folder_ang-pol.ZMIANY 2009 indd.indd

From the Blue Route to Czupel, in the east, we can admire the panorama of the Little Beskid (the so called zasolska part). The valley
of the River Soła is seen and on the left, among the others: Chrobacza Meadow, Bujakowski Groń, Bukowski Groń, Międzybrodzkie
Lake, Żar, Cisowa Grapa and Czupel. Behind them, we can also see: Leskowiec and Łamana Cave.
Z niebieskiego szlaku na Czupel, w kierunku wschodnim, podziwiamy panoramę Beskidu Małego (tzw. części zasolskiej).
Widać dolinę rzeki Soły i od lewej, między innymi: Chrobaczą Łąkę, Bujakowski Groń, Bukowski Groń, Jez. Międzybrodzkie, Żar, Cisową
Grapę i Czupel. Na kolejnym planie widoczne są również: Leskowiec i Łamana Skała.
The view from Magurka Peak is very extensive and is one of the most beautiful ones in the Little Beskid. In the South-Western direction,
we can see, among the others, on the right: Klimczok, Magurę, Skrzyczne, Barania Góra, all in the Silesiani Beskid. In the background
over the Żywiecka Valley we can see the peaks of the Żywiecki Beskid and not infrequently Small Fatra.
Widok ze szczytu Magurki jest bardzo rozległy i należy do najpiękniejszych w Beskidzie Małym.
W kierunku południowo-zachodnim możemy zobaczyć, między innymi, od prawej: Klimczok, Magurę, Skrzyczne, Baranią Górę, wszystkie
w Beskidzie Śląskim, w oddali zaś, nad Kotliną Żywiecką, widać szczyty Beskidu Żywieckiego i nierzadko Małej Fatry.
fot. S.Filapek
fot. S.Filapek
Odkrywanie polskiej, ojczystej ziemi zawdzięczamy niewątpliwie romantycznym podróżom, którym przyświecał jeden, jakże znamienny cel: chęć poznania i spopularyzowania mało odwiedzanych lub zupełnie nieznanych, urokliwych
górskich zakątków. Niektóre górskie pasma nie imponują
swoją wysokością, jednak niepowtarzalny klimat, bogactwo
flory i fauny sprawia, że ludzie chętnie powracają do owych
miejsc, są bowiem urzeczeni nie tylko niemymi pomnikami historii, ale także ciszą i spokojem.
Beskid Mały, bo o nim właśnie mowa w niniejszym miniprzewodniku, stał się popularny dopiero na przestrzeni ostatnich, kilkunastu lat. Bliskie sąsiedztwo Beskidu Śląskiego, Żywieckiego oraz Makowskiego przez wiele lat przysłoniło walory turystyczne i rekreacyjne tej części Beskidów. Władysław Midowicz, który w latach dwudziestych ubiegłego stulecia wędrował samotnie zimą na
nartach we wschodniej części Beskidu Małego, wspomina, że ściągający drzewo chłopi czynili znak krzyża, widząc go w górach.
W tym miejscu warto przybliżyć granice topograficzne omawianej grupy górskiej. Beskid Mały na wschodzie graniczy z doliną rzeki Skawy oraz potokami Tarnawa i Krzeszowskiego. Na południu granica biegnie szosą, prowadzącą z Suchej Beskidzkiej do Żywca, na
odcinku Kuków-Las, Okrajnik-Zadziele, następnie obniżeniem Kotliny Żywieckiej oraz Jeziorem Żywieckim wraz z wpadającą do niego
Sołą. Na zachodzie Beskid Mały oddziela od Beskidu Śląskiego Brama Wilkowicka oraz dolina rzeki Białej do Bielska-Białej, skąd drogą, aż do Wadowic i rzeki Skawy, prowadzi granica północna. Malownicza dolina Soły dzieli Beskid Mały na dwie, nierówne części:
wschodnią, większą, stanowią Góry Zasolskie (tzw. Beskid Kocierski) z Pasmem Leskowca i Łamanej Skały, a zachodnia, mniejsza, to
Grupa Magurki Wilkowickiej i Czupla.
Beskid Mały, będący strukturalnym przedłużeniem Beskidu Śląskiego, w ponad 90% jest zbudowany z twardych piaskowców godulskich, jednak na tymże obszarze można spotkać także liczne wychodnie, powstałe z piaskowców istebniańskich.
W tej części Beskidów nie brakuje dzikich obszarów, pieczołowicie ukrytych przez naturę w gęstych lasach dolnoreglowych, a także niepowtarzalnych dolin o kształcie podłużnym, poprzecznym lub
przełomowym oraz wielu malowniczych siodeł i przełęczy.
Jedną z ciekawszych form geologicznych są niewątpliwie jaskinie, które urozmaicają rzeźbę terenu zarówno w części wschodniej Beskidu Małego, jak i zachodniej. Jaskinia Lodowa, Grota Komonieckiego, Czarne Działy w Górach Zasolskich oraz Jaskinia nazywana zamiennie Smoczą Jamą albo Wietrzną Dziurą, to tylko część
atrakcji dla miłośników speleologii. Jak podają źródła historyczne,
ostatnia z wymienionych jaskiń stanowiła prawdopodobnie rodzaj
schronu dla zbójników, których w Beskidach nigdy nie brakowało,
polujących na bogactwa kupców, podążających na Węgry i do
Polski przez Bramę Wilkowicką.
Brama Wilkowicka (S.F.)
Wilkowicka Gate
Beskid Mały
The Little Beskid
Exploring the Polish homeland, is an undoubtedly romantic journey, which has one, very significant aim: a willingness to getting to
make known infrequently visited or completely unknown, charming
mountainous and remote parts. Some mountainous ranges do not
impress by their height, however, their unique climate, wealth of flora and fauna ensure that people often come back to these places,
they are captivated not only by these silent historic monuments but
also the quiet and peace.
The Little Beskid, as it is that which is described in this guide, has
become popular over the span of the last few dozen or so years.
The close vicinity of the Silesian Beskid, Żywiecki and Mokowski for
many years has covered the touristic and recreational charms of this
part of the Beskidy. Władysław Miodowicz, who in the twienties ‘of
the previous century - was wandering alone in winter- skiing in the
eastern part of the Little Beskid, recalls the peasants dragging the
wood across the snow, making the sign of cross in the mountains.
Here it is worth describing topographic borders of the described range of the mountains. The Little Beskid is situated in the
Eastern borders with the valley of the river Skawa and the Tarnawa
and Krzeszowski streams. In the south the border along the road is
Sucha Beskidzka to Żywiec, on the stretch of the Kuków-Las, Okrajnik-Zadziele, and then the lowering of the Żywiecka Valley and Żywieckie Lake and the River Soła flowing into the it. In the West, the
Little Beskid is divided by the Wilkowiecka Gate from the Silesian Beskid and the valley of the River Biała to Bielska-Białej, then the North
boarder goes along the road up to Wadowice and the River Skawa. The picturesque valley of the Soła divides the Little Beskid into
two parts: the Eastern, bigger one, to which the Zasolskie Mountains
belong (the so -called Kocierski Beskid) with the Leskowiec Mountain range, and the Western one, a smaller one to which the Magurka
Wilkowiecka Group and Czupla belong.
The Little Beskid, which is a structural extension of the Silesian
Beskid, contains over 90% hard godulskie sandstone, although in this
area there are also a lot of Istebniańskie sandstones outcrops.
In this part of the Beskidy, there are wild areas, hidden meticulously by nature in thick sub-alpine forests, and also unique valleys of
elongated, crosswise or gorge shapes and many picturesque saddles and passes.
Caves are undoubtedly one of the more interesting geological
forms, which make the lay of the land more varied both in Eastern
part of the Little Beskid and Western part. The Ice Cave, Komoniecki
Cave, Black Parts in Zasolskie Mountains and the cave which is called alternatively Dragon’s Cave or Windy Hole, these are only a part
of the attractions for lovers of speleology. The last cave was probably the kind of shelter for highland robbers, who were never in loss,
hunting for the wealth of traders, leading to Hungary and to Poland
through the Wilkowiecka Gate – according to historic sources.
Szlak turystyczny w rejonie Magurki (S.F.)
Touristic trawl in the region of Magurka
3
The other, very interesting peculiarity, are
huge boulders and cave outcrops: the Witches’
Cave, Devil’s Stone, Wandering Stones and the
Highlander Eye. The area of the Witches’ Cave
hidden in the forest of Czupla slope – the highest
peak in the Little Beskid (933 m above the sea level)
was characterized in a very interesting way by the
author of The Guide of Western Beskidy, pioneer
Kazimierz Sosnowski who made the main Beskidzki
Route. This Sosnowski recalls like one day, in the late
evening, he was wandering across the forests in
the area of the White Valley, and he came across
a frightened hill farmer, who rebuked him with the
following words: ‘How can you do such foolish thing
Sir and roam through the night? Don’t you know,
that there are terrible forests here. Strangers get lost
in the forests, lose their way, they walk around for
a few days, it happens that they lose their lives from
hunger and tiredness ”1.
It is not necessary to add that Sosnowski
- a renowned authority in the field of the mountains- started mocking these folk warnings of the
highlander, however the irony of the fate or as
some may prefer the beliefs of the commoners
- was made that he himself got lost later in the area
of Czupel and but for the favour of heaven this incident did not lead
to serious results for an expert of topography. All mountains, notwithstanding the height, have their own mystery, that is why they should
be properly honoured and respected.
No romantic grand tour, or explorations of daredevil, geographers, can describe the unique character of the Little Beskid, which
has become a popular place of recreation for all families, so that
even it does not need any advertising. The ease of accessibility to
the lodge PTTK in Wilkowiecka Magurka (909 meters above the sea
level) , a lot of cyclical sport-recreational events, about which we
will read in the guide later and unique landscape features, attract
annually more and more tourists. Wanting to encourage everybody
to explore our small, mountainous country, at the end of this introduction we should cite the words of romanticist Wincety Pol, who
wrote many times:
Czupel, najwyższy szczyt w Beskidzie Małym (S.F.)
