ORGANIZACJE I INSTYTUCJE SPOŁECZNE

ORGANIZACJE I INSTYTUCJE
SPOŁECZNE
Dr Jagoda MrzygłockaChojnacka
ORGANIZACJA
Organizacja w sensie socjologicznym jest to celowa i wtórna grupa
społeczna o charakterze zrzeszenia, relatywnie wyodrębniona z
otoczenia zewnętrznego, charakteryzująca się przewagą formalnie
uporządkowanych stosunków wewnętrznych, która osiąga cele i
utrzymuje równowagę wewnętrzną przy pomocy takich środków
społecznej regulacji zachowań uczestników organizacji, jak:
wzory zachowania,
wzory osobowe,
role organizacyjne,
normy grupowe,
instytucje,
kontrola społeczna i inne.
ORGANIZACJE FORMALNE
→ organizacja jako celowa grupa formalna jest zbiorowością ról, a nie
zbiorowością osób
cechy organizacji formalnej:
posiada sformalizowaną strukturę;
widać wyraźnie wyodrębnione ośrodki władzy;
powołana do realizacji konkretnego celu;
obowiązuje sztywny i przejrzysty podział pracy;
dokonuje się wymiana personelu;
w organizacji dominują „stosunki rzeczowe”.
społeczeństwo nowoczesne jako „społeczeństwo zrzeszeń”.
ORGANIZACJA
Aby skutecznie działać, ludzie muszą się organizować, co więcej istniejące
organizacje często zmuszają pojedynczych ludzi do tworzenia organizacji.
Wielka organizacja produkcyjna lub urzędowa woli pertraktować lub
współpracować z reprezentacjami ich zrzeszenia. W ten sposób zagęszcza
się sieć organizacji i coraz więcej sfer życia prywatnego zostaje ujętych w
ramy organizacji
Masowość organizacji ?
STOPIEŃ SFORMALIZOWANIA
ORGANIZACJI
1) celów organizacji
im określone cele lub zadania mają większe znaczenie dla całości
organizacji, tym bardziej są sformalizowane, ponadto im bardziej
kierownictwo stara się formułować cele cząstkowe, pośrednie, tym
większy jest stopień sformalizowania organizacji,
2) od stopnia centralizacji organizacji
formalizacja jest dodatnio skorelowana z wysokim stopniem
scentralizowania ale ujemnie z możliwością uczestnictwa członków
organizacji w zarządzaniu,
.
STOPIEŃ SFORMALIZOWANIA
ORGANIZACJI
3) od struktury organizacji
daleko posunięty podział zadań, duża liczba szczebli pośrednich i
duże uzależnienie działań cząstkowych sprzyja wysokiej formalizacji
organizacji
4) od zasobów organizacji
im większa liczba członków organizacji, im niższe ich kwalifikacje
i identyfikacja z celami organizacji, im niższy stopień zintegrowania,
tym bardziej zachodzi konieczność wysokiego stopnia
sformalizowania zachowań ludzi.
Dotyczy to także zasobów rzeczowych - im większy deficyt jakiegoś
zasobu materialnego, tym bardziej wykorzystanie tego zasobu musi
być sformalizowane.
ST. SFORMALIZOWANIA A SPRAWNOŚĆ
Stopień sformalizowania organizacji wpływa na jej sprawność.
Przy zbyt małym stopniu sformalizowania mała też jest sprawność
działania organizacji.
Wówczas organizacja jest zbyt "luźna", zadania i odpowiedzialność
niejasno określone.
W miarę coraz dokładniejszego regulowania zachowań ludzi wzrasta
sprawność funkcjonowania organizacji
….ale tylko do pewnej granicy, po przekroczeniu, której organizacja
staje się zbyt sztywna i coraz mniej sprawna
OGRANICZENIA WYNIKAJĄCE Z
FORMALIZACJI
1) nieumiejętność podejmowania decyzji w zakresie wyboru sposobu
działania w sytuacjach, które nie są określone przez przepisy
organizacyjne;
2) obawa przed negatywnymi dla działających konsekwencjami
działania, wynikające z surowych sankcji organizacyjnych określonych
w przepisach
OGRANICZENIA WYNIKAJĄCE Z
FORMALIZACJI
3) bierny stosunek działających do realizowania zarówno
wewnętrznych jak i zewnętrznych celów instytucji
4) brak inicjatywy członków instytucji w poszukiwaniu nowych
doskonalszych sposobów działania, wynikający z przekonania, że w
szczegółowo określonym mechanizmie funkcjonowania instytucji rola
jednostki w inicjowaniu i przeprowadzaniu zmian organizacyjnych
jest znikoma
ROZWÓJ ORGANIZACJI I JEJ TYPY
Dlaczego powstają organizacje?
administrowanie terytoriami i ludźmi (populacją);
wielkie przedsięwzięcia („wielkie budowle” – „cywilizacja
hydrauliczna”) i wojny;
wymiana rynkowa (rynek jako instytucja społeczna i
przedsiębiorstwa);
państwo (administracja publiczna).
