Polityka regionalna i innowacje w rozwoju społeczno

Przeszłość – Teraźniejszość – Przyszłość.
Problemy badawcze młodych politologów
Kraków 2010
ISBN 978-83-7271-635-4
s. 111–119
Małgorzata Kmak
Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie
Polityka regionalna i innowacje w rozwoju
społeczno-gospodarczym województwa
małopolskiego
Abstrakt
Pojęcie innowacji (od łac. innovare) oznacza „tworzenie czegoś nowego”. Zagadnienia
związane z innowacjami i innowacyjnością w kontekście rozwoju można rozpatrywać
przynajmniej na dwa sposoby: interregionalnym (międzyregionalnym) i intraregionalnym (wewnątrzregionalnym). Celem artykułu jest pokazanie na przykładzie województwa małopolskiego, jak prowadzona polityka regionalna i zastosowanie innowacji wpływają na rozwój społeczno-gospodarczy województw. Wiele uwagi zostało poświęcone
zagadnieniu innowacyjności. Autorka, nawiązując do stwierdzenia Davida Begga, że
innowacje to „zastosowanie nowej wiedzy w procesie produkcji”, pokazuje, iż powstawanie innowacji ma miejsce dzięki kojarzeniu informacji z wiedzą i przekształcaniu
ich w nowe produkty, usługi, nowe rozwiązania organizacyjne lub rynkowe. Regiony
powinny zatem efektywnie i skutecznie gospodarować oraz zarządzać wiedzą, traktując
ją jako jeden z istotnych zasobów i czynników rozwoju społeczno-gospodarczego. Teoretyczną podstawę artykułu stanowią wybrane tezy ekonomii rozwoju oraz teorie schumpeterowskie, aspekty praktyczne zaś zostały wskazane za pomocą przykładów, analiz, raportów i wyników badań empirycznych dotyczących rozwoju społeczno-gospodarczego
województwa małopolskiego.
Innowacje oraz innowacyjność są obecnie uznawane za jeden z najważniejszych
czynników rozwoju społeczno-gospodarczego. Wydaje się jednak, że nie doceniono
jeszcze ich znaczenia dla regionów. Na procesy rozwoju polskich regionów wpływa
sposób prowadzenia polityki społeczno-gospodarczej. Zwłaszcza w polityce regionalnej wobec województwa małopolskiego deklaruje się przywiązywanie dużej wagi do
wspierania innowacji i innowacyjności. Celem artykułu jest zaprezentowanie innowacji jako istotnego czynnika rozwoju społeczno-gospodarczego regionów oraz pokazanie możliwości ich wspierania i rozwoju w województwie małopolskim.
Polityka regionalna prowadzona jest obecnie niemal we wszystkich państwach.
Pojęcie to obejmuje całokształt czynności państwa w zakresie świadomego oddzia-
112
Małgorzata Kmak
ływania na rozwój społeczno-ekonomiczny regionów kraju, nadając wymiar terytorialny ogólnokrajowej polityce rozwojowej. Powstała ona i najlepiej rozwinęła się
w krajach europejskich. Geneza polityki regionalnej wskazuje, że jej los determinowały uwarunkowania o charakterze międzynarodowym. Już w XIX wieku uwidoczniły się tendencje integracyjne jako odpowiedź na problemy społeczno-gospodarcze.
Polityka regionalna powoduje umiędzynarodowienie kwestii regionalnych, angażuje
w nie organizacje międzynarodowe, inicjuje współdziałanie rządów oraz władz lokalnych i regionalnych.
Unia Europejska stwarza szerokie możliwości rozwoju. Szansa na wykorzystanie oferowanych przez nią środków jest jednak uwarunkowana dostosowaniem
krajowych polityk regionalnych do standardów unijnych. Tylko spójność polityk
krajowych ze wspólnotową w zakresie wykorzystywanych instrumentów: instytucji wspierających przemiany strukturalne, procedur i regulacji prawnych, pozwoli
sprawnie zarządzać unijnymi środkami pomocowymi, a w konsekwencji przyniesie zakładane efekty polityki regionalnej zarówno na szczeblu wspólnotowym, jak
i krajowym. Spójność instrumentalna i instytucjonalna powinna zostać osiągnięta
przede wszystkim w zakresie innowacyjności. Cecha ta determinuje efektywność
polityki regionalnej.