Czupel , the highest peak in the Little Beskid
Kolejną, jakże ciekawą osobliwością, są olbrzymie głazy i wychodnie skalne: Skała Czarownic, Diabli Kamień, Wędrujące Kamienie oraz Zbójeckie Okno. Ukryta w lesie na zboczach Czupla - najwyższego szczytu w Beskidzie Małym (933 metry n. p. m.) – okolica
Skały Czarownic, została w niezwykle interesujący sposób scharakteryzowana przez autora Przewodnika po Beskidach Zachodnich,
inicjatora wytyczenia Głównego Szlaku Beskidzkiego - Kazimierza
Sosnowskiego. Otóż Sosnowski wspomina, jak któregoś dnia, późnym wieczorem wędrował po lasach w okolicach Doliny Białej, napotkawszy przestraszonego gazdę, który napominał go następującymi słowami: „Jak wy możecie, panie, robić takie głupstwa i włóczyć się wieczorem po lasach?! Wy nie wiecie o tem, że tu są lasy
okropne. Obcy ludzie gubią się w tych lasach, błądzą, chodzą
w koło po parę dni, a bywało, że z głodu i ze zmęczenia poginęli śmiercią” 1.
Nie trzeba dodawać, że nie lada autorytet w dziedzinie gór
- Sosnowski - zaczął kpić z tych ludowych przestróg górala, jednak
ironia losu lub jak kto woli wierzenia gminu sprawiły, że sam zgubił
się później w okolicach Czupla i gdyby nie przychylność nieba, to
nie wiadomo, czy ów incydent nie byłby brzemienny w skutkach
dla doskonałego znawcy topografii. Każde góry bowiem, niezależnie od wysokości, skrywają swoją tajemnicę, dlatego należy im się
stosowna cześć i szacunek zarazem.
Zatem nie romantyczna grand tour, lecz samotna penetracja
śmiałków, geografów, przybliżyła unikatowy charakter Beskidu Małego, który ostatnimi laty stał się tak popularnym miejscem wypoczynku dla całych rodzin, że reklamy niewątpliwie już nie potrzebuje. Łatwość dojazdu do schroniska PTTK na Magurce Wilkowickiej (909 metrów n. p. m.), liczne cykliczne imprezy sportowo-rekreacyjne, o których będzie mowa w dalszej części przewodnika oraz
niepowtarzalne walory krajobrazowe, przyciągają rokrocznie coraz
liczniejsze rzesze turystów. Chcąc zachęcić wszystkich do poznawania naszej małej, górskiej ojczyzny, na zakończenie niniejszego wstępu należy przywołać słowa zachęty romantycznego poety Wincentego Pola, który posługiwał się nimi niejednokrotnie:
„To the mountains ! to the mountains nice brother !.
Freedom waits you there,
On the hut to the shepherd,
Where from the stream the water runs (..) “2.
1
2
K. Sosnowski, Przewodnik po Beskidach Zachodnich, Kraków 1948.
W. Pol, Pieśń o ziemi naszej, [w: ] Tatry i górale w literaturze polskiej.
Antologia, oprac. J. Kolbuszewski, Wrocław 1992 BN I 268.
„W góry! w góry, miły bracie!
Tam swoboda czeka na cię.
Na szałase do pasterzy,
Gdzie ze źródła woda bieży (...)” 2.
E. Filapek
1
2
K. Sosnowski, Przewodnik po Beskidach Zachodnich, Kraków 1948.
W. Pol, Pieśń o ziemi naszej, [w: ] Tatry i górale w literaturze polskiej.
Antologia, oprac. J. Kolbuszewski, Wrocław 1992 BN I 268.
Wejście do jaskini. Wietrzna Dziura zwana Smoczą Jamą (S.F.)
Entrance to the cave. Windy Hole called Dragon’s Cave
4
...i obecnie (S.F.)
...and now
Historia schroniska na
Magurce Wilkowickiej
Niezwykle widokowa Góra Józefa (Magurka) stała się pod koniec XIX wieku dosyć często odwiedzanym miejscem, toteż nikogo
nie dziwi fakt, że na ów szczyt zwróciła uwagę, działająca wówczas
w Bielsku-Białej, beskidzka sekcja turystyki górskiej - Beskidenverein.
W listopadzie 1899 roku we Frydku zapadła decyzja o budowie
schroniska na wspomnianej Górze. W niemieckiej tradycji Magurkę określano nazwą „Josefsberg” - od znajdującego się przy szlaku z Mikuszowic źródła św. Józefa i stojącej w pobliżu kapliczki z figurą świętego.
Ciekawy, drewniany budynek z odkrytą werandą od frontu,
miał zostać oddany do użytku 18 sierpnia 1903 roku, w siedemdziesiątą trzecią rocznicę urodzin cesarza Franciszka Józefa. Jednak nieznani sprawcy zdewastowali schronisko, dlatego uroczyste otwarcie
nastąpiło dopiero 27 września tegoż samego roku.
W 1905 r., zaledwie dwa lata po uruchomieniu, schronisko zniszczył pożar. Członkowie Beskidenverein w ciągu następnego roku
odbudowali obiekt, który został oddany ponownie do użytku 18
sierpnia 1907 roku, otrzymując jednocześnie interesującą i dostojną
nazwę: „Schronisko Arcyksiężnej Marii Teresy na Górze Józefa”.
W 1907 roku sekcja Beskidenverein założyła na Magurce klub
narciarski „Wintersportklub”. Priorytetem dla klubu było popularyzowanie, jednak tylko wśród ludności niemieckiej, jazdy na nartach
w podszczytowych partiach Beskidu Małego.
Także i tutaj odbywały się pierwsze zawody narciarskie w zjazdach i skokach na niewielkiej skoczni terenowej, usytuowanej przy
szlaku, schodzącym w kierunku Rogacza.
Niestety w 1912 roku bazę turystyczną strawił pożar, lecz już
w roku następnym oddano do użytku piętrowy, murowany budynek, który można podziwiać do dzisiaj.
Schronisko zostało urządzone bardzo komfortowo. Posiadało słoneczną werandę, restaurację, jadalnie, pokoje sypialne, salkę przeznaczoną dla Zarządu Sekcji „BV”, suszarnię odzieży oraz pomieszczenie do przechowywania nart, sanek, bowiem atrakcyjne
tereny narciarskie i tor saneczkowy, prowadzący nieopodal kościoła w Straconce, gwarantował frekwencję również w zimie.
Należy podkreślić, że obiekt na Magurce szczęśliwie przetrwał
okres pierwszej i drugiej wojny światowej i niemal w niezmienionym
kształcie służy turystom po dzień dzisiejszy.
Wielką zaletą tego miejsca jest bardzo gęsta sieć szlaków turystycznych. Z polany podszczytowej roztacza się urzekająca panorama na Beskid Śląski, Mały oraz Żywiecki: m. in. na Babią Górę, Pilsko,
Wielką Raczę, Baranią Górę, Skrzyczne oraz Klimczok.
Schronisko, lata 20-ste XX w.
The Lodge, the 1920’
of the 20th century
History of the Lodge in
Wilkowiecka Magurka
Oto następujące szlaki turystyczne, prowadzące do schroniska:
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
Zielony - z Wilkowic - 2,15 godz.
Zielony - ze Straconki Kościół - 1,15 godz.
Żółty - ze Straconki Kościół - 2,15 godz.
Żółty - z Międzybrodzia Bialskiego - 2,30 godz.
Niebieski - z Przełęczy Przegibek - 1,00 godz.
Niebieski - z Czernichowa - 2,15 godz.
Czerwony - z Mikuszowic Krakowskich
(w Bielsku-Białej) - 2,30 godz.
8) Czerwony - z Wilkowic - 1,40 godz.
E. Filapek
Schronisko w latach 50-tych XX w.(J.H.)
The Lodge in the 1950s
Extremely beautiful as far as the view is concerned Józefa
Mountain (Magurka) became a very frequently visited place at the
end of the 19th century, that is why it is no surprise that the Beskidzka
Section of Mountain Tourism - Beskidenverein, acting at that time in
Bielsko-Biała was attracted by this peak . In 1899, in November, the
decision about the building of the hotel in the above - mentioned
above mountain was passed in Frydek . In German tradition, the
Mountain Magurka was described as ‘Josefberg’- from the stream St.
Jozef situated at the route from Mikuszowice and the chapel standing
close to the figure of the Saint.
The interesting building with the porch in front of the building, was
to be opened on 18 August 1903, on the seventy - third anniversary of
Emperor Franc Jozef. However, unknown perpetrators devastated the
lodge, delaying the formal opening until at the 27th of September of
the same year.
In 1905, only two years after opening of the lodge, it was destroyed
by fire. Members of the Beskidenverein within the next year rebuilt the
building, which was reopened on 18 of August 1907, receiving an
interesting and dignified name: ‘ The Lodge of Archduchess Maria
Theresa on the Jozef Mountain‘.
In 1907 the section Beskidenverien set up a Skiing Club
‘Wintersportklub’on Magurka. The priority for the Club was to make
the sport popular however only the German people, were skiing in the
underbrush parts of the Little Beskid.
The first downhill skiing and ski jumping competition took place
here on a relatively small hill, situated at the route, coming down
towards Rogacz.
Unfortunately, the touristic base was devastated by fire in 1912,
but the next year, a big, multi-storied, brick building was opened, which
we can still admire today.
The lodge was furnished in a very comfortable way. It has a
sunny porch, restaurant, dining room , bedrooms, a room
for the Section of the Board ‘ BV’, a drying room
for clothes and rooms for storing skis and sledges,
as there are very attractive skiing areas and sledge
tracks running alongside the church in Straconka,
what guaranteed frequency also in winter.