ROZWÓJ ORGANIZACJI I JEJ TYPY
Fazy rozwoju organizacji
organizacje funkcjonują zawsze w określonych w niszach
(„na rynkach”) obfitujących w określone zasoby (określeni klienci,
rządowe subwencje itp., wszystko to, co umożliwia istnienie i działanie
organizacji);
„zagęszczenie” niszy, konkurencja między organizacji, stąd też
„umieranie” i zmiany organizacyjne;
zmiana społeczna – jako zmiana organizacyjna („różnorodność”
organizacyjna/instytucjonalna jako wskaźnik rozwoju społecznego).
typy organizacji:
organizacje dobrowolne, przymusowe i „utylitarne”
(wzajemne zachodzenie na siebie tych typów, różnorodność
biurokratycznych organizacji) .
,,WEWNĘTRZNA” DYNAMIKA
ORGANIZACJI
system nieformalny - „podwójne życie instytucji”
struktura organizacji jest zawsze czymś więcej niż tylko układem
pozycji i ośrodków władzy w organizacji;
„prawo Parkinsona” – „praca trwa tyle czasu, ile potrzeba na
jej ukończenie”;
„zasada Petera” - skłonność do awansowania ludzi dopóki nie
osiągną oni szczebla niekompetencji.
kultura organizacji
,,WEWNĘTRZNA” DYNAMIKA
ORGANIZACJI
władza w organizacji a konflikty
(konflikty o „zajmowane terytorium w organizacji”, „nieformalny
opór”, „godność” itp.);
rządzenie a wykonywanie zadań (decydują one często o
strukturze organizacji) i kontrola (członków w organizacji,
„dobra praca”);
rytualizm (postępowanie „zgodnie z przepisami”, brak
elastyczności);
poczucie alienacji.
zmieniająca się struktura organizacji (wpływ technologii
informatycznych).
PRZYPOMNIENIE: BIUROKRACJA WEBERA
biurokracja jako jedna z form organizacji formalnych
hierarchiczna organizacja
określony zakres kompetencji pracowników;
reguły postępowania mają charakter zasad technicznych lub norm
prawnych;
pracownicy są najemni i zajmują stanowiska stosownie do swoich
kwalifikacji;
sprawowanie stanowiska ze względu na określone normy (obiektywizm) i
kompetencje;
ciągłość sprawowania funkcji;
oddzielenie pracowników od własności środków produkcji i
administrowania;
formułowanie i dokumentowanie decyzji na piśmie (archiwizacja).
WADY I ZALETY
zalety
sprawna i bezstronna organizacja
(rozwiązywanie problemów);
utrwala tendencje egalitarne w
społeczeństwie;
wprowadza reguły
„sprawiedliwości”
(formalistyczna bezosobowość);
przyczynia się do
upowszechniania w
społeczeństwie wartości
fachowości i wiedzy.
wady
przepisy rodzą przepisy („samoobsługiwanie” się biurokracji);
nieprecyzyjność języka biurokracji
(problem interpretacji);
brak społecznej kontroli
(„przemieszczenie się celów”);
podział między
„profesjonalistami” i
„urzędnikami” w biurokracji;
trudności z wdrażaniem innowacji
BIUROKRACJA A ,,MAKDONALDYZACJA”
„makdonaldyzacja” – proces stopniowego upowszechniania się
zasad działania znanych z barów szybkiej obsługi (sieć McDonadl’s)
we wszystkich dziedzinach życia społecznego;
twórca pojęcia i koncepcji: George Ritzer "Mcdonaldyzacja
społeczeństwa„ (1993);
podstawowe wyznaczniki „makdonaldyzacji”:
kalkulacyjność,
efektywność,
przewidywalność,
możliwość manipulacji (rola technologii).
BIUROKRACJA A ,,MKDONALDYZACJA”
zalety makdonaldyzacji
wady makdonaldyzacji
dostępność towarów i usług
(konsumpcja),
ujednolicona jakość towarów i
usług,
człowiek prawie "natychmiast
może zaspokajać" swoje
potrzeby,
pozorne działanie
uspokajające,
egalitaryzm w obsłudze,
ujednolicanie otoczenia (np. w
centrach handlowych),
możliwość porównywania cech i
cen towarów,
liczy się ilość przy
akceptowalnym poziomie
jakości,
przewidywalność
dehumanizacja („Mc praca”).
CO ZAMIAST BIUROKRACJI?
kulturowe modele „biurokracji” - model „japoński”:
proces decyzyjny przebiega od dołu do góry, mniejsza
specjalizacja pracy, bezpieczeństwo zatrudnienia i praca
zespołowa, połączenie pracy zawodowej z życiem prywatnym.
pojawienie się wartości i kompetencji „zarządzania” (jako
przeciwstawnej „biurokracji”):
zarządzanie publiczne, zarządzanie „zasobami” ludzkimi;
kwestia płci (kobiety na stanowiskach kierowniczych).
CO ZAMIAST BIUROKRACJI?
rola technologii - techniki informatyczne a „organizacje sieciowe”
(organizacja po-nowoczesna), globalizacja gospodarki, gospodarka oparta
na wiedzy;
decentralizacja państwa i rozwój samorządności terytorialnej;
rosnący nacisk na prawa jednostki i rozwój organizacji
pozarządowych;
wzrastająca rola mediów i opinii publicznej.