Innowacje i innowacyjność są uznawane za jeden z najbardziej progresywnych
czynników rozwoju społeczno-gospodarczego w wymiarach: terytorialnym, regionalnym i lokalnym. Według Josepha Schumpetera innowacje to: wprowadzenie
nowego towaru, metody jeszcze nie wypróbowanej w danej gałęzi produkcji, znalezienie niszy rynkowej, nowego źródła surowców czy też wprowadzenie nowej organizacji przemysłu. Innowacje są wynikiem i zarazem powodem zmian. W szerokim
podejściu za innowacje można uznać pozytywne przeobrażenia, które są efektywne
z punktu widzenia rachunku ekonomiczno-finansowego. Przygotowując program
EQUAL, Komisja Europejska przedstawiła podział innowacji, który można uznać za
ich swoistą definicję. Podana typologia jest oparta na ocenach programów Employment i Adapt. W jej obrębie rozróżnia się trzy typy innowacji. Pierwszą grupę stanowią innowacje zorientowane na proces. Dotyczą one rozwoju nowych instrumentów
i kierunków oraz poprawy już istniejących metod. Drugi typ innowacji odnosi się do
formułowania nowych celów oraz podejść, zidentyfikowania nowych i obiecujących
kwalifikacji, a także tworzenia nowych obszarów zatrudnienia na rynku pracy. Trzeci
rodzaj to innowacje zorientowane na kontekst odnoszący się do struktur politycznych i instytucjonalnych. Dotyczą one rozwoju systemu rynku pracy.
Pojęciem blisko związanym z innowacjami jest innowacyjność. Innowacyjność
podmiotów gospodarujących to, zdaniem Władysława Janasza, „ich zdolność i moB. Winiarski, Polityka regionalna, Warszawa 1976, s. 13.
Szerzej: P. Niedzielski, I. Jaźwiński, Absorpcja i dyfuzja innowacji jako czynnik intensyfikujący rozwój
regionalny, „Gospodarka – Rozwój i Zmiany” 2002, nr 2.
Szerzej: J. Schumpeter, Teoria rozwoju gospodarczego, przeł. J. Grzywicka, Warszawa 1960, s. 104.
Czym jest innowacja?, www.stim.org.pl/czym_jest_innowacja [pobrano: 12.04.2010].
Polityka regionalna i innowacje w rozwoju społeczno-gospodarczym...
113
tywacja do ciągłego poszukiwania i zastosowania w praktyce wyników badań naukowych, prac badawczo-rozwojowych, nowych idei, pomysłów i wynalazków”. Można
zatem stwierdzić, że innowacyjność ogólnie wiąże się ze zdolnością do generowania
innowacji, które pośrednio lub bezpośrednio są jej produktem.
Innowacje i innowacyjność w wymiarze regionalnym i lokalnym można rozpatrywać przynajmniej w dwóch ujęciach: innowacyjności podmiotów i przedsiębiorstw
zlokalizowanych w danym układzie regionalnym oraz innowacyjności samych układów regionalnych. Cele obydwu ujęć stara się realizować Polska Agencja Rozwoju
Przedsiębiorczości. PARP jest agencją rządową działającą na mocy ustawy z 9 listopada 2000 roku, która określa jej zakres zadań, organy nadzoru, zasady tworzenia
rocznych planów działania oraz sprawozdawczości z ich realizacji. Misją agencji jest
praca na rzecz rozwoju gospodarczego i społecznego Polski. PARP wspiera przedsiębiorczość poprzez realizację działań mających na celu wykorzystanie innowacyjnych
rozwiązań, rozwój zasobów ludzkich, ekspansję na rynki zagraniczne, rozwój regionalny. Działania agencji wspierają konkurencyjność polskiej gospodarki zarówno na
rynkach Unii Europejskiej, jak i światowym. O ile PARP jest agencją identyfikowaną przez społeczeństwo pod względem nazwy oraz ogólnego kryterium zadaniowego, o tyle nie docenia się znaczenia pomysłu
Platform Technologicznych, podjętego przez Komisję Europejską. Idea ich tworzenia
zrodziła się w 2003 roku. Europejskie Platformy Technologiczne są wspólnym przedsięwzięciem Komisji Europejskiej, przemysłu, instytucji naukowych i finansowych
oraz grup decyzyjnych i społeczeństwa, realizowanym w celu opracowania strategii
rozwoju ważnych dla Europy sektorów gospodarki i przyszłościowych technologii.
