na I roku oferujemy następujące kursy: 1. Socjologia stosowana

Socjologia stosowana
Koordynator: dr Paweł Poławski
Podstawowym celem ścieżki jest przekazanie uczestnikom wiedzy i umiejętności koniecznych
w różnego rodzaju analizach problemów społecznych, oraz przygotowanie do świadomego
uczestniczenia w wyborach odpowiednich strategii przeciwdziałania problemom.
Zajęcia ścieżki umożliwią słuchaczom m.in.:
 przyswojenie podstawowych wątków dyskusji dotyczących konceptualizacji zjawisk
uznawanych za problemy społeczne,
 zapoznanie się z możliwościami wykorzystania wiedzy gromadzonej w naukach
społecznych dla przeprowadzania celowych zmian społecznych,
 zapoznanie się z rozmaitymi strategiami interwencji społecznych, jakie podejmowane
są dla rozwiązywania problemów życia zbiorowego,
 zorientowanie się w historycznie zmiennych uwarunkowaniach podejmowania
interwencji.
W szczególności chcemy pokazać, że rozmaite interpretacje problemów społecznych,
przeplatają się z ideologiami, które mają wpływ na wybór strategii działania oraz ich
ostateczny rezultat. Nasza oferta programowa zmierza w kierunku pokazania uczestnikom
ścieżki, że to, co uznajemy w tradycji socjologicznej za problemy społeczne ma swój
instytucjonalny i ideologiczny kontekst, a wszelkie próby „racjonalizacji” strategii
rozwiązywania problemów życia zbiorowego nieustannie ograniczane są znaczeniem tego
kontekstu.
Zajęcie ścieżki prowadzone są przez pracowników Zakładu Problemów Społecznych i
Planowania Społecznego IS UW, którzy mają doświadczenia nie tylko akademickie, ale i
praktyczne – zdobyte np. w trakcie ekspertyz i badań diagnostycznych na poziomie lokalnym.
Sugerowany zakres przyszłych prac magisterskich obejmuje szeroko rozumiane problemy
społeczne, oraz działania zmierzające do ich ograniczenia czy rozwiązania.
na I roku oferujemy następujące kursy:
1. Socjologia stosowana - przegląd problematyki
proseminarium 60 godzin
Kurs koncentruje się na przedstawieniu podstawowych wątków dyskusji dotyczących
możliwości wykorzystania wiedzy gromadzonej w naukach społecznych dla realizacji celowych
zmian społecznych. Obok wskazania na główne tradycje socjologicznego aktywizmu,
zadaniem kursu jest ukazanie najważniejszych – metodologicznych i instytucjonalnych –
ograniczeń realizacji typowych programów ‘socjologii stosowanej’. Kurs ma także służyć
kształceniu podstawowych umiejętności związanych ze strukturalizacją programów celowej
zmiany społecznej, uczyć dostrzegania założeń wbudowanych w rozmaite diagnozy
społeczne, doceniania problematyki rozmaitych – pozytywnych i negatywnych – efektów
zewnętrznych realizacji tych programów. Szczegółowe zagadnienia obejmą:
Socjologiczny aktywizm: tradycje interwencji w życie zbiorowe; dziedzictwo oświecenia –
‘fizyka obyczajów’; aktywizm wczesnej socjologii amerykańskiej; brytyjskie survey’e
socjalne; niemiecka koncepcja polityki społecznej; polska tradycja IGS-u;
Idea planowanej zmiany społecznej: prawo jako instrument inżynierii społecznej Pounda;
krytyka Poppera; koncepcja ‘active society’ Etzioniego;
Programy ‘socjologii stosowanej’: ‘action research’ Lewina; koncepcja socjotechniki
Podgóreckiego; idee ‘socjologii klinicznej’;
Strategie interwencji: dystrybucja kar i nagród; interwencje bezpośrednie i pośrednie –
Wakar i koncepcja ‘zarządzania parametrycznego’; dziedzictwo Oświecenia:
‘korekcjonalizm’ i jego kryzys; idee ‘społecznej profilaktyki’ i złudzenia myślenia
przyczynowo-skutkowego;
Instytucjonalizacja systemów interwencji społecznych: nowe profesje kontroli społecznej;
Normatywna i opisowa charakterystyka konstruowania programów interwencji
społecznych: kłopoty założenia o ‘racjonalnym decydencie’; programy zmiany społecznej
