzane w środowisku zamkniętym potwierdziły bezpieczeństwo kukurydzy NK 603 dla ludzi i zwierząt. 6.6. Zdolność przenoszenia materiału genetycznego a) z GMO do organizmów występujących w ekosystemie W Europie kukurydza występuje jedynie jako roślina uprawna, jej rozsiewanie następuje wyłącznie poprzez wysiew dokonywany przez człowieka. Jeśli zdolny do życia pyłek z genetycznie zmodyfikowanej rośliny może zostać przeniesiony przez wiatr na znamię słupka kukurydzy “odbiorcy” w czasie 30-minutowego okresu zdolności do życia pyłku, może nastąpić transfer materiału genetycznego. Wraz ze wzrostem odległości od kukurydzy transgenicznej staje się to coraz bardziej niemożliwe, by przy ok. 200 m całkowicie zaniknąć. Inne rośliny kukurydzy mogą być jedynymi organizmami, do których może nastąpić transfer materiału genetycznego, ponieważ w Europie nie ma gatunków spokrewnionych (zgodnych płciowo) z kukurydzą. b) z organizmów występujących w ekosystemie do GMO Z powodów w/w nie jest możliwy transfer z ekosystemu w Europie do kukurydzy. 6.7. Prawdopodobieństwo selekcji, po uwolnieniu do środowiska, prowadzące do nieoczekiwanej ekspresji niepożądanych cech w GMO Kukurydza nie jest w stanie przeżyć samoczynnie poza kontrolowanym środowiskiem pól uprawnych. Nie ma zatem możliwości innej selekcji w środowisku naturalnym, jak tylko selekcja negatywna, której ofiarą będzie kukurydza. Nie stwierdzono jak do tej pory, ekspresji żadnej niepożądanej cechy w kukurydzy NK603, obojętnie pod jakim wpływem. 6.8. Stosowane środki dla zabezpieczenia i sprawdzenia stabilności genetycznej; opis mechanizmów genetycznych, które mogą zapobiegać lub minimalizować rozprzestrzenianie się materiału genetycznego; metody sprawdzania stabilności genetycznej Stabilności genetycznej innych roślin kukurydzy, mogących występować w okolicy prowadzenia badań , służyć będzie 8-rzędowy pas ochronny kukurydzy odmiany konwencjonalnej, otaczający poletka doświadczalne oraz zachowany, 200 metrowy obszar izolacyjny pomiędzy testowanymi mieszańcami transgenicznymi, a jakąkolwiek uprawą kukurydzy. Rozprzestrzenianie kukurydzy poprzez pojedyncze ziarna nie występuje samorzutnie. Są one osadzone na kolbie i otoczone licznymi łuskami (pochwiastymi liśćmi), co chroni nasiona przed kontaktem zewnętrznym. 6.9. Szlaki biologicznego rozprzestrzeniania, znane lub potencjalne sposoby rozsiewania, włączając wdychanie, przyjmowanie pokarmu, przenikanie przez glebę lub skórę, inne Nie są znane, inne niż opisane powyżej, sposoby rozprzestrzeniania się kukurydzy, w jakiejkolwiek formie mogącej spowodować transfer materiału genetycznego. 6.10. Opis ekosystemów, do których GMO mógłby |być przeniesiony W formie nasion, przez świadome lub nieświadome działania ludzi, kukurydza NK603 może teoretycznie trafić do dowolnego ekosystemu. Natomiast jej szkodliwość w takim przypadku będzie żadna. Ponadto, system organizacji badań zabezpieczy niekontrolowany transfer nasion i pyłku kukurydzy do innych ekosystemów. c) Potencjalny wpływ na środowisko 6.11. Możliwość nadmiernego rozmnażania w środowisku Jak wyjaśniono we wcześniejszych informacjach kukurydza nie ma możliwości nadmiernego, samoczynnego rozmnażania w środowisku, a jej modyfikacja genem CP4 nic w tym aspekcie nie zmienia. Strona 24 z 34 Zamierzone uwolnienie GMO 6.12. Konkurencyjność GMO w stosunku do niezmodyfikowanych biorców lub organizmów rodzicielskich Lepsza konkurencyjność kukurydzy NK603 w stosunku do niezmodyfikowanej kukurydzy (biorcy, lub linii wyjściowych) ujawnia się wyłącznie na polu uprawnym, na którym zastosuje się opryskiwanie herbicydem Roundup Ready® 360 SL. Rośliny niezmodyfikowane w takiej sytuacji zginą. Inny aspekt lepszej konkurencyjności kukurydzy NK603 polega na możliwości doskonalszej ochrony przeciw chwastom, w porównaniu do tradycyjnych programów herbicydowych stosowanych w odmianach niezmodyfikowanych. W pozostałych sytuacjach NK603 nie ujawnia żadnych przewag konkurencyjnych, ani w stosunku do form wyjściowych (rodzicielskich) kukurydzy, ani w stosunku do innych gatunków roślin. 6.13. Identyfikacja i opis organizmów objętych celowym oddziaływaniem GMO Kukurydza NK603 nie oddziałuje bezpośrednio na żadne organizmy celowe ani niecelowe 6.14. Przewidywany mechanizm i rezultaty oddziaływania między GMO a organizmem objętym celowym oddziaływaniem GMO Stosownie do wyjaśnień w pkt. 6.13 nie istnieje mechanizm bezpośredniego oddziaływania NK603 na organizmy celowe i nie wystąpią żadne rezultaty z tego tytułu. 6.15. Identyfikacja i opis innych organizmów, na które mogą wpływać niezamierzone oddziaływania Organizmy niecelowe w przypadku kukurydzy nie występują, a NK603 nie wykazuje żadnych oddziaływań niezamierzonych. 6.16. Prawdopodobieństwo zmian biologicznych oddziaływań lub zmiany gospodarza Jak wyjaśniono powyżej kukurydza NK603 nie wywołuje zmian biologicznych w środowisku innych niż tradycyjnie uprawiana kukurydza, z wyjątkiem skuteczniejszej eliminacji chwastów z pola uprawnego. Jako roślina wyższa nie posiada ona także gospodarza. 6.17. Znane lub przewidywane wpływy na organizmy nieobjęte celowym oddziaływaniem GMO w środowisku, zmiany konkurencyjności w stosunku do ofiar, gospodarzy, symbiontów, wrogów, pasożytów i patogenów Na podstawie informacji przytoczonych wcześniej we wniosku, nie są znane i nie występują, a także nie przewiduje się wpływu kukurydzy NK603 na organizmy nie objęte jej celowym oddziaływaniem w środowisku, zmiany konkurencyjności w stosunku do ofiar, gospodarzy, symbiontów, wrogów, pasożytów i patogenów. 6.18. Możliwy wpływ na środowisko, wynikający z wzajemnego oddziaływania GMO i organizmów nieobjętych celowym oddziaływaniem GMO Nie występuje oddziaływanie NK603 na organizmy niecelowe, ponieważ takowe nie istnieją w tym przypadku. Nie może zatem istnieć wpływ takiego oddziaływania na środowisko. 6.19. Możliwe pozytywne i negatywne cechy u innych krzyżujących się gatunków, które mogą ujawniać się na skutek przeniesienia genów z GMO W warunkach Polski i Europy nie występują gatunki zgodne seksualnie z kukurydzą; zatem nie może dojść do przekrzyżowania z innymi gatunkami. 6.20. Znany lub przewidywany udział w procesach biogeochemicznych Jeśli tradycyjnie uprawiana konwencjonalna kukurydza oddziałuje w jakikolwiek sposób na procesy biogeochemiczne, to przewiduje się, że udział kukurydzy NK603 będzie identyczny. 6.21. Inne potencjalnie możliwe interakcje i zależności ze środowiskiem biotycznym i abiotycznym Przeprowadzono wiele prób polowych i zgodnie ze stanem wiedzy wnioskodawcy, nie ma doniesień na temat negatywnych skutków oddziaływania kukurydzy NK603 w odniesieniu do środowiska abiotycznego. Strona 25 z 34 Zamierzone uwolnienie GMO Pracownicy 7. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZYGOTOWANIA ZAWODOWEGO PRACOWNIKÓW 7.1. Imię i nazwisko oraz informacje o kwalifikacjach fachowych osoby odpowiedzialnej za działanie polegające na zamierzonym uwolnieniu GMO Dane pracownika Tytuł Doc. dr hab. Imię Tadeusz Nazwisko Praczyk Telefon ..................................... Faks ..................................... Adres e-mail ..................................... Kwalifikacje zawodowe Tadeusz Praczyk jest absolwentem Akademii Rolniczej w Poznaniu, pracuje w Instytucie Ochrony Roślin od 1986 roku do chwili obecnej. Jest doktorem habilitowanym nauk rolniczych w zakresie agronomii – herbologii. Przez cały okres pracy zawodowej w IOR zajmuje się badaniami nad biologią i zwalczaniem chwastów. 7.2. Liczba osób zatrudnionych przy realizacji projektu (lista imienna) W projekcie bezpośrednio zatrudnione będą następujące osoby: doc. dr hab. Tadeusz Praczyk mgr inż. Pankracy Bubniewicz mgr inż. Grzegorz Głowacki 2 pracowników technicznych PSD Winna Góra Ponadto nad prawidłowością przebiegu doświadczeń będzie czuwać dwóch kuratorów wyznaczonych przez Komisję ds. Organizmów Zmodyfikowanych Genetycznie i Ministerstwo Środowiska. 7.3. Wykształcenie i doświadczenie pracowników (w tym odbyte szkolenia) W badaniach uczestniczyć będzie personel, który składa się z wysokiej klasy pracowników naukowych, jak również odpowiednio przeszkolonych pracowników technicznych. Mgr inż. Pankracy Bubniewicz jest absolwentem Akademii Rolniczej w Poznaniu, od ponad 10 lat jest kierownikiem Polowej Stacji Doświadczalnej w Winnej Górze. Mgr inż. Grzegorz Głowacki jest również absolwentem Akademii Rolniczej w Poznaniu, od 4 lat zatrudniony w Polowej Stacji Doświadczalnej w Winnej Górze na stanowisku asystenta. Pracownicy techniczni posiadają średnie wykształcenie rolnicze i wieloletnią praktykę w doświadczalnictwie polowym. Wszystkie osoby zaangażowane w niniejszym projekcie są pracownikami Zakładu Badania Środków Ochrony Roślin IOR, który jest jednostką posiadającą certyfikat Dobrej Praktyki Eksperymentalnej. Strona 26 z 34 Zamierzone uwolnienie GMO Tryb kontroli 8. INFORMACJE DOTYCZĄCE TRYBU KONTRLOLI I MONITOROWANIA PROCESU UWALNIANIA GMO DO ŚRODOWISKA a) Informacje o technice monitorowania 8.1. Metody monitorowania GMO i efektów uwolnienia do środowiska Obszary będą regularnie wizytowane zgodnie z potrzebami wykonania zabiegów agrotechnicznych i prowadzenia obserwacji zgodnie z protokołem doświadczeń. Wizytacje będą także umożliwiały monitorowanie rozwoju roślin i nie rozprzestrzeniania się materiału roślinnego. 8.2. Specyficzność, czułość i wiarygodność technik monitorowania Kukurydza jest uprawnym gatunkiem z rodziny Gramineae i jest dobrze opisana taksonomicznie, co umożliwia detekcję poprzez zastosowanie kontrolę wzrokową. Identyfikacja roślin poddanych transformacji może zostać dokonana poprzez sprawdzenie ich odporności na działanie herbicydu Roundup Ready® 360 SL (zabieg nalistny). Rośliny kukurydzy zmodyfikowane genetycznie przeżyją zastosowanie herbicydu. Na użytek prowadzenia standardowych badań rejestrowych, nie przewiduje się potrzeby użycia innych technik monitorowania i detekcji (np. rozpoznawanie wprowadzonego genu przez zastosowanie analiz PCR lub Southern blot). 8.3. Techniki detekcji materiału genetycznego przenoszonego do innych organizmów Przeniesienie materiału genetycznego do innych organizmów, czyli do innych roślin kukurydzy, będzie skutecznie ograniczone przez 6-rzędowy pas zaporowy kukurydzy konwencjonalnej, wysianej wokół poletek z NK603. Dodatkowym zabezpieczeniem będzie 200 m izolacja przestrzenna od innych pól doświadczalnej lub komercyjnie uprawianej kukurydzy. 