Inicjatywy te mają skoncentrować wysiłki kluczowych partnerów europejskich na
realizacji tych strategii w formie wielkich projektów naukowo-technologicznych.
Oczekiwano, że Platformy Technologiczne odegrają główną rolę w mobilizacji myśli
badawczej i środków finansowych na poziomie europejskim. Obecnie jednak skuteczność ich działania utrzymuje się na niskim poziomie i sprowadza się głównie do
ustanowienia efektywnego partnerstwa publiczno-prywatnego dla wdrożenia przygotowanych strategii. Z inspiracji Komisji Europejskiej również w Polsce zaczęto prace
nad Platformami Technologicznymi. Od 2004 roku powstało 29 Polskich Platform
Technologicznych, których cele zostały wyznaczone w dwóch wymiarach: europejskim i krajowym. Aktywny udział w strukturach Platform Technologicznych oraz
w definiowaniu i realizacji europejskich Strategicznych Programów Badawczych,
a także uczestnictwo w Programach Ramowych UE to główne zadania o charakterze
europejskim. Krajowy wymiar hierarchii celów działania platform obejmuje: przygotowanie ambitnych krajowych programów badawczo-rozwojowych dotyczących
strategicznie ważnych sektorów gospodarki, które stałyby się elementem Krajowego
W. Janasz, Proces innowacji w modelu działalności przedsiębiorstw, [w:] W. Janasz, K. Janasz, M. Prozorowicz, A. Świadek, J. Wiśniewska, Determinanty innowacyjności przedsiębiorstw, Szczecin 2002, s. 54.
Szerzej: O Agencji, www.parp.gov.pl/index/more/9244 [pobrano: 12.04.2010].
Polskie Platformy Technologiczne, www.kpk.gov.pl/ppt/ [pobrano: 12.04.2010].
114
Małgorzata Kmak
Programu Ramowego, integrację kluczowych partnerów gospodarczych i badawczych wokół tworzonych strategii oraz mobilizację istotnych środków publicznych
i prywatnych, krajowych i zagranicznych. Zadaniem platform jest optymalne wykorzystanie funduszy strukturalnych z punktu widzenia konkurencyjności gospodarki
w latach 2007–2013 oraz promocja i lobbing działań badawczo-rozwojowych korzystnych dla reprezentowanych przez nie sektorów gospodarki. Uczestnikami Polskich Platform Technologicznych są partnerzy przemysłowi, przedsiębiorstwa, izby
i agencje gospodarcze, instytuty naukowe oraz uczelnie. Wszystkie Polskie platformy
współpracują z Krajowym Punktem Kontaktowym Programów Badawczych Unii
Europejskiej. W założeniu działalność tego rodzaju przedsięwzięć wspierają Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Ministerstwo Gospodarki, Ministerstwo
Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ministerstwo Środowiska, Ministerstwo Obrony Narodowej i Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji. W praktyce rola Platform
w kształtowaniu innowacyjnej gospodarki kraju jest znikoma.
Na podstawie badań ankietowych przeprowadzonych w latach 2002–2003
w sieci Innovation Relay Centre (IRC), która jest jedną z głównych sieci ośrodków
wspomagających międzynarodowy transfer technologii, można stwierdzić rosnące
zapotrzebowanie na usługi transferu technologii o charakterze krajowym. Wniosek
ten potwierdza raport dotyczący kondycji polskiego sektora MŚP. Analizy potrzeb
małych i średnich przedsiębiorstw w zakresie innowacyjności w Małopolsce do
głównych barier rozwoju i wzmocnienia konkurencyjności firm zaliczają niedostateczny dostęp do fachowych informacji i materiałów dotyczących transferu technologii oraz bazy ofert handlowych i partnerów „technologicznych”. Istotny problem
stanowi niski poziom wiedzy na temat finansowania transferu technologii i prac
badawczo-rozwojowych oraz ograniczony poziom informacji o wykwalifikowanej
kadrze technicznej, jednostkach naukowo-badawczych, ochronie praw własności
intelektualnej, konferencjach, szkoleniach i targach. Regionom brakuje swobodnego dostępu do usług konsultacyjnych, a nawet forum dyskusyjnego, użytecznego do
wymiany doświadczeń.