It should be underlined that the building in
Magurka, fortunately survived the period of the
First and the Second World War in an unchanged
shape and serves the tourists to the present day.
A great characteristic of this place is the many
touristic routes. From the underbrush meadow, a, impressive
panorama spreads over Silesian Beskid, Small and Żywiecki:
amongst the others, Babia Mountain, Pilsko, Wielka
Racza, Barania Góra, Skrzyczne and Klimczok.
These are the touristic routes leading to the lodge:
1) Green- from Wilkowice - 2,15 h
2) Green- from Straconka Church - 1,15 h
3) Yellow- from Straconka Church - 2,15 h
4) Yellow- from Bialskie Miedzybrodzie - 2,30 h
5) Blue – from Przegibek Pass- 1,00 h
6) Blue- from Czernichów -2,15 h
7) Red- from Mikuszowice Krakowskie
(In Bielsko-Biala) -2,30 h
8)Red- from Wilkowice -1,40 h
...w roku 2006 (S.F.)
... In 2006
5
Tradycje narciarskie
Skiing tradition
Blisko sto lat liczą tradycje narciarskie Magurki. Kiedyś patronowała im arcyksiężna Maria Teresa, która dysponowała własnym pokojem w schronisku i uprawiała narciarstwo. Dzisiaj przypominamy tradycję,
aby nadać jej współczesny wymiar.
Tak wróciliśmy do historii rozgrywania na Magurce zawodów sportowych, zarówno w biegach narciarskich, jak i przełajowych. Pierwsze, z nowej edycji zawodów, rozegrane zostały w lutym 2005 r., a kolejne tegoż samego miesiąca w roku 2006, 2007, 2008 i 2009
Już teraz korzystając z okazji zachęcamy Państwa do wzięcia udziału w piątej edycji zawodów, które
zaplanowane są na luty 2010 r.
Jest nam szczególnie miło i czujemy się wyróżnieni, bowiem Patronat Honorowy nad zawodami objęła wnuczka Marii Teresy Habsburg - Arcyksiężna Maria Krystyna Habsburg. W liście skierowanym do organizatorów pisze: „Z ogromnym zadowoleniem przyjęłam informację, że Gmina Wilkowice organizuje zawody narciarskie, śladami Arcyksiężnej Marii Teresy Habsburg. Moja rodzina przywiązywała ogromną wagę do
sportowego trybu życia. Rodzice wspierali finansowo rozwój klubów i organizacji sportowych na terenie Żywiecczyzny i Małopolski. Dlatego jestem bardzo szczęśliwa, że władze Gminy Wilkowice dbają o rozwój fizyczny swoich mieszkańców i turystów, odwiedzających urokliwe gminne miejscowości (...)”.
Z tym większym zapałem przystąpiliśmy do organizacji kolejnych edycji zawodów. Wytyczenie ścieżki
spacerowej oraz szlaku narciarskiego, docelowo z homologacją FIS, ma na celu stworzenie jeszcze łatwiejszego dostępu do zasobów rekreacyjnych tego rejonu i w sposób przyjazny, w zgodzie z otaczającą nas naturą,
pozwala udostępniać go mieszkańcom, gościom i turystom, zarówno krajowym, jak i zagranicznym.
Jak donoszą źródła, pierwsze na terenie Galicji zawody narciarskie, odbyły się w sezonie 1908/1909,
na trasie „Josefsberg” - obecnie Magurka – Straconka. W latach kolejnych, zawody odbywały się regularnie, aż do 1938 r. 1.
Powojenna, turystyczna historia schroniska, to przede wszystkim zloty i rajdy turystyczne, organizowane przez powstałe w 1950 r. PTTK.
W latach 1987-1995 biegi narciarskie o Puchar Magurki były organizowane przez FSM w Bielsku-Białej, a później przez Fiat Auto Poland, gromadząc na
starcie nierzadko najlepszych zawodników w kraju.
Od 12 lat organizowany jest przez Uczniowski Klub Sportowy „Groniczek”,
działający przy SP nr 26 w Bielsku-Białej, prestiżowy Górski Bieg Magurki. Zawodnicy pokonują trasę ze Straconki do schroniska na szczycie.
Gmina Wilkowice robi wszystko w tym kierunku, aby podtrzymać tradycje
sportowe tego rejonu, poprzez organizowanie cyklicznych zawodów sportowych oraz utrzymywanie szlaku, wykorzystywanego w sezonie letnim, jako trasy spacerowej i coraz bardziej popularnej turystyki konnej oraz narciarskiej trasy biegowej w partiach szczytowych Magurki Wilkowickiej.
Tradycje narciarskie Magurki liczą
blisko 100 lat (J.H.)
Skiing traditions of Magurka are nearly one
hundred years old
Start zawodników na III PM, luty 2007 (S.F.)
The start of competitors at II PM,February 2007
S. Filapek
1
J. Brylski, Dzieje turystyki narciarskiej w Beskidach Zachodnich,
Bielsko-Biała 2004
Na szlaku trasy narciarskiej (S.F.)
On the ski route
Zapraszamy do
powstałej w 2007 roku
ścieżki przyrodniczo
-dydaktycznej w gminnym
parku w Wilkowicach, znajdującym się
w bliskim sąsiedztwie budynku Urzędu Gminy.
Zielone Serce Gminy
Najmłodszą grupę uczestników startuje
Józef Pawlusiak - komandor zawodów (S.F.)
Józef Pawlusiak starts in the youngest group professional commodore
W pobliżu parku przebiega szlak turystyczny, prowadzący od stacji
PKP Bystra-Wilkowice przez Magurę na Klimczok. Zlokalizowany jest na siedlisku grądu subkontynentalnego Tilio-Carpinetum, który zróżnicowany jest ze względu na wilgotność i żyzność podłoża na grąd: wysoki, typowy i niski. Park, dzięki nieustannej opiece Klubu Gaja oraz Urzędu Gminy Wilkowice, wraca powoli do naturalnych układów
biocenotycznych. Na terenie parku spotkać można wiele ciekawych okazów przyrodniczych
m. in. wyróżniający się pod względem rozmiarów buk zwyczajny (Fagus sylvatica), grupę dębów szypułkowych (Quercus robur), które w przyszłości mają szansę zostać pomnikami przyrody, czy też jesiona wyniosłego (Fraxinus excelsior) o obwodzie w pierśnicy 300 cm, co również kwalifikuje to drzewo do
objęcia ochroną jako pomnik przyrody.
Ścieżkę dydaktyczną wyznaczają kamienne, ponumerowane słupki, znajdujące się przy każdym
obiekcie przyrodniczym. Dla odwiedzających park przygotowane zostały przewodniki, dostępne w siedzibie Klubu Gaja oraz Urzędzie Gminy Wilkowice. W przewodnikach każdy punkt, oznaczony przez kamienny słupek, jest bardzo szczegółowo opisany i w wielu przypadkach opatrzony zdjęciem.
Ścieżka prowadzi od parkingu, zlokalizowanego tuż za budynkiem urzędu, biegnie w kierunku północnym do granicy parku, którą wyznacza ul. Grabecznik, stamtąd zaś skręca w kierunku ulicy Parkowej i wzdłuż niej wiedzie do północnej granicy parku, którą stanowi ul. Słowicza. Z tego miejsca ścieżka wraca, ponownie wzdłuż ul. Parkowej i kończy się przy siedzibie Klubu Gaja.
M. Mrówka
Profesjonalnie przygotowana trasa
narciarska (UG)
Professionally prepared skiing track
6
6
and she had her own room in the lodge and skied herself. Today this tradition has a more modern scope.
the years 2006, 2007, 2008 and 2009.
We encourage you to take part in the fifth edition of the competition, which is planned in February 2010.
Maria Teresa Habsburg – Archduchess Maria Krystyna Habsburg. In the letter directed to organizers she writes: ‘With
great satisfaction I learned that the Wilkowice Commune is organizing a Skiing competition, tracing the tradition of
tourists whilst visiting the charming towns of the Commune (...)’
access to the walking paths, skiing tracks and recreational resources of this region and in a friendly way, in line with the
surrounding nature, that makes it possible for both local and foreign visitors to visit these charming towns.
According to the sources, the first skiing competitions in the area of Galicja were held in the season 1908/
1909, on the track ‘Josefsberg’- nowadays Magurka – straconka. In the next years, competitions were held
regularly until 1938. After the Second World War, the touristic history of the lodge, that is first of all gold
and touristic races, organized by PTTK, were set up in 1950.
In the years 1987-1995 The Cup of Magurka ski races were organized by FSM in BielskoBiala, and later Fiat Auto Poland, gathering at the start infrequently the best competitors
of the country. The prestigious Mountainous Magurka Race has been organized by
Pupils’ Sport Club ‘Groniczek’ for 12 years acting at the Primary School No 26
in Bielsko-Biała. The competitors cover the course from Straconka to the
lodge in the Summit.
The Wilkowice Commune is doing everything it can to
maintain sport traditions of this region, by organizing
recurring sports competitions and keeping the
route, used in the summer season, as a
We invite you to the set-up in
walking path and more and more
2007 didactic-nature path in commune
popular horse-riding tourism as
park in Wilkowice, situated in the close viciniwell as ski race course in
ty of the building of the Commune Council. Near
the summit parts of
the park there is a touristic route, leading to the railway
Magurka.
station Bystra-Wilkowice, through Magura to Klimczok. It is located on the sub-continental wet - ground forest Tilio-Carpinetum,
which is varied as far as humidity is concerned and fertility of the ground
on the wet-ground forest: high, typical and short. The Park, thanks to non-stop
care of the Gaja Club and Commune Council of Wilkowice, is coming slowly to the
natural biocenosis conditions. On the area of the Park we can see many interesting nature pictures, among the others, distinguished by its size beech (Fagus sylvatia), a group of
oaks (Quercus robur), which in the future have a chance of becoming nature monuments, or the
European ash (Fraxinus excelsior) with the circle in breast height diameter 300 cm, that also qualifies the
tree to covering it of protection as a nature monument.
