Polacy w Niemczech – podstawowe informacje dla osób fizycznych

Polacy w Niemczech – podstawowe informacje dla osób fizycznych

Polacy w Niemczech
– podstawowe informacje dla osób
fizycznych zakładających
działalność gospodarczą.
INFORMACJE WSTĘPNE
Członkostwo w Unii Europejskiej gwarantuje polskim obywatelom prawo swobodnego zakładania i prowadzenia działalności
gospodarczej (selbstständige Erwerbstätigkeit) na terenie Niemiec. Prawo to wynika z art. 43 i 49 Traktatu ustanawiającego
Wspólnotę Europejską (Treaty establishing the European Community z 25 marca 1957 r., publ. O.JC.1997.340.173, dalej –
TWE).
Swobody te mają przyczynić się m.in. do rozwoju nieograniczonej wymiany usług w całej Wspólnocie oraz promowania
wykonywania działalności na własny rachunek, jak również prowadzenia spółki kapitałowej - dla wszystkich członków UE na
tych samych zasadach, które obowiązują obywateli państwa, w którym planowana jest działalność.
Niemcy to kraj cieszący się bardzo dużym zainteresowaniem polskich przedsiębiorców. Wstąpienie do UE znacznie ułatwiło
Polakom dostęp do rynku niemieckiego. Celem niniejszego artykułu jest dostarczenie podstawowych informacji dotyczących
zasad podjęcia samodzielnej działalności gospodarczej w Niemczech.
ZAKŁADANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ
Prawo do wjazdu oraz pobytu na terenie Niemiec mają wszyscy obywatele polscy. Oznacza to, że ani na wjazd, ani na pobyt nie
trzeba posiadać specjalnego zezwolenia, jeśli nie przekracza on 3 miesięcy. Pobyt powyżej 7 dni podlega jednak obowiązkowi
meldunkowemu. W tym celu należy zgłosić się do właściwego dla miejsca zamieszkania urzędu meldunkowego (np. Bürgeramt,
Ordnungsamt, Einwohnermeldeamt). W przypadku gdy długość pobytu jest zaplanowana na okres ponad 3 miesięcy, przy
zameldowaniu otrzymuje się specjalne zaświadczenie - Aufenthaltserlaubnis-EU.
Zanim zostanie podjęta decyzja o zarejestrowaniu działalności gospodarczej należy się upewnić oraz sprawdzić czy dla danej
działalności konieczne jest otrzymanie specjalnego pozwolenia lub koncesji oraz spełnienie innych wymagań.
Obszary działalności, które wymagają koncesji to: gastronomia, transport, handel obwoźny, ubezpieczenia, ochrona, usługi dla
osób niepełnosprawnych, handel bronią oraz produkcja leków. W przypadku niektórych rodzajów rzemiosła jest niezbędne
posiadanie dyplomu mistrzowskiego (lista zawodów rzemieślniczych znajduje się w załączniku 1). Szczegółowych informacji
(dotyczących otrzymania dokumentów poświadczających kwalifikacje do wykonywania określonego zawodu i ewentualnych
koncesji) udzielają lokalne IHK. Informacje takie można również uzyskać w Polsko-Niemieckiej Izbie Przemysłowo-Handlowej
(www.ihk.pl)
Zakładanie firmy krok po kroku
Planując dłuższy pobyt w Niemczech (powyżej trzech miesięcy) swoje pierwsze kroki należy skierować do urzędu do spraw
cudzoziemców (Ausläderamt) w celu złożenia wniosku o wydanie zaświadczenia, które pozwala na swobodne przemieszczanie
się na terenie UE (Freizüigkeitsbescheinigung). Swoboda ta oznacza po pierwsze, że każdy obywatel Unii ma prawo do
swobodnego poruszania się po całej Unii Europejskiej, podróży do każdego z państw członkowskich i do przebywania w nim . W
art. 18 Traktatu o Wspólnotach Europejskich jest to zagwarantowane. Oprócz części mówiącej o prawie do pobytu zasada
swobodnego przepływu osób daje również możliwość rozpoczęcia działalności gospodarczej w każdym z państw członkowskich,
tj. zatrudnienie się lub podjęcie samodzielnej działalności, itp. Warunkiem jest posiadanie wystarczających środków finansowych
i ubezpieczenia zdrowotnego. Dają one gwarancję, że dana osoba nie stanie się obciążeniem dla systemu opieki społecznej
kraju zamieszkania.
Składając ww. wniosek należy pamiętać o posiadaniu niezbędnych dokumentów - paszport lub dowód osobisty, złożeniu
zgłoszenia pobytu (Aufenthaltsanzeige) oraz działalności gospodarczej (Gewerbeanmeldung) – pod warunkiem jego posiadania.