Sieć IRC została powołana przez Komisję Europejską w 1995 roku w ramach
programu „Innowacje”, będącego częścią Europejskiego Programu Badań i Rozwoju Technologicznego. Zasadniczym celem sieci IRC jest promocja innowacyjności i wymiany technologicznej między organizacjami w Europie. Działalność
ta obejmuje doradztwo oraz szkolenia. Wszystkie te działania służą zaspokojeniu
potrzeb każdej organizacji oraz lokalnego przemysłu. Sieć IRC świadczy usługi firmom, zwłaszcza sektora MŚP. Również uniwersytety i instytuty badawcze korzystają
z usług IRC w zakresie transferu ich osiągnięć do przemysłu. Obecnie w 31 krajach
Europy, w tym Polsce, działa ponad 250 organizacji skupionych w ponad 70 IRC.
Z ich pomocy korzysta niemal 200 tysięcy firm z całej Europy. Nadrzędnym zadaniem sieci jest pomoc regionom europejskim i przedsiębiorstwom w identyfikacji
ich potrzeb, jak również w znalezieniu optymalnych rozwiązań technologicznych.
Ośrodki IRC pomagają w prowadzeniu negocjacji w zakresie transferu technologii
Polityka regionalna i innowacje w rozwoju społeczno-gospodarczym...
115
oraz zajmują się promocją innowacji w całej Europie we współpracy z Europejską
Siecią IRC. W Polsce działają trzy regionalne Ośrodki Przekazu Innowacji: IRC
Central Poland (woj. mazowieckie, lubelskie, podlaskie, pomorskie, warmińsko‑mazurskie), IRC South Poland (woj. łódzkie, małopolskie, podkarpackie, śląskie,
świętokrzyskie) i IRC West Poland (woj. dolnośląskie, kujawsko-pomorskie, lubuskie, opolskie, wielkopolskie, zachodniopomorskie).
Innowacyjność gospodarki regionu może być rozumiana jako zdolność i chęć
jej podmiotów do ciągłego poszukiwania i wykorzystywania w praktyce gospodarczej wyników badań naukowych i prac badawczo-rozwojowych, nowych koncepcji,
pomysłów, wynalazków, doskonalenia i rozwoju wykorzystywanych technologii produkcji materialnej i niematerialnej, wprowadzania nowych metod i technik w organizacji i zarządzaniu, doskonalenia i rozwijania infrastruktury oraz zasobów wiedzy.
Ważnymi i integralnymi elementami procesów innowacyjnych są absorpcja i dyfuzja
innowacji. Absorpcja to wchłanianie, przyjmowanie innowacji. Z kolei procesem
przeciwnym jest dyfuzja innowacji, czyli ich rozpowszechnianie. W związku z tym
wyodrębnia się trzy typy układów terytorialnych: zdolne do generowania innowacji,
niezdolne do generowania innowacji, ale zdolne do ich absorpcji i dyfuzji oraz niezdolne ani do jednego, ani do drugiego.
W 2006 roku zostało przeprowadzone badanie podaży innowacji w województwie małopolskim10. Badanie obejmowało 63 największe instytucje akademickie
i naukowe w regionie: 48 wydziałów Uniwersytetu Jagiellońskiego, Politechniki
Krakowskiej, Akademii Górniczo-Hutniczej, Akademii Ekonomicznej w Krakowie
i Akademii Rolniczej, a także 15 jednostek badawczo-rozwojowych (głównie instytuty badawcze Polskiej Akademii Nauk). Główne branże, w których omawiane ośrodki
prowadzą działalność badawczą, to: ochrona środowiska (49% instytucji); optyka,
biotechnologia, farmacja i biofizyka (22%); badania metali (22%); informatyka
(20,5%); rozwój przedsiębiorstw (17,5%); mechanika i automatyka (17,5%); artykuły spożywcze (16%) oraz produkty chemiczne (11%). Większość badanych jednostek (80%) uczestniczy w europejskich programach wspierania innowacyjności, co
jest dobrym prognostykiem rozwoju innowacji w Małopolsce. 42% z nich uczestniczy w więcej niż dwóch programach, a 4,7% w ponad dziesięciu. Miasta województwa małopolskiego posiadające silny potencjał akademicki tworzą układy zdolne do
generowania innowacji, tak jak inne podmioty znajdujące się w strefie oddziaływania ośrodków o podobnym charakterze. Zdecydowanie gorzej wygląda sytuacja na
terenach wiejskich, położonych w znacznej odległości od aglomeracji wyposażonej
w zaplecze naukowo-badawcze. Pasywne gminy nie posiadające zmotywowanych do
działania kadr nie są zdolne do generowania, a nawet przyjmowania innowacji od
zewnętrznego inwestora.
