ROZDZIAŁ 17 KRAKOWSKIE PRZEDSIĘBIORSTWA WOBEC

Bogusława Puzio-Wacławik
ROZDZIAŁ 17
KRAKOWSKIE PRZEDSIĘBIORSTWA WOBEC ELASTYCZNYCH
FORM ZATRUDNIENIA
Wprowadzenie
Współczesna sytuacja gospodarcza w świecie jest bardzo dynamiczna i wymaga szybkiego reagowania na zmieniające się warunki. Stanowi to ogromne wyzwanie dla przedsiębiorstwa, i to zarówno na gruncie gospodarek krajowych, jak i w gospodarce światowej.
Rynek pracy jest tym elementem, który z jednej strony stanowi pewne ograniczenie dla
podmiotów gospodarczych, a z drugiej – daje możliwości rozwoju i jest wyznacznikiem kondycji firm i gospodarki.
Zwiększanie elastyczności rynku pracy niewątpliwie umożliwia poprawę w zakresie dostosowywania się przedsiębiorstw do potrzeb rynków. Oczywiście, dla samych zatrudnionych
zjawisko to ma znaczenie dwojakie: z jednej strony wiąże się ze zmniejszeniem bezpieczeństwa socjalnego, a z drugiej – pozwala zachować zatrudnienie, choć w zmienionej formie. Jest
to niezmiernie ważne, zwłaszcza w sytuacji kryzysu gospodarczego.
Celem artykułu jest prezentacja stanu wiedzy przedsiębiorstw, których firmy mają swoją
siedzibę w Krakowie, na temat elastycznych form zatrudnienia. Również przedstawione są
różne kategorie nietypowych form zatrudnienia i czasu roboczego w badanych przedsiębiorstwach.
Metoda badawcza, która została tu zastosowana to przede wszystkim badania ankietowe
przeprowadzone przez Autorkę wśród wybranych przedsiębiorstw oraz porównanie wyników
w poszczególnych latach ( badanie obejmuje lata 2005, 2006 i 2007 ). W końcowej części
zostały przedstawione wnioski, jakie nasunęły się z przeprowadzonej analizy.
Treść właściwa
Przemiany na rynku pracy zmuszają do poszukiwania nowych form przeciwdziałania
bezrobociu. Przyczyn długotrwałego bezrobocia nie upatruje się już w braku popytu w gospodarce, lecz w historycznie ukształtowanej strukturze rynku pracy, w niewystarczającej
elastyczności i innowacyjności przedsiębiorstw oraz w sztywności rynku pracy.
Rynek pracy, podobnie jak pozostałe rynki, musi sprostać wyzwaniom, jakie niesie współczesność. Efektem jest korzystanie przez pracodawców w wielu krajach w coraz większym stopniu z nietypowych, elastycznych form zatrudnienia. Pojęcie elastycznych form pracy nie jest
jednoznaczne, ponieważ może dotyczyć z jednej strony elastycznej organizacji czasu pracy (
jego niestandardowych rozkładów ), z drugiej - elastycznej, nietypowej formy zatrudnienia (
opartej na nietypowym stosunku pracy ).
Czas pracy to czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę. Sposób organizacji tego
czasu zależy od pracodawcy. Z kolei termin elastycznych form zatrudnienia najczęściej stosowany jest do określenia form zatrudnienia innych niż zatrudnienie tradycyjne, czyli ( Kryńska, 2003 ):
• w przewidzianym ustawowo pełnym wymiarze czasu pracy,
Krakowskie przedsiębiorstwa wobec elastycznych form zatrudnienia
•
•
187
na czas nieograniczony,
z ustalonym sztywno ośmiogodzinnym dniem pracy, - trwające od poniedziałku do
piątku,
• w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę.
Zatem podmiotami elastycznego zatrudnienia są osoby np. zaangażowane przez firmę
na czas określony lub do wykonania konkretnej pracy, pracujące w niepełnym wymiarze godzin, niektóre kategorie pracowników niezależnych, pracownicy dniówkowi lub pracujący w
domu czy w systemie telepracy, również niektóre kategorie podwykonawców.
