Dolegliwości bólowe kręgosłupa wśród personelu

Baumgart Mariusz, Radzimińska Agnieszka, Szpinda Michał, Kurzyński Paweł, Goch Aleksander, Zukow Walery. Dolegliwości
bólowe kręgosłupa wśród personelu pielęgniarskiego = Spinal pain among nurses. Journal of Education, Health and Sport.
2015;5(9):633-646. ISSN 2391-8306. DOI 10.5281/zenodo.31735
http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.31735
http://ojs.ukw.edu.pl/index.php/johs/article/view/2015%3B5%289%29%3A633-646
https://pbn.nauka.gov.pl/works/640986
Formerly
Journal
of
Health
Sciences.
ISSN
1429-9623
/
2300-665X.
Archives
2011–2014
http://journal.rsw.edu.pl/index.php/JHS/issue/archive
Deklaracja.
Specyfika i zawartość merytoryczna czasopisma nie ulega zmianie.
Zgodnie z informacją MNiSW z dnia 2 czerwca 2014 r., że w roku 2014 nie będzie przeprowadzana ocena czasopism naukowych; czasopismo o zmienionym tytule otrzymuje tyle samo punktów co na wykazie
czasopism naukowych z dnia 31 grudnia 2014 r.
The journal has had 5 points in Ministry of Science and Higher Education of Poland parametric evaluation. Part B item 1089. (31.12.2014).
© The Author (s) 2015;
This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz, Poland and Radom University in Radom, Poland
Open Access. This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium,
provided the original author(s) and source are credited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License
(http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited.
This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial
use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited.
The authors declare that there is no conflict of interests regarding the publication of this paper.
Received: 02.08.2015. Revised 05.09.2015. Accepted: 29.09.2015.
Dolegliwości bólowe kręgosłupa wśród personelu pielęgniarskiego
Spinal pain among nurses
Mariusz Baumgart1, Agnieszka Radzimińska2, Michał Szpinda1, Paweł Kurzyński3,
Aleksander Goch2, Walery Zukow4
1. Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Collegium Medicum w Bydgoszczy, Katedra i Zakład Anatomii Prawidłowej,
Bydgoszcz, Polska / Nicolaus Copernicus University in Toruń, Collegium Medicum in Bydgoszcz, Department of Anatomy, Poland
2. Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Collegium Medicum w Bydgoszczy, Katedra Fizjoterapii, Bydgoszcz, Polska /
Nicolaus Copernicus University in Toruń, Collegium Medicum in Bydgoszcz, Department of Physiotherapy, Poland
3. Student kierunku Fizjoterapia Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Collegium Medicum w Bydgoszczy, Bydgoszcz,
Polska / Physiotherapy student, Nicolaus Copernicus University in Toruń, Collegium Medicum in Bydgoszcz, Poland
4. Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Bydgoszcz, Polska / Kazimierz Wielki University, Bydgoszcz, Poland
Autor do korespondencji:
[email protected] - Mariusz Baumgart, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w
Toruniu, Collegium Medicum w Bydgoszczy, Katedra i Zakład Anatomii Prawidłowej,
ul. Łukasiewicza 1, 85-821 Bydgoszcz, Polska
Słowa kluczowe: bóle kręgosłupa, pielęgniarki, kwestionariusz ODI, kwestionariusz
NDI.
Key words: back pain, nurses, Oswestry Disability Index, Neck Disability Index.
Streszczenie
Wstęp
Badania epidemiologiczne pokazują, że częstość występowania bólu kręgosłupa wśród personelu pielęgniarskiego waha się w granicach
75% dla odcinka lędźwiowego kręgosłupa, natomiast dla odcinka szyjnego w granicach 60%. Niepokojący jest fakt, że liczba ta ciągle
rośnie.
Materiał i Metody
Badaniem objęto 60 losowo wybranych pielęgniarek pracujących na różnych oddziałach szpitalnych w regionie kujawsko-pomorskim. W
celu oceny niepełnosprawności spowodowanej bólem kręgosłupa lędźwiowego i szyjnego zastosowano polską wersję Oswestry Disability
Scale (ODI) i Neck Disability Index (NDI).