Ścieżka dydaktyczna w parku (S.F.)
Didactic path In the park
The didactic path is marked by numbered stone pole situated at each nature monument. Guides have
been prepared for visitors of the park, available in
the seat of the Gaja club and Commune Council of Wilkowice. In the guides, each item, marked
by stone pole is described in detail and in many
cases there is a photo attached to the described
nature monument.
The path leads to the parking, located just
behind the Commune Council of Wilkowice and
goes towards south to the border of the park,
which is marked by the street Grabecznik, from
then it turns into direction of Parkowa Street and
along it goes to the south of the border of the
park, which Slowicza Street is. From this place it
comes back, again along Parkowa Street and
ends at the seat of the Gaja Club.
The Green
Heart of
the Commune
Mapa parku
The map of the park
Wiewiórka pospolita (Sciurus vulgaris) (S.F.)
77
Ochrona Przyrody
Beskid Mały może poszczycić się bogatą florą liczącą ponad 840 gatunków roślin naczyniowych. Roślinność zachowuje tutaj układ piętrowy, jednak ze względu na małe wysokości możemy wyróżnić tylko piętro pogórza i regla dolnego. Piętro regla górnego w Beskidzie Małym nie występuje ze względu na wysokość masywu nieprzekraczającą 1000 m. Pomimo tego, w partii szczytowej Madohory, wykształciły się fragmenty świerczyny górnoreglowej
z udziałem gatunków, charakterystycznych dla tego zbiorowiska, co stanowi niezwykłą osobliwość. Bardzo rzadkim zbiorowiskiem leśnym Beskidu Małego jest jaworzyna górska z miesiącznicą trwałą, spotykana jedynie w postaci małych płatów. Grzbiety wzniesień, we wschodniej części Beskidu, porośnięte są przez fragmentarycznie wykształcone żyzne jedliny. W dolinach rzek występują lasy łęgowe: łęg topolowo-wierzbowy, podgórski łęg jesionowy, nadrzeczna olszyna górska oraz olszyna bagienna, w różnym stopniu zmienione w wyniku gospodarki człowieka.
Na terenie tej grupy górskiej przeważają świerki, niestety sztucznie tu wprowadzone. Niemal wszystkie świerczyny zaatakował grzyb – opieńka, powodujący zgniliznę korzeni i drzew.
Coraz gorętsze i suche lata, przy stosunkowo łagodnych zimach, stanowią doskonałe warunki
dla ciepłolubnego kornika, który dopełnia klęski w drzewostanie. Świerczyny tracą igły, chorują i giną. Obszar klęski jest bardzo duży, bo w składzie gatunkowym lasu świerczyny zajmują najwięcej, nawet do 90%. Beskidzkie lasy płacą dziś za błędy przodków, z których największe popełniono w XIX w., kiedy to wycinkę lasu wymuszał rozwijający się przemysł. Cięto rodzime jodły, buki i jawory. W zamian (w dobrej wierze) sadzono szybciej rosnące świerki (nasiona
sprowadzano z Austrii), które nie zaadaptowały się do panujących tu warunków. Naturalnym
drzewostanem dla tego rejonu była buczyna karpacka, czyli lasy mieszane, w skład których
wchodziły buki, jodły i świerki. Na pogórzu dominowały z kolei lasy dębowo-grabowe.
W runie leśnym spotkamy takie gatunki jak: marzanna wodna, żywokost sercowaty, miesiącznica trwała, czy żywiec gruczołowaty. Wśród roślin tworzących ziołorośla na wilgotnych
terenach, warto znać takie, jak: świerząbek orzęsiony, knieć górska, wiązówka, bodziszki, miętę i lepiężnik.
Obumierający las świerkowy (S.F.)
Dying out spruce forest
)
Las na stokach Magurki Wilkowickiej (S.F.)
Forest on the peaks of Wilkowicka Magurka
Świat zwierząt Beskidu Małego ze względu na jego niewielkie rozmiary, stosunkowo gęste zaludnienie oraz otoczenie ruchliwymi szosami, nie prezentuje się zbyt okazale. Z grubszej zwierzyny pojawiają się tutaj sporadycznie zimą wilki i pojedyncze okazy rysia. Częściej spotkać można dzika, czy lisa.
Pospolicie występują zające, sarny i jelenie. Bogaty natomiast jest świat ptaków. Spotkamy tutaj muchówki, trznadle, drozdy, turkawki, pluszcze, pliszki, kawki pustułki, gile, sikory i sójki. Z płazów i gadów
natknąć możemy się na salamandry plamiste, żaby, zaskrońce i coraz częstsze żmije.
Niemal cały obszar Beskidu Małego objęty jest ochroną w ramach Parku Krajobrazowego
Beskidu Małego, który został utworzony w roku 1998 na obszarze 25 770 ha z otuliną o powierzchni
22 253 ha, w celu zachowania i upowszechniania wartości przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych Beskidu Małego, w warunkach racjonalnego gospodarowania. Wiele gatunków roślin
jest pod ścisłą ochroną: omieg górski, podrzeń żebrowiec i kilka gatunków widłaków.
Borówka czarna (Vaccinium myrtillus L.) (S.F.)
Fiołek polny (Viola arvensis Murray) (S.F.)
Na terenie Beskidu Małego utworzono trzy rezerwaty przyrody:
- „Szeroka” - chroni fragment dolnoreglowej buczyny karpackiej z domieszką wiązu górskiego, jawora i jesionu oraz wspaniałe okazy starych buków i jodeł. Najstarsze partie drzewostanów liczą
ponad 200 lat.
- „Madohora” – (obszar NATURA 2000) znajduje się w szczytowej części Łamanej Skały - drugiej pod
względem wysokości góry w Beskidzie Małym. Na szczycie znajdują się wychodnie skalne, zbudowane ze zlepieńców i piaskowców dolnych warstw istebniańskich, górnej kredy serii śląskiej. Wychodnie tworzą liczne progi skalne na zboczach północnych i północno-zachodnich. Wysokość
tych form skalnych jest różna - od kilku do kilkudziesięciu metrów. Rezerwat w całości jest pokryty lasem. Obejmuje stanowisko naturalnego, ponad 100-letniego, dolnoreglowego boru świerkowego,
który ze względu na specyficzne, skaliste podłoże i lokalne warunki orograficzne, nawiązuje charakterem do górnoreglowych borów świerkowych. Jest to jedyne miejsce w Beskidzie Małym z zachowanym, zbliżonym do naturalnego, układem zbiorowisk leśnych - bardzo dobrze zachowane buczyny żyzne, przechodzące w buczyny kwaśne, a na skalistym grzbiecie w świerczynę. W ostoi znajduje się najdalej wysunięte stanowisko rzeżuchy trójlistkowej. Ochroną objęta jest także dolnoreglowa buczyna karpacka. Z osobliwości florystycznych występuje tutaj, wspomniana już wcześniej, rzeżucha trójlistkowa i specyficzne gatunki mchu, charakterystyczne dla masywu Babiej Góry.
-„Zasolnica” - chroni starodrzew buczyny karpackiej.
W tym miejscu warto również wspomnieć o najbardziej okazałym ostańcu skalnym - tzw.
Baszta Skalna (skałka Na Zakocierzy), która jest chroniona jako pomnik przyrody nieożywionej.
Oprócz tego, na tym terenie, znajdują się jeszcze cztery pomniki przyrody. Są to głównie jaskinie osuwiskowe charakterystyczne dla fliszu karpackiego, a wyjątek stanowi znana grota Komonieckiego.
S. Filapek
Bibliografia:
Knieć błotna (Caltha palustris L.) (S.F.)
- A. Matuszczyk, Beskid Mały. Przewodnik, Warszawa-Kraków 1981 r.
- K. Radwański, M. Szymczak, Atlas Gór Polski, Warszawa 2006 r.
- Wydawnictwo COMPASS, Mapa Turystyczna, Beskid Mały, wyd. III, 2006 r.
- Strony internetowe Ministerstwa Środowiska – NATURA 2000
- Strony internetowe i publikacje Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Katowicach
8
Nature’s Preservation
The Little Beskid can boast about rich fauna and flora estimated at 840 species of vascular plants. Vegetation keeps its storied
system, however due to small heights we can distinguish only one floor of the plateau and lower nappe. The floor of the higher nap
pe on the Little Beskid does not exist because of height of the massif not exceeding 1000m. Despite this fact, in the summit part of Madohory fragments of higher nappe spruce forest with the species characteristic for this group, what constitutes exceptional pecu liarity. Very rare forest community of the Little Beskid is ,,mountainous with steady satin-flower, which be noticed only with the petals.
The ridges of the hills in eastern part of the Beskidy covered with in fragments grown fertile fir. In the valleys of the rivers there are riverine forests-poplar-willow riverine, submontane ash riverine, riverside alder and muddy one, in differebt scope changed as a result of
human economy.
On the area of this mountainous group there are spruces – unfortunately artificially introduced . Nearly all the spruce forests were
attacked by the fungus – armillaria, causing decompost of the roots and trees . more often dry summers, while very mild winters are
perfect conditions fot thermophilic bark beetle, which completes disaster in sylve. The spruces lose spines, get ill and die out. The area
of disaster is very huge, because in the composition of the kinds of forests there are the most of them, even to 90 %. Beskidian forests
pay today for the mistakes of the ancestors, which the major ones were made in the XIX century, when the forest clearance was forced by the developing industry. The local firs were cut down, beeches and sycamores as well. On the plateau oak-hornbeam forests were in the majority.