O stosowaniu elastycznych form decydują z jednej strony przesłanki ekonomiczne
( jako jeden ze sposobów na zwiększenie efektywności firm ), z drugiej - jest to sposób na
ograniczenie bezrobocia, a także instrument ułatwiający godzenie życia zawodowego z rodzinnym. Wyróżniamy następujące rodzaje elastycznych form zatrudnienia i organizacji pracy (Kryńska, 2003):
• umowy o pracę na czas określony,
• pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy,
• kontraktowanie pracy,
• samozatrudnienie,
• wypożyczanie pracowników ( praca tymczasowa ),
• dzielenie stanowiska pracy,
• pracę na wezwanie ( praca na telefon ),
• pracę w domu,
• telepracę.
Nietypowe formy zatrudnienia stały się kluczowym czynnikiem wpływającym na
kształtowanie się istotnych funkcji związanych z zatrudnieniem. Ujawniają się stosunki pracy,
które – z jednej strony – nie mieszczą się w obrębie klasycznego stosunku pracy podporządkowanej, jaką znaleźć można w typowej umowie o pracę i które jeszcze do niedawna uważane były za model wyłączny, z drugiej zaś – kolidując z klasycznymi funkcjami czasu pracy i
wywołując przez to wyraźne zmiany w kodeksie pracy –są stosowane coraz częściej, stając
się modelem coraz bardziej powszechnym ( Malara, 2006 ).
W celu przedstawienia skali i zakresu zastosowania elastycznych form zatrudnienia oraz
nietypowych rozkładów czasu pracy przez pracodawców, autorka przeprowadziła badanie
ankietowe wśród krakowskich przedsiębiorstw.
Badanie ankietowe dotyczyło zastosowania elastycznych form zatrudnienia
i nietypowych rozkładów czasowych przewidzianych przez polskie prawo pracy, a wysłane
do 347 przedsiębiorstw ( pocztą tradycyjną i elektroniczną), których siedziby mieszczą się w
Krakowie. Wypełnione ankiety zdecydowało się odesłać 112 przedsiębiorstw.
Próba badawcza objęła przede wszystkim przedsiębiorstwa sektora prywatnego, a także
niewielką liczbę przedsiębiorstw komunalnych. Przedsiębiorstwa reprezentują następujące
sekcje gospodarki narodowej: przemysł, budownictwo, handel i naprawy, transport, ochrona
zdrowia, obsługa nieruchomości i firm.
Badanie zostało zrealizowane na przełomie lat 2007 i 2008, a dotyczyło trzech kolejnych lat: 2005, 2006 i 2007. Podstawą doboru firm były adresy firm widniejące w ogólnodostępnych bazach teleadresowych oraz własne poszukiwania autorki.
Biorąc pod uwagę formę prawną badanych firm najliczniej reprezentowane są spółki
Prawa handlowego (patrz tab. 1 ).
188
Bogusława Puzio-Wacławik
Tabela 1. Forma prawna badanych podmiotów
Forma prawna firmy
Spółka Akcyjna
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
Spółka jawna
Spółka cywilna
Zakłady osób fizycznych
Liczba
8
%
7,14
27
23
12
42
24,10
20,53
10,71
37,50
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania ankietowego.
Wśród badanych przedsiębiorstw znalazły się 42 zakłady osób fizycznych, natomiast
wśród spółek najwięcej jest spółek z ograniczoną odpowiedzialnością.
Jeśli chodzi o rodzaj działalności badanych podmiotów, dominującą grupę stanowią te,
które zorientowane są na działalność przemysłową – 59 firm, co stanowi 52,67% ogółu badanych firm. Pozostałe firmy reprezentują zróżnicowane sekcje gospodarki narodowej ( patrz
tab. 2 ).
Tabela 2. Rodzaj głównej działalności badanych przedsiębiorstw
Sekcje gospodarki
Przemysł
Budownictwo
Handel i naprawy
Transport
Obsługa nieruchomości i firm
Ochrona zdrowia
Pozostałe
Liczba
59
16
19
6
6
3
20
%
52,67
14,28
16,96
5,35
5,35
2,67
17,85
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania ankietowego.