i kontekst ich realizacji – inkrementalizm;
Planowa zmiana społeczna i demokracja: Mannheim i kłopoty z ‘merytokracją’;
Ulotny sens ‘wykorzystania’: w jaki sposób wiedza dyfunduje w systemie społecznym: od
badań nad dyfuzją innowacji do badań nad ‘knowledge use’
2. Socjologia prawa i przestępczości
wykład 30 godzin,
Zajęcia skoncentrowane będą wokół kwestii społecznych funkcji prawa - rozumianego jako
jedna z instytucji służących stabilizacji i reprodukcji porządku społecznego. W trakcie zajęć
zaprezentowane zostaną podstawowe zagadnienia z dziedziny współczesnej socjologii prawa
– jak w świetle poszczególnych koncepcji i badań empirycznych przedstawia się miejsce
prawa w społeczeństwie i jego wpływ na nasze życie zbiorowe. Ważny wątek stanowić będą
także kontrowersje, jakie budzić mogą rozmaite postulaty wpływania na zachowania ludzkie za
pomocą prawnej regulacji. Zagadnienie to zostanie poddane analizie na przykładzie
aktualnych, szeroko debatowanych kwestii związanych z praktycznym funkcjonowaniem
prawa i polityką kryminalną w Polsce (świadomość prawna i prestiż prawa, problematyka
korupcji, nierówności w dostępie do legalnych środków rozstrzygania sporów, przestępczość
korporacji, instytucja świadka koronnego i inne).
Do kwestii, będących przedmiotem zajęć, należą: zależności pomiędzy prawem a innymi
systemami normatywnymi (moralność, obyczaj) i ich konsekwencje dla funkcjonowania prawa
(jego skuteczności jako mechanizmu kontroli społecznej), udział prawa i jego instytucji w
podtrzymywaniu i stabilizacji ładu społecznego oraz jego znaczenie jako czynnika zmiany
społecznej, wpływ czynników pozaprawnych na stosowanie prawa oraz dylematy związane z
koncepcją współczesnego państwa prawnego. Szczegółowe zagadnienia obejmą:
Kulturowe zakorzenienie prawa: spory wśród prawoznawców. Pozytywizm, koncepcje
“żywego prawa” i “prawa intuicyjnego” (Petrażycki).
Relacje między prawem oficjalnym a innymi systemami norm (obyczaj, moralność) oraz
zasadą wzajemności. Związki między prawem formalnym a różnymi formami tzw.
“kapitału społecznego” (analiza na przykładzie zjawiska korupcji). Pojęcie kultury prawnej
– typologie kultur prawnych (badania międzynarodowe). Badania socjalizacji prawnej.
Integracyjna funkcja prawa: T. Parsons. Pojęcie autonomii prawa i problemy z nią
związane (N. Luhmann).
Społeczna percepcja prawa w badaniach opinii publicznej, poczucie akceptacji i respektu
wobec prawa, postulowane funkcje prawa, postawy wobec prawa, rygoryzm i tolerancja,
legalizm i nonkonformizm na zachowania.
Paradoksy państwa prawnego. Weberowski model „formalnie racjonalnego” prawa.
Kryzys legitymizacji państwa prawnego i jego uwarunkowania. Zagadnienie
instrumentalizacji prawa (Teubner, Cotterrell). Zagadnienie alienacji prawa w systemie
normatywnym. Próby „demokratyzacji” prawa: społeczne komisje pojednawcze, sądy
pracownicze i “community justice”. Koncepcje responsywnego, refleksywnego prawa.
Prawo jako narzędzie zmiany społecznej: możliwości i ograniczenia. Co może, a czego
nie może ustawodawca? Badania oddziaływania różnych uregulowań prawnych na
zachowanie ludzi. Próby określenia warunków “efektywnej legislacji”. Czynniki sprzyjące
przestrzeganiu prawa w świetle badań empirycznych.
Prawo w działaniu. Funkcjonalizm prawniczy w USA jako reakcja na pozytywizm
prawniczy (Pound, Llewellyn). Badania „prawa w działaniu”: amerykańscy przysięgli i
polscy ławnicy. Wpływ czynników pozaprawnych na stosowanie prawa. Hipoteza
trójstopniowego działania prawa A. Podgóreckiego i jej konsekwencje. Zagadnienie
wykładni prawa. Socjologiczne analizy funkcjonowania instytucji wymiaru sprawiedliwości.
Sądy a polityka. Socjologia zawodów prawniczych.
