Ważne dla obu płci - lubuskie stowarzyszenie osób bez krtani „ruktus”

Przed rakiem nie zawsze udaje się uciec, ale można wcześnie go
wykryd i rozpocząd skuteczną walkę. Na nowotwory obecnie
chorujemy częściej, bo dłużej żyjemy, otacza nas coraz więcej chemii,
różnego rodzaju substancji toksycznych. Niekiedy też sposób
odżywiania oraz tryb życia jest przyczyną rozwoju choroby
nowotworowej. Nowotwory skóry oraz płuc potrzebują czasu, aby
dad o sobie znad. Jeśli dwudziestolatek uwielbia wylegiwad się na
słoocu i wielokrotnie poparzył sobie skórę, to po pięddziesiątce może
spodziewad się nowotworu skóry. Podobnie jest z rakiem płuc.
Kiedy zgłosid się do lekarza?
Zawsze, gdy zauważymy zmiany na skórze lub w funkcjonowaniu
organizmu. Lekarze nazywają to czujnością onkologiczną. Trzeba więc
obserwowad swoje ciało. Obmacywad je, oglądad. Jeśli tego nie
będziemy robid systematycznie, możemy przegapid moment, gdy
rozwijający się nowotwór nie rozprzestrzenił się i można sobie dad z
nim radę. Każda zmiana w funkcjonowaniu lub wyglądzie naszego
ciała powinna zapalad nam w głowie czerwone światełko - muszę iśd
do lekarza. Lepiej strącid trochę czasu i usłyszed, że nie ma się czym
martwid niż dowiedzied się, że już za późno na ratunek.
Jakie zmiany powinny nas zaniepokoid? Trudno wymienid wszystkie,
ale zwródmy uwagę na nietypowe krwawienia lub wydzielinę z
otworów ciała lub brodawek sutkowych; guzki, zgrubienia w sutkach i
jądrach, na skórze, wardze, języku, zmiany kształtu, wielkości lub
koloru brodawek czy znamion. Niepokoid powinny nas również
owrzodzenia lub rany, które nie goją się, przedłużające się zaburzenia
przy wypróżnieniach i oddawaniu moczu oraz długotrwałe zaburzenia
przewodu pokarmowego. Także chrypka i kaszel, które pojawiają się
bez wyraźnej przyczyny i długo nie przechodzą.
Warto postawid na badania
Nowotwory to choroby podstępne. Niektóre rozwijają się bardzo
wolno, nie dają żadnych objawów, przez co trudno je wykryd. Z
pomocą jednak przychodzi nam nowoczesna technika, ale trzeba z
niej korzystad. Warto pamiętad, że profilaktyka chorób
nowotworowych nie polega tylko na zapobieganiu chorobie (bo to
nie zawsze jest możliwe), ale przede wszystkim na wczesnym
wykryciu zmian kiedy leczenie jest bardziej skuteczne. O czym zatem
warto pamiętad?
Po osiemnastce. Młode kobiety muszą nauczyd się samobadania
piersi (raz w miesiącu po zakooczeniu miesiączki) oraz raz w roku
odwiedzad ginekologa i robid cytologię, która pozwala rozpoznad
wszystkie stany przedrakowe. Powinny mu się poddad przede
wszystkim te panie, które rozpoczęły lub mają zamiar rozpocząd życie
płciowe. Młodzi mężczyźni są zagrożeni nowotworem jąder. A zatem
co jakiś czas warto obmacywad jądra, oglądad je, a po
zaobserwowaniu najdrobniejszych zmian, których wcześniej nie było
niezwłocznie iśd do lekarza.
Po trzydziestce. Kobiety muszą raz w roku wykonywad cytologię i
rutynowe badanie ginekologiczne. Raz w roku należy zrobid USG
piersi oraz mammografię, która jest uznawana za dobre badanie we
wczesnej diagnostyce raka piersi. Dotyczy to zwłaszcza pao, których
matki, babki lub ciotki chorowały na ten nowotwór. Dobry wynik
mammografii nie powinien całkowicie uspokajad. Warto wiedzied, że
nie wszystkie zmiany nowotworowe są widoczne na takim
prześwietleniu. Dlatego z wynikiem należy się zgłosid do lekarza.
Badanie nie jest bolesne, chociaż przy bardzo wrażliwych piersiach
można odczuwad pewien dyskomfort. Prywatnie kosztuje około 100
zł. Mężczyźni powinni systematycznie badad jądra, przynajmniej co
pół roku.