Pozycja „pozostałe” obejmuje te rodzaje działalności przedsiębiorstw, które nie zostały
zakwalifikowane do wymienionych oraz innych istniejących sekcji gospodarki narodowej.
Przedsiębiorstwa, które wzięły udział w badaniu, zostały podzielone na cztery grupy ze
względu na wielkość zatrudnienia. Do pierwszej zaliczone zostały firmy zatrudniające do 9
osób, w drugiej zatrudniające od 10 do 49 osób, w trzeciej zatrudniające od 50 do 249 osób,
natomiast w ostatniej zatrudniające powyżej 250 osób.
Tabela 3. Liczba zatrudnionych w badanych firmach
Rozmiary firm według zatrudnienia Liczba zatrudnionych
1 – 9 zatrudnionych
54
10 – 49 zatrudnionych
42
50 – 249 zatrudnionych
10
250 i więcej zatrudnionych
6
Ogółem
112
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania ankietowego.
%
48,21
37,50
8,92
5,35
100,0
189
Krakowskie przedsiębiorstwa wobec elastycznych form zatrudnienia
W badanej próbie przeważają firmy małe o liczbie pracowników od 1 do 49. Badanie
objęło 96 firm tego typu, co stanowi 85,71% całości próby ( patrz tab. 3 ). Firmy średnie zatrudniające od 50 do 249 osób stanowią 8,92% badanej próby. Badaniem objęto również 6
firm dużych ( 5,35 % badanej próby ).
W ankiecie znalazły się pytania dotyczące stosowania nietypowych form zatrudnienia
przez badane firmy i odpowiedzi miały na celu poznanie zakresu stosowania tych form przez
pracodawców, jak i ich opinii na temat zmian w kodeksie pracy dopuszczających te formy
zatrudnienia.
Spośród wszystkich elastycznych form zatrudnienia przyjętych przez polski kodeks pracy badane przedsiębiorstwa stosują następujące:
• praca w niepełnym wymiarze czasu,
• praca na czas określony,
• praca w domu,
• wynajmowanie pracy,
• telepraca,
• praca na zastępstwo,
• wypożyczanie pracowników,
• samozatrudnienie,
• umowy cywilnoprawne.
W badanym okresie zanotowano niewielkie zmiany w liczbie przedsiębiorstw stosujących elastyczne formy zatrudnienia ( patrz tab. 4 ).
Tabela 4. Przedsiębiorstwa stosujące elastyczne formy zatrudnienia w badanych latach
2005r.
Forma zatrudnieLiczba
Procentowy udział Liczba
nia
przedsiębiorstw
w ogólnej liczbie biorstw
przedsiębiorstw
Praca w niepełnym
wymiarze czasu
Praca na czas określony
Praca w domu
Wynajmowanie
pracy
Telepraca
Praca na zastępstwo
Wypożyczanie pracowników
Samozatrudnienie
Umowy
cywilnoprawne
2006r.
2007r.
przedsię- Procentowy udział Liczba przedsię- Procentowy udział
w ogólnej liczbie biorstw
w ogólnej liczbie
przedsiębiorstw
przedsiębiorstw
74
64
82,8
71,7
70
62
78,0
69,5
62
62
69,5
69,5
8
10
8,96
11,2
9
12
10,08
13,4
11
13
12,32
14,6
3
2
4
3,4
2,2
4,5
5
6
7
5,6
6,7
7,8
6
8
6
6,7
8,9
6,7
19
60
21,3
67,2
22
60
24,6
67,2
20
59
22,4
66,0
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania ankietowego.
Wyraźna zmiana dotyczy wzrostu zatrudnienia pracowników na zastępstwo oraz wypożyczanie pracowników. Natomiast pozostałe zmiany wystąpiły w granicach 1 – 3 punktów
procentowych.
Z punktu widzenia wielkości przedsiębiorstw, najczęściej decydują się na zatrudnienie
pracowników w niepełnym wymiarze czasu przedsiębiorstwa małe, zatrudniające od 10 do 49
pracowników , natomiast najrzadziej – mikroprzedsiębiorstwa zatrudniające do 9 osób ( patrz
tab. 5, 6 i 7 ).