In the forest underbrush we can see such species as: madder, comfrey, satin-flower or Dentbria Glanduzosa Among the plants
making herbbushes on wet areas it is worth knowing such as: charlock, marsh, marigold, eranium, menthe and butterbur.
The world of animals of the Little Beskid because of its small sizes, relatively dense population and surrounding of busy roads does not present
too good. There are very rarely wolves in winter and single examples of lynx out of big game. More often we can see wild boar or fox. Commonly
there are hares, roes and deers. Very rich is the world of birds. We can see dipterans, buntings, thrushes, turtledoves, dippers, jackdaws, kestrels, bullfinches and tits., Eurasian joys. Out of amphibians and reptiles we can come across salamanders, frogs, grass snakes and more often vipers.
Nearly all the are of Small Beskid is covered by protection within the Ladscape Park of the Beskid Mały, which was created in 1998 on the
area of 25 770 ha with the protection zone of 22 253 ha of area, in order to maintain and popularize nature values, landscape and cultural ones
of the Mały Beskid, in conditions of reasonable economy. Many kinds of plants are under strict protection: Doronicum Austriacum, Bleachnum
Spicant, Clubmos.
On the area of the Beskid Maly there are three nature reserves:
- ‘Szeroka‘ - It protects the part of lower nappe karpacka beech forest
with admixture of mountainous elm, sycamore and ash and showpieces
of beeches and oaks. The oldest parts of sylve are over 200 years old.
- ‘Madohora‘ - (the area of NATURE 2000) is situated in the peak part of
Łamana Skała (Broken Cave) – the second as far as the height of the
mountains is concerned in the Mały Beskid ( Small Beskid). On the peak
there are rock outcrops, made from pudding stones and sandstones of
lower layer of Istebniańska higher chalk of the Silesian series. Outcrops
create many rock thresholds on the hills of the southern and souther-western part. The height of these forms is different – from a few to ten meters. Reserve is completely covered with the forest. It covers the natural place of over 100-year-old lower nappe spruce forest, which due to
very specific bed-rock and local orographic conditions , is similar in its
character to higher spruce forests . This is the only place in the Mały Beskid with the system of forest groups, close to the natural – very well kept
fertile beech forest, turning into acid beech forest, and on the rock ridge turning into spruce forest. There is the furthest situated cuckoo flower. Lower nappe Carpatian beech forest is under protection . We can
find here mentioned earlier cuckoo flower and specific species of moss
which belong to floral peculiarities, characteristic for the massif of Babia Góra.
- ‘Zasolnica‘ – protects mature forest of Carpatian beech forest.
Samiec sarny europejskiej (Capreolus capreolus) (M.M.)
It is worth mentioning here about the greatest rock inland mountain
– the so called Rock Tower (the rock on the Zakocierzy), which is protected as an inanimate nature monument, apart from this on this area there are four monuments of nature. These are mainly the caves. The caves
on this area are characteristic for the Carpatian flysch, the landslide caves, apart from the known Komonieckiego Cave.
Bibliography :
-A. Matuszczyk, Beskid Mały, the Guide Book, Warszawa-Krakow 1981
-K. Radwański, M. Szymczak, Atlas Gór Polskich
(The Atlas of the Polish Mountains), Warszawa 2006
-Wydawnictwo COMPASS ( Publishing House ) Touristic Map,
The Small Beskid, III edition, 2006
-Websides of Ministry of Environment – NATURE 2000
-Websides and publications of Regional Institution of State Forests in Katowice
Sarna europejska (Capreolus capreolus) (M.M.)
9
Skała Czarownic
Ze spotykanymi na górskim szlaku wielkimi głazami, czy
wychodniami skalnymi, niejednokrotnie wiążą się podania
ludowe czy legendy. Najpopularniejsze z nich opowiadają
o tym, jak diabeł leciał z wielkim głazem, aby zburzyć budującą się w pobliżu świątynię i na jego nieszczęście zastał go
ranek, powodując upuszczenie skały.
Jan Halama, mieszkający w Bystrej Kronikarz Beskidzki, przytacza nieco inną, ale równie interesującą legendę,
związaną z miejscem, gdzie znajduje się Skała Czarownic:
„W 1890 roku, ludzie opowiadali, że jeden żebrak wieczorem
szedł do Wilkowic przez las, zabłądził, a nagle patrzy – światło
się świeci. Myślał, że to w jakimś domu jeszcze nie śpią, podszedł bliżej, a to na skale ognisko się pali, a przy nim dwie kobiety bardzo stare oraz stary chłop z długą brodą, jakieś głośne zaklęcia wymawiali na tej skale. Jak żebrak zobaczył takie okropne zjawy, niepodobne do ludzi, to tak uciekał i przewracał się, że jak przybiegł do karczmy, to się wszyscy go zlękli. Opowiedział w karczmie o tym zdarzeniu, ale ludzie mówili, że to jakiś pomyleniec, chociaż przysięgał, że to wszystko
prawda, bo zjawy widział na własne oczy, a nie z opowiadania. W dawnych czasach ludzie omijali to miejsce, gdyż według ludowych podań owa skała była kryjówką dla zbójnika
- Wojciecha Buloka ze Spytkowic - i jego dwóch pomocnic
- znachorek, którzy razem okradli miejscowy kościół. Skarby
ukryli w pobliżu skały. Zbójnika schwytano i stracono w straszliwych torturach, natomiast kobietom w niewyjaśniony sposób udało się zbiec. Miejscowi mówili, że tylko czarownice
znikają jak duchy... Teraz już nikt nie pamięta nazwiska rozbójnika i zdarzenia”1.
E. Filapek
1
Legenda pochodzi z roku 1996, ze zbiorów Jana Halamy - Kronikarza Beskidzkiego.
Witches’ Rock
There are folk traditions and legends associated with
huge boulders or rock outcrops along the route. The most
popular ones tell about the devil, who was flying holding a
huge boulder to pull down a church situated nearby and unfortunately the morning made his dropping of the rock.
Jan Halama, a Beskidian Chronicler living in Bystra, mentions a little bit different but also an interesting legend associated with the place where the Witches’s Rock is: In 1890,
people talked, that one begger was going home at night to
Wilkowice through the forest, got lost and suddenly he saw
– the light was on. He thought, that maybe in one house the
people were not sleeping, he went up closer, and he saw the
bonfire burning on the rock and two very old women and an
old man with long beard, they said some magic charms very
loudly. When the begger saw such dreadful ghosts, not similar
to people, he was escaping and turning upside down so that
when he came up to the inn, everybody took fright at him. He
told about this event in the inn, but people said that he was a
looney, although he swore that all that was true because he
had seen the ghosts with his own eyes, and not from telling.
In old times, people went around this place, as according to
folk traditions the said rock was a hidden place for a highlander – Wojciech Bulok from Spytkowice – and his two assistants – quacks, who together robbed the local church. They
hid the treasures near the rock. The Highlander was caught
and executed in terrible tortures, but women managed to escape in an unclear way. The locals said that only the witches
disappear like ghosts…Now, no one remembers the name of
the highlander and the event’.
1
Skała Czarownic w Wilkowicach (S.F.)
Witches’ Rock in Wilkowice
The legend dates back to 1996, from Jan Halama’s collection - Beskidian Chronicler.
10
Fałatówka
Muzeum Juliana Fałata w Bystrej
ści się przy ulicy Fałata – w pobliżu znajduje się parking dla
odwiedzających muzeum oraz przystanek autobusowy.
Julian Fałat - Potok górski po powodzi. 1911.
Akwarela na papierze (M.B.)
Mountains stream after Floyd. 1911.
Watercolor painting on the paper
ficzno-artystycznym, w którym odnaleźć możemy wiele prac malarskich, a także fotografie i dokumenty wiążące się z życiem artysty. „Ekspozycja zajmuje osiem pomieszczeń na parterze i piętrze budynku. Składają się na nią prace malarskie, oleje i akwarele oraz dokumenty i fotografie związane z życiem i twórczością malarza. W muzeum odnaleźć można obrazy olejne powstałe pod wpływem akademii monachijskiej, pierwsze akwarele oraz liczne autoportrety, portrety rodziny i przyjaciół. Znajdują
się tutaj również akwarele, przedstawiające miejskie pejzaże, będące świadectwem
wielu podróży artysty. Ekspozycję obrazów wzbogaca materiał archiwalny poświęcony życiu, twórczości artystycznej i działalności społecznej artysty”1.
Bystra od bardzo wielu lat stanowi inspirację dla artystów, a także turystów odwiedzających okoliczne góry. Jest doskonałym miejscem na wypoczynek, połączony
z turystyką górską i zwiedzaniem okolicy. Nie dziwi więc fakt, że Julian Fałat wybrał Bystrą na miejsce zamieszkania, miejsce, które pokochał jako malarz i jako turysta.
M. Mrówka
Julian Fałat - Potok górski po powodzi. 1911.
Akwarela na papierze (M.B.)
Mountains stream after Floyd. 1911.
1
Muzeum w Bielsku-Białej. Willa Juliana Fałata w Bystrej, red. Iwona Purzycka,
Bielsko-Biała 2005
Julian Falat’s Museum
We invite you cordially to pay a visit to Julian Falat’s Museum in Bystra, situated in a historic villa of the artist, commonly called ‘Falatowka’.
The building is located in a very convenient communication place – is situated in Fałata Street – there is a parking nearby for the visitors to the
museum and a bus stop.
Nowadays in the villa there is a museum with a biographical-artistic character, where we can find many painting works, and also photos
and documents connected with the life of the artist. ‘Exhibition has eight rooms on the ground and the first floor. It consists of painting works, oil
paintings and watercolor paintings and documents and photos associated with life and life’s work of the artist. In the museum we can find the
paintings made with oil, created under the influence of Munich Academy, the first watercolor paintings presenting a lot of self-portrait of the family and friends. There are also here watercolor paintings presenting municipal landscape, showing the proof of many journeys made by the artist. The exhibition is enriched by the archival material dedicated to the artistic life’s work and social activity of the artist.