Wyniki
Ocena stopnia niepełnosprawności za pomocą kwestionariusza ODI i NDI pozwoliła zakwalifikować badaną grupę do przedziału
wskazującego na umiarkowaną niepełnosprawność. Masa ciała oceniana wskaźnikiem BMI miała wpływ na nasilenie dolegliwości bólowych
kręgosłupa w badanej grupie. Dolegliwości bólowe kręgosłupa w badanej grupie dotyczą osób o krótkim stażu pracy i zwiększają się
odpowiednio u osób ze stażem dłuższym.
Wnioski
1.
Dolegliwości bólowe kręgosłupa w grupie zawodowej pielęgniarek stanowią poważny problem medyczny i społeczny.
2.
Istnieje potrzeba wprowadzenia w tej grupie zawodowej programów profilaktycznych ukierunkowanych na prewencję dysfunkcji
kręgosłupa.
Summary
Introduction
Epidemiological research shows that frequency of the pain in the spine in nursing staff occurs approximately in 75% for the lumbar vertebrae
and in 60% for the cervical vertebrae. Unfortunately these numbers are still growing.
Material and Methods
633
The study included 60 randomly selected nurses working in different wards of the region kujawsko-pomorskie. To assess disability due to
pain of the lumbar and cervical spine used Polish version of the Oswestry Low Back Pain Disability Scale (ODI) and Neck Disability Index
(NDI).
Results
The assessment of the disability level for the people being examined with the ODI and NDI questionnaires allowed to qualify the examined
group to the moderate level of disability. The weight estimated with the BMI indicator had an impact on the increase of the pain in the spine
among the examined group. The pain in the spine refers to people with short length of service and it increases among those with longer
length of service.
Conclusions
1.
Pain in the spine among nurses is a serious medical and social problem.
2.
There is a need to implement preventive programs for this professional group aiming at spine dysfunctions prevention.
Wstęp
European Fundation for the Improvement of Living and Working Conditions (Europejska
Fundacja na rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy) w roku 2005 przeprowadziła badania,
które pokazały, że dolegliwości mięśniowo-szkieletowe są najczęstszym problemem
zdrowotnym związanym z pracą. Wśród tych schorzeń bóle kręgosłupa zajmują pierwszą
pozycję [1]. Do zawodów, w których odnotowuje się odczuwanie przez pracowników
dolegliwości mięśniowo-szkieletowych związanych z wykonywaną pracą (WRMSD – WorkRelated Musculoskeletal Disorders), zalicza się zawód pielęgniarki. Większość czynności
zawodowych personelu pielęgniarskiego wykonywanych jest w przodopochyleniu, a także
wiąże się z pokonywaniem ciężaru. Często, szczególnie podczas czynności pielęgnacyjnych
pacjentów (np. karmienie, toaleta, podawanie leków) zachodzi także potrzeba pracy
w płaszczyznach kombinowanych – do zgięcia w płaszczyźnie strzałkowej dochodzi rotacja
w płaszczyźnie poprzecznej i zgięcie boczne. Taka pozycja powoduje przeciążenia
kręgosłupa, a także wywołuje niesymetryczne napięcia izometryczne mięśni grzbietu [2,3].
Badania epidemiologiczne pokazują, że częstość występowania bólów kręgosłupa wśród
personelu pielęgniarskiego waha się w granicach 75% dla odcinka lędźwiowego kręgosłupa,
natomiast dla odcinka szyjnego w granicach 60%. Niepokojący jest fakt, że liczba ta ciągle
rośnie [4].
Materiał i metody
Opis badanej grupy
Badaniami objęto 60 losowo wybranych pielęgniarek pracujących na różnych oddziałach
szpitalnych z rejonu województwa kujawsko-pomorskiego.
Opis badanej grupy przedstawiono w Tab. I
Tab. I. Opis badanej grupy
Tab. I. Description of the study group
Średnia
43,18
Wiek [lata]
70,00
Waga [kg]
165,98
Wzrost [cm]
25,41
BMI
23,35
Staż pracy [lata]
BMI (Body mass index) – wskaźnik masy ciała
Minimum
25,00
50,00
152,00
20,31
5,00
634
Maximum
58,00
98,00
178,00
33,76
39,00
SD
9,91
10,01
6,63
3,58
10,15
Na potrzeby pracy wyodrębniono z badanej grupy osoby z wagą prawidłową i nadwagą.
Wyniki przedstawiono w Tab. II.