190
Bogusława Puzio-Wacławik
Tabela 5. Stosowanie elastycznych form zatrudnienia ze względu na wielkość przedsiębiorstw
w 2005r.
Formy zatrudnienia
Do 9 osób
Od 10 do 49 osób
Powyżej 249 osób
38
Od 50 do 249
osób
19
Praca w niepełnym
wymiarze czasu
Praca na czas określony
Praca w domu
Wynajmowanie pracy
Telepraca
Praca na zastępstwo
Wypożyczanie
pracowników
Samozatrudnienie
Umowy
cywilnoprawne
5
10
28
17
16
2
0
2
0
0
4
5
1
0
2
0
3
0
0
2
2
2
0
2
0
5
6
5
24
2
17
7
13
12
Procentowy udział wśród przedsiębiorstw stosujących daną formę nietypowego zatrudnienia
6,7
50
25
16,8
Praca w niepełnym
wymiarze czasu
Praca na czas określony
Praca w domu
Wynajmowanie pracy
Telepraca
Praca na zastępstwo
Wypożyczanie
pracowników
Samozatrudnienie
Umowy
cywilnoprawne
14
40
23,8
22,7
25
0
66,6
0
0
50
50
33,3
0
50
0
30
0
0
50
25
20
0
100
0
26,3
16,6
26,3
40
10,5
28,5
37
21,7
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania ankietowego.
W 2005 r. umowy na czas określony stosują najczęściej firmy zatrudniające od 10 do 49
osób, najrzadziej – do 9 osób. Wynajmowanie pracowników jest stosowane w największym
stopniu przez przedsiębiorstwa zatrudniające do 49 i do 249 pracowników, a w niewiele
mniejszym stopniu – przez przedsiębiorstwa duże ( powyżej 249 pracowników ). Z punktu
widzenia pracodawcy jest to forma szczególnie korzystna, zwłaszcza jeśli chodzi o koszty
zatrudniania i zwalniania pracowników. Nie wymaga podania konkretnej przyczyny zwolnienia, a przez to firmy mogą dość elastycznie kształtować poziom zatrudnienia, w zależności od
potrzeb w danym okresie.
Z kolei telepracę wykorzystują w swoich firmach jedynie małe przedsiębiorstwa – zatrudniające do 49 osób, a pracę na zastępstwo – jedynie duże przedsiębiorstwa ( powyżej 50
pracowników ).
Na wypożyczanie pracowników decydują się jedynie firmy zatrudniające od 10 do 49
i od 50 do 249 pracowników. Wypożyczanie pracowników od innych firm czy instytucji uważane jest za formę zatrudnienia korzystną tak dla przedsiębiorcy, jak i pracobiorcy. Bowiem z
jednej strony pozwala na zminimalizowanie kosztów związanych z okresowym przerostem
zatrudnienia, z drugiej - gwarantuje ciągłość zatrudnienia pracownikowi.
Natomiast samozatrudnienie jest tak samo popularne we wszystkich czterech grupach
191
Krakowskie przedsiębiorstwa wobec elastycznych form zatrudnienia
przedsiębiorstw.
Bardzo popularną formą, często stosowaną przez badane firmy, jest umowa cywilnoprawna. Podobnie jak umowa na czas określony, jest to forma szczególnie korzystna dla pracodawcy, gdyż pozwala obniżyć koszty pracy oraz nie wymaga podawania przyczyn zwolnienia pracownika, ponieważ umowa jest zawierana na dany okres. Pracownik w przypadku
tej formy zatrudnienia jest mniej chroniony przez kodeks pracy, niż w przypadku zatrudnienia
na czas nieokreślony.
Tabela 6. Stosowanie elastycznych form zatrudnienia ze względu na wielkość przedsiębiorstw
w 2006 r.