8.4. Czas trwania i częstotliwość monitorowania Monitorowanie pól doświadczalnych z kukurydzą NK603 odbywać się przy każdej okazji wykonywania zabiegów agrotechnicznych, pobierania próbek i prowadzenia obserwacji wymaganych w protokole doświadczeń. Czas monitorowania wyznacza termin siewu (początek kwietnia) oraz zbiór i zaoranie resztek pożniwnych. Dodatkowa kontrola będzie sprawowana przez dwóch wyznaczonych w tym celu kuratorów, w czasie i z częstotliwością wg ich oceny. b) Kontrola zamierzonego uwalniania do środowiska 8.5. Metody i procedury zmierzające do uniknięcia lub zminimalizowania rozprzestrzeniania GMO poza miejscem uwolnienia do środowiska (izolacja przestrzenna lub mechaniczna) Rozprzestrzenianie NK603 będzie skutecznie ograniczone przez ścisłą kontrolę nasion przed, w trakcie i po siewie. Po wykonaniu siewu nadmiar nasion zostanie zabrany z pola i zabezpieczony przez wyznaczonego pracownika IOR i przekazany do firmy Monsanto. Ponadto barierę mechaniczną dla pyłku kukurydzy stanowić będzie 8-rzędowy (ok. 6 m szerokości) pas zaporowy kukurydzy konwencjonalnej wysianej wokół poletek z NK603. Dodatkowym zabezpieczeniem będzie 200 m izolacja przestrzenna od innych pól z kukurydzą. 8.6. Metody i procedury mające na celu ochronę miejsca uwolnienia GMO przed wtargnięciem osób nieupoważnionych Pola doświadczalne stanowią otwartą przestrzeń. Procedury ochronne sprowadzać się zatem muszą do: - nie ujawniania i nie oznakowania dokładnych lokalizacji doświadczeń, - zachowania poufności przez pracowników uczestniczących w badaniach, - dużej częstotliwości monitoringu na polach doświadczalnych, powiadamiania policji w razie wtargnięcia osób niepowołanych w pobliże powierzchni doświadczalnych. Pole doświadczalne (miejsce uwolnienia GMO) będzie zaznaczone na mapie pól Polowej Stacji Doświadczalnej w Strona 27 z 34 Zamierzone uwolnienie GMO Winnej Górze. Ponadto zostaną określone współrzędne geograficzne pola za pomocą systemu GPS i dane te będą przechowywane w dokumentacji doświadczeń. 8.7. Metody i procedury ochrony miejsca uwolnienia przed innymi organizmami Zgodnie z prezentowaną do tego punktu dokumentacją, nie zachodzi żadna negatywna interakcja pomiędzy zmodyfikowaną kukurydzą, a innymi organizmami ze świata roślin lub zwierząt. Poza wymienionymi metodami zabezpieczenia powierzchni doświadczalnych przed wandalizmem lub przypadkowym zniszczeniem, nie ma potrzeby stosowania specjalnych środków zaradczych chroniących miejsce wprowadzenia przed innymi organizmami. c) Izolacja przestrzenna 8.8. Planowana odległość od gatunków pokrewnych, zdolnych do krzyżowania się, dzikich i uprawnych Taka odległość nie występuje ze względu na brak gatunków pokrewnych dla kukurydzy i w związku z tym brak możliwości krzyżowania się kukurydzy w polskich warunkach. 8.9. Metody zapobiegania niekontrolowanemu rozprzestrzenianiu się diaspor i pyłku Kukurydza nie wytwarza diaspor, a barierę mechaniczna dla pyłku kukurydzy stanowić będzie 8-rzędowy (ok. 6 m szerokości) pas zaporowy kukurydzy konwencjonalnej wysianej wokół poletek z NK603. Dodatkowym zabezpieczeniem będzie 200 m izolacja przestrzenna od innych pól z doświadczalną lub komercyjnie uprawianą kukurydzą. d) Plany reagowania na zagrożenie 8.10. Metody i procedury kontroli GMO, w| przypadku nieoczekiwanego rozprzestrzenienia Nieoczekiwane rozprzestrzenienie NK603 może wynikać z niedbalstwa lub kradzieży nasion. W przypadku stwierdzenia takiej zaszłości należy zniszczyć nasiona mechanicznie (np. zmielić) i wprowadzić