Następnym krokiem jest zgłoszenie adresu zamieszkania do urzędu meldunkowego (Einwohnermeldeamt). Zgłoszenie składa się
na specjalnym formularzu, wydawanym przez urząd meldunkowy lub urząd do spraw cudzoziemców. Formularz można również
znaleźć na stronach internetowych administracji miejskiej.
Działalność gospodarczą (jeszcze przed jej uruchomieniem) należy zgłosić do rejestru gospodarczego (Gewerberegister). Do
zgłoszenia trzeba dołączyć kopię dowodu osobistego lub paszportu oraz umowę kupna (lub dzierżawy/najmu) nieruchomości
wykorzystywanej dla prowadzenia działalności gospodarczej. Jeśli wykonywana jest działalność rzemieślnicza należy ponadto
przedstawić potwierdzenie niemieckiej izby rzemieślniczej o dokonaniu zgłoszenia działalności. Jeśli działalność wymaga
specjalnych zezwoleń, muszą one również być załączone. Taka sytuacja ma miejsce np. w przypadku działalności
gastronomicznej. Działalność rejestruje się w urzędzie ds. gospodarczych (Gewerbeamt). Formularz jest do pobrania ze stron
internetowych, a także dostępny w urzędzie. Z bardziej istotnych rzeczy we wniosku, trzeba podać formę prawną działalności
np: e.K (eingetragener Kaufmann - „zarejestrowany kupiec”) lub GbR (Gesellschaft bürgerlichen Rechts - spółka cywilna), a
także rodzaj wykonywanej działalności. Dla osób znających język niemiecki na poziomie podstawowym, wypełnienie formularza
nie będzie problemem. Opłata, którą należy uiścić wynosi ok. 20-50 €. Po opłaceniu kosztów rejestracji urzędnik wydaje tzw.
„Gewerbeanmeldung“. Dokument ten będzie stanowił potwierdzenie, że osoba jest posiadaczem własnej firmy i będzie
konieczny np. w przypadku zakupów na firmę.
Kolejne kroki dotyczą rejestracji w urzędzie skarbowym (Finanzamt). Właściwy urząd skarbowy powinien przesłać osobie
prowadzącej działalność kwestionariusz do rejestracji. Można jednak przyspieszyć tę procedurę i udać się do urzędu na własną
rękę. Rejestracja jest bezpłatna.
Aby poprawnie wypełnić kwestionariusz trzeba posiadać następujące dane:
•
Datę rejestracji działalności gospodarczej
•
Czas trwania okresu rozliczeniowego
•
Informacje finansowe (dotyczące obrotu oraz zysku, który przedsiębiorca przewiduje na pierwsze 12 miesięcy
prowadzenia działalności)
Następnie przedsiębiorca otrzymuje numer płatnika podatku dochodowego (Einkommensteuernummer).
Pozostaje jeszcze kwestia członkostwa w odpowiednich izbach:
Izba przemysłowo – handlowa (Industrie- und Handelskammer)
Po rejestracji firmy, przedsiębiorca zostaje poinformowany o przynależności do ww. izby. Członkostwo w Izbie przemysłowo –
handlowej wiąże się z opłacaniem obowiązkowych składek (nie dotyczy przedsiębiorstw nie wpisanych do KRS, o rocznym zysku
nie przekraczającym 5.200 €).
Izba rzemieślnicza (Handwerkskammer)
Konieczność członkostwa w ww. izbie dotyczy przedsiębiorców, którzy prowadzą działalność rzemieślniczą. Jednocześnie nie
mają oni obowiązku należeć do izby handlowej. Podobnie jak w przypadku izby przemysłowo-handlowej, przedsiębiorstwa
określane jako „małe” nie mają obowiązku opłacania składek.
Kolejnym ważnym aspektem przy zakładaniu działalności gospodarczej jest ubezpieczenie.
W Niemczech istnieje tzw. Branżowe towarzystwo ubezpieczeniowe (Berufsgenossenschaft), którego zadaniem jest ubezpieczyć
przedsiębiorcę od następstw nieszczęśliwych wypadków w czasie pracy. Do towarzystwa ma obowiązek należeć każda firma,
która zatrudnia pracowników. Osoby, które wykonują samodzielną działalność gospodarczą nie mają obowiązku należeć do ww.
towarzystwa.
Należy także pamiętać o ubezpieczeniu zdrowotnym. Od 2009 roku każdy przedsiębiorca musi zawrzeć polisę ubezpieczeniową z
zakładem ubezpieczeniowym. Więcej informacji dotyczących form ubezpieczenia można uzyskać w tzw. Gesetzliche
Krankenkassen.
FORMY PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ
Przy podejmowaniu decyzji o rejestracji firmy w Niemczech powinno się dokładnie określić rodzaj i zasięg własnej działalności.