Formy zatrudnienia
Do 9 osób
Od 10 do 49 osób
Powyżej 249 osób
36
Od 50 do 249
osób
19
Praca w niepełnym
wymiarze czasu
Praca na czas określony
Praca w domu
Wynajmowanie pracy
Telepraca
Praca na zastępstwo
Wypożyczanie
pracowników
Samozatrudnienie
Umowy na zlecenie (
o dzieło )
4
10
28
17
7
2
0
2
0
0
4
4
2
1
3
0
5
1
2
4
3
3
0
3
0
6
8
6
22
4
17
6
13
11
Procentowy udział wśród przedsiębiorstw stosujących daną formę zatrudnienia
Praca w niepełnym
5,7
52,6
27
15,6
wymiarze czasu
Praca na czas określony
Praca w domu
Wynajmowanie pracy
Telepraca
Praca na zastępstwo
Wypożyczanie
pracowników
Samozatrudnienie
Umowy
cywilnoprawne
16,1
45,4
27,7
11,4
22,3
0
40
0
0
44,4
33,3
40
16,6
41,2
0
41,6
20
33,3
58,8
33,3
25
0
50
0
27,7
13,3
27,7
36,7
18,2
28,5
27,7
21,7
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania ankietowego.
W 2006 roku, w stosunku do roku poprzedniego, różnice w stosowaniu elastycznych
form zatrudnienia w przedsiębiorstwach różnej wielkości były niewielkie. Największe zmiany
dotyczyły telepracy i pracy na zastępstwo, natomiast pozostałe kategorie zmieniły się w niewielkim stopniu.
192
Bogusława Puzio-Wacławik
Tabela 7. Stosowanie elastycznych form zatrudnienia ze względu na wielkość przedsiębiorstw
w 2007 r.
Formy zatrudnienia
Do 9 osób
Od 10 do 49 osób
Powyżej 249 osób
30
Od 50 do 249
osób
16
Praca w niepełnym
wymiarze czasu
Praca na czas określony
Praca w domu
Wynajmowanie pracy
Telepraca
Praca na zastępstwo
Wypożyczanie
pracowników
Samozatrudnienie
Umowy
cywilnoprawne
4
10
26
18
8
2
0
2
0
0
5
4
2
1
2
1
6
1
2
4
3
3
1
5
0
4
8
6
23
3
16
7
12
12
Procentowy udział w sumie przedsiębiorstw stosujących daną formę zatrudnienia
6,5
48,5
26,3
19,2
Praca w niepełnym
wymiarze czasu
Praca na czas określony
Praca w domu
Wynajmowanie pracy
Telepraca
Praca na zastępstwo
Wypożyczanie
pracowników
Samozatrudnienie
Umowy
cywilnoprawne
16
43,4
30,3
13,3
18,2
0
33,3
0
0
45,4
30,1
33,3
12,5
33,3
9,1
45,4
16,7
25
66,6
27,7
23,2
16,7
62,5
0
20
13,7
30,3
40
15,2
27,7
35,7
20,4
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania ankietowego.
Tabela 7 przedstawia stosowanie elastycznych form zatrudnienia w zależności od wielkości przedsiębiorstw. Jak widać, zmiany w kolejnych latach analizy są niewielkie
i zasadniczo nie mają wpływu na rozkład poszczególnych cech. Najbardziej widoczny jest
spadek liczby umów na zlecenie w roku 2007 w stosunku do lat poprzednich i to we wszystkich grupach przedsiębiorstw. Natomiast w tym samym okresie zanotowano niewielki wzrost
liczby zatrudnionych na czas określony, co można tłumaczyć, jako formę rekompensaty
spadku liczby umów na zlecenie. Niezależnie od tych tendencji, w całym badanym okresie
widać, że pewne formy zatrudnienia są bardziej preferowane przez firmy duże, a inne przez
firmy małe. I tak, pracę w niepełnym wymiarze czasu wybierają najczęściej firmy małe, zatrudniające od 10 do 49 pracowników, natomiast najrzadziej mikropodmioty – zatrudniające
do 9 osób. Również praca na czas określony, a także umowy o dzieło, najczęściej i najrzadziej
występują w tych samych grupach przedsiębiorstw, choć różnice te są mniejsze niż w poprzednim przypadku. Natomiast pozostałe formy zatrudnienia są stosowane w znacznie
mniejszym stopniu, a niektóre z nich w ogóle nie występują w określonych grupach przedsiębiorstw, jak np. telepraca nie jest stosowana przez duże firmy, wynajmowanie pracy, praca na
zastępstwo, czy wypożyczanie pracowników nie są stosowane przez mikropodmioty.