Bystra has been inspiration for the artists and also tourists visiting surrounding mountains for many years. It is a perfect place for relaxation
combined with mountainous tourism and visiting the region. It is not surprising that Julian Falat chose Bystra as his place of living, which he loved
as an artist and as a tourist.
1
Julian Falat’s Museum . Julian Falat’s Villa in Bystra, red. Iwona Purzycka, Bielsko-Biala 2005
Muzeum Juliana Fałata w Bystrej (A.M.)
Julian Fałat’s Museum In Bystra
11
Zabytkowa kaplica Matki
Boskiej Siewnej w Mesznej (S.F.)
Historic Chapel of Heavenly
Mother of Sowing in Meszna
Muzeum Juliana Fałata
w Bystrej (S.F.)
Julian’s Fałat Museum
in Bystra
Kościół Parafialny pw. św.
Michała Archanioła
w Wilkowicach (S.F.)
St.Michal Archangel
Parish Church
in Wilkowice
Gmina
Wilkowice
(woj. śląskie), pow. 34 km ,
2
Wilkowice Commune
ludność 12.413 os. (stan na 31 grudnia 2008)
(Silesian voivodship), 34 km2 area
Population 12.413 (on 2008 December)
Malowniczo położona gmina, na pograniczu Parków Krajobrazowych Beskidu Śląskiego i Małego oraz Kotliny Żywieckiej (w tzw.
Bramie Wilkowickiej), znajduje się w południowej części województwa śląskiego, w pobliżu stolicy Podbeskidzia: Bielska-Białej.
W jej skład wchodzą trzy sołectwa: Bystra, Meszna, Wilkowice.
Przez gminę przebiegają ważne szlaki handlowo-turystyczne,
trasa drogowo-kolejowa: Bielsko-Żywiec-Zwardoń-Bratysława oraz
Bielsko-Szczyrk-Wisła.
Gmina posiada swój specyficzny mikroklimat, otoczona z jednej strony przez bujnie porośnięte lasem szczyty i zbocza gór, z drugiej znajdujące się na nizinach łąki i pastwiska.
Położona najwyżej Bystra już pod koniec XIX w. znana była
z leczniczych właściwości klimatycznych.
Austriacki lekarz Ludwik Jekeles odkrył, że gmina posiada wyśmienite warunki do leczenia chorób płuc i w 1897 roku założył
w Bystrej Zakład Wodoleczniczy. Obecnie Specjalistyczny Zespół
Chorób Płuc i Gruźlicy jest wiodącym ośrodkiem torakochirurgicznym w Polsce.
Baza noclegowa i gastronomiczna jest bardzo dobrze rozwinięta. Na terenie gminy funkcjonują: hotel, trzy schroniska górskie, gospodarstwa agroturystyczne, domy wczasowe, chatka studencka,
ośrodek harcerski oraz liczne, serwujące doskonałe posiłki: restauracje, zajazdy i pizzerie.
Gmina posiada niezwykle dogodne warunki do rekreacji i uprawiania sportu. Otoczona jest pasmem gór Beskidu Śląskiego: Kozia
Góra, Szyndzielnia, Klimczok, Magura oraz Beskidu Małego: Czupel, Magurka Wilkowicka, Rogacz. Wszystkie połączone gęstą siecią znakowanych szlaków turystycznych oraz szlakami narciarskimi.
Przez gminę przebiega szlak rowerowy Greenways, w zimie można
korzystać z trzech wyciągów narciarskich i trasy biegowej na Magurce Wilkowickiej. Do dyspozycji gości i turystów pozostają również:
kryty basen w DW Magnus w Bystrej oraz nowoczesna, pełnowymiarowa hala sportowa w Wilkowicach.
Odwiedzając gminę koniecznie trzeba zwiedzić willę Juliana
Fałata - „Fałatówkę” w Bystrej, gdzie obecnie mieści się muzeum
biograficzno-artystyczne słynnego malarza. Warto również zobaczyć gminny park, gdzie członkowie Klubu Gaja przygotowali niezwykle interesującą ścieżkę dydaktyczną.
Godne odwiedzenia są również: neogotycki kościół parafialny pod wezwaniem św. Michała Archanioła w Wilkowicach z końca XIX w. oraz zabytkowa XVIII-wieczna kaplica Matki Boskiej Siewnej w Mesznej.
Przejeżdżając przez gminę, zwrócicie Państwo uwagę na rzeźby, tzw. „Witacze” (ustawione przy głównych drogach) oraz patronów - świętych (figurujących przed budynkami użyteczności publicznej i szkołami).
Na terenie gminy organizuje się wiele imprez kulturalnych i sportowo-rozrywkowych. Najciekawsze z nich to: Dni Wilkowic (czerwiec), Dni Bystrej (lipiec), Dni Mesznej (sierpień), Rodzinny Rajd Rowerowy (lipiec), Puchar Magurki w biegach narciarskich śladami
Arcyksiężnej Marii Teresy (luty), Bystrzańskie Recitale Organowe (lipiec), Święto Plonów (wrzesień), Przegląd Chórów „Gaude Cantem” (październik).
A picturesquely situated commune, on the borderland of the
Scenic Parks of the Silesian Beskid and the Little Beskid and the
Żywiecka Valley (the so called Wilkowiecka Gate) situated in the
southern part of Silesian Voivodship, in the vicinity of the capital of
Podbeskidzie: Bielsko-Biała.
Three administrative units belong to it: Bystra, Meszna and
Wilkowice. Important commercial-touristc routes go through the
commune, as well as road-railway route: Bielsko-Żywiec-ZwardońBratysława and Bielsko-Szczyrk-Wisła.
The commune has a specific microclimate, surrounded on one
side of thick forest-covered peaks and slopes, on the other side,
there are meadows and pastures.
Bystra, which is situated the highest, at the end of the 19th century was known for its treatment features of the climate.
The Austrian doctor Ludwik Jekels discovered that the commune has perfect conditions for the treatment of lung-related illnesses and in 1897 he set up a Hydrotherapy Centre. Nowadays it is
the Specialist Group of Treatment of Illnesses of Lungs and Tuberculosis and the leading centre of thoracosurgery in Poland.
Accommodation and places to eat are very well developed.
There are hotels, three mountain hostels, agricultural households,
holiday homes, a student’s lodge, Scout centre and many restaurants, inns and pizza places serving delicious meals.
The commune has convenient conditions for recreation and
doing sport. It is surrounded by the mountain range of the Silesian
Mountain: Kozia Mountain, Szyndzielnia, Klimczok, Magura and the
Little Beskid: Czupel, Wilkowiecka Magurka, Rogacz. All of them are
connected with a network of well-marked tourist and skiing routes .
Greenways cycling path goes through the commune, in winter you
can use three ski lifts and a running route on Wilkowiecka Magurka.
There is also indoor swimming pool at the holiday house Magnus in
Bystra for tourists and guests and a modern, fully equipped sports
hall in Wilkowice.
Visiting the commune, it is necessary to visit Julian Fałat’s Villa‘Fałatówka‘ in Bystra where there is a biographical-artistic museum
of the famous painter. It is worth seeing the park in the commune,
where the members of the Gaja Club have prepared an interesting
didactic path.
Worth visiting is also: the Neo-Gothic parish church of St. Michal
Archangel in Wilkowice of built the end of the 19th century and the historic 18th century chapel of the Heavenly Sowing Mother in Meszna.
On passing the commune, pay attention to the sculptures, the
so called ‘Witacze‘ (situated at the main roads) and patrons-saints
(figures situated at the public utility buildings and schools).
Many cultural and sporting events are organized in the area of
the commune. The most interesting ones are: The Days of Wilkowice
(June), The Days of Bystra (July), The Days of Meszna (August), the
Family Cycling Rally (July), The Cup of Magurka ski races along the
traces of Archduchess Maria Theresa (February), the Bystrańskie
Pipes Recitals (July), the Harvest Holiday (September) ‘and the
Gaude Cantem ‘Choir Competition (October).
M. Rączka
12
Historia LKS „Klimczok-Bystra”
Kilkudziesięcioletnie losy Klubu związane są z Bystrą, usytuowaną w Gminie
Wilkowice, w powiecie bielskim. Założenie bystrzańskiego klubu sportowego „Klimnożna. Następną, sekcja koszykówki. Uzupełniły je z czasem siatkówka, lekkoatletyka i narciarstwo. Już w okresie międzywojennym zawodnicy Klubu odnosili znaczące sukcesy sportowe - na obozach letnich, z przysposobienia wojskowego w biegach przełajowych, a w zimie w narciarskich biegach sztafetowych, nawet na miarę Mistrzostw Polski. Zdobyte tytuły Mistrzostw Śląska w siatSiedziba klubu „Klimczokówka” (S.F.)
