Piaskowiec z Wartowic

Kamieniarstwo
Minimonografie Polskich kamieni budowlanych
Piaskowiec z Wartowic
W
ieś Wartowice, położona 8 km na południowy wschód od
Pod względem stratygraficznym są to piaskowce górnokredowe.
Bolesławca, powstała przez połączenie dwóch osad posiaZawierają drobne i średnie ziarna kwarcowe w spoiwie krzemionkodających dawniej swoje nazwy: Mühlsteinbruch (później
wym. Przeważają barwy jasnożółte i żółte, czasem z przebarwieniaAlt-Warthau) i Neu Warthau. Dokument o prawach górniczych z 1346
mi smużystymi w tonacji nieznacznie odbiegającej od tła. Tekstura
r. i następny z 1370 r. wspominający kamieniołomy piaskowca – to
zbita, łupliwość dobra, przełam nierówny. Piaskowce nadają się na
dowody na istnienie sięgającego średniowiecza ośrodka górnictwa
okładziny pionowe i poziome, detale architektoniczne i rzeźby.
skalnego na tym terenie. Stąd brano surowiec na budowę większości
Wyszczególnienie wszystkich obiektów z zastosowanymi piaskowbolesławieckich budowli, m.in. na mury miejskie z bramami, baszty
cami z Wartowic jest bardzo trudne. Ich ilość jest imponująca,
i kościół parafialny.
zwłaszcza tych zrealizowanych na przełomie XIX i XX wieku. Oto
Kilkanaście kamieniołomów, czynnych w różnych przedziałach czaspis ważniejszych obiektów: Berlin – gmach sądu apelacyjnego,
sowych, to miejsca pracy mieszkańców Wartowic, które z niewielpoczta przy Leipzigerstr., Reichstag (1884-94), katedra (1893kiego przysiółka przekształciły się z czasem w osadę przemysłową.
1900), hotel Atlantic, Wertheim, sąd w Moabicie (1904-5), UniwerW roku 1872 jeden z kamieniołomów wartowickich zakupiła renomosytet Humboldtów (1914-20, rozbudowa), Ministerstwo Prac Puwana i znana firma Zeidler & Wimmel z siedzibą w Bolesławcu (do
blicznych (1883-1891), sąd w Charlottenburgu (1915-19), szpital
roku 1945). Firma ta, założoCharité (1901, 1912, 1914,
na w roku 1776 i istniejąca
1920), redakcja „Vossische
do dziś, zatrudniała kilkuset
Zeitung”, kościół św. Mapracowników, a w 1939 roku
cieja, hotel Bristol (1897nawet 1700 osób. Na terenie
98), zoo (1896); Poczdam
Wartowic działała także inna
– schody oranżerii pałacu
duża firma Hugo Andersa NaSanssouci; Drezno – Vicchfa, przejęta z czasem przez
toriahaus, gmach Deutsche
rodzinę Wymetal.
Bank, Centraltheater (nieW 1906 roku do kamieistniejący); Brema – apteka
niołomów doprowadzono
Rats (1893); Dessau – rawąskotorową linę ze stacji
tusz (1900-01); Wrocław
kolejowej w Warcie Bole– Instytut Zoologii, gmach
sławieckiej, co znacznie
Stanów Śląskich (nieistnieusprawniło wywóz kamiejący), kościół św. Karola
nia. Po roku 1945 większą
Boromeusza, gmach Uniczęść wyrobisk porzucoŚwidnica. Bank Rzeszy, obecnie bank BZ WBK.
wersytetu; Poznań – Dyrekno, zlikwidowano bocznicę
Pocztówka z lat 1905 - 1910
cja Poczty, Biblioteka Unikolejową. W 1960 roku
wersytecka (1899-1903),
eksploatację
zarzucono.
Muzeum Narodowe (1904),
Cechy fizyczne
Zamek Cesarski (1905-09),
Ożywienie
gospodarcze
Gęstość 2,64 g/cm3 gmach sądu powiatowego
Wartowic nastąpiło dopiero
Gęstość objętościowa 1,96-2,09 g/cm3 (1905-08); Szczecin – taraod roku 1993, kiedy wznoNasiąkliwość 5,6 – 9,2% sy Wałów Chrobrego, Bank
wiono eksploatację w kilku
Porowatość
17,6% Komercyjny
(1922-23);
większych kamieniołomach.
Wytrzymałość na ściskanie 24,2 – 42,8 MPa
Gdańsk – Dworzec Główny
Spis z roku 2008 wymienia
Ścieralność na tarczy Böhmego 0,59 – 1,50 cm
(1900-01); Opole – Bank
następujące zagospodaroMrozoodporność całkowita
wane złoża i ich użytkowniRzeszy (obecnie PKO BP),
ków: Wartowice (Hoffmann
Świdnica – Bank Rzeszy
sp. z o.o., obecnie Zakłady Kamienia Naturalnego sp. z o.o., Kra(obecnie bank BZ WBK); Zgorzelec – Ruhmeshalle (obecnie Miejków), Wartowice II (Kopalnia Piaskowca Bober Wartowice), Warski Dom Kultury) 1900-01; zamek Książ (1923); Kraków – centrum
towice III (Kopalnia Piaskowca Wartowice III sp. z o.o., Gal Partner
biurowe Pliva SA (1999), Biblioteka Jagiellońska, poczta Kraków
sp. z o.o.), Wartowice IV (Kamieniarz sp. z o.o., Kielce). Zasoby
– Bronowice; Rapti k. Ługi (Rosja) – pałac rezydencja Połowców;
są znaczne: złoże Wartowice 468 000 t, Wartowice II 951 000 t,
Moskwa – obiekt handlowy firmy Mercedes-Benz; Amsterdam
– siedziba firmy Lloyd. złoże Wartowice III 214 000 t, a miąższości dobrego blocznego

surowca wynoszą 13-19 m.
Henryk Walendowski
84
NK 46 (3/2010)
www.RynekKamienia.pl