Kolejne pytania zadane krakowskim przedsiębiorcom dotyczą stosowania nietypowych
193
Krakowskie przedsiębiorstwa wobec elastycznych form zatrudnienia
rozkładów czasu pracy. Spośród wszystkich rodzajów czasu pracy zawartych w polskim kodeksie pracy badane przedsiębiorstwa stosowały następujące:
• zadaniowy czas pracy,
• równoważny czas pracy,
• praca w ruchu ciągłym,
• ruchomy czas pracy,
• skrócony czas pracy.
Przedsiębiorstwa, które stosują nietypowe rozkłady czasu pracy stanowią relatywnie
stałą pod względem liczebności grupę, co można interpretować, jako pozytywną ocenę powyższych form przez tych przedsiębiorców.
Tabela 8. Liczba przedsiębiorstw stosujących nietypowe rozkłady czasowe w badanym okresie
Rodzaj czasu pracy
Zadaniowy czas pracy
Równoważny czas pracy
Praca w ruchu ciągłym
Ruchomy czas pracy
Skrócony czas pracy
2005
18
27
18
12
13
2006
21
27
18
17
18
2007
21
27
15
20
21
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania ankietowego.
W badanym okresie zanotowano niewielkie zmiany w stosowaniu nietypowych rozkładów czasowych, jedynie w przypadku skróconego oraz ruchomego czasu pracy wyraźnie
wzrosła liczba przedsiębiorstw stosujących te formy ( patrz tab. 8). Największy wzrost zanotowano w przypadku skróconego czasu pracy. Wydaje się, że w pewnym zakresie ( podobnie
jak w krajach Europy Zachodniej ) jest to spowodowane chęcią godzenia pracy zawodowej z
życiem rodzinnym, ale równie często przyczyną pracy w czasie skróconym jest brak jakiegokolwiek innego zatrudnienia.
Tabela 9. Procentowy udział przedsiębiorstw stosujących nietypowe rozkłady czasu pracy w
ogólnej liczbie badanych przedsiębiorstw w latach 2005 – 2007
Rodzaj czasu pracy
Zadaniowy czas pracy
Równoważny czas pracy
Praca w ruchu ciągłym
Ruchomy czas pracy
Skrócony czas pracy
2005
20,16
30,24
16,80
13,44
14,56
2006
23,50
30,24
20,16
19,04
20,16
2007
23,50
30,24
20,16
22,40
23,50
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania ankietowego.
Informacje zawarte w tabeli 9 odzwierciedlają poziom zainteresowania nietypowymi
rozkładami czasowymi, wykazywanymi przez badane przedsiębiorstwa. Dominujący jest
wciąż typowy ośmiogodzinny dzień pracy i czterdziestogodzinny tydzień roboczy ( równoważny czas pracy ), gdyż ze wszystkich stosowanych przez badane przedsiębiorstwa nietypowych rozkładów czasowych cieszył się on w badanym okresie największą popularnością (
prawie 1/3 przedsiębiorstw korzystała z tej formy czasu pracy - 30,24 % ). Równoważny czas
194
Bogusława Puzio-Wacławik
pracy związany jest z możliwością wydłużenia czasu pracy pracownika nawet do 12 godzin
na dobę w zamian za dni, godziny wolne, co wydaje się atrakcyjne dla firm produkcyjnych,
pracujących w ruchu ciągłym, lub firm, które ze względu na specyficzny przedmiot działalności, nie mogą przerywać pracy przed zakończeniem kolejnego etapu ( np. budownictwo, usługi hotelarskie, telefoniczne itp. ).
Z uzyskanych wyników badań wynika, że część przedsiębiorstw dostrzega korzyści ze
stosowania elastycznych form pracy, nawet jeśli ich w danym momencie nie wykorzystuje.