Po czterdziestce. Kobiety - jeżeli nie mają obciążeo genetycznych - raz
na rok lub co dwa lata powinny zrobid mammografię i USG piersi,
które pozwala określid rodzaj zmiany (np. torbiel, zwłóknienie), która
może wystąpid w piersi. Raz w roku trzeba iśd do ginekologa i
poprosid o wykonanie cytologii. Panie, które mogą byd dziedzicznie
obciążone rakiem szyjki macicy muszą regularnie (raz w roku) robid
USG narządów rodnych. Temu nowotworowi można skutecznie
zapobiegad, a więc warto się regularnie badad. W Polsce rocznie z
powodu tego raka umiera rocznie około 2 tys. kobiet. Tych zgonów
można by uniknąd. Kobiety po 40. roku życia są zagrożone rakiem
jajników u trzonu macicy. Nie ma specjalistycznych badao, które
pozwalają diagnozowad tę choroby. Uchronid przed nimi mogą tylko
regularne wizyty u ginekologa, który zauważy zmiany na błonie
śluzowej macicy i pobierze jej fragment do badania cytologicznego.
Rak jajnika przebiega bezobjawowo i trudno go wykryd. Kobietom,
które są pod tym względem obciążone dziedzicznie zaleca się
coroczne badanie USG narządów rodnych. Niekiedy, aby uchronid
kobietę przed rakiem, w okresie menopauzalnym, proponuje się
chirurgiczne usunięcie jajników i hormonalną terapię zastępczą.
Panowie zaś systematycznie kontrolują jądra.
Po pięddziesiątce. Kobiety powinny raz w roku wykonad:
mammografię i USG piersi, badanie ginekologiczne i cytologię.
Mężczyźni co dwa lata (w razie dolegliwości częściej) zrobid badanie
per rectum, aby sprawdzid czy nie ma zmian w gruczole prostaty. Jeśli
się pojawią odwiedzid urologa i zrobid USG gruczołu krokowego oraz
oznaczyd poziom PSA. Samo badanie antygenu prostatowego nie
wystarczy, bo niektóre nowotwory tego gruczołu rozwijają się przy
normalnym poziomie antygenu PSA. Konieczne jest też samobadanie
jąder.
Po sześddziesiątce. Kobiety muszą raz w roku odwiedzad ginekologa,
robid cytologię, mammografię i USG piersi. Nie wolno zaniedbywad
samobadania piersi (wystarczy raz w miesiącu). Mężczyźni co pół roku
robią badanie per rectum, a raz w roku odwiedzają urologa i badają
markery PSA. Nadal sami badają jądra.
Ważne dla obu płci
Niezależnie od płci, systematycznie powinniśmy oglądad swoją skórę i
poddawad się badaniom, które pozwalają rozpoznad choroby
nowotworowe, które z równa częstością występują zarówno u kobiet,
jak i u mężczyzn. Należą do nich:
Rak skóry, który zbiera coraz obfitsze żniwo. Dlatego raz w roku,
najlepiej wiosną, warto iśd do onkologa i poprosid o dokładne
obejrzenie całej skóry, aby stwierdził czy nie ma na niej zmian
przednowotworowych czy przedczerniakowych. Jeżeli chirurg
onkolog zasugeruje usunięcie jakichś zmian na skórze, bezpieczniej
jest zgłosid się na taki zabieg. Nie ma się czego bad. Nie jest prawdą,
że usunięcie zmian na skórze może zaszkodzid. Usunięcie każdej
zmiany przedrakowej daje szansę na pełne wyzdrowienie. Jedynym
wyjątkiem od tej reguły są zaawansowane stadia czerniaka.
Czerniak jest nowotworem złośliwym skóry, który najczęściej rozwija
się w obrębie znamion. Rzadko rozwija się na zdrowej, gładkiej
skórze. W nowotwór zwykle przekształcają się znamiona barwnikowe,
które – jak przypuszczają naukowcy – są genetycznie tak
zaprogramowane. Podobne skłonności mają plamy soczewicowate –
jasno- lub ciemnobrązowe „łatki” większe od piegów, wyraźnie
oddzielone od zdrowej skóry, które powstają wskutek namnażania się
komórek pigmentowych (melanocytów) w naskórku. Sprzyja im
nadmierne działanie promieni słonecznych.