kówce, koszykówce i rekordy Śląska w biegach krótkich oraz w skoku w dal były w początkach istnienia
The seat of the Club
Klubu jego bardzo dobrą wizytówką. W czasie II Wojny Światowej działacze i zawodnicy Klubu walczyli
na wielu frontach w kraju i poza jego granicami. Wielu z nich zginęło bohatersko, kilku zostało poza Polską. Po wojnie Klub reaktywowano w strukturach
zrzeszenia Ludowe Zespoły Sportowe. W latach 60-tych swoja sławą sportową obdarzał Klub Józef Przybyła – wielokrotny mistrz i rekordzista Polski, zwycięzca wielu konkursów krajowych i zagranicznych, ze szczególnym uwzględnieniem Turniejów 4 Skoczni. Uczestniczył w dwóch Olimpiadach w Insbrucku (1964) i Grenoble (1968). W latach 70-tych brylowali w Klubie biegacze (Irena Piela - Insbruck) i saneczkarze (Teresa Kruczek, Paweł Goryl, Wacław Kubik). Mocno wypromował Klub Łukasz Kruczek - zdobył dla niego, po 25 latach przerwy, tytuł Mistrza Polski w skokach, czterokrotnie był Mistrzem Świata Studentów i dwukrotnie reprezentował Klub i Polskę na olimpiadach w Nagano (1998) i Salt Lake City (2002). Na olimpiadzie w Turynie reprezentował
Polskę w roli asystenta trenera głównego skoczków, zaś aktualnie został pierwszym trenerem kadry narodowej PZN w skokach narciarskich. Współcześnie
nasi juniorzy, w różnych kategoriach wiekowych, zdobywają tytuły Mistrzów Polski, a nawet Mistrzów Świata. W sezonach zimowych 2005/2006, 2006/2007
oraz 2007/2008 w Ogólnopolskim Rankingu Biegów PZN, pierwszymi byli zawodnik i zawodniczka naszego Klubu. W sezonie 2006/2007 i 2007/2008 zawodnicy Klubu reprezentowali nas na Mistrzostwach Świata Juniorów w Tarvisio (Włochy), Malles (Włochy) i na Zimowym Olimpijskim Festiwalu Młodzieży Europy w Jace (Hiszpania). Corocznie zawodnicy Klubu otrzymują powołania do kadr młodzieżowych PZN w biegach, skokach i kombinacji norweskiej. Klub
konsekwentnie podejmuje działania pozastatutowe, mające na celu pozyskiwanie szeroko pojętej aprobaty społecznej. Organizuje, między innymi, zajęcia sportowo rekreacyjne dla dzieci i młodzieży pozaklubowej, biegi przełajowe (Cross Bystrzański), biegi letnie i zimowe na trasach Magurki Wilkowickiej (Śladami Arcyksiężnej Marii Teresy), wyścigi na nartorolkach (Rollsprint) oraz konkursy skoków narciarskich. Klub posiada w Bystrej halę sportową (ul.
Szczyrkowska 2) i kompleks skoczni narciarskich w odbudowie (ul. Ochota). Restaurujemy budynek siedziby Klubu w Bystrej (ul. Fałata 14). Klub jest stowarzyszeniem sportowym posiadającym, od trzech lat, status Organizacji Pożytku Publicznego (0000213857 KRS). Mamy formalne przyzwolenie na prowadzenie działalności gospodarczej, w ramach której produkowaliśmy sprzęt i akcesoria sportowe (kaski, maty igelitowe, grototalerzyki do kijów biegowych,
akie, uchwyty do nart). Misją Klubu jest tworzenie możliwości nabywania oraz doskonalenia umiejętności biegania i skakania na nartach, od zera do mistrzostwa, przy jednoczesnej trosce o wychowanie i wykształcenie. Do priorytetowych zadań Klubu należy również tworzenie warunków szkoleniowych
dla dzieci i młodzieży uzdolnionej w dyscyplinie narciarstwo klasyczne, organizacja współzawodnictwa sportowego prowadzonego przez Polski Związek
Narciarski, działania na rzecz zwiększenia liczby osób czynnie uprawiających sport oraz inicjowanie imprez promujących sport masowy.
W grudniu 2007 roku Klub zorganizował uroczystości jubileuszu 85-lecia istnienia, podczas której otrzymał od lokalnej społeczności sztandar
klubowy, poświęcony w kościele parafialnym pw. Najświętszej Marii Panny w Bystrej Śląskiej.
Z. Banet
History of the Folk Sport Club
Below are a few of the dates of associated with the Club in Bystra, situated in Wilkowice Commune, in Bielski District. The Sports Club in Bystra ‘Klimczok’ was set up in late summer of 1922. The First
section contained a football in the club. Next, there was a section for basketball. After some time
volleyball, athletics and skiing completed it. Competitors of the Club already made significant inroads
in sport during the interwar period – in summer camps, at civil defense training in cross-country racing,
and in winter in ski relay races, it was like a Polish Championship. The Club also won the titles of the
Silesian Championship in basketball, volleyball and the records for Silesia in short races and long jump;
all were a very good showcase at the beginning for the Club.
During the Second World War officials and competitors of the Club fought in different fronts in the
country and abroad. A lot of them died in a heroic way, a few of them stayed abroad. After the war
Zawody Rollsprint, organizowane przez LKS
the Club was reactivated in the structures of the Folk Sports Teams.
(w kalendarzu PZN) (S.F.)
Competitions Rollsprint, organised by LKS
In 1969s Józef Przybyła made the club famous - a frequent champion and record holder in Poland,
(In the calendar of the Polish Skiing Association) a champion of many national and foreign competitions, including especially the Tournament of Four Ski
Jumps. He participated in two Olympic Games in Insbruck (1964) and Grenoble (1968). In the 1970s Irena Piela Insbruck - a runner and Teresa Kruczek,
Paweł Goryl, Wacław Kubik - lugers shone in the Club. Łukasz Kruczek made the club more popular, he won for it, after a 25-year-break, the title of
Championship of Poland in ski jumping, four times he was a Champion of the Students’World and twice he represented the Club and Poland in Olympic
Games in Nagano (1998) and in Salt Lake City (2002). In the Olympic Games in Turin he represented Poland as an assistant to the main coach of jumpers,
currently he is the first coach of the national team in ski jumping the PZN - Polish Association of Skiing.
Nowadays our juniors in different age categories win the titles of Champions of Poland, and even the Champions of the World. In the winter
seasons of 2006/2007 and 2007/2008 and 2007/2008 the competitors in the all-Polish Ranking of the Race PZN, the first competitors were from our
Club. In the 2006/2007 and 2007/2008 season competitors of the Club represented us in the World Championship of the Juniors in Tarvisio (Italy),
Melles (Italy) and Winter Olympic Festival of the Youth of Europe in Jace (Spain). Annually the competitors of the Club receive calls to the youth
teams of PZN in races, jumping and Norwegian combination. The Club consequently start activities in the way of the statues, aiming at getting
widely recognized social approval. It organizes, among the others, sport-recreation activities for children and the youth not belonging to the Club,
cross-country races (Bystrzański Cross), summer and winter races on the routes of Wilkowiecka Magurka. (Along the traces of Archduchess of Maria
Teresa) races on ski rolls (rollsprint) and competitions of ski jumping competitions. The Club has a sports hall (2 Szczyrkowska Street) and a ski jump
facility is currently being rebuilt (Ochota Street). The building of the seat of the Club is also being restored (14 Fałata Street). The Club is a sports association which has had for three years status of Organization of Public Utility (0000213857 KRS). We have a formal permit for running an economic
activity, within which we have produced equipment and sports accessories (helmets, chloride mats Grotoplates for running sticks, Akia and handles
for skis). The mission of the Club is to create the possibility of acquiring and making it perfect skills of running and ski jumping, from zero to championship, while at the same time taking care of growing up and education. Creating training conditions for children and the youth belong to the priority
tasks, especially the children and the youth skilled at the discipline of classic skiing, organization of sports competition led by Polish Ski Association,
activities aiming at enlarging the amount of people actively doing sport and commencing events promoting a mass sport. In December 2007 the
Club organizcelebrations of its 85-anniversary of existing, during which it received from local community the club banner blessed in
Heavenly Mother Parish Church in Bystra Slaska.
13
Gmina rzeźbą stojąca
Na terenie Gminy Wilkowice od wielu lat działa rzeźbiarz i artysta ludowy - Stanisław Kwaśny. Mieszka
w Mesznej, gdzie również pracuje w przydomowym warsztacie. Z dużym powodzeniem uprawia rzeźbę ludową w drewnie, plastykę obrzędową oraz w ostatnich latach rzeźbę w kamieniu. Wielokrotnie prowadził warsztaty rzeźby, w ramach projektów, realizowanych przez Regionalny Ośrodek Kultury w Bielsku-Białej. Jego wychowankowie rzeźbiarze: Tadeusz Pawełek i Paweł Kos z Żywca, Mateusz Gębala z Mesznej, są laureatami wielu konkursów rzeźby i uczestnikami plenerów, organizowanych w kraju i za granicą oraz kiermaszy i targów sztuki ludowej.
Wykonał dwie, sławne w całym powiecie, szopki plenerowe do kościołów w Wilkowicach i w Mesznej. Ma w swoim dorobku szereg nagród w wielu krajowych i międzynarodowych konkursach. Za swoje osiągnięcia artystyczne oraz
popularyzację rzeźby ludowej wśród młodzieży i dorosłych został w 2005 r. odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi.
Stanisław Kwaśny to także instruktor, uczestnik lub kurator plenerów rzeźbiarskich, między innymi, międzynarodowego Pierwszego Pleneru Twórczego w Wilkowicach, zorganizowanego staraniem stowarzyszenia Wrota
Beskidów oraz pleneru w Orawskim Białym Potoku, gdzie razem z rzeźbiarzami ze Słowacji, pomógł odbudować
stare kamienne rzeźby - wiele figur na Podbeskidziu pochodzi właśnie z tamtych terenów.
Zdjęcia jego prac zdobią ponad 20 tomików poezji śp. ks. Jana Twardowskiego, powodując w ten sposób
ich interdyscyplinarny odbiór - dają czytelnikowi możliwość połączenia doznań poetyckich z wrażeniami wiążącymi się z odbiorem estetyczno-wizualnym.
Jest współtwórcą wielu programów telewizyjnych, dotyczących między innymi beskidzkich obrzędów bożonarodzeniowych i dzięki temu jest jedną z najbardziej rozpoznawalnych postaci w gminie, a także w całym
powiecie bielskim. Brał udział w przygotowaniach koncertu noworocznego w Teatrze Narodowym w Warszawie na cześć Jana Pawła II, na który przygotował gwiazdę kolędniczą oraz jedną z najpiękniejszych szopek.