do gleby w celu ich rozkładu. Wyrosłe poza planowanym miejscem uwolnienia do środowiska rośliny kukurydzy, można w każdej chwili zniszczyć mechanicznie lub chemicznie. Specjalne środki ostrożności przy niszczeniu takiego materiału nie są potrzebne, ze względu na potwierdzone bezpieczeństwo kukurydzy NK603. Podstawa procedura sprowadza się do zapobiegania takim zdarzeniom i ścisłej kontroli postępowania z materiałem siewnym dokonywanej przez kierownika PSD Winna Góra. Przed nieoczekiwanym rozprzestrzenieniem się NK603 zabezpieczy również bariera mechaniczna dla pyłku kukurydzy (ok. 6 m szerokości pas zaporowy kukurydzy konwencjonalnej) wysianej wokół poletek z NK603 oraz 200 m izolacja przestrzenna od innych pól z kukurydzą. 8.11. Plany ochrony zdrowia ludzi i środowiska, w przypadku wystąpienia niepożądanych efektów Nigdzie nie stwierdzono, ani nie przewiduje się wystąpienia niepożądanych efektów dla zdrowia ludzi i środowiska naturalnego powodowanych przez kukurydzę NK603, które wymagałyby tworzenia planów ich ochrony. 8.12. Metody postępowania z GMO, stwarzającym zagrożenie (unieczynnienie, usunięcie ze środowiska) Regularne monitorowanie upraw polowych umożliwi natychmiastową identyfikację wszelkich, niepożądanych przypadków lub niepożądanego rozwoju kukurydzy. W nagłym przypadku, uprawa polowa może zostać wstrzymana poprzez zastosowanie innego nieselektywnego herbicydu lub herbicydów z grupy gramnicydów, bądź też przez zastosowanie mechanicznych środków zniszczenia i przyorywanie resztek pożniwnych w glebie. 8.13. Metody eliminacji: roślin, zwierząt, gleby, inne, narażonych na kontakt z GMO po lub w trakcie rozprzestrzeniania Ewentualny kontakt roślin, zwierząt i gleby z kukurydzą NK603 nie rodzi żadnych negatywnych skutków, zatem nie będą potrzebne metody eliminacji. Strona 28 z 34 Zamierzone uwolnienie GMO 8.14. Metody izolacji obszarów zagrożonych rozprzestrzenieniem się GMO Kukurydza NK603 nie będzie się rozprzestrzeniać z powodu środków zaradczych opisanych powyżej, a nawet gdyby okazały się one niewystarczające (np. kradzież), rozprzestrzenienie się NK603 nie spowoduje zagrożenia dla innych obszarów. Stąd nie przewiduje się potrzeby rozwoju metod izolacji obszarów „zagrożonych”. Strona 29 z 34 Zamierzone uwolnienie GMO Odpady 9. INFORMACJE DOTYCZĄCE POSTĘPOWANIA Z ODPADAMI 9.1. Rodzaj wytwarzanych odpadów Odpadami powstającymi w wyniku uprawy kukurydzy na polu doświadczalnym będą łodygi, liście, kolby i korzenie kukurydzy. 9.2. Oczekiwana ilość odpadów Na typowym polu kukurydzy w polskich warunkach klimatyczno - glebowych tworzy się ok. 50 ton nadziemnej masy roślinnej na 1 ha, a zatem oczekiwana ilość odpadów wynosi około 16 ton. 9.3. Możliwe zagrożenia Odpady powstające na poletkach doświadczalnych nie stwarzają żadnego zagrożenia dla środowiska czy zdrowia ludzi i zwierząt. 9.4. Opis planowanego postępowania z odpadami, uwzględniający metody bezpiecznej dla zdrowia ludzi i środowiska dezaktywacji odpadów Jak wspomniano wcześniej, odpady powstające na poletkach doświadczalnych nie stwarzają żadnego zagrożenia dla środowiska, czy zdrowia ludzi i zwierząt. Postępowanie z nimi nie musi odbiegać od postępowania z każdą inną konwencjonalną kukurydzą, jednak dla dołożenia wszelkiej staranności, przewiduje się zaoranie rozdrobnionych uprzednio roślin na poletkach doświadczalnym na głębokość ok. 35 cm, w celu zapewnienia ich humifikacji i mineralizacji. Ze względu na potwierdzone bezpieczeństwo kukurydzy