Tab. II. Osoby z wagą prawidłową (poniżej 25 BMI) i nadwagą (powyżej 25 BMI)
Tab. II. People with normal weight (BMI less than 25) and overweight (BMI over 25)
BMI
N
Średnia
26
28,69
powyżej 25
34
22,91
poniżej 25
BMI (Body mass index) – wskaźnik masy ciała
Minimum
25,10
20,31
Maximum
33,76
24,9
SD
2,79
1,46
Dokonano również podziału badanej grupy ze względu na staż pracy. Wyniki przedstawiono
w Tab. III.
Tab. III Podział badanej grupy ze względu na staż pracy
Tab. III. The division of study group divided into intervals depended on years of work
Staż pracy [lata]
0-10
11-20
21-30
31-39
Średnia
7,00
17,00
27,35
35,26
N
10
15
20
15
Minimum
5,00
12,00
24,00
31,00
Maximum
10,00
20,00
30,00
39,00
SD
1,76
3,18
1,84
2,84
Rodzaje oddziałów szpitalnych, na których pracuje personel pielęgniarski uczestniczący
w badaniu przedstawiono w Tab. IV.
Tab. IV. Rodzaje oddziałów szpitalnych
Tab. IV. Types of hospital wards
Oddział
Ginekologia
Chirurgia ogólna
Zakład Opiekuńczo Leczniczy
Neurologia
N
14
16
13
17
Udział procentowy (%)
23,3
26,7
21,7
28,3
Na podstawie dodatkowego pytania wyodrębniono w badanej grupie osoby ze stwierdzonymi
chorobami kręgosłupa:
dyskopatia – 27 osób (45 %);
zwyrodnienia 10 osób (16,7 %).
Narzędzia użyte w badaniach
Do oceny niepełnosprawności spowodowanej dolegliwościami bólowymi części lędźwiowej
kręgosłupa użyto polską wersję kwestionariusza Oswestry Low Back Pain Disability Scale
(ODI – Polish Version, OLBPDS-PL). Kwestionariusz składa się z 10 części dotyczących:
intensywności bólu, podnoszenia, siedzenia, spania, podróżowania, pielęgnacji, chodzenia,
stania, życia towarzyskiego, zmiany natężenia bólu. W każdej części są możliwości sześciu
odpowiedzi. Badane osoby zaznaczały odpowiedź najbardziej odnoszącą się do jej sytuacji,
635
uzyskując od 0 do 5 punktów. Stopień niepełnosprawności oceniony jest w skali punktowej
od 0 do 50 punktów lub w procentach (od 0% do 100%) [5]:

0 - 4 punktów – brak niepełnosprawności;
 5 - 14 punktów - łagodna niepełnosprawność;
 15 – 24 punkty – umiarkowana niepełnosprawność;
 25 – 34 punkty – ciężka niepełnosprawność;
 35 – 50 punktów – skrajne cierpienie i niepełnosprawność
Do oceny niepełnosprawności spowodowanej dolegliwościami bólowymi części szyjnej
kręgosłupa użyto polską wersję kwestionariusza Neck Disability Index (NDI - Polish Version,
NDI-PL). Kwestionariusz składa się z 10 części dotyczących: intensywności bólu, pielęgnacji,
podnoszenia przedmiotów, czytania, bólu głowy, skupienia się, pracy, prowadzenia
samochodu, spania i wypoczynku. W każdej części są możliwości sześciu odpowiedzi.
Badane osoby zaznaczały odpowiedź najbardziej odnoszącą się do jej sytuacji, uzyskując od
0 do 5 punktów. Stopień niepełnosprawności oceniony jest w skali punktowej od 0 do 50
punktów lub w procentach (od 0% do 100%) [5]:

0 - 4 punktów – brak niepełnosprawności;
 5 - 14 punktów - łagodna niepełnosprawność;
 15 – 24 punkty – umiarkowana niepełnosprawność;
 25 – 34 punkty – ciężka niepełnosprawność;
 35 – 50 punktów – skrajne cierpienie i niepełnosprawność
Metody statystyczne
Uzyskane wyniki badań poddano analizie statystycznej. Wyniki przedstawiono jako średnie
arytmetyczne z odchyleniem standardowym (SD).
Wyniki
W pierwszej kolejności dokonano analizy uzyskanych punktów w kwestionariuszu ODI i NDI
w całej badanej grupie. Wyniki przedstawiono w Tab. V.
Tab. V. Wyniki ODI i NDI w całej badanej grupie
Tab. V. Total points obtained in the ODI and NDI questionnaires in the whole group
Suma punktów w
kwestionariuszu
ODI
NDI
Suma punktów uzyskanych w kwestionariuszach: ODI i NDI
Średnia
16,33
15,23
N
60
60
Graficzną interpretację tych wyników przedstawia Ryc. 1.