Szerzej: Innovation Relay Centre. Central Poland, www.irc-centralpoland.org.pl [pobrano: 12.04.2010].
Szerzej: T. Kudłacz, Programowanie rozwoju regionalnego, Warszawa 1999, s. 15.
10
J. Działek, O. Skalska, Raport z badania podaży w Małopolsce realizowanego w ramach projektu Wzmacnianie regionalnej strategii innowacji – RIS Małopolska, Kraków 2006.
116
Małgorzata Kmak
Badania podaży innowacji w wytypowanych ośrodkach badawczych wskazują na
istnienie dużej potrzeby wspierania naukowców w nawiązywaniu kontaktów z biznesem. Lepsza współpraca z instytucjami pośredniczącymi w transferze technologii
i wsparcie dla tworzenia firm akademickich przy uczelniach stanowią warunek konieczny rozwoju regionu.
Sposobem poprawy sytuacji może być wzmacnianie istniejących przy instytucjach
naukowo-badawczych centrów transferu technologii i ich współpracy z gospodarką
narodową oraz budowanie struktur wspierających przedsiębiorczość akademicką.
Mając na uwadze rozwój układów terytorialnych, można wydzielić dwa poziomy
absorpcji innowacji: bierną i czynną11. Bierne absorbowanie innowacji oznacza zdolność regionu lub obszaru do przyjęcia pozytywnej odpowiedzi rynków docelowych,
w tym inwestorów, na podejmowane działania. Absorpcja czynna polega również
na zdolności do kreowania i rozwoju następstw tych działań poprzez wykorzystanie
i wzmacnianie efektu synergicznego.
Powstawanie innowacji, również w regionach, ma miejsce dzięki kojarzeniu informacji z wiedzą i przekształcaniu ich w nowe produkty, usługi, nowe rozwiązania
organizacyjne lub rynkowe. Podmioty działające w regionach powinny efektywnie
i skutecznie gospodarować wiedzą. W tym miejscu należy zwrócić uwagę na znaczenie wiedzy jako zasobu i czynnika rozwoju społeczno-gospodarczego. Wiedza jest
jednak dobrem rzadkim, pożądanym i aby ją pozyskać oraz optymalnie wykorzystać,
należy przyswoić metody i techniki, które pozwolą nią efektywnie i skutecznie gospodarować i zapanować nad jej niematerialnym charakterem.
Innowacje i innowacyjność to czynniki zajmujące szczególne miejsce w polityce
rozwoju regionalnego Polski. Zgodnie z definicją Bolesława Winiarskiego, polityka regionalna to „oddziaływanie państwa oraz występujących w jego imieniu władz
centralnych i regionalnych na proces rozwoju oraz zagospodarowania przestrzennego
regionów”12. Współcześnie następuje reorientacja polityki regionalnej, która jest coraz bardziej ukierunkowana na wzmacnianie konkurencyjności i potencjału rozwoju
w regionach, wyzwalanie endogenicznych czynników rozwoju oraz umacnianie regionalnej i lokalnej innowacyjności. Do oceny wielkości potencjału innowacyjnego
regionu można zastosować między innymi następujące mierniki13: potencjał badawczy regionów, w tym mierzony liczbą pracowników naukowych i badawczo-rozwojowych, stopień edukacji społeczności regionalnej i lokalnej na poziomie szkoły
wyższej, udzielone w regionie patenty, udział przemysłów i sektorów wysokiej szansy
w gospodarce regionu, wielkość inwestycji zagranicznych i ich udział w inwestycjach
regionu, liczbę ośrodków przedsiębiorczości i innowacji działających w regionie.
K. Witkowski, Czynniki konkurencyjności regionu: uwarunkowania rozwoju gospodarczego i społecznego,
„Ekonomia” 2002, nr 5, s. 166–167.
