kazus - Katedra Prawa Cywilnego UJ

dr hab. Bartłomiej Swaczyna
Ćwiczenia z prawa cywilnego
Wtorek, 23 kwietnia 2012 r.
Kolokwium
imię i nazwisko .....................................................................................................
Czas na rozwiązanie kazusu: 45 min.
Elżbieta hodowała konie wyścigowe. Dariusz kupił klacz z hodowli Elżbiety. Umowę
zawarto na piśmie z zastrzeżeniem własności do uiszczenia ceny. Cena wynosiła 20 000 zł i
miała być płatna w dziesięciu miesięcznych ratach. W dniu zawarcia umowy klacz została
wydana Dariuszowi. Tydzień później po zbadaniu konia przez weterynarza okazało się, że
klacz była wówczas już w drugim miesiącu ciąży. Dariusz zapłacił w terminie osiem rat i
opóźniał się z zapłatą dziewiątej raty. Tymczasem klacz urodziła źrebaka. Elżbieta zażądała
wydania źrebaka od Dariusza, podnosząc, że aż do uiszczenia ostatniej raty to ona pozostaje
właścicielką klaczy, a źrebak stanowi pożytek naturalny sprzedanego konia. Na domiar złego
komornik na żądanie wierzyciela Dariusza zajął klacz w celu przeprowadzenia z niej egzekucji.
Elżbieta wystąpiła przeciwko wierzycielowi Dariusza z powództwem ekscydencyjnym zadając
zwolnienia konia spod egzekucji ze względu na zastrzeżenie jego własności.
Kto jest właścicielem źrebaka? Czy powództwo ekscydencyjne powinno zostać
uwzględnione?
Przykładowe rozwiązanie
Zwierzęta nie są rzeczami, jednak zgodnie z art. 1 ustawy o ochronie zwierząt stosuje
się do nich odpowiednio przepisy dotyczące rzeczy. Jak zaś stanowi art. 53 § 1 k.c., „pożytkami
naturalnymi rzeczy są jej płody i inne odłączone od niej części składowe, o ile według zasad
prawidłowej gospodarki stanowią normalny dochód z rzeczy”. W analizowanym stanie
faktycznym źrebak będzie zatem pożytkiem naturalnym klaczy. Dla udzielenia odpowiedzi na
pierwsze pytanie niezbędne jest zatem wyjaśnienie, kto był uprawniony do pobierania
pożytków klaczy w chwili urodzin źrebaka (art. 55 § 1 k.c.).
Elżbieta sprzedała Dariuszowi ciężarną klacz z zastrzeżeniem własności do uiszczenia
ceny. Umowa taka zgodnie z art. 155 § 1 k.c. przenosi własność na nabywcę. Jednakże w myśl
art. 589 § 1 k.c. przeniesienie własności nastąpiło pod warunkiem zawieszającym, że kupujący
zapłaci cenę. Należy także zaznaczyć, że warunkowa była nie cała umowa, a jedynie samo
przeniesienie własności. W pozostałym zatem zakresie umowa miała charakter bezwarunkowy.
Skoro przeniesienie własności nastąpiło pod warunkiem zawieszającym, to do zapłaty
ceny, a więc także w chwili urodzin źrebaka, właścicielką była Elżbieta. Jednym z uprawnień
właściciela jest zaś uprawnienie do pobierania pożytków (art. 140 zd. 1 in fine k.c.). Mając na
względzie jedynie przepisy prawa rzeczowego należałoby wiec przyjąć, że własność źrebaka
nabyła Elżbieta. Jednakże na mocy art. 548 § 1 k.c. z chwilą wydania sprzedanej rzeczy na
kupującego przechodzą m.in. korzyści związane z rzeczą. Przepis ten przyznaje więc
kupującemu uprawnienie do pobierania pożytków sprzedanej rzeczy, bez względu na to czy
umowa sprzedaży przeniosła na niego własność. Jest to zatem lex specialis względem art. 140
zd. 1 k.c. W kazusie klacz została wydana Dariuszowi przed urodzeniem się źrebaka. Dlatego
tez należy przyjąć, że to Dariusz nabył jego własność.
Ogólne przepisy o sprzedaży nie zastrzegają jakiejkolwiek formy dla tej czynności
prawnej. Natomiast w przypadku sprzedaży z zastrzeżeniem własności, gdy rzecz zostaje
wydana kupującemu, wymagana jest forma pisemna ad probationem (art. 590 § 1 zd. 1 oraz art.
74 § 1 k.c.) oraz forma pisemna z datą pewną ad eventum. Jak bowiem stanowi art. 590 § 1 zd.
2 k.c., zastrzeżenie własności jest skuteczne wobec wierzycieli kupującego, jeżeli pismo ma
datę pewną. Umowa sprzedaży została w kazusie zawarta w zwykłej formie pisemnej. Jest ona
zatem ważna, ale wobec niezachowania formy pisemnej z datą pewną dla zastrzeżenia
własności, będzie ono bezskuteczne wobec wierzycieli kupującego. Będą się oni zatem mogli
zaspokoić z przedmiotu sprzedaży (klacz), tak jakby jego własność należała do majątku
dłużnika (Dariusz). W konsekwencji powództwo ekscydencyjne Elżbiety oparte na
zastrzeżeniu własności jest nieuzasadnione.
Właścicielem źrebaka jest Dariusz. Powództwo ekscydencyjne Elżbiety powinno
zostać oddalone.