Poszczególne formy różnią się znacznie od siebie, dlatego ważne jest aby już na samym początku przemyśleć, która z form
prawnych będzie najbardziej korzystna.
1.
Das Einzelunternehmen – Jednoosobowy przedsiębiorca
Jest to najczęściej wybierana forma prowadzenia działalności, zwana inaczej samozatrudnieniem. Jej założenie jest
stosunkowo proste – nie wymaga zbędnych formalności i obowiązków.
Jednoosobowa działalność ma wiele zalet. Przede wszystkim:
•
Szybka i bezproblemowa rejestracja firmy
•
Nie jest wymagany określony kapitał na rozpoczęcie firmy
Taka działalność ma również swoje wady i ograniczenia:
•
Firma nie jest chroniona tzw. „ograniczoną odpowiedzialnością”
•
Możliwość otrzymania wsparcia (np. kredytu) jest ograniczona
2.
Die Gesellschaft bürgerlichen Rechts (GbR) – spółka cywilna
Przedsiębiorca pragnący założyć działalność razem ze wspólnikiem (wspólnikami) może wybrać formę prawną GbR.
Zaletami takiej działalności są :
•
Łatwa i szybka rejestracja firmy
•
Brak obowiązku zarejestrowania firmy w Rejestrze Handlowym
•
Brak obowiązku posiadania kapitału podstawowego
Wady spółki :
•
Brak tzw. „ograniczonej odpowiedzialności”
•
Niewielka możliwość otrzymania wsparcia finansowego
•
Jakiekolwiek działanie musi być poparte przez wspólnika (wspólników)
3.
Die Gesellschaft mit beschränkter Haftung (GmbH) – spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
Zgodnie z prawem, na terenie Niemiec można tworzyć spółki kapitałowe oraz osobowe. Spółka z ograniczoną
odpowiedzialnością (GmbH) należy do najczęściej tworzonych spółek kapitałowych. Taka forma działalności może być
prowadzona zarówno przez małe rodzinne firmy jak i duże przedsiębiorstwa. Założenie spółki GmbH jest nieco trudniejsze
niż wcześniej wspomnianych form działalności.
Aby przystąpić do utworzenia spółki z ograniczoną odpowiedzialnością należy sporządzić umowę spółki w formie aktu
notarialnego. W treści umowy powinny znaleźć się przede wszystkim: nazwa spółki, adres siedziby, przedmiot działalności,
wysokość kapitału zakładowego (minimalna kwota to 25 000 euro) oraz wysokość wkładu każdego wspólnika.
Spółka powinna zostać wpisana do rejestru handlowego (Handelregister). Koszt rozpatrzenia wniosku to 80 €, natomiast
otrzymanie wpisu – 300 €. Wniosek o wpis powinien zawierać oświadczenie o wniesieniu i postawieniu do dyspozycji spółki
wymaganego wkładu oraz następujące załączniki:
•
poświadczony odpis umowy spółki,
•
dowód powołania zarządu,
•
listę wspólników podpisaną przez wszystkich członków zarządu,
•
poświadczone notarialnie wzory podpisów członków zarządu,
•
w przypadku wniesienia wkładów rzeczowych - sprawozdanie uzasadniające ich wartość,
•
zezwolenie (jeśli jest ono wymagane).
Oprócz wpisu do rejestru należy również dokonać rejestracji w Izbie Przemysłowo-Handlowej (Industrie- und
Handelskammer).
Zalety działalności:
•
ograniczona odpowiedzialność
Wady spółki GmbH:
•
Wymogi w trakcie zakładania firmy
•
Minimalny kapitał podstawowy - 25 000 €
•
Obowiązek płacenia podatku od firmy – tzw. „Gewerbesteuer”
4.
Unselbstständige Zweigstelle - przedstawicielstwo
Chcąc ograniczyć koszty i procedury prawne związane z zakładaniem własnej działalności, przedsiębiorca może
zdecydować się na założenie przedstawicielstwa.
Przedstawicielstwo polega w dużej mierze na promowaniu firmy (w tym przypadku chodzi o firmę polską) jak również
badaniach rynku.
Aby uruchomić przedstawicielstwo należy zgłosić ów fakt w urzędzie ds. gospodarczych wraz z następującymi
dokumentami:
•
•
•
•
•
kopia paszportu,
wyciąg z rejestru handlowego zawierający pozwolenie na działalność
pozwolenie na działalność (w przypadku niektórych branż jest ono konieczne)
kopia umowy wynajmu lub użyczenia lokalu
karta rzemieślnicza w przypadku wykonywania rzemiosła (jeśli taka karta jest wymagalna)
•
świadectwo z policji oraz informacja
wysokowartościowymi produktami)
5.