NK603 dla ludzi, zwierząt i środowiska naturalnego, opisana metoda postępowania z odpadami jest wystarczająco bezpieczna. Strona 30 z 34 Zamierzone uwolnienie GMO Poprzednie uwolnienia 10. INFORMACJE O WYNIKACH POPRZEDNICH ZAMIERZONYCH UWOLNIEŃ GMO DO ŚRODOWISKA Dane o poprzednich uwolnieniach Informacje o wynikach poprzednich zamierzonych uwolnień GMO do środowiska ................................................................................................................................................................................ a) Data wydanej zgody ..................................... Numer wydanej zgody ..................................... Początek ..................................... Koniec ..................................... Czas uwolnienia ................................................................................................................................................................................ b) Miejsce wprowadzenia Instytut Ochrony Roślin nie występował wcześniej z wnioskiem o zamierzone uwolnienie GMO do środowiska c) Cel wprowadzenia ................................................................................................................................................................................ d) Obserwacje po wprowadzeniu ................................................................................................................................................................................ e) Wnioski z poprzedniego wprowadzenia ................................................................................................................................................................................ f) Rezultaty wprowadzenia związane z ryzykiem dla zdrowia ludzi i środowiska ................................................................................................................................................................................ g) Wnioski dotyczące kumulatywnego wpływu na zdrowie ludzi i środowisko ................................................................................................................................................................................ Strona 31 z 34 Zamierzone uwolnienie GMO Komentarze 11. KOMENTARZE I UWAGI DODATKOWE, INNE INFORMACJE, UZNANE PRZEZ UZYTKOWNIKA ZA WAŻNE DLA ZACHOWANIA BEZPIECZEŃSTWA Komentarze i uwagi dodatkowe W sensie bezpieczeństwa dla ludzi zwierząt i środowiska, wniosek dotyczy takiego samego jego poziomu, jak przy kukurydzy konwencjonalnej. Materiał siewny kukurydzy NK603, który będzie używany w eksperymentalnym uwolnieniu do środowiska pochodzi z firmy Monsanto i jest produkowany we Francji. Strona 32 z 34 Zamierzone uwolnienie GMO Załączniki 12. ZAŁĄCZNIKI 1) Ocena zagrożenia przygotowana dla uwalnianych organizmów genetycznie zmodyfikowanych 02-01_2007_ocena.doc 2) Dokumentacja związana z opracowaniem oceny zagrożenia wraz ze wskazaniem metod przeprowadzenia tej oceny brak 3) Techniczna dokumentacja zamierzonego uwolnienia 02-01_2007_dokumentacja_techn.doc 4) Program działania w przypadku zagrożenia dla zdrowia ludzi lub dla środowiska związanego z zamierzonym uwolnieniem 02-01_2007_awaria.doc 5) Mapa wektora brak 6) Plany pól doświadczalnych brak 7) Streszczenie wniosku 02-01_2007_SNIF_ang.doc DOKUMENTY DODAWANE PRZEZ PRACOWNIKA MINISTERSTWA ŚRODOWISKA Nazwa załącznika Wniosek Załącznik 02-01_2007_wniosek.doc Strona 33 z 34 Zamierzone uwolnienie GMO Strona 34 z 34