90 proc. przypadków czerniak stwierdza się na skórze, ale nowotwór
może się umiejscowid wszędzie tam, gdzie są komórki barwnikowe, a
więc także na błonie śluzowej narządów płciowych, w ustach, krtani,
przełyku, żołądku, jelitach, odbycie a nawet wewnątrz gałki ocznej.
Lekarzom udało się określid dośd precyzyjnie grupę osób, które są
szczególnie narażone na zachorowanie. Są to:
- osoby z jasną karnacją, o włosach blond lub rudych i niebieskich
oczach, ponieważ w ich skórze znajduje się mniej malaniny, barwnika
nadającego skórze koloryt i chroniący ja przed działaniem
promieniowania UV,
- narażone w dzieciostwie na silne nasłonecznienie lub, które przeszły
oparzenia słoneczne,
- z niezahartowaną skórą, czyli takie które cały rok przebywają
głównie w pomieszczeniach, a w czasie urlopu bardzo intensywnie
opalają się,
- nie stosujące kremów z odpowiednimi filtrami, nie chroniące się
przed nadmiernym nasłonecznieniem,
- często (5-6 razy w miesiącu) korzystające z solarium lub lamp
kwarcowych,
- mające liczne znamiona barwnikowe, wcześniej chorowały na
czerniaka lub nowotwór ten występował w rodzinie.
Jednak lekarzy najbardziej niepokoi fakt, że coraz częściej na
czerniaka chorują młode kobiety, po 35 roku życia.
Oddzielnym problemem są znamiona skórne. Nie powstają co prawda
po nadmiernym nasłonecznieniu, ale mogą rosnąd lub ulegad
zezłośliwieniu pod wpływem promieni słonecznych. Zwykle też latem
są bardziej drażnione mechanicznie (smarowanie ciała, piasek na
plaży, urazy przy uprawianiu sportów), co sprzyja transformacji
nowotworowej.
Znamiona skórne są wrodzonymi nieprawidłowościami rozwojowymi
skóry, chociaż ujawniającymi się niekiedy w późniejszym okresie
życia. Mogą wychodzid z naskórka (np. brodawki łojotokowe), naczyo
krwionośnych i chłonnych (naczyniaki w poziomie skóry lub wypukłe,
zwykle sino-czerwone) i w koocu z komórek barwnikowych skóry –
melanocytów (znamiona barwnikowe). Te ostatnie są plamistymi lub
nieco wypukłymi zmianami o brunatnym zabarwieniu, gładkiej lub
nieco nierównej (brodawkującej) powierzchni, niekiedy owłosionej,
utrzymującymi się przez całe życie. W przypadku drażnienia
mechanicznego lub nasłoneczniania mogą byd punktem wyjścia dla
czerniaków.
Objawami zwiastującymi zezłośliwienie są:
- brodawkowaty (postępujący!) przerost powierzchni,
- pojawienie się czerwonawej obwódki zapalnej,
- powiększanie się znamienia i sączące owrzodzenia w jego obrębie.
Znamiona owłosione nie są punktem wyjścia dla czerniaków i nie
muszą byd usuwane z marginesem zdrowej tkanki. Do rozważenia jest
ich usuwanie z przyczyn kosmetycznych (chirurg plastyczny – płatny!).
Rak jelita grubego. Przy podejrzeniu tego nowotworu postępuje się
według określonego schematu. Profilaktyka polega na wykonywaniu
około 50. roku życia) kolonoskopii. Badanie polega na oglądaniu
całego jelita grubego. Warto wiedzied, że ten nowotwór we
wczesnym stadium, kiedy można go skutecznie leczyd, nie daje
żadnych objawów (np. krwawienia przy oddawaniu stolca.
Krwawienie to objawy zaawansowanej choroby). Badanie trwa
kilkanaście minut, ale jest nieprzyjemne, bo przez odbyt wprowadza
się aparat i wdmuchuje powietrze. W przypadku zrostów w jelicie
grubym po przebytych operacjach brzucha może byd bolesne, ale z
reguły przeprowadza się je w znieczuleniu.