12
B. Winiarski, Uwarunkowania, cele i dziedziny polityki gospodarczej, [w:] Polityka gospodarcza, red.
B. Winiarski, Warszawa 2004, s. 75.
13
T. Markowski, Regionalne systemy innowacji w aspekcie strategii rozwoju regionalnego Polski 2000–2006,
[w:] Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego, red. J. Szlachta, Warszawa 2000, s. 329.
11
Polityka regionalna i innowacje w rozwoju społeczno-gospodarczym...
117
W świadomości Polaków głęboko zakorzenił się pogląd utożsamiający kwestie
dotyczące innowacji z sektorem B+R, który w istocie jest miejscem ich konstruowania. Badania i rozwój w rozumieniu działania są zatem bliższe znaczeniu innowacyjności, nie zaś, jak się powszechnie uważa, samym innowacjom, stanowiącym
produkt procesu badawczo-rozwojowego. Sektor badawczo-rozwojowy należy do
mocnych stron regionu małopolskiego. Oprócz uczelni wyższych, Małopolska posiada grupę aktywnych instytutów branżowych (JBR-ów) oraz instytutów Polskiej
Akademii Nauk. W sumie w regionie działa 96 jednostek prowadzących działalność
badawczą i rozwojową, w tym 53 w sektorze przedsiębiorstw. Istnieje zgoda co do
tego, że potencjał instytucji tworzących lub mogących tworzyć innowacje w Małopolsce jest duży i wyróżnia ten region na tle innych. Większą dyskusję wywołuje
kwestia, czy potencjał ten przekłada się na rzeczywistą podaż innowacji i jakie są
przyczyny słabego wykorzystania badań naukowych przez gospodarkę. Skoro w Polsce sektor „B+R” stał się domeną innowacyjności, należy stworzyć mocne podstawy funkcjonowania takiego układu poprzez sformułowanie i dostosowanie Regionalnych Strategii Innowacyjnych oraz usprawnienie lub zbudowanie od podstaw
sieci transferu innowacji pomiędzy sektorem badawczo-rozwojowym, przedsiębiorstwami i innymi podmiotami na poziomie regionalnym i lokalnym. Synergiczna
zależność innowacji i polityki regionalnej jest warunkowana rozwojem systemu komunikowania się i wymiany informacji (w tym zbieranie danych i tworzenie baz
danych), a także programu szkoleń i innych działań edukacyjnych wspierających
transfer innowacji.
Innowacyjność determinuje skuteczność gospodarki regionu. Upowszechnienie wskazanej cechy na płaszczyźnie społecznej i ekonomicznej powinno zostać
zdynamizowane. Chociaż statystyki wskazują pozytywny trend na drodze wdrażania innowacyjności, w istocie obrazują rozmiar zapotrzebowania regionu na innowacje, które tak szybko są wchłaniane. W 2006 roku nakłady na działalność
innowacyjną ponoszone przez przedsiębiorstwa działające w przemyśle wyniosły
1 247,5 mln zł, co oznacza wzrost o 43,5% w stosunku do roku poprzedniego14.
W ciągu ostatnich lat zmieniła się znacząco struktura nakładów. Od 2000 roku
około czterokrotnie wzrósł udział środków na działalność badawczo-rozwojową,
przy jednoczesnym zmniejszeniu znaczenia wydatków inwestycyjnych na maszyny,
urządzenia techniczne i narzędzia oraz środki transportu. Z badań innowacyjności
średnich i dużych przedsiębiorstw przemysłowych i z sektora usług w Polsce przeprowadzonych przez GUS również w 2006 roku, wynika, że małopolskie przedsiębiorstwa nie wyróżniają się wysokim poziomem innowacyjności. Według metodologii Oslo15 w latach 2004–2006 w Małopolsce innowacyjnych było 42,6%
przedsiębiorstw z sektora przemysłu i 35,6% przedsiębiorstw z sektora usług, co
Regionalna Strategia Innowacji Województwa Małopolskiego 2008–2013, Kraków 2008, s. 11.
Zgodnie z metodologią Oslo za innowacyjne uważa się przedsiębiorstwo, które w badanym trzyletnim okresie wprowadziło przynajmniej jedną innowację techniczną: nowy lub ulepszony produkt bądź
nowy lub ulepszony proces, będące nowością przynajmniej z punktu widzenia tego przedsiębiorstwa.