636
Minimum
3,00
2,00
Maximum
32,00
31,00
SD
7,21
6,15
Suma punktów uzyskanych w kwestionariuszach: ODI i NDI
35
30
Średnia
Średnia±Odch.std
Średnia±1,96*Odch.std
25
20
15
10
5
0
ODI
NDI
Ryc. 1. Graficzna interpretacja wyników uzyskanych w kwestionariuszu ODI i NDI w całej badanej grupie
Fig. 1. Graphical interpretation of the results obtained in the ODI and NDI questionnaire in the whole group
W dalszym etapie dokonano analizy wyników kwestionariusza ODI i NDI z podziałem na
przedziały stażu pracy. Wyniki przedstawiono w Tab. VI i Tab. VII.
Tab. VI. Wyniki ODI w całej badanej grupie z podziałem na przedziały stażu pracy
Tab. VI. Results of the ODI questionnaire in the whole study group divided into intervals depended on years of
work
Staż pracy
[lata]
0-10
21-30
21-30
31-39
Suma punktów uzyskanych w kwestionariuszu ODI
N
Średnia
Minimum
Maximum
SD
10
15
20
15
6,90
12,40
17,65
24,80
3,00
7,00
11,00
20,00
10,00
23,00
24,00
32,00
2,56
4,34
3,94
3,91
Tab. VII. Wyniki NDI w całej badanej grupie z podziałem na przedziały stażu pracy
Tab. VII. Results of the NDI questionnaire in the whole study group divided into intervals depended on years of
work
Staż pracy
[lata]
0-10
21-30
21-30
31-39
Suma punktów uzyskanych w kwestionariuszu NDI
N
Średnia
Minimum
Maximum
SD
10
15
20
6,10
15,33
17,25
2,00
8,00
11,00
10,00
19,00
29,00
2,38
3,52
4,49
15
19,20
14,00
31,00
5,52
Graficzną interpretację tych wyników przedstawia Ryc. 2 i Ryc. 3.
637
Suma punktów uzyskanych w kwestionariuszu ODI
35
30
Średnia
Średnia±Odch.std
Średnia±1,96*Odch.std
25
20
15
10
5
0
0-10
11-20
21-30
31-39
Staż pracy [lata]
Ryc. 2. Graficzna interpretacja wyników uzyskanych w kwestionariuszu ODI w całej badanej grupie z
podziałem na przedziały stażu pracy
Fig. 2. Graphical interpretation of the results obtained in the ODI questionnaire in the whole study group divided
into intervals depended on years of work
Suma punktów uzyskanych w kwestionariuszu NDI
35
30
Średnia
Średnia±Odch.std
Średnia±1,96*Odch.std
25
20
15
10
5
0
0-10
11-20
21-30
31-39
Staż pracy [lata]
Ryc. 3. Graficzna interpretacja wyników uzyskanych w kwestionariuszu NDI w całej badanej grupie z
podziałem na przedziały stażu pracy
Fig. 3. Graphical interpretation of the results obtained in the NDI questionnaire in the whole study group divided
into intervals depended on years of work
Następnie dokonano analizy wpływu wagi ciała na występowanie dolegliwości bólowych
kręgosłupa. W tym celu badaną grupę podzielono na osoby prawidłową wagą ciała (BMI
poniżej 25) oraz osoby z podwyższoną wagą ciała (BMI powyżej 25). Wyniki przedstawiono
w Tab. VIII i Tab. IX.
638
Tab. VIII. Wyniki ODI dla osób z prawidłową i podwyższoną wagą ciała
Tab. VIII. Results of the ODI questionnaire for people with normal weight and overweight
Wskaźnik
BMI
Suma punktów uzyskanych w kwestionariuszu ODI
N
Średnia
Minimum
Maximum
SD
0,00
0,00
23,00
30,00
5,23
8,31
BMI <25
34
8,32
BMI >25
26
15,23
BMI (Body mass index) – wskaźnik masy ciała
Tab. IX. Wyniki NDI dla osób z prawidłową i podwyższoną wagą ciała
Tab. IX. Results of the NDI questionnaire for people with normal weight and overweight
Wskaźnik
BMI
BMI <25
BMI >25
Suma punktów uzyskanych w kwestionariuszu NDI
N
Średnia
Minimum
Maximum
SD
34
26
12,50
18,81
2,00
11,00
20,00
31,00
5,29
5,37
Graficzną interpretację tych wyników przedstawia Ryc. 4 i Ryc. 5.