Jedna z rzeźb Pana Stanisława została wręczona, przez starostę bielskiego Ojcu Świętemu, Janowi Pawłowi II,
podczas prywatnej audiencji w Watykanie. Rzeźba ta stała się cząstką bliskiej sercu papieża Ziemi Beskidzkiej,
była darem miłości, szacunku i wdzięczności. Dzięki inicjatywie Pana Stanisława wielu, początkowo niechętnych rzeźbiarstwu i tej formie twórczości, mieszkańców gminy, przekonało się, że rzeźba z pełnym powodzeniem
może być elementem reprezentującym ich miejsce zamieszkania, a nawet symbolem z nim kojarzonym.
Od kilku lat na terenie Gminy Wilkowice sukcesywnie pojawiają się nowe rzeźby, czego przykładem są m. in. rzeźby przy obiektach użyteczności publicznej, szkołach oraz w okolicy głównych dróg, przebiegających przez gminę. Dzięki takim działaniom Gmina Wilkowice coraz częściej rozpoznawana jest jako miejsce sławne
z rzeźb, miejsce, gdzie dzięki staraniom władz kultywowana jest kultura i sztuka ludowa, miejsce, gdzie dba się o upowszechnianie dóbr kulturowych.
M. Mrówka
Sculptures of the Commune
On the area of Commune of Wilkowice, Stanislaw Kwasny, a folk artist and a
Słynne aniołki autorstwa Pana sculptor has been acting for many years. He lives in Meszna, where he also works at
Stanisława Kwaśnego (S.F.) the home workshop. He is doing sculptors in wood with great success, ritual art and
Famous angels made by
in the last two years sculpturor in stone. He has many times run workshops of scuptuStanisław Kwaśny
Stanisław Kwaśny
przy pracy (UG)
Stanisław Kwaśny at work
re with the scope or projects realized by Regional Centre of Culture in Bielsko-Biala.
His alumni sculpurers: Tadeusz Pawelek I Pawek Kos from Żywiec, Mateusz Gębala from Meszna are laurarates
of many competitions of sculpture and participants of open air organized in the country and abroad and fairs and trades of folk art.
He has made two cribs, famous in the whole district for the churches of Wikowice and Meszna. He has, in his
life’s work, a lot of awards in many national and international competitions. He was awarded with Gold Cross of
Merit in 2005 for his artistic achievements and popularization of folk sculptur among the youth and adults.
Stanislaw Kwaśny is also an instructor, participant and curator of open airs of sculpturing, among the
others, international The First Creative Open Air in Wilkowice organized with effort of association of Gates of Beskidy and open air in Orawski White Stream, where together with sculptors of Slovakia, helped to rebuilt old stone sculptures - many statues in Podbeskidzie come from these areas.
The photos of h is works grace over 20 little volumes of poetry of the late priest Jan Twardowski, making their appeal interdisciplinary - giving to the readers the possibility of connecting poetic sensations associated with
esthetic-visual appeal of the photos of the sculptures of the artist.
He is a co-author of many television programs concerning, among the others Beskidian Christmas customs
and thanks to it, he is one of the most recognizable person in the Commune, and also in the whole Bielski diŚwięta Kinga przed budynkiem
strict. He took part in preparations of New Year Concert in the National Theatre in Warsaw to honor Jan Paul II,
Urzędu Gminy (S.F.)
for which he prepared the Christmas-carol star and one of the most beautiful cribs. One of the sculptures of Mr
St. Kinga In front of the
Stanislaw was given to the Pope Jan Paul II by district governor of Bielsko-Biala, during the private audience in
Comune Council
Vatican. This sculptor became a part of the very close to the heart of the pope Beskidian Ground, was a gift of love, respect and gratitude. Due to initiative of Mr Stanislaw, many, in the beginning, not willing to the sculpturing and this form of art inhabitants of the Commune, were convinced that sculpture with great success may be an element of representing their place of living, and even a symbol associated with it.
For many years, on the area of the Commune in Wilkowice, new sculptures have been appearing, the example of which are, among the others: sculptures at the buildings of public utility,
schools and in the area of main roads going through the commune . Thanks to these activities,
Commune of Wilkowice is often recognized as the place of famous sculptures, a place where
thanks to the efforts of authorities culture and folk art are cultivated, where people take care of
popularizing of cultural possessions.
Plener rzeźbiarski w Wilkowicach (S.F.)
Sculptural open air
14
Wydanie drugie zmienione, Wilkowice 2009
Nakład: 1000 egz.
ISBN: 978-83-926309-0-6
Wydawca:
Gmina Wilkowice
BAZA NOCLEGOWA
Ośrodek Wczasowo-Szkoleniowy Magnus
ul. Fałata 222, 43-360 Bystra
tel.: (033) 817 16 06
www.magnus-bystra.pl
miejsc 170
Schronisko PTTK na Szyndzielni
ul. Szyndzielnia 1, 43-300 Bielsko-Biała
tel.: (033) 814 40 47
www.szyndzielnia.com.pl
[email protected]
miejsc 56
Redakcja:
Ewelina i Sławomir Filapek
Autorzy artykułów:
Zbigniew Banet
Ewelina Filapek
Sławomir Filapek
Maciej Mrówka
Mieczysław Rączka
Zdjęcia i reprodukcje:
Sławomir Filapek (S.F.)
Alicja Migdał-Drost(A.M.)
Marcin Matlak (M.M.)
Archiwum Muzeum w Bielsku-Białej (MB)
Archiwum UG Wilkowice (UG)
Dziękujemy Panu Janowi Halamie (J.H.)
– Kronikarzowi Beskidzkiemu –
za udostępnienie tekstów i zdjęć archiwalnych.
Tłumaczenie:
Beata Góralczyk-Rajewska
Projekt, skład i druk:
Drukarnia Małysz
ul. Spółdzielcza 7
43-436 Górki Wielkie
tel.: (033) 853 91 11
www.malyszdruk.pl
[email protected]
Schronisko PTTK na Klimczoku
43-360 Bystra
tel.: (033) 814 52 88
www.schroniskoklimczok.com.pl
[email protected]
miejsc 45
Schronisko PTTK na Magurce
ul. Magurka Wilkowicka 7, 43-365 Wilkowice
tel.: (033) 817 04 21
www.magurka.beskidy.pl
[email protected]
miejsc 45
Studenckie Schronisko Turystyczne „ROGACZ”
ul. Rogacz 1,43-365 Wilkowice
tel.: (032) 276 06 63
www.schronisko-rogacz.pl
miejsc 29
Gminny Ośrodek Sportu i Rekreacji
ul. Szkolna 8 a
43-365 Wilkowice
tel.: (033) 488 30 03
www.gosir.wilkowice.pl
[email protected]
Agroturystyka „Alfa”
ul. Kowalska 18, 43-360 Bystra
tel.: (033) 817 06 18
www.agroturystykaalfa.republika.pl
[email protected]
miejsc 10
Agroturystyka „Łaciakówka”
ul. Orczykowa 72, 43-360 Meszna
tel.: (033) 497 39 41
www.laciakowka.republika.pl
[email protected]
miejsc 10
Agroturystyka „Partner”
ul. Krucza 2, 43-360 Meszna
tel.: (033) 817 16 23
www.noclegwgorach.republika.pl
miejsc 7
Agroturystyka „Ranczo”
ul. Nadmeszna 15, 43-360 Bystra
tel.: (033) 488 18 10
www.ranczo.info
[email protected]
miejsc 12
„Skipark”
ul. Klimczoka 257, 43-360 Bystra
tel.: (033) 817 12 79
www.skipark.pl
miejsc 40
PRZYDATNE ADRESY
Ośrodek szkoleniowo-wypoczynkowy
ul. Klimczoka 267, 43-360 Bystra
tel.: (033) 817 16 19
miejsc 21
Samodzielny Gminny Zakład
Opieki Zdrowotnej Wilkowice
ul.Wyzwolenia 18, 43-365 Wilkowice
tel.: (033) 817 08 32
Zajazd „Pod Źródłem”
ul. Fałata 126, 43-360 Bystra
tel.: (033) 817 07 60
www.pod-zrodlem.pogodzinach.net
miejsc 25
Specialistyczny Zespół Chorób Płuc i Gruźlicy
ul. Fałata 2, 43-360 Bystra
tel.: (033) 499 18 01
„Chata na Groniu”
ul. Nadmeszna 8, 43-360 Bystra
tel.: (033) 498 22 39
www.chatanagroniu.pl
[email protected]
miejsc 15
Urząd Gminy w Wilkowicach
ul. Wyzwolenia 25
43-365 Wilkowice
tel.: (033) 499 00 77
www.wilkowice.pl
[email protected]
Ośrodek Obozowo - Szkoleniowy ZHP „Wilczysko”
ul. Harcerska 2, 43-365 Wilkowice
tel.: (0) 602 398 882
www.beskidzki.zhp.pl
hufi[email protected]
miejsc 76
Szpital Kolejowy
ul. Żywiecka 19, 43-365 Wilkowice
tel.: (033) 812 20 20
Gminna Biblioteka Publiczna w Wilkowicach
ul. Strażacka 3, 43-365 Wilkowice
tel.: (033) 817 08 72
www.biblioteka-wilkowice.pl
[email protected]
Pensjonat „Salamandra”
ul. Fałata 204a, 43-360 Bystra
tel.: (033) 817 16 17
www.pensjonat-salamandra.pl
[email protected]
miejsc 14
Noclegi
ul. Szczyrkowska 65, 43-360 Bystra
tel.: (033) 810 52 62
Zdjęcie na okładce: widok z Magurki Wilkowickiej zimą, fot. S. Filapek.