14
15
118
Małgorzata Kmak
plasuje region na ósmym miejscu w kraju (odpowiednie wskaźniki dla całej Polski
to: 42,5% i 37,7%)16.
W 2006 roku, w ramach projektu Wzmacnianie Regionalnej Strategii Innowacji – RIS Małopolska, finansowanego z 6. Programu Ramowego, zostało przeprowadzone badanie popytu na innowacje w województwie małopolskim. W ankiecie wzięły udział 102 podmioty gospodarcze z bazy losowo wybranych 800
firm z sektora MŚP. Spośród nich 84 to mikroprzedsiębiorstwa, 16 – firmy małe,
3 – firmy średnie, co w dużym przybliżeniu odpowiada strukturze sektora MŚP
w województwie małopolskim. Wyniki badań pokazały nisze innowacyjne regionu. Blisko 90% badanych firm osiągało roczny przychód nie większy niż 500 tys.
zł; jedynie ok. 10% podmiotów deklarowało przychód roczny na poziomie 1 mln
i więcej. Niskie przychody przedsiębiorstw wpływają na ograniczenie budżetów
projektów inwestycyjnych i proinnowacyjnych. Znaczna część badanych przedsiębiorstw wykorzystuje programy informatyczne i komputery do zarządzania administracyjnego oraz ma dostęp do Internetu. Stosunkowo wysoki jest odsetek
firm posiadających własną stronę internetową (73,1 %), również znaczny procent
korzysta z bankowości elektronicznej (80%). Zatrudnienie osób z wykształceniem
wyższym lub stopniem naukowym zadeklarowano tylko w 31 przedsiębiorstwach
(ok. 30%). Zaledwie w 23% podmiotów pracują osoby posiadające doświadczenie
w branży badawczo-rozwojowej, wyniesione z wcześniejszych prac badawczych,
działań i projektów prowadzonych na uczelniach, w centrach szkoleniowych i rozwoju technologii. Tylko 7% firm współpracowało z organizacjami podaży innowacji w regionie (uczelniami wyższymi, instytutami badawczymi, instytucjami szkoleniowymi, centrami innowacji i zaawansowanych technologii)17. Taka struktura
zatrudnienia może ograniczać inicjatywy proinnowacyjne. Większość przedsiębiorców na terenie województwa uważa innowacyjność za ważną kwestię. Pozwala
to wnioskować, że w firmach sektora MŚP świadomość znaczenia innowacji dla
rozwoju i wzrostu konkurencyjności przedsiębiorstwa jest wysoka. Chociaż przedsiębiorcy bardzo dobrze oceniają swoje zaawansowanie technologiczne, najczęstszą
przyczyną zaniechania działań innowacyjnych jest brak środków wewnętrznych na
kosztowne projekty.
Wyniki badań innowacyjności województwa małopolskiego jednoznacznie
wytykają braki w polityce wspierania form działalności innowacyjnej. Doradztwo
związane z finansowaniem przedsięwzięć innowacyjnych i możliwościami rozwoju
oraz technologiczny konsulting to tylko niektóre z usług koniecznych dla podniesienia poziomu innowacyjności podmiotów działających w regionie. Przedsiębiorstwa należy skierować na właściwy tor: szkoleń, marketingu i sprzedaży. Silne
zaplecze naukowo-badawcze powinno zapewnić informację o rynku, w szczególności o jego niszach, doradztwo prawne i produkcyjne, zarządzanie jakością itd.
Konsekwencja i rzetelność wprowadzanych rozwiązań skierują politykę innowacyj16
17
Regionalna Strategia Innowacji..., s. 11.
Szerzej: ibidem, s. 12.
Polityka regionalna i innowacje w rozwoju społeczno-gospodarczym...
119
ności na właściwy tor efektywnego rozwoju. Ze względu na znaczne dysproporcje
społeczno-gospodarcze charakteryzujące województwo małopolskie konieczne jest,
by polityka innowacyjności realizowała założenia polityki spójności na zasadach
synergii. Ta strategia zapewni Małopolsce zrównoważony i efektywny rozwój.
Małgorzata Kmak – ur. w 1983 r., politolog, absolwentka Uniwersytetu Pedagogicznego,
doktorantka na Uniwersytecie Pedagogicznym im. KEN w Krakowie.