Suma punktów uzyskanych w kwestionariuszu ODI
35
30
Średnia
Średnia±Odch.std
Średnia±1,96*Odch.std
25
20
15
10
5
0
-5
BMI < 25
BMI > 25
Ryc. 4. Graficzna interpretacja wyników ODI dla osób z prawidłową i podwyższoną wagą ciała
Fig. 4 Graphical interpretation of the results from ODI questionnaire for group with normal body weight and
overweight.
639
Suma punktów uzyskanych w kwestionariuszu NDI
35
30
Średnia
Średnia±Odch.std
Średnia±1,96*Odch.std
25
20
15
10
5
0
BMI < 25
BMI > 25
Ryc. 5. Graficzna interpretacja wyników NDI dla osób z prawidłową i podwyższoną wagą ciała
Fig. 5 Graphical interpretation of the results from NDI questionnaire for group with normal body weight and
overweight.
W
ostatnim
etapie
dokonano
analizy
stopnia
niepełnosprawności
uzyskanego
w kwestionariuszu ODI i NDI dla całej badanej grupy. Wyniki przedstawiono w Tab. X
i Tab. XI.
Tab. X. Stopień niepełnosprawności uzyskany w analizie kwestionariusza ODI dla całej badanej grupy
Tab. X. Level of disability based on a questionnaire ODI for the entire group
Stopień niepełnosprawności
N
7
39
9
5
-
0-4
5-14
15-24
25-34
35-50
Suma punktów według kwestionariusza ODI
Średnia
Minimum
Maximum
1,43
0,00
3,00
8,92
5,00
14,00
20,56
15,00
24,00
27,20
25,00
30,00
-
SD
1,51
2,70
3,05
2,59
-
Tab. XI. Stopień niepełnosprawności uzyskany w analizie kwestionariusza NDI dla całej badanej grupy
Tab. XI. Level of disability based on a questionnaire NDI for the entire group
Stopień niepełnosprawności
0-4
5-14
15-24
25-34
35-50
N
3
22
30
5
-
Suma punktów według kwestionariusza NDI
Średnia
Minimum
Maximum
4,00
2,00
6,00
10,36
5,00
14,00
17,87
15,00
23,00
27,60
22,00
31,00
-
Graficzną interpretacją tych wyników przedstawia Ryc. 6 i Ryc. 7.
640
SD
2,00
3,02
1,81
3,97
-
Suma punktów uzyskanych w kwestionariuszu ODI
35
30
Średnia
Średnia±Odch.std
Średnia±1,96*Odch.std
25
20
15
10
5
0
-5
0-4
5-14
15-24
25-34
35-50
Stopień niepełnosprawności
Ryc. 6. Graficzna interpretacja stopnia niepełnosprawności uzyskanego w kwestionariuszu ODI
Fig. 6. Graphical interpretation of the level of disability in the ODI questionnaire
Suma punktów uzyskanych w kwestionariuszu NDI
40
35
Średnia
Średnia±Odch.std
Średnia±1,96*Odch.std
30
25
20
15
10
5
0
-5
0-4
5-14
15-24
25-34
35-50
Stopień niepełnosprawności
Ryc. 7. Graficzna interpretacja stopnia niepełnosprawności uzyskanego w kwestionariuszu NDI
Fig. 7. Graphical interpretation of the level of disability in the NDI questionnaire
Dyskusja
Już od kilkudziesięciu lat w literaturze polskiej i światowej zwraca się uwagę na
poważny problem występowania dolegliwości bólowych kręgosłupa wśród personelu
pielęgniarskiego. W niektórych doniesieniach mówi się wręcz o epidemicznym charakterze
bólu kręgosłupa w tej grupie zawodowej [2,7,9]. Mimo wielu niepokojących doniesień
problem ten ciągle istnieje i jest coraz poważniejszy, czego dowodem są badania naukowe
641
z ostatnich lat [10-13]. Niektórzy badacze zwracają uwagę na fakt, że bóle kręgosłupa
u personelu pielęgniarskiego pojawiają się już na etapie studiów, co stanowi przyczynek do
dyskusji o potrzebie starannej edukacji w zakresie ergonomii pracy w procesie kształcenia tej
grupy zawodowej [14].