Pracodawcy podkreślają, że stosowanie tych form zatrudnienia pozwala na dopasowanie poziomu zatrudnienia do bieżących potrzeb firmy. Również dostrzegają, że jest to sposób na
obniżenie kosztów zatrudnienia, gdyż stosowanie elastycznych form zatrudnienia pozwala
uniknąć wysokich kosztów związanych ze zwalnianiem i zatrudnianiem pracowników.
Z drugiej strony ok. 30% przedsiębiorstw nie dostrzega żadnych korzyści, co może wynikać z różnych powodów, albo niedostatecznej wiedzy, albo faktycznego przekonania, że
wykorzystanie elastycznych form pracy nie przynosi żadnych korzyści, ani społecznych, ani
ekonomicznych.
W opinii przedsiębiorców firmy, które chcą stosować elastyczne formy zatrudnienia
i organizacji czasu pracy napotykają pewne bariery organizacyjne, technologiczne oraz prawne (dowolna interpretacja uregulowań prawnych lub brak tych regulacji). W warunkach polskich wydaje się, że duże znaczenie powinno mieć upowszechnienie elastycznej organizacji
czasu pracy, która nie powoduje skutków ekonomicznych w postaci obniżonego wynagrodzenia. Wymaga to pewnego wysiłku organizacyjnego ze strony pracodawców, co może być
główną barierą w upowszechnieniu takich rozwiązań.
Podsumowanie
Współczesne tendencje występujące w życiu gospodarczym mają ogromny wpływ na
rynek pracy. Postęp techniczny, a zwłaszcza rozwój mikroelektroniki, która prowadzi do coraz bardziej wyrafinowanej produkcji zautomatyzowanej, zwiększa możliwości produkcji bez
pracy rutynowej i powtarzalnej. Coraz bardziej opłacalny staje się alternatywny system produkcji w stosunku do systemu opartego na pracy. Natomiast globalizacja zwiększając ostrość
współzawodnictwa, tworzy silną presję na obniżkę kosztów, tak poprzez wdrażanie nowoczesnej technologii, jak i przez przenoszenie poszczególnych faz produkcji do krajów o najniższej cenie pracy. Wzrost bezrobocia i konkurencji o pracę wymusza konieczność uelastycznienia rynku pracy, co pozwala utrzymać relatywnie większe zatrudnienie, ale w bardziej
zróżnicowanych formach ( choć czasem gorszych z punktu widzenia zabezpieczeń pracowniczych ). Konieczność stosowania elastycznych form zatrudnienia wynika z wyzwań, jakie
stawia rynkom pracy wzrost konkurencji na świecie.
Przeprowadzone badanie ankietowe wśród krakowskich przedsiębiorców wykazało, że
wiedza na temat nietypowych form zatrudnienia jest wśród badanych przedsiębiorców niewystarczająca. Przedsiębiorcy, którzy zdecydowali się wykorzystać nietypowe formy zatrudnienia w swoich przedsiębiorstwach ocenili je pozytywnie i docenili korzyści, które wynikają z
ich stosowania. W przyszłości konieczne staje się upowszechnienie wiedzy na temat elastycznych form zatrudnienia i możliwości, jakie są z nimi związane. W dobie globalizacji uelastycznienie rynku pracy pozwala bowiem podmiotom szybciej dostosowywać się do zachodzących przemian gospodarczych.
BIBLIOGRAFIA:
1. Kryńska E., Wykorzystanie niestandardowych form zatrudnienia i organizacj pracy w
Krakowskie przedsiębiorstwa wobec elastycznych form zatrudnienia
195
przedsiębiorstwach polskich, [w:] Rynek pracy w Polsce na progu XXI wieku. Aspekty
makroekonomiczne i regionalne, pod red. R. Horodelskiego i C. Sadowskiej-Snarskiej,
Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Białymstoku, Białystok – Warszawa, 2003, s. 28.
2. Malara Z., Przedsiębiorstwo w globalnej gospodarce. Wyzwania współczesności, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006, s. 189.