Rak żołądka jest nadal częstą przyczyną zgonów. Częściej umierają
kobiety, chociaż ogólna liczba zachorowao spada. Zawdzięczamy to
przechowywaniu żywności w lodówkach i spożywaniu mniejszych
ilości żywności peklowanej i wędzonej. Ten nowotwór rozwija się
dośd podstępnie. Jeżeli żołądek dokucza, a nie wynika to z
przejedzenia lub zatrucia, warto zgłosid się do lekarza. Jedynym
badaniem, które może we wczesnym stadium wykryd ten rodzaj
nowotworu jest gastroskopia, czyli oglądanie specjalnym aparatem
jego wnętrza. Tą metodą można również rozpoznad stany
przedrakowe, wykryd obecnośd helicobacter pylorii, czyli bakterii
odpowiedzialnej za rozwój choroby wrzodowej, ale także chłoniaka
żołądka.
Rak płuc to w znaczącej większości przypadków nowotwór
bezpośrednio prowokowany paleniem tytoniu. Ale lista nowotworów
tytoniozależnych jest znacznie dłuższa. Wśród nich są: rak wargi,
języka, błony śluzowej policzka, podniebienia, krtani, nagłośni. Jedyną
skuteczną metodą uchronienia się przed ta choroba jest rzucenie
palenia. A jeśli ktoś nie chce wyzwolid się z tego nałogu, musi raz w
roku robid prześwietlenie płuc, a w przypadku zauważenia
jakichkolwiek zmian w obrębie ust - bezzwłocznie iśd do onkologa.
Wśród nowotworów tytoniozależnych najlepiej leczy się rak krtani.
Dośd szybko daje o sobie znad pod postacią chrypki i zmiany barwy
głosu.
Rak tarczycy występuje dośd rzadko. Wykrywa się go badaniem USG.
Leczenie polega na usunięciu tarczycy i podawania jodu
promieniotwórczego.
Chłoniaki to choroby nowotworowe układu chłonnego, które mają
mało charakterystyczne objawy. Niedostateczna wiedza o tej grupie
nowotworów i brak tzw. czujności onkologicznej sprawiają, że ten typ
raka często jest mylony z przeziębieniem. Rozwijający się chłoniak
manifestuje się tylko kaszlem, łamaniem w kościach, ogólnym
osłabieniem, podwyższoną temperaturą (38 st. C), która nie ustępuje
po lekach przeciwzapalnych, poceniem się w nocy, utratą apetytu, a
więc także spadkiem wagi ciała oraz powiększeniem węzłów
chłonnych (nie bolą przy dotykaniu) na szyi, pod pachami, nad
obojczykami oraz w pachwinach. Czasem występuje silne swędzenie
skóry. Jeżeli takie objawy utrzymują się przez 2-3 tygodnie i nie
ustępują nawet po kuracji antybiotykiem, warto wykonad, nawet na
własny koszt, prześwietlenie klatki piersiowej, aby ocenid stan
węzłów chłonnych w śródpiersiu. Kolejnymi badaniami, które
pozwalają postawid prawidłową diagnozę są - morfologia krwi oraz
USG jamy brzusznej.
W walce z chłoniakami niezwykle ważny jest czas. Dlatego, gdy lekarz
w przychodni nie może ustalid przyczyn złego samopoczucia, lepiej
bez zwłoki iśd do onkologa, aby ten stwierdził, co się dzieje.
Postawienie diagnozy często rozpoczyna się od wycięcia węzła
chłonnego i zbadania go, aby określid rodzaj chłoniaka. Od tego zależy
dalsze leczenie. Czas nagli, bo niektóre rodzaje chłoniaka, jeżeli nie są
leczone, mogą doprowadzid do śmierci chorego w ciągu kilku
miesięcy.
Włókniak młodzieoczy objawia się często nietypowymi krwawieniami
z nosa, zwykle z jednej lub obu dziurek. Towarzyszy im opuchlizna
policzków (lub jednego) łzawienie, zaburzenia widzenia, ból głowy.
Włókniak młodzieoczy (zbudowany z dużej ilości naczyo
krwionośnych i tkanki włóknistej) atakuje z reguły chłopców między
10-14. rokiem życia. Leczy się go chirurgicznie lub radioterapią.
Zmiany nowotworowe mogą się też pojawiad w innych obszarach
nosa oraz gardła niezależnie od wieku. Niestety, dośd często mają
charakter złośliwy. A zatem - cokolwiek niepokoi cię w sprawności
nosa lub gardła, czujesz drapanie, masz wrażenie, że coś tkwi w nosie
– idź do lekarza. Jeśli twoich wątpliwości nie wyjaśni internista, zgłoś
się do onkologa. Nie musisz mied skierowania i z pewnością będziesz
szybko przyjęty.