W niniejszej pracy badaniami objęto 60 losowo wybranych pielęgniarek pracujących
na rożnych oddziałach szpitalnych w województwie kujawsko-pomorskim. We wszystkich
przypadkach były to odziały, na których sprawowanie opieki pielęgniarskiej wiąże się z pracą
w wymuszonych pozycjach kręgosłupa oraz pokonywaniem ciężaru. Niepokojący jest fakt, że
ponad połowa badanych deklarowała istniejące schorzenia kręgosłupa (dyskopatia – 27 osób
oraz zwyrodnienia 10 osób).
Narzędziem badawczym był kwestionariusz Oswestry Low Back Pain Disability Scale
(ODI – Polish Version, OLBPDS-PL) oraz Neck Disability Index (NDI - Polish Version,
NDI-PL). Pierwsza wersja kwestionariusza została opublikowana przez Fairbanka w 1980
roku w czasopiśmie Physiotherapy, a bieżąca wersja w 2000 w czasopiśmie Spine [15,16].
Wielu badaczy do dnia dzisiejszego uważa ten kwestionariusz za „złoty standard” pomiaru
stopnia niepełnosprawności w zespołach bólowych kręgosłupa.
Warto zwrócić uwagę na fakt wieku i stażu zawodowego w badanej grupie – były to
osoby od 25 roku życia, czyli rozpoczynające swoją karierę zawodową, do 58 roku życia,
czyli osoby u schyłku tej kariery. Staż pracy badanej grupy wynosił od 5 – 39 lat (średnia
23,35 lat). Dokonując analizy wyników kwestionariusza ODI i NDI w całej badanej grupie
średnia wynosiła odpowiednio 16,33 i 15,23 – co odpowiada umiarkowanemu stopniowi
niepełnosprawności zgodnie z wskaźnikami wersji polskiej tych kwestionariuszy. Analiza
występowania bólów kręgosłupa w poszczególnych przedziałach stażu pracy pokazuje, że już
w grupie o najmniejszym stażu (0-10 lat) średni wynik punktów kwestionariusza ODI wynosi
6,90, a NDI - 6,10, co odpowiada łagodnej niepełnosprawności. Stopień niepełnosprawności
odpowiednio wzrasta w kolejnych przedziałach stażu pracy uzyskując w przedziale ostatnim
(31-39 lat) średnią wartość 24,80 punktów dla kwestionariusza ODI – co stanowi górną
granicę umiarkowanej niepełnosprawności oraz 19,20 punktów dla kwestionariusza NDI .
W badanej grupie dokonano także podziału wg wskaźnika BMI na osoby
z prawidłową i podwyższoną masą ciała. Dane w literaturze na temat wpływu masy ciała na
występowanie zespołów bólowych kręgosłupa są sprzeczne [17-23]. W niniejszych badaniach
uzyskano gorsze wyniki zarówno w kwestionariuszu ODI, jak i NDI u osób, których
wskaźnik BMI był wyższy od 25, w porównaniu do osób, u których BMI wskazywało na
wagę prawidłową.
642
W niniejszych badaniach dokonano również analizy poszczególnych stopni
niepełnosprawności w kwestionariuszach ODI i NDI w całej badanej grupie. Analizując
kwestionariusz ODI – najwięcej (39) osób znajdowało się w przedziale 5-14 punktów, który
wg. wskaźników tego kwestionariusza stanowi o łagodnej niepełnosprawności. Warto zwrócić
uwagę na fakt, że tylko u 7 osób wykazano brak niepełnosprawności (przedział 0-4 punkty).
Analizując kwestionariusz NDI największa ilość (30) osób znajdowało się w przedziale 15-24
punktów, który wg. wskaźników NDI stanowi o umiarkowanej niepełnosprawności i tylko
u 3 osób wykazano brak niepełnosprawności (0-4 punkty).
Wyniki badań własnych potwierdzają ważkość problemu występowania zespołów
bólowych kręgosłupa wśród personelu pielęgniarskiego. Istnieje potrzeba wprowadzenia
programów profilaktycznych i edukacyjnych w tej grupie zawodowej, a także znalezienie
rozwiązań, które zmniejszyłyby obciążenie kręgosłupa w pracy personelu pielęgniarskiego.