Inne mniej popularne formy prawne działalności to:
z
centralnego
rejestru
gospodarczego
(w
przypadku
obrotu
Die offene Handelsgesellschaft (OHG) – spółka jawna
Die Kommanditgesellschaft (KG) – spółka komandytowa
Die private limited company (Ltd.) – spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
Aktiengesellschaft – spółka akcyjna
UWAGI KOŃCOWE
Podjęcie decyzji o rozpoczęciu działalności gospodarczej za granicą jest trudne i powinno być bardzo dobrze przemyślane.
Między Polską a Niemcami (lub innym krajem zagranicznym) istnieją nadal spore różnice w prawodawstwie, sposobie w jaki
funkcjonuje prawo itp.. Bariera językowa, inna mentalność oraz różnice w interpretacji rozmaitych zagadnień mogą powodować
wiele niejasnych czy nieprzyjemnych sytuacji. Dlatego przedsiębiorca powinien dobrze zaplanować zarówno swoje pierwsze jak i
dalsze kroki (dobrze jest przeprowadzić wstępne badania marketingowe), rozważyć wszystkie wady i zalety prowadzenia firmy w
Niemczech, ocenić potencjalne ryzyko oraz zebrać jak najwięcej informacji (m.in. dotyczących funkcjonowania niemieckiej
gospodarki, dane na temat konkurencji oraz profilu konsumentów). Przyszły przedsiębiorca powinien również wybrać formę
organizacyjno-prawną prowadzonej działalności.
Źródła:
strona internetowa WPHI Kolonia: http://www.kolonia.trade.gov.pl/pl/
strona internetowa Eporady24: http://www.eporady24.pl
strona internetowa BPA WSE-T: http://bpa.wset.pl/niemcy.html
strona internetowa EUROKOMM: http://eurokomm.gemeinwesenberatung-demos.de/index_pl.htm
strona internetowa German Contact: http://www.german-contact.de/pl/index.php?aktion=rfn
Załącznik 1 niemieckiej Ustawy o Rzemiośle (Handwerksordnung)
Rzemiosło właściwe: wykaz zawodów, dla wykonywania których
niezbędne jest posiadanie świadectwa mistrzowskiego:
Murarz i betoniarz (Maurer und Betonbauer)
Zdun i monter powietrznej instalacji grzewczej (Ofen- und Luftheizungsbauer)
Cieśla (Zimmerer)
Dekarz (Dachdecker)
Wykonawca dróg (Straßenbauer)
Monter izolacji budowlanej (cieplnej,chłodniczej, dźwiękoszczelnej) (Wärme-, Kälte- und Schallschutzisolierer)
7. Wykonawca studni (Brunnenbauer)
8. Kamieniarz , prace w kamieniu (Steinmetze und Steinbildhauer)
9. Wykonawca sztukaterii (Stuckateure)
10. Malarz i lakiernik (Maler und Lackierer)
11. Wykonawca rusztowań (Gerüstbauer)
12. Kominiarz (Schornsteinfeger)
13. Wykonawca części/konstrukcji z metalu (Metallbauer)
14. Mechanik chirurgiczny (Chirurgiemechaniker)
15. Blacharz samochodowy i monter karoserii (Karosserie- und Fahrzeugbauer)
16. Mechanik precyzyjny (Feinwerkmechaniker)
17. Mechanik rowerowy (Zweiradmechaniker)
18. Elektrotechnik urządzeń chłodniczych (Kälteanlagebauer)
19. Technik łączności ( Telekomunikationstechniker)
20. Mechanik samochodowy (Kraftfahrzeutechniker)
21. Mechanik maszyn rolniczych (Landmaschinenmechaniker)
22. Rusznikarz (B・hsenmacher)
23. Blacharz (Klempner)
24. Elektromonter instalacji oraz urządzeń grzewczych (Installateure und Heizungsbauer)
25. Elektromechanik (Elektrotechniker)
26. Elektromonter maszyn i urządzeń (Elektromaschinenbauer)
27. Stolarz (Tischler)
28. Wykonawca łodzi i statków (Boots- und Schiffbauer)
29. Powroźnik (Seiler)
30. Piekarz (Bäker)
31. Cukiernik (Konditoren)
32. Rzeźnik (Fleischer)
33. Optyk (Augenoptiker)
34. Akustyk aparatów słuchowych (Hürgeräteakustiker)
35. Technik ortopeda (Orthopädietechniker)
36. Szewc obuwia ortopedycznego (Orthopädieschuhmacher)
37. Technik dentystyczny (Zahntechniker)
38. Fryzjer (Friseure)
39. Szklarz (Glaser)
40. Hutnik szkła i wykonawca aparatury ze szkła (Glasbl舖er und Glassapparatebauer)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
41. Wulkanizator (Vulkaniseure und Reifenmechaniker)