Prawo jako narzędzie władzy. Marksiści o prawie. Represja, kontrola, konflikt grup
interesu. Prawo i ideologia – symboliczna funkcja prawa (Arnold). Prawo i “moralne
paniki”. Koncepcje M. Foucault
Prawo i nierówności społeczne. Analiza dostępu do wymiaru sprawiedliwości w Polsce
(na tle innych krajów): czas trwania postępowań, dostęp do usług prawniczych, koszty
sądowe. Prawo a struktura społeczna – nierówności w dostępie do prawomocnych
środków rozstrzygania sporów: przejawy, uwarunkowania. Prawo a procesy społecznej
marginalizacji. Pozaprawne czynniki rozstrzygania sporów – funkcjonalność
zorganizowanej przestępczości. Problem „corporate crime”. Kontrowersje wokół
prawnokarnej kontroli korporacji w kontekście nierówności wobec prawa.
„Naukowe” podejście do stanowienia prawa – ratunek czy iluzja? Koncepcja naukowej
polityki prawa Petrażyckiego, jej kontynuacje (Podgórecki) i krytyka (Lindblom, Cohen).
Społeczne i ekonomiczne koszty zwiększania zakresu oddziaływania prawa na
społeczeństwo.
3. Socjologia dewiacji
wykład 30 godzin
Celem zajęć jest wprowadzenie słuchaczy w podstawową problematykę socjologii dewiacji i
zapoznanie z funkcjonowaniem najbardziej kluczowych instytucji kontroli społecznej.
Odwołując się do klasycznych i współczesnych tekstów socjologicznych, omówione zostaną
najważniejsze koncepcje wyjaśniające dewiację, obecne w socjologii. Spróbujemy
odpowiedzieć na takie m.in. pytania jak: czym jest dewiacja i kiedy staje się przestępstwem?
Czy dewiacje i przestępczość są normalne czy patologiczne? Co stanowi o odmienności
dewiantów? Jaką rolę dla zachowań dewiacyjnych pełnią potrzeby, chęć zysku, poczucie
honoru, posłuszeństwo lub sprzeciw wobec władzy i odrzucenie autorytetów? Czy warunki
życia i środowisko społeczne wiążą się z łamaniem reguł? Dlaczego różnie reagujemy na
różne zachowania (dewiacyjne) i dlaczego różne zachowania obciążone są rozmaitymi
sankcjami? W jaki sposób formalne instytucje kontroli społecznej (policja, system
sprawiedliwości, więziennictwo czy opieka społeczna), polityka, religia i nauka kształtują nasze
wyobrażenia o tym, co normalne/dewiacyjne i w jaki sposób? W jaki sposób funkcjonujące w
zbiorowej świadomości i promowane przez rozmaitych moral entrepreneurs wizje tego, co
normalne, kształtują politykę państwa w zakresie zachowań dewiacyjnych i politykę karną? W
drugiej części kursu skoncentrujemy się na przestępczości w Polsce. Wreszcie, omówiony
zostanie system penitencjarny w Polsce, rozmaite polityki i ideologie karania, a także związek
polityki karnej z procesami struktury społecznej, formami władzy, gospodarką i rynkiem pracy,
kulturą i moralnością.
Na zakończenie kursu student powinien:
 Znać podstawowe socjologiczne koncepcje zachowań dewiacyjnych
 Potrafić zidentyfikować podstawowe założenia dotyczące ładu społecznego, do których
koncepcje i teorie dewiacji się odwołują
 Umieć zastosować te koncepcje do objaśnienia zjawisk, które są zinstytucjonalizowane
jako dewiacje we współczesnym społeczeństwie
 Rozumieć charakter związku zmiany społecznej i zmieniających się koncepcji
zachowań dewiacyjnych, mieć świadomość relatywnej natury dewiacji i związków
między władzą, zmiana społeczną i kolektywnymi definicjami zachowań dewiacyjnych
 Umieć porównać rozmaite instytucje kontroli społecznej i ich wpływ na zachowania
jednostek

Znać najważniejsze uwarunkowania i dylematy
funkcjonowania instytucji kontroli społecznej
dotyczące
polityki
karnej
Na II roku oferujemy następujące kursy:
- seminarium magisterskie "Polityki społeczne" (60 godz.)
- seminarium "Projektowanie zmiany społecznej" (30 godz.)
- seminarium "Dynamika państwa opiekuńczego" (30 godz.)
- konwersatorium "Współczesne polityki publiczne: ideologie i praktyka" (30 godz.)
- konwersatorium "Ewaluacje polityk publicznych" (30 godz.)
i