W opinii specjalistów z grupy COST B13 z 2004 r. najlepsze rekomendacje
w zakresie profilaktyki uzyskały: ćwiczenia fizyczne, edukacja skupiona na przyczynach
i aktywnych sposobach zapobiegania oraz interwencje ergonomiczne, najlepiej, gdy
stosowane łącznie [24,25]. Budorf wsp. [26] dokonali przeglądu systematycznego artykułów
z baz PubMed, Embase i Web of Science, dotyczących wpływu ręcznego podnoszenia
pacjentów na występowanie dolegliwości bólowych kręgosłupa u personelu pielęgniarskiego
i wysunęli wnioski, że całkowite wyeliminowanie podnoszenia ręcznego pacjentów
w znacznym stopniu zmniejszyłoby występowanie zespołów bólowych kręgosłupa, co
sugeruje rozpowszechnienie na oddziałach szpitalnych urządzeń podnoszących. Podobne
wnioski można zauważyć w pracy Koppelaar i wsp. [27]. Natomiast Karahan i wsp. [28]
i Zhang i wsp. [29] oraz Jaromi i wsp. [30] w swoich badaniach udowadniają skuteczność
programów edukacyjnych u pielęgniarek, które powodują zmniejszenie występowania
omawianego schorzenia w tej grupie zawodowej.
Wnioski
1. Dolegliwości bólowe kręgosłupa w grupie zawodowej pielęgniarek stanowią poważny
problem medyczny i społeczny.
2. Ocena stopnia niepełnosprawności badanych osób za pomocą kwestionariusza ODI
i NDI pozwoliła zakwalifikować badaną grupę do przedziału wskazującego na
umiarkowaną niepełnosprawność.
3. Masa ciała oceniana wskaźnikiem BMI miała wpływ na nasilenie dolegliwości
bólowych kręgosłupa w badanej grupie.
4. Dolegliwości bólowe kręgosłupa w badanej grupie dotyczą osób o krótkim stażu pracy
i zwiększają się odpowiednio u osób ze stażem dłuższym.
643
5. Istnieje potrzeba wprowadzenia w tej grupie zawodowej programów profilaktycznych
ukierunkowanych na prewencję dysfunkcji kręgosłupa.
Piśmiennictwo
1. European Fundation for the Improvement of Living and Working Conditions: Te
fourth working conditio survey. Publication Office of the Europan Union,
Luxembourg 2005
2. Dobrowolna P, Hagner W. Epidemiologia zespołów bólowych kręgosłupa u
pielęgniarek w Szpitalu Uniwersyteckim im. A. Jurasza w Bydgoszczy oraz
biomechaniczna analiza problemu. Med. Biological Sc. 2007, 21(4): 53-63.
3. Kułagowska
E.
Obciążenia
układu
mięśniowo-szkieletowego
podczas
prac
wykonywanych przez pielęgniarkę anestezjologiczną. Med. Pr. 2008; 59 (4): 287-292.
4. Bilski B, Sykutera L. Uwarunkowania obciążeń układu ruchu i ich konsekwencje
zdrowotne wśród pielęgniarek czterech poznańskich szpitali. Med. Pr. 2004, 55(5):
411-416.
5. Misterska E, Jankowski R, Głowacki M. Quebec Back Pain Disability Scale, Low
Back Outcome Score and Revised Oswestry Low Back Pain Disability Scale for
Patients with Low Back Pain Due to Degenerative Disc Disease. Spine 2011, 36:
1722-1729.
6. Misterska E, Jankowski R, Głowacki M. Cross-cultural adaptation of the Neck
Disability Indexand Copenhagen Neck Functional Disability Scale for patients with
neck pain due to degenerative and discopathic disorders. Psychometric properties of
the Polish versions. BMC Musculoscelet Disord 2011, 84: 2474-2784.
7. Mynarski W, Grabara M, Nawrocka A, Niestrój-Jaworska M, Wołkowycka B,
Cholewa J. Rekreacyjna aktywność fizyczna i dolegliwości mięśniowo-szkieletowe
pielęgniarek. Med Pr 2014, 65(2):181–188.
8. Pheasant S, Stubbs D. Back pain in nurses: epidemiology and risk assessment. Appl.
Ergon. 1992, 23:226–232.
9. Chiou WK. Epidemiology of low back pain in Chinese nurses. Int. J. Nurs. Stud. 1994,
31: 31:361–368.
10. Boukerma Z, Lakhdar Behlouli A. O939 Epidemiology of low back pain among
nurses of the hospital of Sétif (Algeria).Reggad M. Occup. Environ. Med. 2014, 71
Suppl 1.
644
11. Lin PH., Tsai YA., Chen WC., Huang S.F. Prevalence, characteristics, and workrelated risk factors of low back pain among hospital nurses in Taiwan: a crosssectional
survey. Int J Occup Med Environ Health 2012, 25(1):41-50.
12. Sopajareeya C, Viwatwongkasem C, Lapvongwatana P, Hong O, Kalampakorn S.
Prevalence and risk factors of low back pain among nurses in a Thai public hospital. J.
Med. Assoc. Thai. 2009, 92, 7: 93-99.
13. Yassi A, Lockhart K. Work-relatedness ofnlow back pain in nursing personnel: a
systematic review. Int J Occup Environ Health 2013, 19(3):223-244.
14. Cheung K. The incidence of low back problems among nursing students in Hong
Kong. J Clin Nurs. 2010, 19(15-16): 2355-2362.
15. Fairbank JC., Couper J, Davies JB. The Oswestry Low Back Pain Questionnaire.
Physiotherapy 1980, 66: 271-273
16. Fairbank JC., Pynsent PB. The Oswestry Disability Index. Spine 2000, 25 (22): 29402952.
17. Heliovaara M, Makela M, Knekt P. Impivaara O, Aromaa A. Determinants of sciatica
and low back pain. Spine 1991, 16: 608–614.
18. Lederman E. The fall of the postural-structural-biomechanical model in manual and
physical therapies: Exemplified by lower back pain. J Bodywork and Movement
Therapies 2011, 13(2): 131-138.
19. Andersen RE., Crespo CJ., Bartlett SJ., Bathon JM., Fontaine KR. Relationship
between body weight gain and significant knee, hip, and back pain in older
Americans. Obes Res (United States) 2003, 11: 1159-1162.
20. Bener A, Alwash R, Gaber T, Lovasz G. Obesity and low back pain. Coll Antropol
(Croatia) 2003, 27: 95-104.
21. Gasik R, Styczyński T. Niektóre cechy szczególne przebiegu klinicznego zespołów
bólowo-korzeniowych wywołanych dyskopatią lędźwiową u chorych z otyłością.
Reumatologia 2005, 43(5): 252-256.
22. Vindigni D, Walker BF., Jamison JR., Costa CD., Parkinson L, Blunden S. Low back
pain risk factors in a large Rural Australian Aboriginal Cammunity. An opportunity
for managing co-morbidities?. Chiropractic and Osteopathy 2005,13: 21.
23. Zhao I, Bogossian F, Turner C. The effects of shift work and interaction between shift
work and overweight/obesity on low back pain in nurses: results from a longitudinal
study. J. Occup. Environ. Med. 2012, 54 (7): 820-825.
645
24. Airaksinen O, Brox JI., Cedraschi C, Hildebrandt J, Klaber-Moffett J, Kovacs F. i
wsp. European guidelines for the management of chronic nonspecific low back pain.
Eur. Spine J. 2006; 15(Suppl 2): 192–300.
25. Tulder M, Becker A, Bekkering T, Breen A, del Real MT., Hutchinson A. i wsp.
European guidelines for the management of acute nonspecific low back pain in
primary care. Eur Spine J. 2006, 15 (Suppl 2): 169–191.
26. Budorf A, Koppelaar E, Evanoff B. Assessment of the impact of lifting device use on
low back pain and musculoskeletal injury claims among nurses. Occup Environ Med.
2013, 70 (7): 491-497.
27. Koppelaar E, Knibbe HJ., Miedema HS., Burdorf A. The influence of ergonomic
devices on mechanical load during patient handling activities in nursing homes. Ann
Occup Hyg. 2012, 56(6):708-718.
28. Karahan A, Bayraktar N. Effectiveness of an education program to prezent nurses' low
back pain: an interventional study in Turkey. Workplace Health Saf. 2013, 61(2):7378.
29. Zhang CH, Hsu L, Zou BR., Li JF., Wang HY, Huang J. Effects of a pain education
program on nurses pain knowledge, attitudes and pain assessment practices in China.J
Pain Symptom Manage. 2008, 36 (6): 616-27.
30. Jaromi M, Nemeth A, Kranicz J, Laczko T, Betlehem J. Treatment and ergonomics
training of work-related lower back pain and body posture problems for nurses. J Clin
Nurs. 2012, 21(11-12):1776-84.
646